Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2013 r.

w składzie:

Przewodnicząca: SSO Grażyna Załęska-Bartkowiak

Protokolant: sekretarz sądowy Emilia Kowalczyk

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2013 r. w O.

sprawy z odwołania I. D.

przy udziale zainteresowanych H. D. i M. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w P.

o odpowiedzialność spadkobierców za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek

na skutek odwołania I. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w P.

z dnia 24 września 2012 r. nr 44/OS- (...)

orzeka:

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24.09.2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. stwierdził, że I. D. ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spadkodawcy zmarłego w dniu 8 listopada 2011r. J. D., z tytułu nieopłaconych składek w łącznej kwocie 6.044,14zł, w tym na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

I. D. wniosła odwołanie od tej decyzji. Podniosła, że przyjęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Całkowita czynna masa spadku wynosi 166.500zł, a stan bierny spadku wynosi łącznie 524.284,71zł. Przy czym wierzytelność Banku (...) S.A. została zabezpieczona hipoteką na nieruchomości i ma pierwszeństwo w zaspokojeniu przez wierzytelnością ZUS, biorąc pod uwagę kolejność z art.1025§1 kpc, a już sam dług wobec banku przewyższa czynną masę spadku.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. wniósł o oddalenie odwołania. Podniósł, że odpowiedzialność wszystkich spadkobierców za długi z tytułu nieopłaconych składek jest solidarna. Jako podstawę wydania zaskarżonej decyzji wskazał art.98 §1 ustawy z dnia 29.08.1997r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz.926).

Sąd stosownie do treści art.477 ¹¹§2 kpc wezwał do udziału w sprawie w charakterze zainteresowanych pozostałych spadkobierców J. D. tj.: M. D. i H. D.. Wobec tych osób ZUS wydał analogiczne decyzje, jednak nie wnieśli oni odwołań od decyzji ich dotyczących, a w tej sprawie nie zajęli stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. D. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą. Dnia 08.11.2011r. zmarł. W związku z prowadzoną działalnością – pozostawił nieopłacone składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Składki, odsetki liczone na dzień zgonu, koszty upomnienia i koszty egzekucyjne wyniosły łącznie 6.044,14zł

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Ostrołęce z dnia 21.03.2012r. w sprawie I Ns 78/12 spadek po J. D. nabyli z dobrodziejstwem inwentarza: żona I. D. w ½ części, matka H. D. i brat M. D. po ¼ części (k.13 akt ZUS).

Komornik przy Sądzie Rejonowym w Ostrołęce dokonał w sprawie Km 437/12 spisu inwentarza, z którego wynika, że całkowita czynna masa spadku wynosi 166.500zł. Składa się na nią: udział w niezabudowanej nieruchomości o pow. 460m ² położonej w O. przy ul. (...), udział w zabudowanej nieruchomości o pow. 400m ² położonej w O. przy ul.(...) oraz udział w samochodzie osobowym marki J. (...) nr rej. (...), rok prod.2005r.

Nadto komornik w spisie inwentarza ustalił, że stan bierny spadku wynosi łącznie 524.284,71zł.

Decyzjami z dnia 24.09.2012r. ZUS stwierdził, że I. D., H. D. i M. D. ponoszą odpowiedzialność za nieopłacone przez J. D. składki w wysokości 6.044,14zł.

H. D. i M. D. nie wnieśli odwołań od decyzji, które stwierdzają ich odpowiedzialność.

Sąd zważył, co następuje:

Bezsporne w niniejszej sprawie jest to, że J. D. nie uiścił na rzecz ZUS składek, których łączna wysokość wraz z odsetkami liczonymi na dzień otwarcia spadku i kosztami upomnień oraz kosztami egzekucyjnymi wynosi 6.044,14zł.

Odwołująca nie kwestionowała wysokości tego zadłużenia. Spór sprowadzał się jedynie kwestii, czy I. D. winna ponosić odpowiedzialność za ten dług w sytuacji, gdy całkowita czynna masa spadku wynosi 166.500zł, stan bierny spadku wynosi łącznie 524.284,71zł, a odwołująca przyjęła spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Odwołująca stała na stanowisku, że skoro stan bierny spadku przekraczał stan czynny spadku, to należy zastosować art.1025 kpc i ZUS winien się kierować kolejnością w zaspokojeniu przewidzianą w tym przepisie.

Odwołująca podnosiła, że wraz z mężem zaciągnęła kredyt w banku (...) S.A. na kwotę 336.994,40zł. Odwołująca stała na stanowisku, że skoro dług zaciągnęła wspólnie z mężem, to do spadku weszła tytułem długu jedynie kwota 168.497,20zł. Kredyt ten został zabezpieczony hipoteką i w związku z tym ma pierwszeństwo w zaspokojeniu przed ZUS-em, który egzekwuje należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29.08.1997r. Ordynacja podatkowa. Wierzytelność banku jest bowiem wymieniona w art.1025 §1 pkt 5 kpc, a wierzytelność ZUS-u w art.1025§1 pkt 7 kpc. Tym samym wedle odwołującej wierzytelność banku pochłania całą wartość spadku i nie ponosi ona odpowiedzialności za długi wobec ZUS-u.

Odwołująca o tyle zdaniem Sądu nie ma racji, że podniesione przez nią argumenty są nieprzystające do zaskarżonej decyzji i przedwczesne.

Podkreślić przede wszystkim należy, że przywołany przez odwołującą art.1025 kpc dotyczy ustalenia kolejności zaspokojenia się z kwot uzyskanych z egzekucji. A zatem musi najpierw dojść do egzekucji, aby możliwe było ustalanie kolejności w zaspakajaniu się poszczególnych wierzycieli, a tym samym na podnoszenie zarzutu, że spadkobierca nie ponosi odpowiedzialności za długi spadkowe w zakresie większym aniżeli czynny stan spadku, jeżeli przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Tymczasem zaskarżona decyzja stwierdza jedynie, że I. D. jako jeden z trzech spadkobierców ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe J. D.. Jest to zatem etap wcześniejszy. Dopiero bowiem taka decyzja może być podstawą wszczęcia wobec odwołującej postępowania egzekucyjnego, w którym może ona podnosić zarzuty, które przedwcześnie podnosiła w tym postępowaniu. Sąd ubezpieczeń społecznych nie jest uprawniony do dokonywania oceny, w jakiej kolejności winny być zaspokajane wierzytelności wierzycieli J. D. – jeszcze przed wszczęciem przez nich egzekucji. Podnieść należy, że aby dokonać analizy, czy argumentacja odwołującej jest prawidłowa, należy wziąć pod uwagę, czy J. D., jak również I. D. i jej matka, które były współkredytobiorcami, są dłużnikami rzeczowymi czy osobistymi. Takie ustalenia zdaniem Sądu mogą być dokonywane jedynie na etapie postępowania egzekucyjnego.

Jedynie zatem na marginesie podnieść należy, że argumentacja odwołującej także nie może znaleźć akceptacji. Wartość niespłaconego kredytu wobec banku na dzień otwarcia spadku wynosiła 336.994,40zł. Natomiast wartość nieruchomości, na której zabezpieczono tę wierzytelność hipoteką – wynosiła według spisu inwentarza 294.800zł. A zatem wartość długu wobec banku znacznie przekracza wartość nieruchomości. Należy w tym miejscu przytoczyć definicję hipoteki znajdującą się w art.65 §1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Zgodnie z tym przepisem - w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Oznacza to, że przez ustanowienie hipoteki powstaje odpowiedzialność rzeczowa, która polega na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia w wysokości jego wartości, do tej wysokości bowiem ogranicza się odpowiedzialność dłużnika hipotecznego.

Zdaniem Sądu powoduje to, że bank ma pierwszeństwo w zaspokojeniu przed ZUS-em jedynie do wartości nieruchomości, na której jest ustanowiona hipoteka.

Tymczasem oprócz tej nieruchomości w skład spadku po J. D. wchodzi ponadto udział ½ w nieruchomości niezabudowanej o pow.460m ² położonej w O. przy ul. (...). Wartość tego udziału wynosi 16.100zł. Ponadto w skład spadku wchodzi także udział ½ części samochodu osobowego marki J. typ X300, rok prod.1995r., nr rej. (...). Wartość tego udziału wynosi 3.000zł.

Zdaniem Sądu z tych przedmiotów wchodzących w skład spadku ZUS ma pierwszeństwo w zaspokojeniu przed bankiem, albowiem jego wierzytelność wymieniona jest w art.1025§1 pkt 7 kpc, a wierzytelność banku (w części przekraczającej wartość nieruchomości, na której jest hipoteka) wymieniona jest w art.1025§1 pkt 9 lub 10 kpc.

Nie sposób także pominąć kwestii, że współkredytobiorcami kredytu, który obciąża udział w spadkowej nieruchomości byli według oświadczenia odwołującej: ona, jej mąż oraz jej matka. Oznacza to, że bank może egzekwować swą należność nie tylko ze spadku J. D., ale również z majątku I. D. i jej matki. Gdyby przyjąć koncepcję odwołującej, że bank ma pierwszeństwo w zaspokojeniu ze wszystkich składników majątku przed ZUS-em, to hipotetycznie mogłoby dojść do kuriozalnej sytuacji, gdy jeden ze współkredytobiorców zabezpiecza wielomilionowy kredyt hipoteką na nieruchomości o nieznacznej wartości i tym samym uniemożliwia egzekucję innym wierzycielom z innych składników majątku. Zdaniem Sądu taka sytuacja jest niedopuszczalna, a wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia swojej wierzytelności jedynie z przedmiotu zabezpieczenia i tylko w wysokości jego wartości.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że pozostałe składniki majątku mają wartość 19.100zł (16.100zł + 3.000zł). Zadłużenie J. D. wobec ZUS wynosiło 6.044,14zł, natomiast wobec Urzędu Skarbowego w O. 6.340zł. Obie wierzytelności wymienione są w art.1025§1 pkt 7 kpc. Łącznie stanowią kwotę 12.384,14zł. Zatem mieszczą się w wartości pozostałych składników majątku, nie objętych hipoteką. Pozostałe wierzytelności wymienione w spisie inwentarza, jak również wierzytelność banku wykraczająca poza wartość nieruchomości, na której ustanowiona jest hipoteka – wymienione są w dalszej kolejności, bo w art.1025§1 pkt 9 lub 10 kpc. Z ustaleń Sądu wynika wprawdzie, że żaden z komorników działających na terenie O. nie prowadzi egzekucji przeciwko J. D. (k.34), lecz nie można wykluczyć, że takie egzekucje prowadzone są przez innych komorników.

Mając to wszystko na uwadze, Sąd uznał, że zaskarżona decyzja jest prawidłowa i wydana została zgodnie z art.98§1 ustawy z dnia 29.08.1997r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2012r.749 ze zm.).

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji na mocy art.477 ¹⁴§1 kpc.