Pełny tekst orzeczenia

361/4/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 27 marca 2013 r.

Sygn. akt Ts 355/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Stanisław Biernat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ł.B. w sprawie zgodności:

art. 115 § 2 in fine ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, ze zm.) z preambułą, art. 32 ust. 1, art. 41 ust. 5 i art. 45 ust. 1 i Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 22 grudnia 2011 r. Ł.B. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 115 § 2 in fine ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848, ze zm.; dalej: k.p.w.) w zakresie, w jakim przepis ten „określa bieg początkowy terminu przedawnienia roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie na moment zwolnienia osoby zatrzymanej”, z preambułą, art. 32 ust. 1, art. 41 ust. 5 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. 8 marca 2010 r. skarżący został zatrzymany przez policję i obwiniony o czyn z art. 50 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275, ze zm.). Wyrokiem z 14 października 2010 r. (sygn. akt VIII W 1074/10) Sąd Rejonowy Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu uniewinnił skarżącego od zarzucanego mu wykroczenia.

W dniu 3 lutego 2011 r. skarżący, zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył do sądu wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty 1000,00 zł tytułem odszkodowania za poniesioną szkodę z powodu bezzasadnego zatrzymania go 8 marca 2010 r. Pismem z 19 kwietnia 2011 r. zmodyfikował żądanie, wnosząc o zasądzenie kwoty 1000,00 zł tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 114 § 2 k.p.w.

Wyrokiem z 23 maja 2011 r. (sygn. akt XVI Ko 55/11) Sąd Okręgowy w Poznaniu – Wydział XVI Karny oddalił wniosek. Sąd uwzględnił zarzut przedawnienia roszczenia zgłoszony przez Prokuratora Okręgowego w Poznaniu. Wyrokiem z 29 września 2011 r. (sygn. akt II AKa 130/11) Sąd Apelacyjny w Poznaniu – II Wydział Karny utrzymał w mocy powyższy wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną. Sąd orzekł również o kosztach postępowania odwoławczego.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 10 września 2012 r. (doręczonym 17 września 2012 r.) wezwano pełnomocnika skarżącego do usunięcia braków formalnych skargi przez: sprecyzowanie jej przedmiotu; wskazanie, jakie prawa i wolności wywodzone przez skarżącego z preambuły, art. 41 ust. 5, art. 45 ust. 1 i art. 32 ust. 1 Konstytucji – i w jaki sposób – zostały naruszone. Pełnomocnik został także zobowiązany do doręczenia pełnomocnictwa i brakujących kopii orzeczeń. Pismem procesowym z 24 września 2012 r. pełnomocnik skarżącego odniósł się do zarządzenia.

Skarżący zarzucił, że art. 115 § 2 in fine k.p.w., w zakresie wskazanym w petitum skargi konstytucyjnej, uniemożliwia uzyskanie odszkodowania i zadośćuczynienia za bezzasadne zatrzymanie w sytuacji, gdy sąd orzekł o bezzasadności podstaw zatrzymania po upływie terminu przedawnienia tego roszczenia. Zdaniem skarżącego zakwestionowany przepis różnicuje również pozycję osób bezzasadnie pozbawionych wolności.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Przesłanki wniesienia skargi określa art. 79 ust. 1 Konstytucji, a doprecyzowują art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

W analizowanej skardze zakwestionowano art. 115 § 2 in fine k.p.w. w brzmieniu: „Roszczenia, o których mowa w § 1 [o odszkodowanie i zadośćuczynienie], przedawniają się po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia uniewinniającego lub umarzającego postępowanie, o którym mowa w art. 114 § 1, albo od daty zwolnienia zatrzymanego”. Zdaniem skarżącego przepis ten „faktycznie uniemożliwia (…) uzyskanie odszkodowania”.

W odniesieniu do sformułowanych w skardze zarzutów trzeba zauważyć, że w orzecznictwie Trybunału wyrażony został pogląd, zgodnie z którym z uwagi na cywilnoprawny charakter terminów przedawnienia roszczeń odszkodowawczych za niesłuszne zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie, do których znajdują zastosowanie rozwiązania przewidziane w art. 117 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.), niezgłoszenie roszczenia w terminie nie powoduje jego wygaśnięcia ani utraty. Nie zamyka również drogi do dochodzenia takiego roszczenia. Zgłoszenie żądania odszkodowawczego po upływie terminu prowadzi bowiem do oddalenia tego żądania tylko w razie podniesienia przez prokuratora zarzutu przedawnienia, który – co istotne – jest zawsze oceniany przez pryzmat art. 5 k.c. (zob. wyrok TK z 11 października 2012 r., SK 18/10, OTK ZU nr 9/A/2012, poz. 105; zob. także postanowienie SN z 5 września 1995 r., sygn. akt WZ 141/95, OSNKW z 1996 r., nr 5-6, poz. 30 oraz wyrok SN z 17 marca 2000 r., sygn. akt WA 7/00, OSNKW z 2000 r., nr 7-8, poz. 73).

W sprawie SK 18/10 Trybunał stwierdził: „jeśli można (…) wskazać szkodę przed zakończeniem postępowania głównego, nie ma ustawowych przeszkód, by wniosek o odszkodowanie został złożony przed ostatecznym rozstrzygnięciem sprawy. Wykładnia taka, aprobowana przez Sąd Najwyższy i sądy powszechne, jest w zgodzie z Konstytucją. Roszczenie wnioskodawcy wynika bowiem z faktu powstania szkody i wyrządzenia krzywdy na skutek stosowania tymczasowego aresztowania. Można więc ocenić, czy tymczasowe aresztowanie miało cechy niewątpliwie niesłusznego postępowania przed prawomocnym zakończeniem sprawy, w toku której tymczasowe aresztowanie zastosowano. (…) Wymagalność roszczenia odszkodowawczego za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie powstaje w momencie wyrządzenia szkody lub krzywdy”. W odniesieniu do instytucji zatrzymania Trybunał podkreślił: „przedawnienie biegnie zawsze od daty zwolnienia zatrzymanego z zatrzymania”.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza zatem, że w świetle przytoczonych wyżej argumentów sformułowane w skardze zarzuty naruszenia wynikającego z art. 45 ust. 1 Konstytucji prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy oraz określonego w art. 41 ust. 5 ustawy zasadniczej prawa do uzyskania odszkodowania za bezprawne pozbawienie wolności należy uznać za oczywiście bezzasadne.

Ponadto Trybunał przychyla się do poglądu Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – II Wydział Karny, przedstawionego w wyroku z 29 września 2011 r. (sygn. akt II AKa 130/11). W orzeczeniu tym sąd stwierdził, że skoro skarżący był przekonany o swojej niewinności, a co za tym idzie – o niesłuszności zatrzymania przed prawomocnym rozstrzygnięciem uniewinniającym, to nic nie stało na przeszkodzie, aby złożył wniosek o zadośćuczynienie przed zakończeniem postępowania i przed upływem terminu przedawnienia.

Wykazana powyżej oczywista bezzasadność zarzutów skarżącego stanowi – w myśl art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – podstawę odmowy nadania dalszego biegu badanej skardze konstytucyjnej we wskazanym zakresie.

Przekazania skargi do merytorycznego rozpoznania nie uzasadniają pozostałe zarzuty skargi. Argumenty przemawiające za naruszeniem zasady równości skarżący formułuje w związku z prawem do uzyskania odszkodowania („ubiegania się o naprawienie szkody i krzywdy wynikłej z bezzasadnego pozbawienia wolności w związku z podejrzeniem popełnienia wykroczenia”). Skoro jednak zarzuty naruszenia art. 41 ust. 5 Konstytucji Trybunał uznał za oczywiście bezzasadne, to ocena ta dotyczy także wynikającej z art. 32 ust. 1 Konstytucji zasady równości wobec prawa. Ponadto w cytowanym już wyżej wyroku w sprawie SK 18/10 Trybunał orzekł, że „nie istnieje (…) konstytucyjne prawo do równego traktowania podmiotów w odniesieniu do terminów przedawnienia ich roszczeń”.

Zarzucając naruszenie preambuły, skarżący nie wskazał, jakie prawo podmiotowe zostało ograniczone, a przywołana w skardze „zasada rzetelności instytucji publicznych” nie należy do praw i wolności, o których mowa w art. 79 ust. 1 ustawy zasadniczej.



Powyższa okoliczność – w myśl art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 2 i art. 36 ust. 3 ustawy o TK – jest podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej w pozostałym zakresie.