KIO 2507/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
-
Protokolanci:Paulina Zalewska
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt KIO 2507/11
WYROK
z dnia 1 grudnia 2011 r.
Krajowa Izba Odwoławcza – w składzie: Przewodniczący: Piotr Kozłowski
Protokolant: Paulina Zalewska
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2011 r. w Warszawie odwołania
wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 23 listopada 2011 r.
przez wykonawcę: Anna Bawoł prowadząca działalność gospodarczą pod firmą P.U.H.
„PROFI” Anna Bawoł, 39-300 Mielec, ul. Raciborskiego 7
w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym przez zamawiającego:
Gmina Radomyśl Wielki, 39-310 Radomyśl Wielki, Rynek 32
przy udziale wykonawcy: Przedsiębiorstwo Produkcji Handlu i Usług BUDOIMPEX
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, 39-218 Straszęcin, lok. 295 D zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego
orzeka:
1. Oddala odwołanie.
2. Kosztami postępowania obciąża P.U.H. „PROFI” Anna Bawoł z Mielca i zalicza w
poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł 00 gr (słownie: dziesięć
tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez tego odwołującego tytułem wpisu od
odwołania.
Stosownie do art. 198 a i 198 b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.) na niniejszy wyrok
– w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu.
Przewodniczący: ………………………
Sygn. akt KIO 2507/11
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający – Gmina Radomyśl Wielki – prowadzi w trybie przetargu
nieograniczonego, na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.; zwanej dalej
również „ustawą pzp” lub „pzp”), postępowanie o udzielenie zamówienia na roboty
budowlane pn. budowa Sali gimnastycznej w Rudzie (oznaczenie sprawy: 271/28/2011)
Ogłoszenie o zamówieniu zostało zamieszczone w Biuletynie Zamówień Publicznych
12 października 2011 r. pod nr 268221-2011, w tym dniu Zamawiający zamieścił ogłoszenie
o zamówieniu w swojej siedzibie na tablicy ogłoszeń oraz na swojej stronie internetowej
(www.radomyslwielki.pl), na której udostępnił również od tego dnia specyfikację istotnych
warunków zamówienia (dalej zwaną w skrócie „s.i.w.z.” lub „SIWZ”).
Wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone na podstawie art. 11 ust. 8
ustawy pzp i została ustalona przez Zamawiającego na kwotę 3.120.169,75 zł, co stanowi
równowartość 812.755,86 euro (w tym wartość przewidywanych zamówień uzupełniających
na kwotę 624.033,95 zł – równowartość 162.551,17 euro).
18 listopada 2011 r. (pismem z tej daty.) Zamawiający przesłał faksem Odwołującemu
– P.U.H. „PROFI” Anna Bawoł z Mielca – zawiadomienie o odrzuceniu jego oferty, podając,
jako uzasadnienie prawne: nie został spełniony pkt. 8.4 Rozdziału I SIWZ, oraz art. 89 ust. 1
pkt 2 ustawy pzp, a jako uzasadnienie faktyczne: Wykonawca nie załączył wypełnionego
wykazu cen czynników produkcji dla poszczególnych kosztorysów ofertowych, który stanowi
część kosztorysu. W związku z tym treść oferty nr 21 nie odpowiada treści SIWZ.
Zamawiający zawiadomił także, iż dokonał wyboru jako najkorzystniejszej oferty złożonej
przez P.P.H. i U. BUDOIMIPEX spółkę z o.o. z siedzibą w Straszęcinie.
23 listopada 2011 r. (pismem z tej daty) Odwołujący wniósł do Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej odwołanie (zachowując wymóg przekazania jego kopii Zamawiającemu) od
powyższej czynności Zamawiającego, któremu zarzucił naruszenie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
pzp, wnosząc o nakazanie Zamawiającemu: unieważnienia czynności wyboru
najkorzystniejszej czynności oraz odrzucenia oferty Odwołującego, a także powtórzenia
czynności oceny ofert i wyboru oferty Odwołującego jako najkorzystniejszej.
Odwołujący nie zgodził się z decyzją Zamawiającego uznającą jego ofertę za
niezgodną z s.i.w.z. z następujących powodów wskazanych w odwołaniu. Zamawiający
Sygn. akt KIO 2507/11
określił jako obowiązujące przy realizacji zamówienia wynagrodzenie kosztorysowe, na co
wskazują następujące postanowienia s.i.w.z.:
1) pkt 14.2 rozdziału I: Ceny jednostkowe należy wypełnić według załączonych wzorów
kosztorysów ofertowych – Rozdział III specyfikacji. Wartość poszczególnych pozycji
należy obliczyć jako iloczyn ceny jednostkowej i ilości jednostek. Wartość całości
zadania należy obliczyć jako sumę wartości poszczególnych pozycji kosztorysu
ofertowego. Do wyliczonej kwoty należy doliczyć obowiązujący podatek VAT.
2) pkt 14.4 rozdziału I: Wykonawca określi ceny i wartości dla wszystkich pozycji
wymienionych we wzorze kosztorysu ofertowego.
3) § 5 projektu umowy: 1. Za wykonanie przedmiotu umowy ustala się wynagrodzenie
Wykonawcy w kwocie: ... zł (brutto) (słownie: …) w tym podatek VAT (… %) //
wynikające z rozstrzygniętego postępowania przetargowego. 2. Ostateczna wysokość
wynagrodzenia, za wykonanie przedmiotu umowy, ustalona zostanie w oparciu o
kosztorys powykonawczy, po zakończeniu i odbiorze robót.
4) § 6 ust. 3 projektu umowy: Wraz z wnioskiem o dokonanie odbioru końcowego,
Wykonawca przedstawi Zamawiającemu: kosztorys powykonawczy uproszczony,
dziennik budowy i książkę obmiarów, inwentaryzację geodezyjną powykonawczą.
Wynagrodzenie kosztorysowe ustalane jest na podstawie wyceny lub zestawienia
prac i przewidywanych kosztów, z obowiązkowym wykorzystaniem kosztorysu ofertowego,
sporządzonego w oparciu o przedmiar robót, stanowiący element składowy dokumentacji
projektowej dostarczonej przez zamawiającego. Oznacza to, że wynagrodzenie jakie
ostatecznie otrzyma wykonawca będzie wynikać z rzeczywiście wykonanej ilości robót, a
wstępne wynagrodzenie kosztorysowe może zostać zmienione w ostatecznym rozliczeniu o
kwotę wynikającą z ewentualnej różnicy między ilością robót określoną w przedmiarze
dostarczonym przez zamawiającego a rzeczywistymi ilościami wynikającymi z obmiarów.
Przyjąć również należy, iż skoro Zamawiający nie wprowadził do umowy postanowień
regulujących kwestię wykonania robót zamiennych, tym samym ewentualne rozliczenie robót
budowlanych nieobjętych przedmiarem robót winno następować na podstawie umowy w
sprawie udzielenia zamówienia dodatkowego.
Zamawiający określił w s.i.w.z., iż wartość poszczególnych pozycji kosztorysu należy
określić jako iloczyn ceny jednostkowej i ilość jednostek (pkt 14.2 rozdziału I), co prowadzi
do wniosku, iż kosztorys miał być sporządzony metodą uproszczoną. Świadczą o tym
również zapisy zawarte w pkt 14. 3 rozdziału I (Od wykonawcy, który będzie realizował
zamówienie inwestor zażąda przed podpisaniem umowy dostarczenie szczegółowego
Sygn. akt KIO 2507/11
kosztorysu ofertowego) oraz postanowienia umowy dotyczące obliczenia ilości rzeczywiście
wykonanych robót na podstawie kosztorysu powykonawczego uproszczonego (§ 5 ust. 2 i §
6 ust. 3 umowy). Odwołujący dochował wszelkich wymogów s.i.w.z. określonych przez
Zamawiającego, gdyż załączył do oferty kosztorys uproszczony zawierający nazwę pozycji,
ilość, cenę jednostkową i ogólną wartość pozycji. W cenach jednostkowych ujął wszystkie
koszty bezpośrednie i pośrednie związane z wykonaniem umowy, zatem również koszty
robocizny, materiałów i sprzętu niezbędne do wykonania zamówienia. Kosztorys ofertowy
sporządzony w formie uproszczonej nie wymaga w swej treści wskazywania stawki
roboczogodziny i wysokości narzutów, ponieważ ceny jednostkowe w swej treści obejmują
wszystkie te pozycje.
Niewątpliwie podstawą opracowania s.i.w.z. w przedmiotowym postępowaniu były
przepisy ustawy pzp i aktów wykonawczych do niej, w tym m.in. przepisy rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw
sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac
projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie
funkcjonalno-użytkowym (Dz.U. Nr 130, poz. 1389), zawierającego definicję ceny
jednostkowej i metody kalkulacji uproszczonej. W myśl § 1 ust. 2 pkt 1 powołanego
rozporządzenia przez cenę jednostkową należy rozumieć: sumę kosztów bezpośredniej
robocizny, materiałów i pracy sprzętu oraz kosztów bezpośrednich i zysku, wyliczoną na
jednostkę przedmiarową robót podstawowych. Natomiast stosownie do § 2 ust. 1 tegoż
rozporządzenia kosztorys sporządzany metodą kalkulacji uproszczonej polega na obliczeniu
wartości kosztorysowej robót objętych przedmiarem robót jako sumy iloczynów jednostek
przedmiarowych robót podstawowych i ich cen jednostkowych, bez podatku od towarów i
usług. Skoro Zamawiający w pkt. 14 rozdziału I s.i.w.z. Opis sposobu obliczenia ceny nie
zawarł zapisu, że kosztorys powinien zawierać stawkę roboczogodziny, wysokość narzutów,
wskazał natomiast w projekcie umowy, iż podstawą rozliczenia wykonanych robót będzie
kosztorys powykonawczy uproszczony, niezałączenie przez wykonawcę do oferty wykazu
cen czynników produkcji nie stanowi o niezgodności oferty z s.i.w.z.
Zgodnie z art. 14 ustawy pzp do czynności podejmowanych przez zamawiającego i
wykonawców w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego stosuje się przepisy
kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 66 § 1 kc oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia
umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Istotne postanowienia
przyszłej umowy są określane przez wykonawcę składającego ofertę na podstawie s.i.w.z.
Zgodność treści oferty z treścią specyfikacji nie musi polegać na dosłownym powtórzeniu
Sygn. akt KIO 2507/11
brzmienia zapisów specyfikacji w złożonych ofertach. Istotne jest, aby sens i zakres
oświadczeń składających się na treść oferty odpowiadał zamierzeniom zamawiającego. (por.
wyrok KIO z 17 października 2008 r., sygn. akt KIO/UZP 1062/08).
Zamawiający w pkt. 8 rozdziału I s.i.w.z. Dokumenty, które należy dołączyć do oferty
zamieścił postanowienie, iż do oferty należy również dołączyć: 8.3. Wypełnione i podpisane
kosztorysy ofertowe – wg wzoru – Rozdział III SIWZ (część 1,2,3,4,5,6,7,8,9). 8.4.
Wypełniony wykaz cen czynników produkcji – wg wzoru – załącznik Nr 1 do kosztorysu
ofertowego. Fakt niezałączenia przez Odwołującego do oferty wykazu cen czynników
produkcji nie ma wpływu na istotny element oferty czyli cenę, w związku bowiem z
kosztorysowym charakterem wynagrodzenia, zostanie ono wyliczone o obmiary rzeczywiście
wykonanych robót oraz przedstawione w kosztorysie ofertowym ceny jednostkowe w
poszczególnych pozycjach przedmiarowych na podstawie uproszczonego kosztorysu
powykonawczego. Żądanie zatem przez Zamawiającego dołączenia do oferty wykazu cen
czynników produkcji jest zbędne, z punktu wiedzenia możliwości zweryfikowania przez
Zamawiającego zgodności oferty z s.i.w.z. Zamawiający nie dysponuje bowiem żadną
możliwością zweryfikowania prawidłowości wyliczenia poszczególnych cen jednostkowych,
nawet w przypadku gdyby rzeczony wykaz został przez Odwołującego dołączony do oferty.
Nie wiadomo czemu miało służyć dołączenie do oferty takiego wykazu, skoro
wykonawca zaakceptował zakres świadczenia w treści oferty. Art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp nie
dotyczy bowiem formalnej niezgodności, sprowadzającej się do ustalenia, czy formularz
oferty wypełniono według druku zamawiającego. Odrzucenie oferty na podstawie art. 89 ust.
1 pkt 2 ustawy pzp może nastąpić jedynie z przypadku niezgodności treści oferty z treścią
s.i.w.z. w zakresie merytorycznym, czyli niezgodności w zakresie zakresu, wartości czy
sposobu realizacji zamówienia. Proponowana przez Odwołującego cena uwzględnia
wszystkie elementy, w tym koszty pośrednie i bezpośrednie wykonania zamówienia. Nadto
zgodnie z pkt 14.6 rozdziału I s.i.w.z. podane przez Odwołującego ceny jednostkowe zostają
ustalone na cały okres ważności umowy i nie będą podlegały zmianom. Postanowienia
s.i.w.z. nie wskazują (o czym świadczy fakt, iż wykaz nie został uwzględniony przy opisie
sposobu obliczenia ceny, a jedynie wymieniony jako jeden z dokumentów, które należy
dołączyć do oferty), jakie znaczenie miał dla Zamawiającego wykaz pod kątem
merytorycznej oceny zawartości oferty. S.i.w.z. nie zawiera bowiem zapisu choćby o tym, że
rzeczony wykaz jest niezbędny np. dla ustalenia wartości robót dodatkowych w przypadku
braku odpowiednich cen jednostkowych określonych w kosztorysie ofertowym. W umowie nie
przewidziano również możliwości wykonania robót zamiennych. Zamawiający ponadto
Sygn. akt KIO 2507/11
wymagał niejako dodatkowo dostarczenia kosztorysu szczegółowego dopiero przed
zawarciem umowy, jednocześnie przewidując rozliczenie wykonanych robót na podstawie
kosztorysu powykonawczego uproszczonego. Prowadzi to do wniosku, iż zgodnie z s.i.w.z.
wykaz czynników produkcji nie stanowił treści oferty. Pogląd Odwołującego zdaje się również
uzasadniać fakt, iż w przedmiotowym postępowaniu oprócz wykonawcy wykaz cen
czynników produkcji nie został dołączony również przez innych wykonawców.
Niejednoznaczność s.i.w.z. nie może narażać wykonawcy na odrzucenie jego oferty, gdyż to
na Zamawiającym spoczywa obowiązek takiego ukształtowania zapisów s.i.w.z., aby nie
budziły wątpliwości przy sporządzaniu oferty.
W przedmiotowym postępowaniu Zamawiający wymagał sporządzenia kosztorysu
metodą uproszczoną, a nie metodą szczegółową rozdzielającą ceny robocizny, materiałów i
sprzętu w poszczególnych pozycjach. W przeciwnym bowiem wypadku nie wprowadzałby do
s.i.w.z. zapisu o konieczności przedłożenia mu kosztorysu szczegółowego dopiero przez
zawarciem umowy. Świadczą tym również postanowienia umowy, zgodnie z którą
przedmiotem umowy jest zobowiązanie wykonawcy do wykonania Budowy Sali
gimnastycznej w Rudzie w zakresie wyszczególnionym w załączniku nr 1 do umowy
(kosztorys ofertowy) – § 1 projektu umowy.
Art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp nie może stanowić podstawy bezwzględnego egzekwowania
podania wszystkich informacji, które dla weryfikacji czy zobowiązanie wykonawcy odpowiada
przedmiotowi zamówienia są zupełnie zbędne czy relewantne. Wskazać również należy, iż
Zamawiający w trybie art. 87 ust. 1 ustawy pzp mógł zwrócić się do wykonawcy o udzielenie
informacji, co do wartości robocizny, sprzętu czy też materiałów. Udzielenie bowiem tych
informacji nie stanowiłoby negocjacji dotyczących złożonej przez Odwołującego oferty, ani jej
modyfikacji. Tym bardziej w świetle zapisów s.i.w.z., iż ceny jednostkowe określone w ofercie
przez wykonawcę nie mogą ulec zmianie w trakcie realizacji zamówienia. Z przedstawionego
stanu faktycznego wynika, że wykaz cen czynników produkcji w świetle postanowień s.i.w.z. i
postanowień umowy nie stanowił treści oferty, zatem jego brak nie mógł spowodować
odrzucenia oferty Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy pzp.
Zamawiający przed rozprawą nie wniósł pisemnie ani ustnie odpowiedzi na
odwołanie.
28 listopada 2011 r. (pismem z 26 listopada 2011 r.) do Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej wpłynęło od P.P.H. i U. BUDOIMIPEX spółki z o.o. z siedzibą w Straszęcinie
Sygn. akt KIO 2507/11
zgłoszenie przystąpienia do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego –
zawierające wniosek o oddalenie odwołania.
Wobec braku zgłoszenia opozycji przez Strony oraz dokonania zgłoszenia
przystąpienia do postępowania odwoławczego w ustawowym terminie i z zachowaniem
wymogu przekazania jego kopii Stronom postępowania, a więc zgodnie z przepisem art. 185
ust. 2 pzp, Izba nie stwierdziła podstaw do niedopuszczenia tego Wykonawcy do udziału w
postępowaniu odwoławczym po stronie Zamawiającego, jako uczestnika tego postępowania
(Przystępującego).
Ponieważ odwołanie nie zawierało braków formalnych i wpis od niego został przez
Odwołującego uiszczony – podlegało rozpoznaniu przez Izbę.
Wobec ustalenia w toku czynności formalnoprawnych i sprawdzających, iż nie została
wypełniona żadna z przesłanek skutkujących odrzuceniem odwołania, o których mowa w art.
189 ust. 2 pzp, i wobec braku odmiennych wniosków Stron w tym zakresie, Izba
przeprowadziła rozprawę, podczas której Odwołujący podtrzymał odwołanie, natomiast
Zamawiający wniósł o jego oddalenie, co poparł Przystępujący.
Po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem Stron i Uczestnika postępowania,
uwzględniając zgromadzony materiał dowodowy, jak również biorąc pod uwagę
oświadczenia i stanowiska Stron i Uczestnika zawarte w środkach ochrony prawnej, a
także wyrażone ustnie na rozprawie i odnotowane w protokole, Izba ustaliła i zważyła,
co następuje:
Zgodnie z przepisem art. 179 ust. 1 pzp odwołującemu przysługuje legitymacja do
wniesienia odwołania, gdy ma (lub miał) interes w uzyskaniu zamówienia oraz może ponieść
szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy. W ocenie składu
orzekającego Izby Odwołujący legitymuje się interesem w uzyskaniu przedmiotowego
zamówienia, gdyż złożył najniższą ofertę pod względem ceny, stanowiącej jedyne kryterium
oceny ofert. Odwołujący ma zatem realną szansę na uzyskanie przedmiotowego zamówienia
wobec zarzutów skierowanych przeciwko odrzuceniu jego oferty. Natomiast dokonanie tej
czynności przez Zamawiającego naraża Odwołującego na szkodę z powodu nieuzyskania
odpłatnego zamówienia publicznego, na co mógłby w przeciwnym razie liczyć.
Izba dopuściła w niniejszej sprawie dowody z dokumentacji postępowania o
Sygn. akt KIO 2507/11
zamówienie publiczne, która została również przekazana przez Zamawiającego w formie
kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem (wraz z płytą CD-Rom opisaną jako
Dokumentacja techniczna i szczegółowe specyfikacje techniczne do: „Budowa Sali
gimnastycznej w Rudzie”), w szczególności zaś przeprowadziła dowody z: s.i.w.z. i oferty
Odwołującego, a także z protokołu postępowania.
Przy rozpoznawaniu przedmiotowej sprawy Izba wzięła również pod uwagę
stanowiska i oświadczenia Stron i Uczestnika złożone na piśmie w ramach środków ochrony
prawnej oraz wyrażone ustnie w toku rozprawy i odnotowane w protokole.
Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, poczynione ustalenia
faktyczne oraz zakres zarzutów podniesionych w odwołaniu i podlegających rozpatrzeniu,
skład orzekający Izby stwierdził, iż odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Skład orzekający Izby nie stwierdził w niniejszej sprawie nieprawidłowości czynności
Zamawiającego polegającej na odrzuceniu oferty Odwołującego na podstawie przepisu art.
89 ust. 1 pkt 2 pzp – z uwagi na niezłożenie w ofercie wypełnionego wykazu cen czynników
produkcji dla poszczególnych kosztorysów ofertowych, przez co treść tej oferty nie
odpowiada treści pkt. 8.4 rozdziału I s.i.w.z.
Z postanowień rozdziału I s.i.w.z. w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały wynika, iż
Zamawiający wymaga złożenia w ofercie wykazu cen czynników produkcji. W pkt. 6 Opis
sposobu przygotowania oferty wskazano, iż oferta powinna zawierać wszystkie wymagane
dokumenty, oświadczenia, załączniki o których mowa w treści niniejszej Instrukcji (pkt. 6.6).
Następnie – w pkt. 8 Dokumenty które należy dołączyć do oferty wpisano zarówno:
Wypełnione i podpisane kosztorysy ofertowe – wg wzoru – Rozdział III SIWZ (część 1, 2, 3,
4, 5, 6, 7, 8, 9), jak i: Wypełniony wykaz cen czynników produkcji – wg wzoru – załącznik Nr
1 do kosztorysu ofertowego. W Rozdziale III s.i.w.z. zamieszczono załącznik nr 1 do
kosztorysu ofertowego Wykaz cen czynników produkcji zawiera trzy tabele, w których
pozostawiono puste miejsca na wpisanie cen jednostkowych dla: w pierwszej – odrębnie
robocizny (jednostka roboczogodziny), kosztów pośrednich od robocizny i sprzętu ( „Kp” w
%) i zysk („Z” w %), w drugiej – materiałów (wraz z kosztami zakupu „loco” plac budowy), w
trzeciej – sprzętu (z podaniem parametrów). Wreszcie z pkt. 14 Opis sposobu obliczenia
ceny wynika, iż: ceny jednostkowe należy wypełnić według załączonych wzorów kosztorysów
ofertowych – Rozdział III specyfikacji. Wartość poszczególnych pozycji należy obliczyć jako
iloczyn ceny jednostkowej i ilości jednostek. Wartość całości zadania należy obliczyć jako
Sygn. akt KIO 2507/11
sumę wartości poszczególnych pozycji kosztorysu ofertowego. Do wyliczonej kwoty należy
doliczyć obowiązujący podatek VAT (pkt 14.2); Od wykonawcy, który będzie realizował
zamówienie inwestor zażąda przed podpisaniem umowy dostarczenie szczegółowego
kosztorysu ofertowego (pkt 14.3); Wykonawca określi ceny i wartości dla wszystkich pozycji
wymienionych we wzorze kosztorysu ofertowego (pkt. 14.4); Ceny jednostkowe określone
przez wykonawcę zostaną ustalone na okres ważności umowy i nie będą podlegały zmianom
(pkt. 14.5).
W toku postępowania odwoławczego niesporna była okoliczność złożenia przez
Odwołującego w swojej ofercie kosztorysów ofertowych bez wypełnionego załącznika nr 1,
natomiast spór dotyczył znaczenia jakie ma to dla oceny zgodności treści złożonej oferty z
treścią s.i.w.z. Skład orzekający Izby zważył jednak na wstępie, iż biorąc pod uwagę powyżej
przytoczone postanowienia – bezprzedmiotowe są rozważania odwołania wskazujące na
rzekomą niejednoznaczność s.i.w.z., która miałaby negatywnie wpłynąć na sposób złożenia
oferty przez Odwołującego. Bez znaczenia jest również okoliczność, czy i ilu wykonawców
również nie dopełniło tego wymagania wprost określonego w treści s.i.w.z. Na rozprawie
Odwołujący na wprost zadane pytanie oświadczył, iż brak sporządzenia wykazu cen
czynników produkcji wyniknął z omyłkowego przeoczenia, a nie był wynikiem jego świadomej
decyzji podjętej przy sporządzaniu kosztorysu ofertowego. Z kolei Zamawiający na
rozprawie, wbrew obawom Odwołującego, nie podważał tego, iż ceny jednostkowe za
poszczególne pozycje przedmiarowe zawarte w kosztorysach ofertowych Odwołującego
mogą uwzględniać koszty robocizny, materiałów, sprzętu oraz koszty pośrednie, a także
zysk. Zamawiający wyjaśnił natomiast na rozprawie, iż określenie przez oferentów cen
czynników produkcji w składanych ofertach umożliwia mu weryfikację kosztorysu
szczegółowego składanego przed podpisaniem umowy przez wykonawcę, którego oferta
została wybrana, pod kątem zachowania tych samych cen jednostkowych poszczególnych
czynników produkcji, jak i użycia tych samych materiałów i sprzętu, co w ofercie. Skład
orzekający Izby zważył, iż o ile co do typu użytych materiałów trudno mówić o jakiejś realnej
weryfikacji, skoro brak w s.i.w.z., w tym w treści przygotowanego załącznika nr 1 do
kosztorysu ofertowego, sprecyzowania szczegółowości ich opisu, o tyle w zakresie samych
cen jednostkowych wyjaśnienie Zamawiającego znajduje racjonalne uzasadnienie –
umożliwiając zapobieżenie niepożądanym przesunięciom w ramach kosztorysowej ceny
jednostkowej danej pozycji robót pomiędzy kosztem materiału a kosztem pozostałych
czynników produkcji. Tym samym nietrafna okazała się argumentacja odwołania, iż nie
wiadomo czemu miało służyć sporządzenie wykazu cen czynników produkcji w ramach
Sygn. akt KIO 2507/11
oferty. Jeżeli Odwołujący chciał się tego dowiedzieć, to mógł w trybie art. 38 ust. 1 pzp
zwrócić się do Zamawiającego o udzielenie w tym zakresie wyjaśnień. Zamawiający nie ma
natomiast obowiązku „z urzędu” uzasadniać treści s.i.w.z. czym kierował się wprowadzając
takie, a nie inne jej postanowienia, zwłaszcza jeżeli nie są one sprzeczne z obowiązującymi
przepisami ustawy pzp i aktów wykonawczych.
W ocenie składu orzekającego Izby Odwołujący usiłuje post factum wywieść z
przytoczonych w odwołaniu postanowień s.i.w.z. i przepisów wniosek, iż złożenie lub
niezłożenie wykazu cen czynników produkcji jest irrelewantne z punktu widzenia oceny
zgodności treści złożonej oferty z treścią s.i.w.z. O ile jest to zrozumiałe w sytuacji faktycznej
Odwołującego, o tyle podniesiona w odwołaniu i na rozprawie argumentacja nie jest zasadna
w okolicznościach niniejszej sprawy. Odwołujący popada w oczywistą sprzeczność, gdyż nie
kwestionuje istnienia postanowienia pkt. 8.4 s.i.w.z. i faktu niezłożenia wymaganego
wyszczególnienia cen czynników produkcji, a jednocześnie twierdzi, iż dochował wszelkich
wymogów s.i.w.z., gdyż dołączył do oferty kosztorys uproszczony zawierający nazwę pozycji,
cenę jednostkową i ogólną wartość pozycji. Wbrew rozumowaniu Odwołującego regulacje
zawarte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia
metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów
prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie
funkcjonalno-użytkowym (Dz.U. Nr 130, poz. 1389) – nie mają bezpośredniego zastosowania
do postanowień s.i.w.z., gdyż rozporządzenie dotyczy metod i podstaw sporządzania
kosztorysu inwestorskiego, a nie kosztorysów ofertowych (co wynika wprost z przepisu § 1
ust. 1). Żaden przepis ustawy pzp i tego rozporządzenia nie zabraniają zażądania od
wykonawców wraz ze sporządzeniem kosztorysu ofertowego odpowiadającego definicji
kosztorysu uproszczonego – przedstawienia cen jednostkowych nakładów rzeczowych w
sposób odpowiadający kosztorysowi szczegółowemu. Nadto, w odróżnieniu od przywołanej
w odwołaniu definicji ceny jednostkowej z tego rozporządzenia, Zamawiający w s.i.w.z.
posłużył się terminem ceny jednostkowej nie tylko w stosunku do wyliczonej na jednostkę
przedmiarową sumy kosztów bezpośredniej robocizny, materiałów i pracy sprzętu oraz
kosztów bezpośrednich i zysku, lecz także w odniesieniu do cen jednostkowych nakładów
rzeczowych robocizny, materiałów i sprzętu niezbędnych do wykonania danej pozycji
przedmiarowej, dodatkowo wymagając jeszcze podania w %, również jako cen
jednostkowych, kosztów pośrednich robocizny i sprzętu oraz zysku. Jednocześnie ponieważ
na mocy postanowień s.i.w.z. (pkt. 8.3. i 8.4.) wykaz cen czynników produkcji stanowi
obligatoryjny element poszczególnych kosztorysów ofertowych – brak podstaw do przyjęcia,
Sygn. akt KIO 2507/11
iż wskazany w ramach opisu sposobu obliczenia ceny (pkt. 14 s.i.w.z.) obowiązek
wypełnienia wszystkich cen jednostkowych według tych kosztorysów (pkt. 14.2. i 14.4.) oraz
niezmienność cen jednostkowych określonych w ofercie, nie odnoszą się również do cen
jednostkowych czynników produkcji. Ceny te miałby być następnie przeniesione przez
wykonawcę, którego oferta zostanie uznana za najkorzystniejszą do kosztorysu
szczegółowego przedstawionego przed podpisaniem umowy. Zamawiający najwyraźniej
uznał, iż zabezpiecza to jego interes w wystarczający sposób, stąd nie zażądał na etapie
realizacji zamówienia przedstawienia kosztorysu powykonawczego sporządzonego metodą
szczegółową w celu rozliczenia wykonania umowy.
Z przepisu art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp wynika, iż zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli jej
treść nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia, z zastrzeżeniem art.
87 ust. 2 pkt 3 pzp. Skład orzekający Izby podziela utrwalony w doktrynie i orzecznictwie
pogląd, iż zarówno treść s.i.w.z., jak i treść oferty stanowią merytoryczne postanowienia
oświadczeń woli odpowiednio: zamawiającego, który w szczególności przez opis przedmiotu
zamówienia oświadcza jakiego świadczenia oczekuje po zawarciu umowy w sprawie
zamówienia publicznego, oraz wykonawcy, który jednostronnie zobowiązuje się do
wykonania tego świadczenia w razie wyboru złożonej przez siebie oferty jako
najkorzystniejszej. Wobec tego, co do zasady, to porównanie zaoferowanego przez
wykonawcę świadczenia z opisem przedmiotu zamówienia zawartym w s.i.w.z. przesądza o
tym, czy treść złożonej oferty odpowiada treści s.i.w.z. – jest z nią zgodna. Art. 82 ust. 3 pzp
zastrzega przy tym formę pisemną pod rygorem nieważności dla oferty składanej w
postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, natomiast rozumienie pojęcia oferty
należy wywieść z przepisu art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego. Nie budzi zatem wątpliwości, iż z
uwagi na odpłatny charakter zamówień publicznych, nieodzownym elementem treści oferty
jest określenie ceny za jaką wykonawca zobowiązuje się wykonać zamawiane świadczenie.
Jednakże zakres wymaganej treści oferty wynika z postanowień s.i.w.z., a zatem to
zamawiający określa elementy, które są dla niego istotne i będą stanowiły podstawę do
merytorycznej oceny zgodności złożonych ofert z jego wymaganiami ujawnionymi w tym
podstawowym dokumencie postępowania. W niniejszej sprawie na mocy przywołanych
powyżej postanowień s.i.w.z. Zamawiający podniósł podanie cen jednostkowych czynników
produkcji do rangi istotnych dla niego, obligatoryjnych elementów treści oferty. Wobec tego
brak podania ich w złożonej ofercie oznacza brak sprecyzowania przez Odwołującego jej
treści w stopniu wymaganym w s.i.w.z. Z odwołania wynika, iż zdaje się to dostrzegać
również Odwołujący, wskazując na możliwość skorzystania przez Zamawiającego z przepisu
Sygn. akt KIO 2507/11
art. 87 ust. 1 pzp, który dotyczy jednak wyjaśniania treści oferty, a nie doprecyzowaniu jej w
zakresie informacji, których oferta nie zawiera w ogóle. Odwołujący wskazał na rozprawie, iż
do niepodania cen jednostkowych czynników produkcji doszło w wyniku jego omyłki, co czyni
koniecznym rozważenie możliwości jej poprawienia na mocy przepisu art. 87 ust. 2 pkt 3
pzp, do którego wprost odsyła przepis art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp. W ocenie składu orzekającego
Izby w niniejszej sprawie tryb ten nie znajdzie zastosowania, gdyż uzupełnienie braków
oferty oznaczałoby de facto niedopuszczalne sporządzenie przez Odwołującego po terminie
składania ofert załączników do kosztorysów ofertowych, które obejmują kilkadziesiąt pozycji
materiałów, sprzętu oraz wskazanie stawki robocizny, wysokości kosztów pośrednich i zysku,
bezpośrednio niewynikających z poszczególnych pozycji przedmiarów, gdyż są ukryte w
ramach wyliczonych na ich podstawie cen jednostkowych poszczególnych pozycji robót
przewidzianych do wykonania. Zamawiający musiałby dokonać poprawienia oferty wyłącznie
na podstawie informacji udzielonych odrębnie i po raz pierwszy przez Odwołującego, bez
możliwości zweryfikowania, czy odpowiadają one cenom jednostkowym czynników produkcji,
które rzeczywiście były przez niego przyjęte w chwili sporządzania kosztorysów ofertowych.
Stanowiłoby to niedopuszczalne z mocy przepisu art. 87 ust. 1 pzp prowadzenie negocjacji
dotyczących złożonej oferty oraz zmianę jej treści po terminie składania ofert.
Mając powyższe na uwadze, Izba, działając na podstawie przepisów art. 192 ust. 1 i 2
ustawy pzp – orzekła, jak w sentencji.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyniku na
podstawie przepisu art. 192 ust. 9 i 10 ustawy pzp w związku z przepisami: § 3 pkt 1 i § 5
ust. 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości
i sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 41, poz. 238) – obciążając Odwołującego
tymi kosztami, na które złożył się uiszczony przez niego wpis.
Przewodniczący: ………………………..
WYROK
z dnia 1 grudnia 2011 r.
Krajowa Izba Odwoławcza – w składzie: Przewodniczący: Piotr Kozłowski
Protokolant: Paulina Zalewska
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 30 listopada 2011 r. w Warszawie odwołania
wniesionego do Prezesa Krajowej Izby Odwoławczej w dniu 23 listopada 2011 r.
przez wykonawcę: Anna Bawoł prowadząca działalność gospodarczą pod firmą P.U.H.
„PROFI” Anna Bawoł, 39-300 Mielec, ul. Raciborskiego 7
w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego prowadzonym przez zamawiającego:
Gmina Radomyśl Wielki, 39-310 Radomyśl Wielki, Rynek 32
przy udziale wykonawcy: Przedsiębiorstwo Produkcji Handlu i Usług BUDOIMPEX
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, 39-218 Straszęcin, lok. 295 D zgłaszającego
przystąpienie do postępowania odwoławczego po stronie zamawiającego
orzeka:
1. Oddala odwołanie.
2. Kosztami postępowania obciąża P.U.H. „PROFI” Anna Bawoł z Mielca i zalicza w
poczet kosztów postępowania odwoławczego kwotę 10 000 zł 00 gr (słownie: dziesięć
tysięcy złotych zero groszy) uiszczoną przez tego odwołującego tytułem wpisu od
odwołania.
Stosownie do art. 198 a i 198 b ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.) na niniejszy wyrok
– w terminie 7 dni od dnia jego doręczenia – przysługuje skarga za pośrednictwem Prezesa
Krajowej Izby Odwoławczej do Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu.
Przewodniczący: ………………………
Sygn. akt KIO 2507/11
U z a s a d n i e n i e
Zamawiający – Gmina Radomyśl Wielki – prowadzi w trybie przetargu
nieograniczonego, na podstawie ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień
publicznych (tekst jednolity Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.; zwanej dalej
również „ustawą pzp” lub „pzp”), postępowanie o udzielenie zamówienia na roboty
budowlane pn. budowa Sali gimnastycznej w Rudzie (oznaczenie sprawy: 271/28/2011)
Ogłoszenie o zamówieniu zostało zamieszczone w Biuletynie Zamówień Publicznych
12 października 2011 r. pod nr 268221-2011, w tym dniu Zamawiający zamieścił ogłoszenie
o zamówieniu w swojej siedzibie na tablicy ogłoszeń oraz na swojej stronie internetowej
(www.radomyslwielki.pl), na której udostępnił również od tego dnia specyfikację istotnych
warunków zamówienia (dalej zwaną w skrócie „s.i.w.z.” lub „SIWZ”).
Wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone na podstawie art. 11 ust. 8
ustawy pzp i została ustalona przez Zamawiającego na kwotę 3.120.169,75 zł, co stanowi
równowartość 812.755,86 euro (w tym wartość przewidywanych zamówień uzupełniających
na kwotę 624.033,95 zł – równowartość 162.551,17 euro).
18 listopada 2011 r. (pismem z tej daty.) Zamawiający przesłał faksem Odwołującemu
– P.U.H. „PROFI” Anna Bawoł z Mielca – zawiadomienie o odrzuceniu jego oferty, podając,
jako uzasadnienie prawne: nie został spełniony pkt. 8.4 Rozdziału I SIWZ, oraz art. 89 ust. 1
pkt 2 ustawy pzp, a jako uzasadnienie faktyczne: Wykonawca nie załączył wypełnionego
wykazu cen czynników produkcji dla poszczególnych kosztorysów ofertowych, który stanowi
część kosztorysu. W związku z tym treść oferty nr 21 nie odpowiada treści SIWZ.
Zamawiający zawiadomił także, iż dokonał wyboru jako najkorzystniejszej oferty złożonej
przez P.P.H. i U. BUDOIMIPEX spółkę z o.o. z siedzibą w Straszęcinie.
23 listopada 2011 r. (pismem z tej daty) Odwołujący wniósł do Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej odwołanie (zachowując wymóg przekazania jego kopii Zamawiającemu) od
powyższej czynności Zamawiającego, któremu zarzucił naruszenie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy
pzp, wnosząc o nakazanie Zamawiającemu: unieważnienia czynności wyboru
najkorzystniejszej czynności oraz odrzucenia oferty Odwołującego, a także powtórzenia
czynności oceny ofert i wyboru oferty Odwołującego jako najkorzystniejszej.
Odwołujący nie zgodził się z decyzją Zamawiającego uznającą jego ofertę za
niezgodną z s.i.w.z. z następujących powodów wskazanych w odwołaniu. Zamawiający
Sygn. akt KIO 2507/11
określił jako obowiązujące przy realizacji zamówienia wynagrodzenie kosztorysowe, na co
wskazują następujące postanowienia s.i.w.z.:
1) pkt 14.2 rozdziału I: Ceny jednostkowe należy wypełnić według załączonych wzorów
kosztorysów ofertowych – Rozdział III specyfikacji. Wartość poszczególnych pozycji
należy obliczyć jako iloczyn ceny jednostkowej i ilości jednostek. Wartość całości
zadania należy obliczyć jako sumę wartości poszczególnych pozycji kosztorysu
ofertowego. Do wyliczonej kwoty należy doliczyć obowiązujący podatek VAT.
2) pkt 14.4 rozdziału I: Wykonawca określi ceny i wartości dla wszystkich pozycji
wymienionych we wzorze kosztorysu ofertowego.
3) § 5 projektu umowy: 1. Za wykonanie przedmiotu umowy ustala się wynagrodzenie
Wykonawcy w kwocie: ... zł (brutto) (słownie: …) w tym podatek VAT (… %) //
wynikające z rozstrzygniętego postępowania przetargowego. 2. Ostateczna wysokość
wynagrodzenia, za wykonanie przedmiotu umowy, ustalona zostanie w oparciu o
kosztorys powykonawczy, po zakończeniu i odbiorze robót.
4) § 6 ust. 3 projektu umowy: Wraz z wnioskiem o dokonanie odbioru końcowego,
Wykonawca przedstawi Zamawiającemu: kosztorys powykonawczy uproszczony,
dziennik budowy i książkę obmiarów, inwentaryzację geodezyjną powykonawczą.
Wynagrodzenie kosztorysowe ustalane jest na podstawie wyceny lub zestawienia
prac i przewidywanych kosztów, z obowiązkowym wykorzystaniem kosztorysu ofertowego,
sporządzonego w oparciu o przedmiar robót, stanowiący element składowy dokumentacji
projektowej dostarczonej przez zamawiającego. Oznacza to, że wynagrodzenie jakie
ostatecznie otrzyma wykonawca będzie wynikać z rzeczywiście wykonanej ilości robót, a
wstępne wynagrodzenie kosztorysowe może zostać zmienione w ostatecznym rozliczeniu o
kwotę wynikającą z ewentualnej różnicy między ilością robót określoną w przedmiarze
dostarczonym przez zamawiającego a rzeczywistymi ilościami wynikającymi z obmiarów.
Przyjąć również należy, iż skoro Zamawiający nie wprowadził do umowy postanowień
regulujących kwestię wykonania robót zamiennych, tym samym ewentualne rozliczenie robót
budowlanych nieobjętych przedmiarem robót winno następować na podstawie umowy w
sprawie udzielenia zamówienia dodatkowego.
Zamawiający określił w s.i.w.z., iż wartość poszczególnych pozycji kosztorysu należy
określić jako iloczyn ceny jednostkowej i ilość jednostek (pkt 14.2 rozdziału I), co prowadzi
do wniosku, iż kosztorys miał być sporządzony metodą uproszczoną. Świadczą o tym
również zapisy zawarte w pkt 14. 3 rozdziału I (Od wykonawcy, który będzie realizował
zamówienie inwestor zażąda przed podpisaniem umowy dostarczenie szczegółowego
Sygn. akt KIO 2507/11
kosztorysu ofertowego) oraz postanowienia umowy dotyczące obliczenia ilości rzeczywiście
wykonanych robót na podstawie kosztorysu powykonawczego uproszczonego (§ 5 ust. 2 i §
6 ust. 3 umowy). Odwołujący dochował wszelkich wymogów s.i.w.z. określonych przez
Zamawiającego, gdyż załączył do oferty kosztorys uproszczony zawierający nazwę pozycji,
ilość, cenę jednostkową i ogólną wartość pozycji. W cenach jednostkowych ujął wszystkie
koszty bezpośrednie i pośrednie związane z wykonaniem umowy, zatem również koszty
robocizny, materiałów i sprzętu niezbędne do wykonania zamówienia. Kosztorys ofertowy
sporządzony w formie uproszczonej nie wymaga w swej treści wskazywania stawki
roboczogodziny i wysokości narzutów, ponieważ ceny jednostkowe w swej treści obejmują
wszystkie te pozycje.
Niewątpliwie podstawą opracowania s.i.w.z. w przedmiotowym postępowaniu były
przepisy ustawy pzp i aktów wykonawczych do niej, w tym m.in. przepisy rozporządzenia
Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia metod i podstaw
sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów prac
projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie
funkcjonalno-użytkowym (Dz.U. Nr 130, poz. 1389), zawierającego definicję ceny
jednostkowej i metody kalkulacji uproszczonej. W myśl § 1 ust. 2 pkt 1 powołanego
rozporządzenia przez cenę jednostkową należy rozumieć: sumę kosztów bezpośredniej
robocizny, materiałów i pracy sprzętu oraz kosztów bezpośrednich i zysku, wyliczoną na
jednostkę przedmiarową robót podstawowych. Natomiast stosownie do § 2 ust. 1 tegoż
rozporządzenia kosztorys sporządzany metodą kalkulacji uproszczonej polega na obliczeniu
wartości kosztorysowej robót objętych przedmiarem robót jako sumy iloczynów jednostek
przedmiarowych robót podstawowych i ich cen jednostkowych, bez podatku od towarów i
usług. Skoro Zamawiający w pkt. 14 rozdziału I s.i.w.z. Opis sposobu obliczenia ceny nie
zawarł zapisu, że kosztorys powinien zawierać stawkę roboczogodziny, wysokość narzutów,
wskazał natomiast w projekcie umowy, iż podstawą rozliczenia wykonanych robót będzie
kosztorys powykonawczy uproszczony, niezałączenie przez wykonawcę do oferty wykazu
cen czynników produkcji nie stanowi o niezgodności oferty z s.i.w.z.
Zgodnie z art. 14 ustawy pzp do czynności podejmowanych przez zamawiającego i
wykonawców w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego stosuje się przepisy
kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 66 § 1 kc oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia
umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Istotne postanowienia
przyszłej umowy są określane przez wykonawcę składającego ofertę na podstawie s.i.w.z.
Zgodność treści oferty z treścią specyfikacji nie musi polegać na dosłownym powtórzeniu
Sygn. akt KIO 2507/11
brzmienia zapisów specyfikacji w złożonych ofertach. Istotne jest, aby sens i zakres
oświadczeń składających się na treść oferty odpowiadał zamierzeniom zamawiającego. (por.
wyrok KIO z 17 października 2008 r., sygn. akt KIO/UZP 1062/08).
Zamawiający w pkt. 8 rozdziału I s.i.w.z. Dokumenty, które należy dołączyć do oferty
zamieścił postanowienie, iż do oferty należy również dołączyć: 8.3. Wypełnione i podpisane
kosztorysy ofertowe – wg wzoru – Rozdział III SIWZ (część 1,2,3,4,5,6,7,8,9). 8.4.
Wypełniony wykaz cen czynników produkcji – wg wzoru – załącznik Nr 1 do kosztorysu
ofertowego. Fakt niezałączenia przez Odwołującego do oferty wykazu cen czynników
produkcji nie ma wpływu na istotny element oferty czyli cenę, w związku bowiem z
kosztorysowym charakterem wynagrodzenia, zostanie ono wyliczone o obmiary rzeczywiście
wykonanych robót oraz przedstawione w kosztorysie ofertowym ceny jednostkowe w
poszczególnych pozycjach przedmiarowych na podstawie uproszczonego kosztorysu
powykonawczego. Żądanie zatem przez Zamawiającego dołączenia do oferty wykazu cen
czynników produkcji jest zbędne, z punktu wiedzenia możliwości zweryfikowania przez
Zamawiającego zgodności oferty z s.i.w.z. Zamawiający nie dysponuje bowiem żadną
możliwością zweryfikowania prawidłowości wyliczenia poszczególnych cen jednostkowych,
nawet w przypadku gdyby rzeczony wykaz został przez Odwołującego dołączony do oferty.
Nie wiadomo czemu miało służyć dołączenie do oferty takiego wykazu, skoro
wykonawca zaakceptował zakres świadczenia w treści oferty. Art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp nie
dotyczy bowiem formalnej niezgodności, sprowadzającej się do ustalenia, czy formularz
oferty wypełniono według druku zamawiającego. Odrzucenie oferty na podstawie art. 89 ust.
1 pkt 2 ustawy pzp może nastąpić jedynie z przypadku niezgodności treści oferty z treścią
s.i.w.z. w zakresie merytorycznym, czyli niezgodności w zakresie zakresu, wartości czy
sposobu realizacji zamówienia. Proponowana przez Odwołującego cena uwzględnia
wszystkie elementy, w tym koszty pośrednie i bezpośrednie wykonania zamówienia. Nadto
zgodnie z pkt 14.6 rozdziału I s.i.w.z. podane przez Odwołującego ceny jednostkowe zostają
ustalone na cały okres ważności umowy i nie będą podlegały zmianom. Postanowienia
s.i.w.z. nie wskazują (o czym świadczy fakt, iż wykaz nie został uwzględniony przy opisie
sposobu obliczenia ceny, a jedynie wymieniony jako jeden z dokumentów, które należy
dołączyć do oferty), jakie znaczenie miał dla Zamawiającego wykaz pod kątem
merytorycznej oceny zawartości oferty. S.i.w.z. nie zawiera bowiem zapisu choćby o tym, że
rzeczony wykaz jest niezbędny np. dla ustalenia wartości robót dodatkowych w przypadku
braku odpowiednich cen jednostkowych określonych w kosztorysie ofertowym. W umowie nie
przewidziano również możliwości wykonania robót zamiennych. Zamawiający ponadto
Sygn. akt KIO 2507/11
wymagał niejako dodatkowo dostarczenia kosztorysu szczegółowego dopiero przed
zawarciem umowy, jednocześnie przewidując rozliczenie wykonanych robót na podstawie
kosztorysu powykonawczego uproszczonego. Prowadzi to do wniosku, iż zgodnie z s.i.w.z.
wykaz czynników produkcji nie stanowił treści oferty. Pogląd Odwołującego zdaje się również
uzasadniać fakt, iż w przedmiotowym postępowaniu oprócz wykonawcy wykaz cen
czynników produkcji nie został dołączony również przez innych wykonawców.
Niejednoznaczność s.i.w.z. nie może narażać wykonawcy na odrzucenie jego oferty, gdyż to
na Zamawiającym spoczywa obowiązek takiego ukształtowania zapisów s.i.w.z., aby nie
budziły wątpliwości przy sporządzaniu oferty.
W przedmiotowym postępowaniu Zamawiający wymagał sporządzenia kosztorysu
metodą uproszczoną, a nie metodą szczegółową rozdzielającą ceny robocizny, materiałów i
sprzętu w poszczególnych pozycjach. W przeciwnym bowiem wypadku nie wprowadzałby do
s.i.w.z. zapisu o konieczności przedłożenia mu kosztorysu szczegółowego dopiero przez
zawarciem umowy. Świadczą tym również postanowienia umowy, zgodnie z którą
przedmiotem umowy jest zobowiązanie wykonawcy do wykonania Budowy Sali
gimnastycznej w Rudzie w zakresie wyszczególnionym w załączniku nr 1 do umowy
(kosztorys ofertowy) – § 1 projektu umowy.
Art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp nie może stanowić podstawy bezwzględnego egzekwowania
podania wszystkich informacji, które dla weryfikacji czy zobowiązanie wykonawcy odpowiada
przedmiotowi zamówienia są zupełnie zbędne czy relewantne. Wskazać również należy, iż
Zamawiający w trybie art. 87 ust. 1 ustawy pzp mógł zwrócić się do wykonawcy o udzielenie
informacji, co do wartości robocizny, sprzętu czy też materiałów. Udzielenie bowiem tych
informacji nie stanowiłoby negocjacji dotyczących złożonej przez Odwołującego oferty, ani jej
modyfikacji. Tym bardziej w świetle zapisów s.i.w.z., iż ceny jednostkowe określone w ofercie
przez wykonawcę nie mogą ulec zmianie w trakcie realizacji zamówienia. Z przedstawionego
stanu faktycznego wynika, że wykaz cen czynników produkcji w świetle postanowień s.i.w.z. i
postanowień umowy nie stanowił treści oferty, zatem jego brak nie mógł spowodować
odrzucenia oferty Odwołującego na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 2 ustawy pzp.
Zamawiający przed rozprawą nie wniósł pisemnie ani ustnie odpowiedzi na
odwołanie.
28 listopada 2011 r. (pismem z 26 listopada 2011 r.) do Prezesa Krajowej Izby
Odwoławczej wpłynęło od P.P.H. i U. BUDOIMIPEX spółki z o.o. z siedzibą w Straszęcinie
Sygn. akt KIO 2507/11
zgłoszenie przystąpienia do postępowania odwoławczego po stronie Zamawiającego –
zawierające wniosek o oddalenie odwołania.
Wobec braku zgłoszenia opozycji przez Strony oraz dokonania zgłoszenia
przystąpienia do postępowania odwoławczego w ustawowym terminie i z zachowaniem
wymogu przekazania jego kopii Stronom postępowania, a więc zgodnie z przepisem art. 185
ust. 2 pzp, Izba nie stwierdziła podstaw do niedopuszczenia tego Wykonawcy do udziału w
postępowaniu odwoławczym po stronie Zamawiającego, jako uczestnika tego postępowania
(Przystępującego).
Ponieważ odwołanie nie zawierało braków formalnych i wpis od niego został przez
Odwołującego uiszczony – podlegało rozpoznaniu przez Izbę.
Wobec ustalenia w toku czynności formalnoprawnych i sprawdzających, iż nie została
wypełniona żadna z przesłanek skutkujących odrzuceniem odwołania, o których mowa w art.
189 ust. 2 pzp, i wobec braku odmiennych wniosków Stron w tym zakresie, Izba
przeprowadziła rozprawę, podczas której Odwołujący podtrzymał odwołanie, natomiast
Zamawiający wniósł o jego oddalenie, co poparł Przystępujący.
Po przeprowadzeniu rozprawy z udziałem Stron i Uczestnika postępowania,
uwzględniając zgromadzony materiał dowodowy, jak również biorąc pod uwagę
oświadczenia i stanowiska Stron i Uczestnika zawarte w środkach ochrony prawnej, a
także wyrażone ustnie na rozprawie i odnotowane w protokole, Izba ustaliła i zważyła,
co następuje:
Zgodnie z przepisem art. 179 ust. 1 pzp odwołującemu przysługuje legitymacja do
wniesienia odwołania, gdy ma (lub miał) interes w uzyskaniu zamówienia oraz może ponieść
szkodę w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy. W ocenie składu
orzekającego Izby Odwołujący legitymuje się interesem w uzyskaniu przedmiotowego
zamówienia, gdyż złożył najniższą ofertę pod względem ceny, stanowiącej jedyne kryterium
oceny ofert. Odwołujący ma zatem realną szansę na uzyskanie przedmiotowego zamówienia
wobec zarzutów skierowanych przeciwko odrzuceniu jego oferty. Natomiast dokonanie tej
czynności przez Zamawiającego naraża Odwołującego na szkodę z powodu nieuzyskania
odpłatnego zamówienia publicznego, na co mógłby w przeciwnym razie liczyć.
Izba dopuściła w niniejszej sprawie dowody z dokumentacji postępowania o
Sygn. akt KIO 2507/11
zamówienie publiczne, która została również przekazana przez Zamawiającego w formie
kopii poświadczonej za zgodność z oryginałem (wraz z płytą CD-Rom opisaną jako
Dokumentacja techniczna i szczegółowe specyfikacje techniczne do: „Budowa Sali
gimnastycznej w Rudzie”), w szczególności zaś przeprowadziła dowody z: s.i.w.z. i oferty
Odwołującego, a także z protokołu postępowania.
Przy rozpoznawaniu przedmiotowej sprawy Izba wzięła również pod uwagę
stanowiska i oświadczenia Stron i Uczestnika złożone na piśmie w ramach środków ochrony
prawnej oraz wyrażone ustnie w toku rozprawy i odnotowane w protokole.
Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, poczynione ustalenia
faktyczne oraz zakres zarzutów podniesionych w odwołaniu i podlegających rozpatrzeniu,
skład orzekający Izby stwierdził, iż odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.
Skład orzekający Izby nie stwierdził w niniejszej sprawie nieprawidłowości czynności
Zamawiającego polegającej na odrzuceniu oferty Odwołującego na podstawie przepisu art.
89 ust. 1 pkt 2 pzp – z uwagi na niezłożenie w ofercie wypełnionego wykazu cen czynników
produkcji dla poszczególnych kosztorysów ofertowych, przez co treść tej oferty nie
odpowiada treści pkt. 8.4 rozdziału I s.i.w.z.
Z postanowień rozdziału I s.i.w.z. w sposób jasny, przejrzysty i zrozumiały wynika, iż
Zamawiający wymaga złożenia w ofercie wykazu cen czynników produkcji. W pkt. 6 Opis
sposobu przygotowania oferty wskazano, iż oferta powinna zawierać wszystkie wymagane
dokumenty, oświadczenia, załączniki o których mowa w treści niniejszej Instrukcji (pkt. 6.6).
Następnie – w pkt. 8 Dokumenty które należy dołączyć do oferty wpisano zarówno:
Wypełnione i podpisane kosztorysy ofertowe – wg wzoru – Rozdział III SIWZ (część 1, 2, 3,
4, 5, 6, 7, 8, 9), jak i: Wypełniony wykaz cen czynników produkcji – wg wzoru – załącznik Nr
1 do kosztorysu ofertowego. W Rozdziale III s.i.w.z. zamieszczono załącznik nr 1 do
kosztorysu ofertowego Wykaz cen czynników produkcji zawiera trzy tabele, w których
pozostawiono puste miejsca na wpisanie cen jednostkowych dla: w pierwszej – odrębnie
robocizny (jednostka roboczogodziny), kosztów pośrednich od robocizny i sprzętu ( „Kp” w
%) i zysk („Z” w %), w drugiej – materiałów (wraz z kosztami zakupu „loco” plac budowy), w
trzeciej – sprzętu (z podaniem parametrów). Wreszcie z pkt. 14 Opis sposobu obliczenia
ceny wynika, iż: ceny jednostkowe należy wypełnić według załączonych wzorów kosztorysów
ofertowych – Rozdział III specyfikacji. Wartość poszczególnych pozycji należy obliczyć jako
iloczyn ceny jednostkowej i ilości jednostek. Wartość całości zadania należy obliczyć jako
Sygn. akt KIO 2507/11
sumę wartości poszczególnych pozycji kosztorysu ofertowego. Do wyliczonej kwoty należy
doliczyć obowiązujący podatek VAT (pkt 14.2); Od wykonawcy, który będzie realizował
zamówienie inwestor zażąda przed podpisaniem umowy dostarczenie szczegółowego
kosztorysu ofertowego (pkt 14.3); Wykonawca określi ceny i wartości dla wszystkich pozycji
wymienionych we wzorze kosztorysu ofertowego (pkt. 14.4); Ceny jednostkowe określone
przez wykonawcę zostaną ustalone na okres ważności umowy i nie będą podlegały zmianom
(pkt. 14.5).
W toku postępowania odwoławczego niesporna była okoliczność złożenia przez
Odwołującego w swojej ofercie kosztorysów ofertowych bez wypełnionego załącznika nr 1,
natomiast spór dotyczył znaczenia jakie ma to dla oceny zgodności treści złożonej oferty z
treścią s.i.w.z. Skład orzekający Izby zważył jednak na wstępie, iż biorąc pod uwagę powyżej
przytoczone postanowienia – bezprzedmiotowe są rozważania odwołania wskazujące na
rzekomą niejednoznaczność s.i.w.z., która miałaby negatywnie wpłynąć na sposób złożenia
oferty przez Odwołującego. Bez znaczenia jest również okoliczność, czy i ilu wykonawców
również nie dopełniło tego wymagania wprost określonego w treści s.i.w.z. Na rozprawie
Odwołujący na wprost zadane pytanie oświadczył, iż brak sporządzenia wykazu cen
czynników produkcji wyniknął z omyłkowego przeoczenia, a nie był wynikiem jego świadomej
decyzji podjętej przy sporządzaniu kosztorysu ofertowego. Z kolei Zamawiający na
rozprawie, wbrew obawom Odwołującego, nie podważał tego, iż ceny jednostkowe za
poszczególne pozycje przedmiarowe zawarte w kosztorysach ofertowych Odwołującego
mogą uwzględniać koszty robocizny, materiałów, sprzętu oraz koszty pośrednie, a także
zysk. Zamawiający wyjaśnił natomiast na rozprawie, iż określenie przez oferentów cen
czynników produkcji w składanych ofertach umożliwia mu weryfikację kosztorysu
szczegółowego składanego przed podpisaniem umowy przez wykonawcę, którego oferta
została wybrana, pod kątem zachowania tych samych cen jednostkowych poszczególnych
czynników produkcji, jak i użycia tych samych materiałów i sprzętu, co w ofercie. Skład
orzekający Izby zważył, iż o ile co do typu użytych materiałów trudno mówić o jakiejś realnej
weryfikacji, skoro brak w s.i.w.z., w tym w treści przygotowanego załącznika nr 1 do
kosztorysu ofertowego, sprecyzowania szczegółowości ich opisu, o tyle w zakresie samych
cen jednostkowych wyjaśnienie Zamawiającego znajduje racjonalne uzasadnienie –
umożliwiając zapobieżenie niepożądanym przesunięciom w ramach kosztorysowej ceny
jednostkowej danej pozycji robót pomiędzy kosztem materiału a kosztem pozostałych
czynników produkcji. Tym samym nietrafna okazała się argumentacja odwołania, iż nie
wiadomo czemu miało służyć sporządzenie wykazu cen czynników produkcji w ramach
Sygn. akt KIO 2507/11
oferty. Jeżeli Odwołujący chciał się tego dowiedzieć, to mógł w trybie art. 38 ust. 1 pzp
zwrócić się do Zamawiającego o udzielenie w tym zakresie wyjaśnień. Zamawiający nie ma
natomiast obowiązku „z urzędu” uzasadniać treści s.i.w.z. czym kierował się wprowadzając
takie, a nie inne jej postanowienia, zwłaszcza jeżeli nie są one sprzeczne z obowiązującymi
przepisami ustawy pzp i aktów wykonawczych.
W ocenie składu orzekającego Izby Odwołujący usiłuje post factum wywieść z
przytoczonych w odwołaniu postanowień s.i.w.z. i przepisów wniosek, iż złożenie lub
niezłożenie wykazu cen czynników produkcji jest irrelewantne z punktu widzenia oceny
zgodności treści złożonej oferty z treścią s.i.w.z. O ile jest to zrozumiałe w sytuacji faktycznej
Odwołującego, o tyle podniesiona w odwołaniu i na rozprawie argumentacja nie jest zasadna
w okolicznościach niniejszej sprawy. Odwołujący popada w oczywistą sprzeczność, gdyż nie
kwestionuje istnienia postanowienia pkt. 8.4 s.i.w.z. i faktu niezłożenia wymaganego
wyszczególnienia cen czynników produkcji, a jednocześnie twierdzi, iż dochował wszelkich
wymogów s.i.w.z., gdyż dołączył do oferty kosztorys uproszczony zawierający nazwę pozycji,
cenę jednostkową i ogólną wartość pozycji. Wbrew rozumowaniu Odwołującego regulacje
zawarte w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 18 maja 2004 r. w sprawie określenia
metod i podstaw sporządzania kosztorysu inwestorskiego, obliczania planowanych kosztów
prac projektowych oraz planowanych kosztów robót budowlanych określonych w programie
funkcjonalno-użytkowym (Dz.U. Nr 130, poz. 1389) – nie mają bezpośredniego zastosowania
do postanowień s.i.w.z., gdyż rozporządzenie dotyczy metod i podstaw sporządzania
kosztorysu inwestorskiego, a nie kosztorysów ofertowych (co wynika wprost z przepisu § 1
ust. 1). Żaden przepis ustawy pzp i tego rozporządzenia nie zabraniają zażądania od
wykonawców wraz ze sporządzeniem kosztorysu ofertowego odpowiadającego definicji
kosztorysu uproszczonego – przedstawienia cen jednostkowych nakładów rzeczowych w
sposób odpowiadający kosztorysowi szczegółowemu. Nadto, w odróżnieniu od przywołanej
w odwołaniu definicji ceny jednostkowej z tego rozporządzenia, Zamawiający w s.i.w.z.
posłużył się terminem ceny jednostkowej nie tylko w stosunku do wyliczonej na jednostkę
przedmiarową sumy kosztów bezpośredniej robocizny, materiałów i pracy sprzętu oraz
kosztów bezpośrednich i zysku, lecz także w odniesieniu do cen jednostkowych nakładów
rzeczowych robocizny, materiałów i sprzętu niezbędnych do wykonania danej pozycji
przedmiarowej, dodatkowo wymagając jeszcze podania w %, również jako cen
jednostkowych, kosztów pośrednich robocizny i sprzętu oraz zysku. Jednocześnie ponieważ
na mocy postanowień s.i.w.z. (pkt. 8.3. i 8.4.) wykaz cen czynników produkcji stanowi
obligatoryjny element poszczególnych kosztorysów ofertowych – brak podstaw do przyjęcia,
Sygn. akt KIO 2507/11
iż wskazany w ramach opisu sposobu obliczenia ceny (pkt. 14 s.i.w.z.) obowiązek
wypełnienia wszystkich cen jednostkowych według tych kosztorysów (pkt. 14.2. i 14.4.) oraz
niezmienność cen jednostkowych określonych w ofercie, nie odnoszą się również do cen
jednostkowych czynników produkcji. Ceny te miałby być następnie przeniesione przez
wykonawcę, którego oferta zostanie uznana za najkorzystniejszą do kosztorysu
szczegółowego przedstawionego przed podpisaniem umowy. Zamawiający najwyraźniej
uznał, iż zabezpiecza to jego interes w wystarczający sposób, stąd nie zażądał na etapie
realizacji zamówienia przedstawienia kosztorysu powykonawczego sporządzonego metodą
szczegółową w celu rozliczenia wykonania umowy.
Z przepisu art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp wynika, iż zamawiający odrzuca ofertę, jeżeli jej
treść nie odpowiada treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia, z zastrzeżeniem art.
87 ust. 2 pkt 3 pzp. Skład orzekający Izby podziela utrwalony w doktrynie i orzecznictwie
pogląd, iż zarówno treść s.i.w.z., jak i treść oferty stanowią merytoryczne postanowienia
oświadczeń woli odpowiednio: zamawiającego, który w szczególności przez opis przedmiotu
zamówienia oświadcza jakiego świadczenia oczekuje po zawarciu umowy w sprawie
zamówienia publicznego, oraz wykonawcy, który jednostronnie zobowiązuje się do
wykonania tego świadczenia w razie wyboru złożonej przez siebie oferty jako
najkorzystniejszej. Wobec tego, co do zasady, to porównanie zaoferowanego przez
wykonawcę świadczenia z opisem przedmiotu zamówienia zawartym w s.i.w.z. przesądza o
tym, czy treść złożonej oferty odpowiada treści s.i.w.z. – jest z nią zgodna. Art. 82 ust. 3 pzp
zastrzega przy tym formę pisemną pod rygorem nieważności dla oferty składanej w
postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego, natomiast rozumienie pojęcia oferty
należy wywieść z przepisu art. 66 § 1 Kodeksu cywilnego. Nie budzi zatem wątpliwości, iż z
uwagi na odpłatny charakter zamówień publicznych, nieodzownym elementem treści oferty
jest określenie ceny za jaką wykonawca zobowiązuje się wykonać zamawiane świadczenie.
Jednakże zakres wymaganej treści oferty wynika z postanowień s.i.w.z., a zatem to
zamawiający określa elementy, które są dla niego istotne i będą stanowiły podstawę do
merytorycznej oceny zgodności złożonych ofert z jego wymaganiami ujawnionymi w tym
podstawowym dokumencie postępowania. W niniejszej sprawie na mocy przywołanych
powyżej postanowień s.i.w.z. Zamawiający podniósł podanie cen jednostkowych czynników
produkcji do rangi istotnych dla niego, obligatoryjnych elementów treści oferty. Wobec tego
brak podania ich w złożonej ofercie oznacza brak sprecyzowania przez Odwołującego jej
treści w stopniu wymaganym w s.i.w.z. Z odwołania wynika, iż zdaje się to dostrzegać
również Odwołujący, wskazując na możliwość skorzystania przez Zamawiającego z przepisu
Sygn. akt KIO 2507/11
art. 87 ust. 1 pzp, który dotyczy jednak wyjaśniania treści oferty, a nie doprecyzowaniu jej w
zakresie informacji, których oferta nie zawiera w ogóle. Odwołujący wskazał na rozprawie, iż
do niepodania cen jednostkowych czynników produkcji doszło w wyniku jego omyłki, co czyni
koniecznym rozważenie możliwości jej poprawienia na mocy przepisu art. 87 ust. 2 pkt 3
pzp, do którego wprost odsyła przepis art. 89 ust. 1 pkt 2 pzp. W ocenie składu orzekającego
Izby w niniejszej sprawie tryb ten nie znajdzie zastosowania, gdyż uzupełnienie braków
oferty oznaczałoby de facto niedopuszczalne sporządzenie przez Odwołującego po terminie
składania ofert załączników do kosztorysów ofertowych, które obejmują kilkadziesiąt pozycji
materiałów, sprzętu oraz wskazanie stawki robocizny, wysokości kosztów pośrednich i zysku,
bezpośrednio niewynikających z poszczególnych pozycji przedmiarów, gdyż są ukryte w
ramach wyliczonych na ich podstawie cen jednostkowych poszczególnych pozycji robót
przewidzianych do wykonania. Zamawiający musiałby dokonać poprawienia oferty wyłącznie
na podstawie informacji udzielonych odrębnie i po raz pierwszy przez Odwołującego, bez
możliwości zweryfikowania, czy odpowiadają one cenom jednostkowym czynników produkcji,
które rzeczywiście były przez niego przyjęte w chwili sporządzania kosztorysów ofertowych.
Stanowiłoby to niedopuszczalne z mocy przepisu art. 87 ust. 1 pzp prowadzenie negocjacji
dotyczących złożonej oferty oraz zmianę jej treści po terminie składania ofert.
Mając powyższe na uwadze, Izba, działając na podstawie przepisów art. 192 ust. 1 i 2
ustawy pzp – orzekła, jak w sentencji.
O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono stosownie do jego wyniku na
podstawie przepisu art. 192 ust. 9 i 10 ustawy pzp w związku z przepisami: § 3 pkt 1 i § 5
ust. 4 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 marca 2010 r. w sprawie wysokości
i sposobu pobierania wpisu od odwołania oraz rodzajów kosztów w postępowaniu
odwoławczym i sposobu ich rozliczania (Dz. U. Nr 41, poz. 238) – obciążając Odwołującego
tymi kosztami, na które złożył się uiszczony przez niego wpis.
Przewodniczący: ………………………..