Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2014roku

Sąd Okręgowy – Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach

X Wydział Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2014 roku w Katowicach

odwołania L. B. i A. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 10 kwietnia 2014roku , znak (...)- (...)

w sprawie L. B. i A. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

1.  zmienia zaskarżoną decyzję i stwierdza, że A. L. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek L. B. od 1 lipca 2013 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. na rzecz odwołujących L. B. i A. L. kwoty po 60,00 zł (sześćdziesiąt złotych ) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

Sygn. akt: XU 1360/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 kwietnia 2014r. organ rentowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. stwierdził, że ubezpieczona A. L. nie podlega od dnia 1 lipca 2013r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek L. B.. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w jego ocenie zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do przyjęcia, że zawarta między stronami umowa o pracę nosi znamiona czynności prawnej pozornej, o której mowa w art. 83 § 1 kodeksu cywilnego i jako taka nie może wywrzeć skutków prawnych w postaci uzyskania tytułu do ubezpieczeń społecznych. Wskazał, że zawarcie umowy o pracę z ubezpieczoną miało na celu wyłącznie uzyskanie przez nią prawa do świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych, a nie faktyczną realizację umowy o pracę. Tym samym zakwestionowana umowa nie może stanowić tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Od decyzji tej płatnik L. B. i ubezpieczona A. L., reprezentowani przez radcę prawnego I. Z., wnieśli odwołania - domagając się zmiany skarżonej decyzji poprzez orzeczenie, że A. L. podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 lipca 2013r. oraz wnosząc o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania wg norm przepisanych. Zaznaczyli, że w toku kontroli płatnika nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości w zatrudnieniu ubezpieczonej, a organowi rentowemu zostały przedstawione umowa o pracę z zakresem czynności , listy obecności i listy płac. Wskazali, że zarzut, iż płatnik przez 12 lat nie zatrudniał pracownika i stanowisko ubezpieczonej było stanowiskiem nowoutworzonym jest niezasadny – wynika z niego, że płatnik nie powinien zatrudniać pracowników aby nie narażać się na zarzut pozorności czynności prawnych. Wskazali także, iż organ rentowy podnosił, że nie zostały przedstawione żadne dokumenty podpisane przez ubezpieczoną jako pracownika, jak również żaden świadek będący pracownikiem płatnika nie potwierdził świadczenia pracy przez ubezpieczoną. Podnieśli, że w tym zakresie organ rentowy dopuścił się przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów – nie ma bowiem żadnej normy prawnej nakazującej pracodawcy wyposażanie pracownika w uprawnienia do podpisywania dokumentów. Ponadto ubezpieczona wykonywała i wykonuje nadal czynności faktyczne polegające na sprzedaży towarów i załatwiała szereg czynności z kontrahentami pracodawcy.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie - podtrzymując jednocześnie stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona A. L. w dniu 28 czerwca 2013r. zawarła L. B. umowę o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 lipca 2013r. – za wynagrodzeniem 3.500,00 zł. W umowie wskazano, że ubezpieczona zostaje zatrudniona na stanowisku księgowej – sprzedawcy w pełnym wymiarze czasu pracy. Jako termin rozpoczęcia pracy wskazano dzień 5 lipca 2013r. (umowa o prace z dnia 28 czerwca 2013r.). Zgłoszenie odwołującej się do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia złożone zostało w dniu 10 października 2013r. – ze wskazaniem jako daty objęciem ubezpieczeniami 1 lipca 2013r.

Ubezpieczona uzyskała orzeczenie o dopuszczeniu do pracy od lekarza medycyny pracy. Odbyła także szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 10 kwietnia 2014r. organ rentowy stwierdził, że ubezpieczona nie podlega od dnia 1 lipca 2013r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę z L. B. - uznając, że zawarta umowa o pracę nosi znamiona czynności prawnej pozornej.

Celem weryfikacji zasadności zaskarżonej decyzji Sąd dopuścił dowody z zeznań świadków M. K. i B. N. i z zeznań stron L. B. i A. L. oraz z dokumentów zgromadzonych w przedstawionych aktach ZUS i okazanych przez strony w toku postępowania sądowego.

W oparciu o powyższe Sąd ustalił, że odwołujący się L. B. od roku 1998 prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży części samochodowych. W latach 2009 - 2012 miał przerwę w prowadzeniu tej działalności - wznowiłem ją od stycznia 2012r. Działalność gospodarcza jest jego jedynym źródłem dochodu. Siedzibą firmy było mieszkanie w Ż., w którym mieszkał. Po rozwodzie zamieszkał w M., a siedzibą firmy od wiosny 2013r. jest użyczony mu lokal o charakterze mieszkalnym, znajdujący się w Ł.. Magazyn z częściami, które sprzedaje znajduje się natomiast w T.. L. B. dostarcza zamówiony towar do klientów, którymi są sklepy i warsztaty samochodowe zamawiające jednorazowo większą ilość części. Jak zeznał skarżący po rozwodzie to jemu powierzone zostało wykonywanie władzy rodzicielskiej nad córką, liczącą obecnie 4 lata życia. W opiece nad dzieckiem nikt mu nie pomaga. Jego sytuacja osobista spowodowała, że nie dawał już rady sam prowadzić wszystkie sprawy swojej firmy i postanowił zatrudnić pracownika na stanowisku księgowej - sprzedawcy. Skarżący zajmuje się kontaktami z klientami - są to kontakty telefoniczne i osobiste. Skarżący dzwoni lub w rozmowach osobistych w terenie przedstawia swa ofertę, informuje o cenach, promocjach. Jak wyjaśnił odwołującą się A. L. zatrudnił, ponieważ jest żoną jego kuzyna w związku z czym jest dla niego jest osobą zaufaną. Ponadto wiedział on, że pracowała ona jako księgowa, a więc ma doświadczenie zawodowe. Zaproponował ubezpieczonej wynagrodzenie w wysokości 3.500,00 zł ponieważ poinformowała go, że takie wynagrodzenia otrzymywała u poprzedniego pracodawcy jak również orientował się, że w takiej wysokości wynagrodzenia otrzymują osoby zatrudnione na podobnych stanowiskach.

Skarżący wyjaśnił także, że obroty jego firmy nie są stale, różnią się w poszczególnych miesiącach - czasem jest to 15.000,00 zł a czasem mniej. Zatrudnienie pracownika było ekonomicznie uzasadnione ponieważ jego firma rozwija się. W związku z faktem, że ubezpieczona przebywa na zwolnieniu lekarskim od 1 października 2014r. odwołujący się zatrudnił inną osobę na stanowisko księgowej – sprzedawcy, na czas określony. Odwołujący się wyjaśnił nadto, że umowę o pracę z ubezpieczoną podpisał 28 czerwca 2013r., kiedy była na zwolnieniu lekarskim, ale poinformowała go, że zwolnienie ma do dnia 4 lipca, a potem będzie zdolna do pracy. Wiedział, że ubezpieczona równocześnie jest zatrudniona u innego pracodawcy.

W okresie lipiec -wrzesień 2013r. ubezpieczona świadczyła pracę w Ł. na ulicy (...) oraz wyjeżdżała w teren do klientów. Pracowała w godzinach od 8- 16 lub od 10 do 17. Od dnia 1 października 2013r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. Wtedy jeszcze skarżący nie podjął decyzji o zatrudnieniu kogoś na jej miejsce, ponieważ ubezpieczona poinformowała go, że niezdolność nie będzie trwała długo. Jej stan zdrowia się jednak pogorszył się i przebywała na zwolnieniu lekarskim do marca 2014r.. W okresie od października 2013 r. do marca 2014 r. L. B. przejął wszystkie obowiązki ubezpieczonej. Ponownie na zwolnieniu lekarskim ubezpieczona przebywa od połowy maja 2014r., a od października 2014r. skarżący zatrudnił inna osobę w charakterze księgowej – sprzedawcy, na czas określony jednego roku.

Jak wynika z zeznań skarżącego w dniu 5 lipca 2013r. ubezpieczona sporządziła deklarację zgłoszeniową do ubezpieczeń, a on wysłał ta deklarację do ZUS listem zwykłym. We wrześniu 2013r. kiedy ubezpieczona chciała zmienić adres na karcie do NFZ okazało się, że nie jest zgłoszona do ubezpieczenia – wtedy skarżący ponownie wysłał zgłoszenie do ZUS, listem poleconym , jednak i to zgłoszenie nie dotarło do ZUS i dopiero w październiku 2013r. osobiście zawiózł ten dokument do siedziby Inspektoratu ZUS w T.. Co miesiąc do dnia 15-go były wysyłane do ZUS deklaracje rozliczeniowe. Składki na ubezpieczenia społeczne są odprowadzone, a adnotacja o tym znajduje się w protokole kontroli ZUS.

Wynagrodzenie dla ubezpieczonej płatnik przekazywał na jej konto z konta firmowego w terminie do dnia 25-go każdego miesiąca. Było ono wypłacane regularnie co miesiąc. Składki od wynagrodzenia były uiszczane, we wrześniu 2013r. z opóźnieniem, wraz z odsetkami tytułem zwłoki (pismo ZUS z dnia 27 października 2014r. - k. 31 a.s., pismo pełnomocnika skarżących z dnia 30 października 2014r. z załącznikami – k. 34 – 50 a.s.).

Odwołujący się L. B. nie korzysta z usług biura rachunkowego.

Odwołująca się A. L. jest z zawodu księgową. Przez okres 5 lat pracowała na stanowisku księgowej w Zakładzie (...), następnie w spółce z o.o. Agencja Pracy (...) z siedzibą w K., gdzie również była zatrudniona na stanowisku księgowej w pełnym wymiarze czasu pracy. W ostatniej firmie pracowała od czerwca 2012r. Godziny pracy miała ustalone od 7 do 15-tej. Od stycznia 2013r. do dnia 4 lipca 2013r. korzystała ze zwolnienia lekarskiego w związku z operacją kolana. Umowę o pracę ze spółką Agencja Pracy (...) wypowiedziała z dniem 30 września 2013r. Przed zakończeniem korzystania ze zwolnienia lekarskiego zaproponowała prezesowi tej spółki wykonywanie swej pracy w niepełnym wymiarze, poza siedzibą firmy – wyraził na wykonywanie pracy poza siedzibą firmy i dokumenty księgowe były dostarczane jej przez prezesa firmy. Pracę wykonywała w domu. Nie został jej zmieniony wymiar czasu pracy. Ponieważ spółka Agencja Pracy (...) nie wypłacała jej wynagrodzenia od lipca do września 2013r. wypowiedziała umowę o pracę. Wynagrodzenie ubezpieczonej w spółce wynosiło 3.500,00 zł. Godziła pracę na dwóch etatach ponieważ nie ma dzieci i pracę wykonywała także wieczorami. (...) został jej wystawiony 4 czerwca 2013r. na okres pełnego miesiąca. W okresie tego miesiąca ubezpieczona była na wizytach kontrolnych, podczas których lekarz zapewnił, że do lipca odzyska zdolność do pracy.

A. L. świadczyła pracę realizując określony przez pracodawcę zakres obowiązków. Pracę wykonywała w wymiarze 8 godzin dziennie, w siedzibie firmy, ewentualnie w terenie jeżdżąc do klientów (zeznania świadków B. N. i M. K. oraz zeznania stron złożone na rozprawie w dniu 22 października 2014r.). Dopiero od marca 2014r. uzyskała uprawnienia do podpisywania deklaracji VAT, a we wcześniejszym okresie faktury i deklaracje VAT sporządzała, ale nie podpisywała.

Strony nie zgłaszały dalszych wniosków dowodowych.

Sąd zważył co następuje:

Odwołania podlegają uwzględnieniu.

Przedmiot sporu sprowadzał się do rozstrzygnięcia kwestii czy ubezpieczona A. L. podlega od dnia 1 lipca 2013r. ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem L. B..

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą systemową, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. W myśl art. 11 i 12 ustawy systemowej osoby te podlegają także obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązek ubezpieczenia pracownika powstaje z chwilą nawiązania stosunku pracy.

Po myśli art. 68 ust. 1 pkt 1a ustawy systemowej do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych należy, między innymi, realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w ramach uprawnień ustawowych określonych w art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej ma zatem prawo stwierdzać obowiązek ubezpieczenia, a co za tym idzie ustalać istnienie i brak takiego obowiązku. Oznacza to, że organ rentowy jest uprawniony również do badania, czy określona umowa, stanowiąca tytuł do ubezpieczenia społecznego, była faktycznie wykonywana na warunkach w niej wymienionych oraz czy nie została zawarta w celu obejścia prawa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 marca 2005r., sygn. akt III AUa 1435/2004, LexPolonica Maxima).

Stosownie do treści art. 83 § 1 zdanie pierwsze nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgoda dla pozoru.

Wymaga podkreślenia, iż każda umowa o pracę rodzi nie tylko skutki bezpośrednie w zakresie zatrudnienia ale także pośrednie, w tym w zakresie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu zaskarżonej organ rentowy wskazywał, że nie dał wiary, że praca w ramach umowy o pracę była faktycznie przez skarżącą wykonywana, a zamiarem stron było w jego ocenie uzyskanie nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Celem rozstrzygnięcia spornej kwestii wyjaśnić należało czy skarżąca pozostawała z płatnikiem składek L. B. w rzeczywistym stosunku pracy. Sięgnąć przy tym należy na wstępie do konstrukcji stosunku pracy wyrażonej w art. 22 § 1 ustawy z dnia z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy ( tekst jednolity: Dz. U. z 1998r, nr 21, poz. 94 z póz. zm.), wedle której przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W rozpoznawanej sprawie Sąd ustalił, że odwołującą się A. L. ze skarżącym L. B. od dnia 1 lipca 2013r. łączy rzeczywisty stosunek pracy, powstały na skutek przystąpienia przez nią do pracy i jej świadczenia w sposób odpowiadający charakterowi tego stosunku prawnego. Z ustaleń Sądu wynika, że odwołująca się świadczyła umówioną pracę i było jej wypłacane wynagrodzenie pracownicze.

Organ rentowy nie przedstawił żadnych przeciwdowodów przemawiających za uznaniem, że ubezpieczonej z pracodawcą, tytułem spornej umowy o pracę, nie łączył rzeczywisty stosunek pracy, powstały na skutek dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy i jej wykonywania.

Także brak zatrudnienia wcześniej przez płatnika pracownika czy brak uprawnienia ubezpieczonej do podopisywania sporządzanych dokumentów nie oznacza aby jej zatrudnienie od dnia 1 lipca 2013r. nie miało uzasadnienia w sytuacji firmy skarżącego, a zawarcie przedmiotowej umowy było czynnością prawną pozorną. Fakt powinowactwa stron stosunku pracy także nie stanowi argumentu za uznaniem zawartej przez strony umowy za pozorną. Strony stosunku pracy winny wszak darzyć się wzajemnym zaufaniem.

Tym samym w ocenie Sądu ustalony stan faktyczny przemawia za stwierdzeniem, że ubezpieczona od dnia 1 lipca 2013r. do chwili obecnej pozostaje w stosunku pracy – strony umowy wywiązywały i w dalszym ciągu wywiązują się ze swych obowiązków. W związku z niezdolnością ubezpieczonej do pracy pracodawca początkowo sam wykonywał powierzone jej obowiązki, a następnie zatrudnił innego pracownika na stanowisko księgowej – sprzedawcy na czas określony. Skoro zaś skarżącą z L. B. łączy rzeczywisty, odpowiadający regulacji art. 22 Kodeksu pracy, stosunek pracy to brak jest podstaw do odmowy objęcia jej ubezpieczeniem społecznym jako pracownika, w oparciu o art. 6 ust. 1 ustawy systemowej i odmowy jej ochrony ubezpieczeniowej.

Podkreślić należy, że organ rentowy nie przedstawił jakichkolwiek dowodów przemawiających za uznaniem spornej umowy za pozorną, nie dowiódł, że zawarta przez strony umowa o pracę nie była realizowana zgodnie z jej postanowieniami. Pracownik nie może ponosić także negatywnych konsekwencji opóźnień w złożeniu deklaracji do ZUS czy odprowadzenia składek po terminie.

Uznając zaskarżoną decyzję organu rentowego za nie odpowiadającą prawu
i stanowi faktycznemu sprawy, Sąd z mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku. O kosztach Sąd orzekł w pkt 2 sentencji wyroku – w oparciu o art. 98 k.p.c.

SSO Magdalena Wróbel