Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 grudnia 2014 r. w Gdańsku

sprawy J. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji J. D.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 marca 2014 r., sygn. akt VI U 1892/13

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 696/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., powołując się na ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), przyznał J. D. emeryturę od dnia 05 kwietnia 2013 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła J. D. domagając się jej uchylenia z uwagi na niewłaściwie obliczenie wysokości emerytury. Wskazała, że nie była pewna, czy organ rentowy obliczył wysokość jej świadczenia w sposób prawidłowy, ponieważ nowe obliczenie jest niższe niż poprzednio wyliczone świadczenie. Odwołująca domagała się także przyznania jej kosztów zastępstwa adwokackiego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 04 marca 2014 r. w sprawie VI U 1892/13 Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

Organ rentowy decyzją z dnia 03 czerwca 2008 r. przyznał ubezpieczonej emeryturę zgodnie z art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) obliczoną w następujący sposób:

emerytura na dzień przyznania, tj. 05 marca 2008 r.:

24 % x 2.275,37 (kwota bazowa) - 546,09

(okresy składkowe 394 x 1,3%) : 12 x 1475,35 (podstawa wymiaru) = 629,68

(okresy nieskładkowe 44 x 0,7%) : 12 x 1475,35 ([podstawa wymiaru) = 37,92

Razem 1.213,69 zł brutto.

Świadczenie było następnie rocznie waloryzowane i na dzień 01 marca 2013 r. wynosiło 1.518,38 zł brutto, 1.272,73 zł netto.

Kolejną decyzją z dnia 25 kwietnia 2013 r., działając na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 05 kwietnia 2013 r. - przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 05 kwietnia 2013 r. – tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

Emerytura została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Zgodnie z art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 11 maja 2012 r. jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46 ,50 ,50a ,50e ,184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zgodnie z art. 26 ust. 1 emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia nowo ustalonej podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

Podstawa obliczenia emerytury ustalona w kwocie 389.576,59 zł ulega pomniejszeniu o kwoty pobranych świadczeń, tj. o 81.732,94 zł. Podstawa obliczenia emerytury ustalona na nowo podlega podzieleniu przez średnie dalsze trwanie życia służące do obliczenia emerytury w decyzji o przyznaniu emerytury, tj. przez 254,50 miesięcy.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 28.394,02 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 361.182,57 zł,

- suma kwot pobranych emerytur wynosi 81.732,94 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 254,50 miesięcy,

- wyliczona kwota emerytury wynosi 1.209,60 zł.

Wysokość emerytury „ENP”, bez pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury o kwotę pobranych emerytur, wynosiłaby 1.530,75 zł.

Decyzją z dnia 12 marca 2013 r. zakład ustalił kapitał początkowy na dzień 01 stycznia 1999 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału wyniósł 69,66 %.

Wydane zostały jeszcze dwie decyzje: z dnia 16 i z dnia 26 sierpnia 2013 r., w których dokonano przeliczenia emerytury przyznanej według dotychczasowych zasad.

Wobec tego, że dotychczas wypłacane świadczenie jest korzystniejsze, będzie ono wypłacane nadal.

Powyższy stan faktyczny nie był między stronami sporny.

Sąd Okręgowy zważył, że praktycznie ani w odwołaniu, ani też w trakcie postępowania ubezpieczona, działająca przez profesjonalnego pełnomocnika, nie sprecyzowała konkretnych zarzutów merytorycznych wobec zaskarżonej decyzji. Domagała się wprawdzie powołania biegłego sądowego celem wyliczenia świadczenia ubezpieczonej, lecz zdaniem Sądu, bez określenia kwestii spornych taki dowód nie powinien zostać przeprowadzony. Trudno byłoby nawet wskazać biegłemu w jakim zakresie i co ma sprawdzać.

Niedopuszczalne jest wydawanie postanowień dowodowych w formie ogólnikowej (por. m.in. orzeczenie S.N. z dnia 13 czerwca 1947 r., III C 760/47, OSN(C) 1948, nr 3, poz. 68). Wydanie postanowienia dowodowego, zdaniem praktyki, powinno być poprzedzone wyjaśnieniem przez sąd kwestii negatywnych przesłanek procesowych, jak też zbadaniem: "istotności" danego faktu dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227); potrzeby udowodnienia takiego faktu; dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego; stopnia przyczynienia się określonego środka dowodowego do dostatecznego wyjaśnienia okoliczności, na którą dowód został zgłoszony, lub kwestii, czy dowód nie został powołany wyłącznie w celu opóźnienia rozpoznania sprawy (art. 217 § 2). Por. orzeczenie S.N. z dnia 09 stycznia 1951 r., C 478/50, OSN(C) 1951, nr 2, poz. 56; orzeczenie S.N. z dnia 27 września 1960 r., I CR 601/59, OSNC 1962, nr 2, poz. 43; orzeczenie S.N. z dnia 26 października 1960 r., II CR 444/59, OSNCK 1961, nr 4, poz. 118. W świetle stanowiska judykatury zadaniem biegłego nie jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, lecz naświetlenie i umożliwienie wyjaśnienia przez sąd okoliczności z punktu widzenia posiadanych przez biegłego wiadomości specjalnych przy uwzględnieniu zebranego i udostępnionego mu materiału sprawy (por. wyrok S.N. z dnia 11 lipca 1969 r., I CR 140/69, OSNC 1970, nr 5, poz. 85; uzasadnienie wyroku S.N. z dnia 19 grudnia 2006 r., V CSK 360/06, LEX nr 238973). Biegłych powołuje się w związku z dowodzeniem "faktów" mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.) i tylko w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 k.p.c.). Zgodnie z zasadą kontradyktoryjności ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego. To one, a nie sąd, są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one wreszcie ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Jak już wspomniano odwołująca oprócz swoich wątpliwości co do prawidłowości rozliczeń jej świadczenia wobec podawania przez organ rentowy różnych kwot w kolejnych decyzjach nie wskazała na konkretne merytoryczne uchybienia, które powinny być sporne i mogłyby stanowić przedmiot dowodzenia.

Z urzędu Sąd I instancji także nie dopatrzył się nieprawidłowości w działaniu organu rentowego. Sąd ten wskazał, że nie ulega wątpliwości, iż organ rentowy podaje różne kwoty należnego świadczenia, lecz odwołująca zdaje się nie zauważać, iż w każdej w/wym decyzji sposób liczenia, a przez to przyjmowane do wyliczeń założenia były inne, gdyż wynikały z odmiennej podstawy prawnej.

Do tego dochodzi roczna waloryzacja, która również ma wpływ na wysokość emerytury. Decyzje E oznaczają naliczanie według starych zasad, czyli podstawy wymiaru składek z 10 kolejnych, czy 20 kalendarzowych lat wybranych - w przypadku ubezpieczonej decyzja z dnia 18 kwietnia 2013 r., ustalająca wysokość świadczenia po zmianie stażu pracy na kwotę 1.275,28 zł.

Natomiast ENP oznacza zreformowane zasady, gdzie podstawę wymiaru stanowi zwaloryzowana kwota kapitału początkowego oraz zwaloryzowana kwota składnika ubezpieczenie emerytalne (decyzja z dnia 25 kwietnia 2013 r.), co w swoich pismach organ rentowy wyjaśnił.

Wobec powyższego, nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji, na podstawie przepisu art. 477 (14) § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła J. D. wnosząc o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości, ewentualnie

2) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca zakwestionowała przyjęcie, że zachodzą podstawy prawne do pomniejszenia podstawy obliczenia jej emerytury o kwotę 81.732,96 zł, stanowiącą sumę kwot pobranych wcześniej emerytur.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja J. D. nie zasługuje na uwzględnienie, ponieważ nie zawiera zarzutów skutkujących uchyleniem lub zmianą wyroku Sądu I instancji.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 (9) i art. 477 (14) k.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności (por. postanowienie S.N. z dnia 22 lutego 2012 r. w sprawie II UK 275/11, publik. LEX nr 1215286).

Zaskarżoną decyzją z dnia 25 kwietnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., na wniosek J. D. z dnia 05 marca 2013 r., ustalił ubezpieczonej prawo do emerytury na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną) – wysokość świadczenia organ rentowy wyliczył jako iloraz podstawy obliczenia emerytury (pomniejszonej o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur) oraz średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi jej przejścia na emeryturę (k. 31-32 akt ZUS t. III).

Tym samym przedmiotem oceny sądu ubezpieczeń społecznych jest w niniejszej sprawie kwestia, czy zasadnie wnioskodawczyni kwestionuje wysokość jej emerytury z art. 24 ustawy emerytalnej obliczoną w/w zaskarżoną decyzją.

We wskazanym zakresie decyzja ta podlega kontroli sądu ubezpieczeń społecznych pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności.

Stosownie do treści art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, że nie jest przedmiotem sporu i nie budzi wątpliwości wysokość przyjętych przez organ rentowy kwot: składek zaewidencjonowanych na koncie J. D. z uwzględnieniem waloryzacji, jej zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz suma kwot pobranych przez ubezpieczoną emerytur.

Tym samym na podstawę obliczenia emerytury wnioskodawczyni, o której mowa w art. 24, składają się: kwota składek zaewidencjonowanych na jej koncie z uwzględnieniem waloryzacji, tj. 28.394,02 zł oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego, tj. 361.182,57 zł.

Przepis art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.

Z treści przepisów art. 26 ust. 2-4 ustawy emerytalnej wynika, że tablice trwania życia, ustalające wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia kobiet i mężczyzn, dla wieku ubezpieczonych określonego w dniu przejścia na emeryturę i wyrażonego w ukończonych latach i miesiącach, Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca.

Zgodnie z treścią art. 26 ust. 5 ustawy emerytalnej tablice, o których mowa w ust. 4, są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 01 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego.

Z treści Komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 26 marca 2013 roku w sprawie tablicy dalszego średniego trwania życia kobiet i mężczyzn (M.P. z 2013 r., poz. 193) wynika, że wyrażone w miesiącach dalsze trwanie życia dla ubezpieczonych, którzy w dniu przejścia na emeryturę ukończyli 60 lat i 1 miesiąc życia (jak w przypadku ubezpieczonej) wynosi 254,5 miesiąca.

W myśl art. 25 ust. 1 lit. b ustawy emerytalnej jeżeli ubezpieczony pobrał emeryturę na podstawie przepisów art. 26b, 46, 50, 50a, 50e, 184 lub art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, ustaloną zgodnie z ust. 1, pomniejsza się o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Decyzją z dnia 03 czerwca 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. ustalił J. D. od dnia 05 marca 2008 r. prawo do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 29 ust. 1 w zw. z art. 46 ust. 1 ustawy emerytalnej i ubezpieczona pobierała to świadczenie (k. 93-94 akt ZUS t. II).

Tym samym, stosownie do treści art. 25 ust. 1 lit. b ustawy emerytalnej, podstawę obliczenia emerytury wnioskodawczyni z art. 24 ustawy emerytalnej, ustalonej zgodnie z art. ust. 1 ustawy emerytalnej, wynoszącej 389.576,59 zł (suma kwot: 28.394,02 zł i 361.182,57 zł), pomniejszyć należy o kwotę 81.732,94 zł, stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Pomniejszona podstawa obliczenia emerytury J. D. wynosi 307.843,65 zł, zaś iloraz tej kwoty oraz średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia ubezpieczonej na emeryturę, tj. 254,5 miesiąca wynosi 1.209,60 zł.

Zasadnie zatem Sąd I instancji uznał, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. z dnia 25 kwietnia 2013 r. (k. 31-32 akt ZUS t. III) jest prawidłowa pod względem merytorycznym, w szczególności organ rentowy trafnie przyjął, iż zachodzą podstawy prawne z art. 25 ust. 1 lit. b ustawy emerytalnej do pomniejszenia podstawy obliczenia emerytury wnioskodawczyni o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne, wynoszącą 81.732,94 zł.

Stosownie do treści art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezzasadna.

Wobec powyższego, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji wyroku.