Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 3 lipca 2012 r. sygn. akt IV U 827/12

zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. z dnia 30 marca 2012 r. w ten sposób , że przyznaje wnioskodawcy J. S. prawo do emerytury pomostowej od 1 sierpnia 2012 roku .

Sygn. Akt III AUa 900/12

UZASADNIENIE

Decyzją z 30 marca 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. odmówił J. S. ustalenia prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U Nr 237, poz. 1656).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, że wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków do uzyskania prawa do świadczenia, gdyż nie rozwiązał stosunku pracy i nie przedłożył orzeczenia lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania pracy jako (...). Zakład wyjaśnił też, ze orzeczenie komisji lekarskiej, stanowiące podstawę przyznania renty z tytułu niezdolności pracy nie jest równoznaczne z takim orzeczeniem.

J. S. zaskarżył powyższą decyzję do Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie.

W uzasadnieniu odwołania podniósł, że przedłożenie orzeczenia lekarza medycyny pracy nie jest możliwe, gdyż „w dacie stwierdzenia niezdolności do pracy, powyższe stwierdziła Zakładowa Komisja Lekarska”. Podkreślił, że w okresie, w którym orzeczenie było wydane, organem właściwym do stwierdzenia niezdolności do pracy na stanowisku(...) była właśnie Zakładowa Komisja.

Odnosząc się do drugiego z podniesionych przez organ rentowy zarzutów skarżący wyjaśnił, że pracę na stanowisku (...) zakończył w 1997r. zaś dokument potwierdzający rozwiązanie stosunku pracy z obecnym pracodawcą może przedstawić w każdym momencie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie z przyczyn, które legły u podstaw wydania zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Rzeszowie po rozpoznaniu sprawy wyrokiem z 3 lipca 2012r. oddalił odwołanie.

Na podstawie zebranego w sprawie materiału Sąd ten ustalił, że J. S. w okresie od 2 sierpnia 1971r. do 25 stycznia 1997r. zatrudniony był w (...). (...) w D. w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonując prace (...), (...), (...) i (...). Sąd I instancji nadto ustalił, że wnioskodawca od 26 stycznia 1997r. jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, przyznanej przez (...) Dyrekcję (...) w K. decyzją z 7 marca 1997r. Sąd nadto ustalił, że J. S. pozostaje w stosunku pracy i nie dysponuje innym orzeczeniem o niezdolności do pracy niż złożonym do akt rentowych.

W ocenie Sądu Okręgowego tak zebrany w sprawie materiał dowodowy dał podstawę do stwierdzenia, że wnioskodawca nie spełnia wszystkich warunków określonych w art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, co w konsekwencji uniemożliwia przyznanie skarżącemu prawa do emerytury pomostowej.

W podstawie prawnej Sąd dodatkowo powołał przepis art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.

W apelacji od wyroku Sądu Okręgowego J. S. zarzucił Sądowi I instancji pominięcie przedstawianych przez niego dokumentów i argumentów podniesionych na poparcie żądania przyznania prawa do emerytury pomostowej. Dołączył także świadectwo pracy potwierdzające rozwiązanie umowy o pracę z dniem 31 lipca 2012r., tj. z upływem czasu, na który była zawarta.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest całkowicie uzasadniona i jako taka zasługuje na uwzględnienie.

Wyrok Sądu Okręgowego wydany bowiem został z naruszeniem przepisów prawa materialnego, przez błędne przyjęcie, że J. S. nie spełnia wszystkich warunków, wymienionych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, od których prawo do emerytury pomostowej jest uzależnione.

Stanowisko to należy określić jako błędne.

Stosownie do art. 4 ustawy prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5 – 12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)  urodził się po dniu 31 grudnia 1948r.;

2)  ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3)  osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4)  ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 – 9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5)  przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

6)  po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7)  nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Z prawidłowych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że J. S. liczy sobie (...) lat, ma 25 lat i 1 miesiąc lat okresów składkowych i od 1 maja 1972r. do 25 stycznia 1997r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych tj. (...).

Dokumenty, jakie zawierają akta rentowe wskazują, że w zatrudnieniu na tym stanowisku pozostawał do 25 stycznia 1997r., kiedy to stosunek pracy został z nim rozwiązany z powodu choroby dłuższej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku. Decyzją z 7 marca 1997r. (...) Dyrekcja (...) w K. przyznała wnioskodawcy rentę inwalidzką, zaś podstawą wydania decyzji było zaliczenie J. S. do drugiej grupy inwalidów. W aktach sprawy znajduje się także orzeczenie Komisji Lekarskiej Zakładowej, wydane 12 grudnia 1996r., którym skarżący został uznany za trwale niezdolnego do służby na zajmowanym stanowisku. Po nabyciu prawa do renty inwalidzkiej J. S. nie pracował już w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zauważa, że Sąd I instancji całkowicie pominął treść przepisu art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz. U Nr 237, poz. 1656), zgodnie z którym prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1)  po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2)  spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1 – 5 i 7 i art. 5 – 12;

3)  w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Uprawnienia zatem wnioskodawcy do świadczenia należało rozważyć w świetle przytoczonego przepisu, co zresztą uczynił organ rentowy, a co najwyraźniej umknęło uwadze Sądu I instancji.

J. S. zatrudniony był w (...).

Według art. 9 ustawy pracownik wykonujący prace maszynistów pojazdów trakcyjnych wymienione w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4 – 7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

2) ma okres pracy jako maszynista pojazdów trakcyjnych wymienionej w pkt 5 załącznika nr 2 do ustawy, wynoszący co najmniej 15 lat;

3) lekarz medycyny pracy wydał orzeczenie o niezdolności do wykonywania prac jako maszynista pojazdów trakcyjnych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. w uzasadnieniu decyzji odmawiającej ustalenia prawa do emerytury pomostowej wskazał, że przedstawione przez zainteresowanego orzeczenie Zakładowej Komisji Lekarskiej nie pozwala na stwierdzenie, iż zaprzestanie wykonywania pracy w warunkach szczególnych zostało spowodowane niezdolnością do pracy w tych warunkach.

Sąd Apelacyjny nie zgadza się ze stanowiskiem Zakładu.

Z utrwalonego już orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie, w całości podzielanego przez skład orzekający w przedmiotowej sprawie wynika, że wykładnia przepisu art. 9 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych dokonywana przez organ rentowy jest nieprawidłowa.

Sąd Apelacyjny przypomina zatem, że literalne brzmienie przywołanego przez organ rentowy przepisu tj. art. 9 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz.1656), nie uprawnia do stawianego przez niego wniosku, że orzeczenie lekarza medycyny pracy stwierdzające niezdolność do wykonywania pracy (w tym wypadku w na stanowisku (...)) ma być jedną z podstawowych przesłanek rozwiązania stosunku pracy, co z kolei przemawiać ma za tym, iż winno być one wydane przed dniem ustania zatrudnienia. W przepisie tym bowiem mówi się tylko i wyłącznie o orzeczeniu lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach wymienionych w pkt 4-12 załącznika nr 1 do ustawy. Tak więc powoływany przepis nie wskazuje z jakiej daty pochodzić ma przedmiotowe orzeczenie lekarskie, nie mówiąc już o tym, że nie przewiduje także, iż ma ono niejako warunkować rozwiązanie stosunku pracy (inna rzecz, że przepisy Kodeksu pracy nie przewidują wprost takiego trybu ustania zatrudnienia, co w każdym przypadku nastręczałoby trudności w odczytywaniu intencji pracodawcy co do prawdziwej przyczyny rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę nawet w sytuacji legitymowania się przez niego uprzednim orzeczeniem lekarskim o niezdolności do pracy na danym stanowisku).

Zakładając racjonalność ustawodawcy, który nawet w art. 4 pkt 7 omawianej regulacji prawnej nie określił przyczyn rozwiązania stosunku pracy, należy przyjąć, iż orzeczenie lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach jako jedna z przesłanek nabycia prawa do emerytury pomostowej, może być wydane w każdym czasie, w tym więc także po rozwiązaniu stosunku pracy. Przyjęcie w tej kwestii odmiennego stanowiska spowodowałoby, sytuację w której cała grupa osób o jakiej stanowi art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz.1656) nie mogłaby skutecznie ubiegać się o emerytury pomostowe już tylko z tego względu, że jako nie wykonująca pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze po dniu 31 grudnia 2008 r. i nie pozostająca w zatrudnieniu (niekiedy w okresach odległych nawet od tak określonej daty), nie mogłaby przedstawić omawianego orzeczenia lekarskiego, którego wymóg posiadania wprowadzony został przez ustawodawcę dopiero z dniem 1 stycznia 2009 r. W tej sytuacji niewątpliwie rodzić się musi pytanie o cel wprowadzenia omawianego warunku - zastrzeżonego zresztą przez ustawodawcę wyłącznie dla trzech grup uprawnionych - art. 5, art. 7 i art. 9 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych - Dz. U. Nr 237, poz.1656), tj. dla wykonujących prace w powietrzu, hutnictwie i prace maszynistów pojazdów trakcyjnych. Trudno jednak na to pytanie odpowiedzieć jednoznacznie. Z jednej bowiem strony zawarta w art.3 ust.1 i ust.3 ustawy o emeryturach pomostowych definicja prac w szczególnych warunkach czy w szczególnym charakterze przemawia za przyjęciem, że świadczenie to - co do zasady, rekompensować ma utratę możliwości dalszego zatrudnienia pracownika ze względów zdrowotnych na stanowiskach pracy związanych z czynnikami ryzyka (co uzasadniałoby twierdzenie o pewnej chronologii zdarzeń poprzedzających rozwiązanie stosunku pracy w tym więc i konieczności uzyskania przez pracownika uprzedniego orzeczenia lekarza medycyny pracy), z drugiej zaś redakcja poszczególnych przepisów (ich literalna treść) celowi temu zaprzecza albo czyni go co najmniej niejasnym (art.6, art.8, czy art. 10 powoływanej ustawy - nie przewidują bowiem orzeczenia lekarskiego o niezdolności do wykonywania pracy w warunkach szczególnych, jako warunku nabycia prawa do emerytury pomostowej). Reasumując nawet gdyby powołany wyżej cel przyświecał ustawodawcy to – zdaniem tutejszego Sądu, nie znalazł on swego dostatecznego sprecyzowania w przepisach ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych - Dz. U. Nr 237, poz.1656), która to regulacja prawna w tej sytuacji jawi się jako niespójna wewnętrznie.

Wszystko to razem prowadzić zaś musi do stwierdzenia, ze wyrażany przez pozwany Zakład pogląd prawny stanowi w istocie nadinterpretację prawa prowadzącą do kreowania nowych, nieprzewidzianych wprost w ustawie o emeryturach pomostowych warunków nabycia prawa do tego rodzaju świadczenia. Już tylko na marginesie należy zauważyć, iż nawet w sytuacji zaakceptowania stanowiska organu rentowego o konieczności wykazania związku przyczynowego pomiędzy niezdolnością do pracy w szczególnych warunkach a rozwiązaniem stosunku pracy, to w okolicznościach niniejszej sprawy nie sposób zanegować tego faktu. Z powodu bowiem stanu zdrowia wnioskodawca nie mógł kontynuować zatrudnienia na stanowisku (...), co skutkowało uzyskaniem uprawnień do zasiłku chorobowego, rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie art. 53 § 1 pkt 1 lit. b kodeksu pracy i przyznaniem prawa do renty dla inwalidy drugiej grupy. Wprawdzie odwołujący nie przedłożył zaświadczenia lekarza medycyny pracy z daty przed rozwiązaniem stosunku pracy, jednak w kontekście powyższych rozważań żądanie wskazanego dokumentu z tak określonej daty, stanowiącego- jak wywodzi pozwany Zakład -niezbędny warunek do uzyskania żądanego przez odwołującego świadczenia jest – zdaniem tut. Sądu - nieuprawnione. Dla ostatecznego wyjaśnienia, czy wnioskodawca w dacie rozwiązania z nim przez pracodawcę umowy o pracę, Sąd Apelacyjny zdecydował się na uzupełnienie postępowania poprzez zasięgnięcie opinii biegłego sądowego lekarza specjalisty medycyny pracy. Uzyskana przez tut. Sąd opinia – w pełni wiarygodna z uwagi na jej przekonujące i należyte uzasadnienie – pozwoliła na jednoznaczne i ostateczne przesądzenie, że J. S. już w dacie rozwiązania stosunku pracy 25 stycznia 1997r. był niezdolny do pracy na stanowisku (...).

Odnośnie warunku wymienionego w art. 4 pkt 7, to stwierdzić należy, że został on spełniony z dniem 31 lipca 2012r., z tą datą bowiem ustał stosunek pracy wnioskodawcy. Tej istotnej dla rozstrzygnięcia sporu okoliczności Sąd Apelacyjny nie mógł pominąć, a to z uwagi na treść art. 316 § 1 kpc, zgodnie z którym po zamknięciu rozprawy sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że odwołanie J. S. od decyzji odmawiającej ustalenia prawa do emerytury pomostowej było uzasadnione, gdyż spełnia on od dnia 1 sierpnia 2012r.wszystkie przesłanki niezbędne do uzyskania świadczenia.

W tym stanie rzeczy, po ustaleniu, że zebrany w sprawie i uzupełniony w postępowaniu apelacyjnym materiał dowodowy pozwala na wydanie orzeczenia reformatoryjnego, Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji stosownie do art. 386 § 1 kpc.

(...)