Pełny tekst orzeczenia

346/4/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 19 kwietnia 2013 r.

Sygn. akt Ts 302/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Andrzej Wróbel,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej T.W. w sprawie zgodności:

1) art. 170 ust. 1 i art. 172 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, ze zm.) z art. 32, art. 60 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

2) art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.) z art. 77 ust. 1 Konstytucji,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 26 października 2011 r. (data nadania) T.W. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2001 r. Nr 98, poz. 1070, ze zm.; dalej: p.u.s.p.) w zakresie, w jakim przepis ten „pomija minimalną liczbę sesji w jakiej powinien orzekać ławnik”, oraz art. 172 ust. 3 p.u.s.p. rozumianego w ten sposób, że „bezprawne odwołanie z funkcji ławnika powodujące utratę prawa do rekompensaty za orzekanie w sądzie nie jest szkodą”, są niezgodne z art. 32, art. 60 oraz art. 77 ust. 1 Konstytucji. Ponadto zakwestionował zgodność z art. 77 ust. 1 Konstytucji art. 417 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) rozumianego w ten sposób, że „w pojęciu szkody nie mieści się majątkowy uszczerbek obywatela, którego bezprawnie odwołano z funkcji ławnika i który nie mogąc pełnić swej funkcji nie mógł uzyskać prawa do rekompensaty”.



Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.

Uchwałą Rady m.st. Warszawy w sprawie wyboru ławników Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 10 grudnia 2003 r. (nr XXII/375/2003) skarżący został wybrany do pełnienia funkcji ławnika Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie. Z uwagi na niemożność wykonywania przez skarżącego funkcji ławnika z powodu stwierdzonych zaburzeń psychicznych Rada m.st. Warszawy, na wniosek Prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie z 14 czerwca 2004 r., uchwałą z 28 kwietnia 2005 r. (nr LI/1341/2005) odwołała skarżącego z funkcji ławnika Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Wyrokiem z 9 marca 2006 r. (sygn. akt VI SA/Wa/1192/05) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę skarżącego i Krajowego Zarządu Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w Warszawie. Wyrokiem z 21 listopada 2006 r. (sygn. akt II GSK 194/06) Naczelny Sąd Administracyjny uchylił powyższy wyrok sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Wyrokiem z 17 kwietnia 2007 r. (sygn. akt VI SA/Wa/241/07) Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił uchwałę Rady m.st. Warszawy z 28 kwietnia 2008 r. w sprawie odwołania skarżącego z funkcji ławnika Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie. Orzeczeniem z 27 września 2007 r. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę Rady m.st. Warszawy od wyroku WSA.

W związku z zakończonym postępowaniem skarżący 4 marca 2010 r., wniósł pozew o zasądzenie od m.st. Warszawy kwoty 1 749,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 28 kwietnia 2005 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazał, że powyższej kwoty dochodzi tytułem odszkodowania za bezprawne odwołanie z funkcji ławnika sądowego w dniu 8 kwietnia 2005 r., jako rekompensatę za udział w 33 sesjach sądowych od kwietnia 2005 r. do grudnia 2007 r.

Wyrokiem z 4 października 2010 r. (sygn. akt VI C 285/10) Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie – Wydział VI Cywilny oddalił powództwo skarżącego. Wyrokiem z 16 maja 2011 r. (sygn. akt V Ca 379/11) Sąd Okręgowy w Warszawie – V Wydział Cywilny – Odwoławczy oddalił apelację. Wyrok sądu okręgowego, wskazany jako ostateczne orzeczenie w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji, został doręczony skarżącemu wraz z uzasadnieniem 18 sierpnia 2011 r.

Skarżący twierdzi, że wydane na podstawie zakwestionowanych w skardze przepisów orzeczenie pozbawia go prawa do odszkodowania za utratę możliwości orzekania oraz możliwości uzyskania rekompensaty za szkodę wywołaną niezgodnym z prawem działaniem organu władzy publicznej (odwołanie z funkcji ławnika). Uzasadniając zarzuty, skarżący wskazał, że art. 170 p.u.s.p. przez to, że nie określa minimalnej liczby sesji, jaką powinien odpracować ławnik, narusza zasadę równości wobec prawa oraz dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach. Godzi także w „rekompensaty ławnicze” utracone w wyniku niezgodnego z prawem odwołania. W odniesieniu do art. 172 ust. 3 p.u.s.p. i art. 417 k.c. skarżący wniósł o wydanie wyroku interpretacyjnego. Jego zdaniem przepisy te są rozumiane zbyt wąsko, co narusza art. 77 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem skarżącego interpretacja art. 172 ust. 3 p.u.s.p. narusza również art. 32 i art. 60 Konstytucji, ponieważ różnicuje sytuację ławników. Jak stwierdził: „nie do przyjęcia jest zasada w myśl której jedni ławnicy będą orzekać kilkadziesiąt razy w ciągu roku i uzyskiwać quasi dochód, natomiast inni będą tego całkowicie pozbawieni (0 sesji w ciągu roku)”. Uzasadnienie powyższych zarzutów w znacznym stopniu zostało odniesione do okoliczności konkretnej sprawy skarżącego, w związku z którą została wniesiona skarga konstytucyjna.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Aby można ją było przekazać do merytorycznego rozpoznania, musi ona spełniać przesłanki wynikające zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

Kontroli Trybunału poddano art. 170 § 1 w brzmieniu: „Ławnik może być wyznaczony do udziału w rozprawach do dwunastu dni w ciągu roku; liczba tych dni może być zwiększona przez prezesa sądu tylko z ważnych przyczyn, a zwłaszcza w przypadku konieczności zakończenia rozprawy z udziałem tego ławnika”; art. 172 § 3 p.u.s.p. w brzmieniu: „Ławnik otrzymuje rekompensatę pieniężną za czas wykonywania czynności w sądzie, którymi są: udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia lub uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej, jeżeli został do niej wybrany” oraz art. 417 § 1 k.c., który stanowi: „Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa”.

Na wstępie Trybunał zwraca uwagę, że w myśl art. 77 ust. 1 Konstytucji jedną z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej za niezgodne z prawem działanie władzy publicznej jest wystąpienie szkody. W orzecznictwie Trybunału wyrażany jest pogląd, że „użyte w Konstytucji pojęcie »szkody« powinno być rozumiane w sposób przyjęty na gruncie prawa cywilnego jako tej gałęzi prawa, w której usytuowane są przepisy konkretyzujące mechanizm funkcjonowania odpowiedzialności odszkodowawczej. Zakres kompensacji, a zwłaszcza elementy szkody podlegające wynagrodzeniu powinny być ustalone na podstawie odpowiednich regulacji kodeksu cywilnego, zwłaszcza zaś art. 361 § 2” (wyrok TK z 4 grudnia 2001 r., SK 18/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 256). W wyroku z 23 września 2003 r. Trybunał podkreślił natomiast, że mechanizm wypełniania treścią pojęcia i zakresu szkody (ze względów historycznych i genetycznych) określany jest przez przepisy kodeksu cywilnego (K 20/02, OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 76).

W pierwszej kolejności Trybunał postanowił odnieść się do zarzutów niekonstytucyjności art. 417 § 1 k.c. Negatywna ocena strony formalnej skargi – w części dotyczącej tego przepisu – wynika przede wszystkim z wadliwości sformułowanych w niej zarzutów.

Jedną z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej za niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, stanowiącą warunek sine qua non otrzymania odszkodowania, jest wykazanie istnienia szkody. Żądając odszkodowania za bezprawne odwołanie z funkcji ławnika, skarżący powinien zatem wykazać, że w skutek tego zdarzenia poniósł stratę lub utracił korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 k.c.). Z dołączonego do akt skargi materiału dowodowego bezspornie wynika, że w toku postępowania poprzedzającego wystąpienie ze skargą konstytucyjną skarżący nie wykazał, aby w wyniku nieuczestniczenia w rozprawach sądowych od kwietnia 2005 r. do grudnia 2007 r. poniósł szkodę w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. Trybunał zwraca uwagę, że art. 170 p.u.s.p., który jest także przedmiotem wniesionej skargi konstytucyjnej, określa jedynie maksymalny roczny limit rozpraw, w których może uczestniczyć ławnik. Nie wymienia natomiast obligatoryjnego minimum, to zaś uniemożliwia określenie damnum emergens i lucrum cessans. Jeżeli zatem skarżący twierdzi, że art. 417 § 1 k.c. jest niezgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji, ponieważ uniemożliwia skarżącemu wykazanie jednej z przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej, to taki zarzut skierowany jest w istocie przeciwko orzeczeniom wydanym in concreto, a nie normie prawnej, która była ich podstawą. Okoliczność ta – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK – stanowi podstawę odmowy nadania skardze dalszego biegu.

Skardze należało odmówić nadania dalszego biegu także w zakresie zarzutów niekonstytucyjności przepisów p.u.s.p. Należy przede wszystkim stwierdzić, że przepisy te nie były podstawą żadnego z orzeczeń wydanych w sprawie skarżącego. Odwołanie się do treści tych regulacji przez sądy powszechne służyło jedynie ustaleniu przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa określonych w art. 417 k.c. i art. 77 ust. 1 Konstytucji.

Jak wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie Trybunału, samo przywołanie danej normy w uzasadnieniu ostatecznego orzeczenia nie oznacza jeszcze, że stanowiła ona podstawę tego rozstrzygnięcia i może być przedmiotem skargi konstytucyjnej (zob. postanowienie TK z 9 października 2002 r., SK 13/02, OTK ZU nr 5/A/2002, poz. 73). Możliwość taka pojawia się dopiero, gdy norma ta determinuje treść orzeczenia (zob. wyrok TK z 22 listopada 2005 r., SK 8/05, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 117).

Ponadto, zdaniem skarżącego w art. 170 § 1 p.u.s.p. ustawodawca nie uregulował odpowiedniej – z punktu widzenia interesu skarżącego – materii, tj. obligatoryjnego minimum rocznego limitu rozpraw, w których musiałby uczestniczyć ławnik. Taki sposób sformułowania zarzutów musi zostać oceniony negatywnie. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego formułowano już pogląd, że „zarzuty nie mogą polegać na wskazywaniu, że przepis nie zawiera konkretnej regulacji, której istnienie zadowalałoby wnioskodawcę” (zob. wyrok z 19 listopada 2001 r., K 3/00, OTK ZU nr 8/2001, poz. 251). Zarzut zaniechania ustawodawczego (luki normatywnej) nie może być przedmiotem badania w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Wydanie orzeczenia w tym zakresie należy więc uznać za niedopuszczalne (zob. postanowienia TK z 11 grudnia 2002 r., SK 17/02, OTK ZU nr 7/A/2002, poz. 98 oraz 22 czerwca 2005 r., K 42/04, OTK ZU nr 6/A/2005, poz. 74).

Niezależnie od powyższego Trybunał stwierdza, że z uwagi na wzrastającą liczbę i złożoność przepisów regulujących określone obszary działalności ludzkiej, jak również ze względu na skomplikowane techniki ich wykładni, brzmienie zakwestionowanego w skardze art. 170 § 1 p.u.s.p. oraz pozostawienie kompetencji obsady składu sądu wyłącznie jego prezesowi, służyć mają przede wszystkim zapewnieniu sprawności orzekania (zob. uzasadnienie wyroku TK z 29 listopada 2005 r., P 16/04, OTK ZU nr 10/A/2005, poz. 119). Zapobiegać mają również sytuacjom, w których niektórzy ławnicy mogliby orzekać – jak zarzucił skarżący – po „kilkadziesiąt” razy w roku.

Ponadto, należy zauważyć, że w myśl art. 182 Konstytucji „udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa [p.u.s.p.]”. Przyznana ustawodawcy swoboda w określaniu zasad udziału ławników w postępowaniach sądowych powoduje, że skarżącemu nie przysługuje roszczenie do państwa o takie ukształtowanie przepisów p.u.s.p., które zapewniałyby mu, jako ławnikowi, udział w minimalnej liczbie sesji.

Mając wskazane okoliczności na uwadze, Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o TK – postanowił odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Ze względu na powyższe Trybunał Konstytucyjny orzekł jak w sentencji.