Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Maria Jolanta Kazberuk

Sędziowie: SO del. Piotr Prusinowski (spr.)

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2013 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku A. I.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o wypłatę renty rolniczej bez potrąceń

na skutek apelacji wnioskodawcy A. I.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 października 2012 r. sygn. akt V U 362/12

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1201/12

UZASADNIENIE

Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego decyzją z dnia 20 lutego 2012r. przeliczył rentę rolniczą wnioskodawcy A. I.. Stwierdził, że ze świadczenia potrącana będzie należność w kwocie 462,25 zł miesięcznie, w tym kwota 459,44 zł, tytułem nienależnie pobranego zasiłku stałego z (...) w M..

Kolejną decyzją z dnia 15 marca 2012 roku Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wykonując wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 07.03.2012r. przyznał A. I. wyrównanie świadczenia i jednocześnie zastrzegł, że z renty rolniczej potrącana będzie miesięcznie kwota 382,84 zł tytułem nienależnie pobranego świadczenia z (...)w M..

Wnioskodawca nie zgodził się z tymi decyzjami i wniósł o ich uchylenie. Podniósł, iż rozstrzygnięcie dotyczące zasiłku stałego nie jest prawomocne, a zatem nie ma podstaw do dokonywania potrąceń na poczet tej należności.

Organ rentowy domagał się oddalenia odwołań.

Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 5 października 2012r. oddalił odwołania wnioskodawcy. W uzasadnieniu wyroku powołał się na przepisy art. 139 ust. 1 pkt 8 i art. 141 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej. Ustalił, że decyzją z dnia 25 lutego 2011r. została przyznana A. I. pomoc w formie zasiłku stałego od dnia 1 stycznia 2011r. w wysokości 444 złotych miesięcznie. Decyzja ta została uchylona decyzją Kierownika (...) w M. z dnia 9 sierpnia 2011r. U podstaw tego rozstrzygnięcia legła decyzja z dnia 7 lipca 2011r. Prezes KRUS, którą przyznano wnioskodawcy prawo do renty rolniczej w okresie od 1 kwietnia 2011r. do 31 lipca 2012r. Wobec odwołania A. I. decyzją z dnia 26 września 2011r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. uchyliło zaskarżoną decyzję i przekazało sprawę organowi I instancji do ponownego rozpoznania. Następnie decyzją z dnia 27 października 2011r. Kierownik (...) w M. ponownie uchylił własną decyzję z dnia 25 lutego 2011r. wskazując, iż wnioskodawca w okresie od listopada 2010r. do 31 marca 2011r. miał przyznaną rentę rolniczą. Kierownik (...) dodatkowo podkreślił, że kolejną decyzją z dnia 7 lipca 2011r. KRUS przyznał ubezpieczonemu świadczenie na okres od 1 kwietnia 2011r. do 31 lipca 2012r. Decyzją z dnia 23 listopada 2011r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w B. utrzymało w mocy przedmiotowe orzeczenie. A. I. wniósł skargę na decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w B., który wyrokiem z dnia 28 lutego 2012r. skargę oddalił.

Sad I instancji wywiódł, że ustawodawca wykluczył możliwość łącznego pobierania renty rolniczej i dodatku stałego z pomocy społecznej. W takim przypadku świadczeniobiorca zobowiązany jest do zwrotu zasiłku, jeżeli pobierał go w okresie, za który przyznano mu rentę lub emeryturę. Zwrotu dokonuje się przez potrącenie. Sąd Okręgowy wskazał, że granice potrąceń wyznacza art. 99 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, w myśl której kwota potrącenia nie może przewyższać kwoty renty lub emerytury. Nie powiększa się też zwracanych zasiłków o odsetki ustawowe. Przy potrąceniu nie ma znaczenia, że wnioskodawca wystąpił do (...) w M. z prośbą o umorzenie dochodzonej kwoty. W ocenie Sądu I instancji wyliczenie potrącanych kwot nie budziło zastrzeżeń. Sad Okręgowy podkreślił, że przedmiotem zaskarżonej decyzji z dnia 15.03.2012r. nie było ponowne obliczenie wysokości należnego wnioskodawcy świadczenia. Decyzja ta zawierała jedynie wypłaty odsetek za okres od 16.04.2011r. do dnia 06.06.2011r. na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 7 marca 2012r. Przedmiotem zaskarżonej decyzji nie była również waloryzacja świadczenia, gdyż ta została dokonana decyzją z dnia 19 marca 2012r. Z tego też względu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc Sąd I instancji orzekł o oddaleniu odwołania.

Apelacje od wyroku złożył wnioskodawca. Zarzucił Sądowi Okręgowemu w Białymstoku:

- niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia,

- niewłaściwą ocenę dowodów i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów,

- nieprzychylnie się do wniosków składanych przez skarżącego.

W uzasadnieniu środka zaskarżenia ubezpieczony podkreślił, że decyzja (...) w M. z dnia 13.02.2012 r. jest nieprawomocna. Nie może zatem stanowić podstawy do wydania przez Prezesa KRUS zaskarżonej decyzji. Wnioskodawca zastrzegł, że złożył do (...) wniosek o umorzenie pobranego zasiłku stałego. Zarzucił organowi rentowemu, że wypłacając zaległą rentę rolniczą nie dokonał potracenia na rzecz (...), mimo, że Ośrodek w M. zwracał się z takim żądaniem. Skarżący odwołał się również do innych argumentów. Podkreślił, że znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji materialnej i rodzinnej, która uniemożliwia zwrot pobranego świadczenia. W tym kontekście zastrzegł, że ubezpieczony nie może ponosić odpowiedzialności za błędy pracowników instytucji państwowych (art. 104 ust 4 ustawy o pomocy społecznej). Zarzucając naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wnioskodawca podkreślił, że Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił, że pracownicy KRUS i (...) powinni przy wypłacie renty rolniczej rozliczyć zasiłek stały. Odnośnie do przepisu art. 328 § 2 k.p.c. skarżący sygnalizował, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie wskazano faktów, które Sąd uznał za udowodnione. W szczególności zarzucił, że Sad nie ustalił daty faktycznej wypłaty renty rolniczej. Niezależnie od wskazanych zarzutów, ubezpieczony wskazał na przepis art. 64 pkt 1,2 i 3 i art. 8 pkt 2 Konstytucji RP.

Sad Apelacyjny zważył:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela poczynione przez Sąd Okręgowy ustalenia i przyjmuje je za podstawę swojego rozstrzygnięcia, jak również przychyla się do argumentacji prawnej przedstawionej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Ustawodawca wykluczył możliwość łączenia prawa do renty rolniczej z zasiłkiem z pomocy społecznej. W sprawie poza sporem jest, że wnioskodawca w okresie, w którym przysługiwała mu renta rolnicza pobrał zasiłek z (...). Oznacza to, że zobowiązany jest do zwrotu świadczenia wypłaconego przez (...). Zgodnie z art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. 2008r. Nr 115 poz. 728) osobie, której przyznano emeryturę lub rentę za okres, za który wypłacono zasiłek stały lub zasiłek okresowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz inne organy rentowe, które przyznały emeryturę lub rentę, wypłacają to świadczenie pomniejszone o kwotę odpowiadającą wysokości wypłaconych za ten okres zasiłków i przekazują te kwoty na rachunek bankowy właściwego ośrodka pomocy społecznej. W tym kontekście należy podkreślić, że rola Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ma charakter służebny. Jego powinnością jest wyłącznie dokonanie potrąceń z przysługującej wnioskodawcy renty rolniczej. Zgoda osoby zainteresowanej w tym przypadku nie jest wymagana, konieczny jest tylko przepływ informacji pomiędzy organem rentowym i ośrodkiem pomocy społecznej. Potrącenia ze świadczeń rentowych dokonać można jedynie w oparciu o obowiązujące w tym zakresie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2004 r. Nr 39 poz. 353 ze zm.) Zgodnie z art. 139 ust. 1 pkt 8 powołanej ustawy potrąceniu podlegają zasiłki wypłacone z tytułu pomocy społecznej, jeżeli przy wypłacie zastrzeżono ich potrącanie, oraz zasiłek stały lub zasiłek okresowy wypłacone na podstawie przepisów o pomocy społecznej za okres, za który przyznano emeryturę lub rentę. Zasiłek stały podlega potraceniu zawsze, niezależnie od zastrzeżenia jego zwrotu, za okres, w którym przyznano świadczenie rentowe na podstawie ustawy. Z kolei w myśl art. 141 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 powołanej ustawy emerytury i renty są wolne od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 60% kwoty najniższej emerytury lub renty (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 kwietnia 2009 r., sygn. III AUa 43/2009, LexPolonica nr 2272591).

Odnosząc się do zarzutów apelacyjnych należy zasygnalizować, że w orzecznictwie panuje zgoda co do tego, iż art. 99 ust 1 ustawy o pomocy społecznej ma charakter techniczny (Wyrok WSA w Łodzi z dnia 5 maja 2005 r., sygn. II SA/Łd 265/2005, LexPolonica nr 2266141). Przepis ten wywiera skutek z mocy prawa. Nie zachodzi konieczność wydania odrębnej decyzji przez Kierownika (...) (Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 13 sierpnia 2010 r., (...) SA/Po 240.10, Lex Polonica nr 2544209, wyrok NSA z dnia 11 marca 2011 r., I OSK (...), Lex Polonica nr 2502228). Znaczy to tyle, że Prezes KRUS, jak również sąd ubezpieczeń społecznych, nie mają uprawnień do dokonywania oceny sytuacji majątkowej, rodzinnej i zdrowotnej zobowiązanego. Nie ma racji skarżący powołując się na nieprawomocność decyzji Kierownika (...) w M. z dnia 13.02.2012 r. Odmowa odstąpienia od zwrotu nienależnie pobranego zasiłku stałego (umorzenia takiej należności), wydana na podstawie przepisu art. 104 ust 4 ustawy o pomocy społecznej, nie wstrzymuje potracenia świadczenia z renty rolniczej. Kolejny zarzut dotyczący błędów popełnionych przez urzędników jest również nieskuteczny. Istotnie decyzją z dnia 3 czerwca 2011 r. KRUS wypłacił wnioskodawcy zaległą rentę rolniczą za okres od 1 listopada 2010 r. do 31 marca 2011 r. Nie znaczy to jednak, że działanie to było bezprawne. Staje się to zrozumiałe, jeżeli uwzględni się, że dopiero w dniu 28 lutego 2012 r. (data wyroku WSA w Białymstoku) przesądzono, że zasiłek stały wypłacony ubezpieczonemu w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do 31 lipca 2011 r. był nienależny. Organ rentowy nie mógł dokonać potrącenia z renty rolniczej na poczet świadczenia, którego status prawny nie został jeszcze uregulowany prawnie. Nie jest również trafny zarzut naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. W uzasadnieniu zaskarżanego wyroku Sąd Okręgowy w sposób klarowny wskazał fakty, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia. Odniósł się do dowodów i podkreslił dlaczego uznał je za wiarygodne. Niezrozumiały jest zarzut oparty na przepisach Konstytucji RP. Ustawa zasadnicza nie określa sposobu prowadzenia egzekucji nienależnie pobranych zasiłków stałych, zatem przepis art. 8 ust 2 Konstytucji nie został naruszony. Ochrona prawa własności nie polega na wzbogacaniu się przez obywateli kosztem Skarbu Państwa. W sytuacji, gdy mimo zakazu wnioskodawca pobrał dwa alternatywne świadczenia, zrozumiałe jest, że zgodnie z zasadą ochrony prawa własności zobowiązany jest do zwrotu jednego z nich (zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej). W przeciwnym razie należałoby uznać, że to postawa wnioskodawcy uchybia przepisowi art. 64 ust 1 Konstytucji.

Sumą powyższych rozważań jest wniosek, że apelacja skarżącego nie znajduje oparcia w obowiązujących przepisach prawa. Zgodnie z art. 385 k.p.c. należało ją oddalić.