Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 stycznia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Olsztynie VI Wydział Cywilny Rodzinny w składzie:

Przewodniczący: SSO Zofia Rutkowska (spr.)

Sędziowie: SO Lech Dłuski

SR del. do SO Wioletta Obrębska

Protokolant: sekretarz sądowy Joanna Niedzielska

po rozpoznaniu w dniu 21 stycznia 2015 roku w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. B. (1) i małoletniego Ł. B. reprezentowanego przez rodzinę zastępczą w osobach W. B. i S. B. (1)

przeciwko E. B.

o podwyższenie alimentów

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 17 września 2014 roku

sygn. akt III RC 424/14

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I i II w ten sposób, że ustalone tam alimenty obniża do kwoty po 500 zł (pięćset złotych) miesięcznie na każdego z powodów.

II.  W pozostałej części apelację oddala.

III.  Koszty postępowania stron za II instancję wzajemnie znosi.

Sygn. akt VI RCa 293/14

UZASADNIENIE

P. B. (1), działając w imieniu własnym oraz małoletniego brata Ł. B., wniósł o podwyższenie alimentów zasądzonych od pozwanej E. B. wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 16 listopada 2010 r. w sprawie o sygn. VI RC 1438/09 z kwot po 200 zł miesięcznie na rzecz każdego z powodów do kwot po 700 zł miesięcznie na rzecz każdego z nich.

Uzasadniając roszczenie podał, że dotychczasowe kwoty alimentów nie zaspokajają potrzeb bytowych powodów. Ponadto wskazał, że sytuacja materialna pozwanej uległa poprawie na skutek przyznania na jej rzecz spłaty w kwocie 95000 zł od ojca powodów wskutek podziału majątku wspólnego. Nadmienił, że matka nie utrzymuje z nimi żadnego kontaktu i nie interesuje się ich losem. Ojciec natomiast zmarł w dniu (...)Podał, że jest uczniem (...)klasy Technikum nr (...)w O., zaś małoletni Ł.uczęszcza do (...)klasy gimnazjum. Powodowie, orzeczeniem w sprawie o sygn. III Nsm 1648/13, umieszczeni zostali w rodzinie zastępczej u dziadków W.i S. B. (1), którzy w całości pokrywają koszty ich utrzymania. Pozwana, poza zasądzonymi alimentami, nie przekazuje na rzecz synów dodatkowych kwot pieniężnych.

Na rozprawie w dniu 16 lipca 2014r. W. B. i S. B. (1) jako rodzina zastępcza Ł. B. wnieśli o zasądzenie alimentów w kwocie wskazanej w pozwie, podpisanym przez jego brata, P. B. (1).

Pozwana E. B. wniosła o oddalenie powództwa w całości.

Motywując swoje stanowisko w sprawie zaprzeczyła twierdzeniom pozwu odnoszącym się do jej braku zainteresowania synami. Podała, że wielokrotnie próbowała zacieśnić więzi z dziećmi, jednakże ich długotrwały pobyt u ojca spowodował ich niechęć do matki. Jej sytuacja materialna uniemożliwia łożenie alimentów w dochodzonych powództwem kwotach. Jednocześnie pozwana zaproponowała odstąpienie przez nią od egzekwowania kwoty 95000 zł należnej jej z tytułu podziału majątku w zamian za umożliwienie jej przez powodów korzystania z mieszkania w formie użyczenia lokalu.

W toku postępowania pozwana uznała powództwo do kwoty po 350 zł na rzecz każdego z powodów i zaproponowała zawarcie ugody na wskazane wyżej kwoty.

Powód P. B. (1) oraz reprezentujący małoletniego Ł. B., W. B. i S. B. (1), nie wyrazili na powyższe zgody.

Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 17 września 2014 r. zasądził od pozwanej E. B. na rzecz P. B. (1) po 600 złotych miesięcznie tytułem podwyższonych alimentów, płatne do jego rąk do 10 dnia każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 9 maja 2014 r. w miejsce alimentów w kwocie po 200 zł, zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 16 listopada 2010r. w sprawie o sygn. akt VI RC 1438/09; Sąd zasądził od pozwanej E. B. na rzecz małoletniego Ł. B. po 600 złotych miesięcznie tytułem podwyższonych alimentów, płatne do rąk rodziny zastępczej ustanowionej w osobach W. B. i S. B. (1) do 10 dnia każdego miesiąca z góry z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 16 lipca 2014 r., w miejsce alimentów w kwocie po 200 zł, zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 16 listopada 2010r. w sprawie o sygn. akt VI RC 1438/09; Sąd oddalił powództwa w pozostałej części. Obciążył pozwaną kwotą 480 zł na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego w Olsztynie) tytułem kosztów sądowych, od których strona powodowa zwolniona była z mocy ustawy. Sąd odstąpił od obciążania powodów kosztami sądowymi, w części w której powództwo zostało oddalone. Koszty procesu między stronami Sąd wzajemnie zniósł. Wyrokowi w punkcie zasądzającym podwyższone alimenty Sąd nadał rygor natychmiastowej wykonalności i klauzulę wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił, że P. B. (1) ur. (...)oraz małoletni Ł. B. ur. (...)są dziećmi E. B.i J. B.. Rodzice powodów pozostawali małżeństwem, które wyrokiem z dnia (...). w sprawie o sygn. VI RC 1438/09 Sąd Okręgowy w Olsztynie rozwiązał przez rozwód. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad obojgiem małoletnich wówczas dzieci powierzono ich ojcu jednocześnie ograniczając władzę rodzicielską matki do prawa kontaktowania się z dziećmi i informowania się o ich stanie zdrowia i postępach w nauce, zaś ojcu poprzez nadzór kuratora sądowego nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej. Sąd Okręgowy ustalił ponadto kontakty E. B.z małoletnimi, a także określił jej obowiązek alimentacyjny na rzecz każdego z synów na kwoty po 200 zł miesięcznie.

Powodowie mieszkali wówczas z ojcem. Osiągali dobre wyniki w nauce i nie sprawiali kłopotów wychowawczych. Wykazywali negatywny stosunek do matki i odmawiali utrzymywania z nią jakichkolwiek relacji. Powodowie wykazywani zainteresowanie sportem, obaj grali w siatkówkę. Ich stan zdrowia nie budził żadnych zastrzeżeń. Po zakończeniu lekcji, przed powrotem ojca z pracy, Ł. i P. B. (2) pozostawali pod opieką dziadków ojczystych, którzy pomagali im w odrabianiu lekcji i zapewniali w tym czasie żywność.

J. B. pracował przy układaniu polbruku. Jego dochód sięgał wówczas kwoty 500 zł miesięcznie.

Pozwana E. B.pracowała jako (...), z tytułu czego zarabiała kwotę 1000 – 1200 zł netto miesięcznie. Była również opiekunem osoby starszej. W zamian za opiekę mieszkała w mieszkaniu podopiecznej. Rozważała wyjazd za granicę w celu podjęcia pracy zarobkowej.

Postanowieniem z dnia 29 marca 2012 r. w sprawie o sygn. I Ns 181/11 I Wydział Cywilny Sądu Rejonowego w Olsztynie dokonał podziału majątku wspólnego E. B.i J. B.w ten sposób, że ojcu powodów przyznał własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego położonego w O.przy ul. (...). Jednocześnie zasądził na rzecz E. B.od J. B.kwotę 95000 zł tytułem spłaty, w terminie lat 2 od daty uprawomocnienia się orzeczenia. Upływ terminu nastąpił w dniu (...)r.

Ojciec powodów, J. B., zmarł w dniu (...). w O.nie dokonawszy spłaty na rzecz byłej żony.

Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 15 stycznia 2014 r. w sprawie o sygn. III Nsm 1648/13, zmienionego postanowieniem tegoż Sądu z dnia 10 lutego 2014 r., małoletni Ł. B.umieszczony został w spokrewnionej rodzinie zastępczej u dziadków ojczystych, S. B. (1)i W. B., zam. O., ul. (...). Postępowanie w stosunku do P. B. (1)zostało umorzone, albowiem w dniu (...)r. uzyskał on pełnoletniość.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 7 marca 2014 r., w sprawie o sygn. akt III Nsm 1648/13, Sąd Rejonowy w Olsztynie ograniczył władzę rodzicielską E. B. dotychczas B. nad jej małoletnim synem Ł. B., ur. (...), przez umieszczenie małoletniego w spokrewnionej rodzinie zastępczej u dziadków ojczystych, S. B. (1) i W. B., zam. O., ul. (...).

Na skutek wystąpienia przez P. B. (1) ze stosownym wnioskiem Sąd Rejonowy w Olsztynie stwierdził, że spadek po J. B. nabyli na podstawie ustawy jego synowie po ½ części z dobrodziejstwem inwentarza każdy z nich (postanowienie z dnia 27 marca 2014r. w sprawie o sygn. I Ns 78/14).

Obecnie powodowie mają (...)i (...)lat. P. B. (1)jest uczniem (...)klasy Technikum nr (...) w O., zaś małoletni Ł.uczęszcza do (...)klasy gimnazjum.

Powodowie mieszkają razem z dziadkami. Poza zasądzonymi alimentami pozwana nie przekazuje im dodatkowych kwot pieniężnych. Okazjonalnie przekazuje dzieciom prezenty, jednakże zdarzają się sytuacje, że kwoty jakie przeznaczyła na ich zakup odlicza od alimentów. Koszty utrzymania powodów w przeważającej mierze spoczywają na dziadkach, W.i S. B. (1), którzy mają (...)i (...)lat. Dochód dziadków powodów stanowią pobierane przez nich świadczenia emerytalne w kwotach po 1496.23 zł (W. B.) i 2465,35 zł (S. B. (1)). Ponadto otrzymują zasiłek z MOPS w kwocie 520 zł z tytułu pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Opłaty przez nich ponoszone wynoszą 200 zł za światło, 320 zł za czynsz, 90 zł za telewizję, 450 zł za mieszkanie powodów, 1450 zł za żywność, po 25 zł na doładowanie telefonu na każdego z powodów. W.i S. B. (2)mają problemy ze zdrowiem. Przyjmują stałe leki, których koszt sięga kwoty 220 zł.

E. B.przebywa czasowo w N., gdzie pracuje jako (...). Jej średni dochód miesięczny stanowi kwota około 2000 zł. Pozwana w okresach, gdy nie pracuje przebywa w miejscu zamieszkania swojej matki i brata, dokłada się do utrzymania w kwocie 100zł miesięcznie.

E. B.cierpi na nadwzroczność. Ponadto choruje na kręgosłup oraz na serce. Przyjmuje leki nasercowe, których koszt wynosi 40 zł. Pozwana chodzi na basen a także na masaże, których łączny koszt wynosi 150 zł miesięcznie. Ponadto przyjmuje leki na oczy o wartości 200 zł miesięcznie. Matka powodów uczęszcza na kurs prawa jazdy. Koszt opłaty za kurs, egzaminy oraz godziny dodatkowe jazdy wyniósł łącznie 2420 zł. Pozwana ponosi dodatkowo koszt eksploatacji telefonu w N.i podczas pobytu w Polsce w kwotach po 15 euro i 25 zł miesięcznie.

W lutym 2014 r. pozwana dokonała spłaty zaległości czynszowych za mieszkanie należące do synów w kwocie 12 400 zł. Pozostała kwota do spłaty wynosi 20 000 zł. Pozwana proponuje odstąpienie przez nią od egzekwowania od synów kwoty 95000 zł należnej jej z tytułu podziału majątku w zamian za umożliwienie jej przez powodów korzystania z mieszkania w formie użyczenia lokalu. Powodowie nie wyrażają na to zgody.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że powództwo jest częściowo zasadne.

Sąd wskazał, że od czasu ostatniego ustalenia wysokości alimentów na rzecz powodów upłynęło około 4 lat. W okresie tym doszło do znaczącego wzrostu potrzeb powodów, którzy wówczas mieli (...)lal i (...)lat i uczęszczali jeszcze do gimnazjum i szkoły podstawowej. Obecnie mają (...)i (...)lat. P. B. (1)jest uczniem (...)klasy Technikum nr (...)w O., zaś małoletni Ł.uczęszcza do (...) klasy gimnazjum. Z faktem tym wiążą się wyższe wydatki na zakup podręczników i niezbędnych przyborów szkolnych. Na samą wyprawkę i zakup podręczników rodzina zastępcza ma zamiar wydać kwotę ponad 1000 zł.

Powodowie weszli w wiek intensywnego wzrostu i dojrzewania, co w praktyce oznacza większe wydatki na zakup odzieży i konieczność częstszej jej wymiany. Nie zasługują w tym zakresie na uwzględnienie argumenty pozwanej, że wydatki te są niepotrzebne, gdyż wystarczające powinny być zakupy odzieżowe, które ona sama robiłaby dla synów. Wydatki ponoszone przez rodzinę zastępczą są typowymi wydatkami ponoszonymi na osoby w wieku powodów. Podkreślić także należy, że wraz z wiekiem kształtują się również zainteresowania, co powoduje dodatkowe usprawiedliwione wydatki na ich utrzymanie. Na gruncie niniejszej sprawy wydatkiem takim są treningi sportowe, które co prawda nie są odpłatne, ale generują potrzebę zakupu szczególnego rodzaju ubioru i obuwia. Nie ma podstaw do twierdzenia, że były one brane pod uwagę podczas poprzedniego orzekania. Fakt, że matka powodów deklaruje chęć zakupu synom podręczników, odzieży, kosmetyków, nie jest podstawą do oddalenia powództwa. Powodowie są w takim wieku, że sami wiedzą co stanowi ich potrzeby i jakie dobra powinny być dla nich kupione. Obaj zrażeni są do pozwanej, która w przeszłości, zwyczajowe prezenty odliczała od alimentów zasądzonych na ich rzecz. Sama pozwana wskazuje, że jej celem jest uzyskanie kontroli nad wydatkami dokonywanymi na powodów.

Przez ostatnie prawie 4 lata doszło do znacznego wzrostu cen podstawowych towarów i usług, kwoty więc niegdyś wystarczające na pokrycie potrzeb małoletnich są obecnie za niskie dla utrzymania powodów.

Odnosząc się zaś do sytuacji finansowej matki powodów, Sąd Rejonowy wskazał, że jest ona obecnie lepsza od tej w 2010 r. Jej zarobki uległy podwyższeniu – przedtem osiągała jedynie minimalne wynagrodzenie za pracę, obecnie osiąga ona kwotę średnio około 2000 zł miesięcznie. Dodatkowo charakter jej pracy pozwala dokonać oszczędności. Gdy przebywa w N. nie ponosi kosztów mieszkania i wyżywienia, a gdy przebywa w Polsce dokłada się do utrzymania mieszkania bratu w kwocie 100 zł miesięcznie. Taka sytuacja pozwoliła jej na dokonanie spłat zadłużenia mieszkania powodów, co nie może nie mieć wpływu na ocenę wysokości alimentów przyznawanych powodom. Powodowie nie są zatem uprawnieni do żądania alimentów w kwocie wskazanej w pozwie po 700zł miesięcznie.

Sąd Rejonowy podniósł fakt, że pozwana nie spełnia swojego obowiązku alimentacyjnego wobec powodów przez opiekę i osobiste starania o ich wychowanie. Zatem powinna łożyć na utrzymanie powodów w kwocie odpowiadającej ich potrzebom, tym bardziej, że zmarł drugi z rodziców i nie może ponosić części przypadającej na niego alimentów. Natomiast dziadkowie, jako rodzina zastępcza wypełnią swój obowiązek alimentacyjny przez osobiste starania w miejsce ich zmarłego syna. Wykładają środki na wszystkie potrzebny powodów.

Sytuacja finansowa rodziny zastępczej nie była brana pod uwagę przy poprzednim rozstrzygnięciu. Obecnie oboje dziadkowie mają (...)i (...)lat. Otrzymują emerytury, odpowiednio po 1496.23 zł (W. B.) i 2465,35 zł (S. B. (1)). Mają też kwotę 520 zł związaną z umieszczeniem Ł. B.w rodzinie zastępczej. Sytuacja ich jest trudna, gdyż są osobami starszymi, a ich stan zdrowia się pogarsza, potrzebują wsparcia i nakładów na zakup leków. Podkreślić należy, że mają oni szczególnie bliskie relacje z wnukami, co wynika ze znacznego wysiłku, jaki podjęli dla zaspokojenia ich potrzeb.

Sąd Rejonowy wskazał, że pozwana jako matka, nawet w sytuacji, gdy jest ograniczona we władzy rodzicielskiej, powinna w pełni wykorzystywać swe wszystkie posiadane siły, kwalifikacje, uzdolnienia w celu uzyskania dochodów niezbędnych do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb powodów. Pozwana czyni temu obowiązkowi zadość. Mimo, że cierpi na schorzenia takie jak nadwzroczność, ma kłopoty z kręgosłupem i sercem, pracuje, uzyskując dochody na miarę swoich możliwości. Podniesiona okoliczność, że nie może się leczyć w N. i leczy się w Polsce i ponosi koszty zakupu leków, korzystania z basenu i masaży, nie może pozbawić powodów możliwości zaspokajania ich potrzeb. Sytuacja pozwanej nie jest łatwa, ale w literaturze przedmiotu podkreśla się, że trudna sytuacja materialna nie zwalnia rodziców od świadczenia na potrzeby dzieci i są oni zmuszeni dzielić się z dziećmi nawet bardzo szczupłymi dochodami.

Apelację od powyższego wyroku złożyła pozwana. Zaskarżyła go w części zasądzającej podwyższone alimenty ponad kwotę po 400 złotych miesięcznie na każdego z powodów, rozstrzygnięcie co do kosztów sądowych, oraz nadania wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności i klauzuli wykonalności.

Orzeczeniu zarzuciła:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 135 § 1 k.r.o. przez błędną jego wykładnię polegającą na niewłaściwym ustaleniu możliwości zarobkowych i finansowych powódki co skutkowało uznaniem, że pozwana jest w stanie uiszczać kwotę po 600 zł tytułem alimentów na rzecz każdego z powodów, podczas gdy sytuacja materialna i zarobkowa oraz zły stan zdrowia pozwanej wskazują, iż kwota pozostała po uiszczeniu alimentów nie jest wystarczająca na utrzymanie i zaspokojenie podstawowych potrzeb pozwanej biorąc pod uwagę ponoszone przez nią koszty utrzymania w Niemczech, koszty utrzymania podczas pobytu w Polsce oraz koszty związane z leczeniem: schorzeń kręgosłupa, wadą wzroku oraz choroby serca;

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 135 § l k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na ustaleniu, że skoro pozwanej przysługuje wierzytelność w kwocie 95.000 zł, to jej sytuacja finansowa jest dobra i pozwala na uiszczanie alimentów w zasądzonej kwocie, podczas gdy pozwana nie ma realnej możliwości uzyskania przedmiotowej kwoty i niezasadne jest uwzględnianie tej kwoty przy ocenie jej możliwości finansowych i zarobkowych;

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 135 § l k.r.o. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na ustaleniu, że pozwana przy aktualnie uzyskiwanych dochodach jest w stanie zaoszczędzić środki finansowe, bowiem dokonała spłaty zadłużenia mieszkania stanowiącego własność powodów w wysokości 12.400 zł, podczas gdy średnio miesięczne dochody pozwanej wynoszą ok. 2000 zł i z tej kwoty pozwana nie jest w stanie nic zaoszczędzić;

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 138 k.r.o. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż w niniejszej sprawie zachodzą okoliczności zawarte w hipotezie art. 138 k.r.o. tj. iż uległy zmianie istotne okoliczności po stronie powodów polegające na wzroście kosztów ich utrzymania podczas gdy zamieszkują oni wraz z dziadkami (rodziną zastępczą małoletniego), tworzą wspólne gospodarstwo domowe, nie ponoszą kosztów utrzymania mieszkania, a koszty wyżywienia, zakupu środków czystości rozkładają się na kilka osób i w przeliczeniu na jednego domownika są mniejsze, natomiast pozwana jest osobą samotną, samodzielnie ponosi wszelkie koszty utrzymania;

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 133 k.r.o. przez jego
niezastosowanie podczas gdy powodowie mają majątek, z którego mogliby uzyskiwać dochody pokrywające w części koszty ich utrzymania tj. są właścicielami 3 pokojowego mieszkania w O., które mogliby wynajmować i uzyskiwać z tego tytułu czysty dochód w wysokości ok. 800-1100 zł;

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § l k.p.c., polegające na niewszechstronnym i niepełnym rozważeniu dowodów co skutkowało błędnym uznaniem, że w związku z naturalnym rozwojem i wiekiem powodów nastąpił znaczny wzrost potrzeb powodów, co uzasadnia podwyższenie alimentów podczas gdy 4 lata temu tj. w dniu wydania wyroku zasądzającego alimenty w dotychczasowej wysokości istniały również podobne potrzeby związane z edukacją dzieci, a ponadto pozwana niejednokrotnie wykazywała gotowość do zakupu niezbędnych przyborów szkolnych;

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na niewszechstronnym i niepełnym rozważeniu dowodów co skutkowało błędnym uznaniem, że w związku z naturalnym rozwojem i wiekiem powodów konieczna jest częstsza wymiana ubrań i uzasadnia to podwyższenie alimentów podczas gdy pozwana w części zaspokaja potrzeby dzieci w tym zakresie poprzez zakup odzieży; naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § l k.p.c., polegające na niezgodnym z
zasadami logiki przyjęciu, że w związku z naturalnym rozwojem i wiekiem powodów konieczna jest częstsza wymiana ubrali i uzasadnia to podwyższenie alimentów, podczas gdy powodowie nie są już w wieku intensywnego wzrostu, nie niszczą już tak ubrań jak młodsze dzieci i nie jest konieczna tak częsta wymiana ubrań, która mogłaby uzasadniać podwyższenie alimentów;

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c., polegające na niezgodnym z zasadami logiki przyjęciu, że pozwana nie spełnia obowiązku alimentacyjnego przez opiekę i osobiste starania o ich wychowanie, podczas gdy pozwana zabiega o kontakty z dziećmi, dzwoni do nich, proponuje spotkania co potwierdził na rozprawie w dniu 16 lipca 2014 r. powód cyt. "matka stara się o kontakty ze mną, zabiega o kontakty ze
mną i z moim bratem. Nie dochodzi do kontaktów bo nie chcemy" oraz dziadkowie powodów "pozwana dzwoni do dzieci, zabiega o kontakty";

Ponadto orzeczeniu zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych Sądu mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku, polegający na:

- uznaniu, iż wysokość uzyskiwanych przez pozwaną dochodów w wysokości średnio 2000 zł miesięcznie pozwalają na płacenie alimentów w wysokości 1200 zł na dwoje dzieci podczas gdy, pozwana ponosi także koszty swojego koniecznego utrzymania i nie jest w stanie uiszczać alimentów w zasądzonej kwocie;

- uznaniu, że pozwana poza zasądzonymi alimentami nie przekazuje synom dodatkowych kwot pieniężnych, podczas gdy pozwana oprócz uiszczania alimentów w wysokości dotychczas zasądzonej w inny sposób partycypuje w kosztach utrzymania powodów np.
poprzez zakup ubrań, kosmetyków, słodyczy, na co na rozprawie w dniu 16 lipca 2014 r. wskazywała strona pozwana;

- uznaniu, iż przysługująca pozwanej wierzytelność w wysokości 95 000 zł tytułem spłaty w związku z podziałem majątku z byłym mężem, zwiększa możliwości finansowe pozwanej, podczas gdy pozwana nie jest w posiadaniu tej kwoty i w chwili obecnej nie ma możliwości jej wyegzekwowania, zatem kwota ta nie powinna być brana pod uwagę przy ocenie jej możliwości finansowych, a nadto pozwana nie posiada mieszkania, dzięki któremu mogłaby zaspokajać swoje potrzeby mieszkaniowe;

- uznaniu, iż wpłacenie przez pozwaną kwoty 12 400 zł tytułem spłaty
zadłużenia mieszkania należącego do powodów uzasadnia jej dobrą sytuację finansową, podczas gdy pozwana uzyskuje miesięczny dochód w wysokości 2000 zł i po zaspokojeniu swoich niezbędnych potrzeb nie jest w stanie zaoszczędzić środków pieniężnych, natomiast spłata zadłużenie dzieci wiązała się dla pozwanej z ogromnymi wyrzeczeniami, jednakże pozwana chciała uchronić dzieci przed wszczęciem przeciwko nim przez Spółdzielnię Mieszkaniową postępowania egzekucyjnego;

- pominięciu faktu, że powodowie są właścicielami 3 pokojowego mieszkania znajdującego się w O. przy ul. (...), w którym nie zamieszkują, w związku z czym w celu pozyskania środków na swoje utrzymanie mogą wynająć mieszkanie, z którego uzyskiwaliby czysty dochód w wysokości ok 800-1100 zł miesięcznie, która to pokrywałaby znaczącą część kosztów ich niezbędnego utrzymania;

W oparciu o powyższe skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie z dnia 17 września 2014 r. w zaskarżonej części i oddalenia powództwa ponad kwotę 400 zł miesięcznie w stosunku do każdego z powodów.

Ewentualnie wniosła o uchylenie Wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W uzasadnieniu apelacji pozwana wskazała, że uczęszczanie do każdego rodzaju szkoły wiąże się z kosztami takimi, jak zakup podręczników czy niezbędnych przyborów szkolnych. Nie można zatem uznać, iż zmiana rodzaju szkoły wiąże się ze znacznym zwiększeniem kosztów
uzasadniających zwiększenie wysokości alimentów zasądzonych od pozwanej. Przyjęcie, iż konieczność częstszej wymiany ubrań powoduje w niniejszej sprawie zwiększenie kosztów utrzymania powodów również nie jest zasadne. Nie znajdują się już oni w okresie intensywnego wzrostu. Nie niszczą i nie wyrastają z ubrań tak szybko, jak to się dzieje w
przypadku młodszych dzieci. Nie zachodzi zatem konieczność tak częstej wymiany ubrań, która powodowałaby znaczne zwiększenie kosztów ich utrzymania. Ponadto wskazała, ze dokonuje zakupu odzieży dla synów, a zatem ich potrzeby w tym zakresie są zaspokajane.

Podniosła, że nie nastąpiła również zmiana stosunków, o której stanowi art. 138 k.r.o. w postaci zwiększenia się kosztów utrzymania powodów. Mieszkają oni bowiem z dziadkami ojczystymi, tworząc z nimi wspólne gospodarstwo domowe, nie ponoszą kosztów utrzymania ani mieszkania. Opłaty takie, jak czynsz, czy opłaty za ogrzewanie są niezależne od ilości osób zamieszkujących w lokalu.

W innej sytuacji jest natomiast pozwana. Jest ona osobą
samodzielnie gospodarującą. W związku z tym przypadające na nią koszty utrzymania są zdecydowanie większe.

Sytuacja zarobkowa i finansowa pozwanej nie uzasadniają podwyższenia alimentów do kwoty po 600 zł miesięcznie na rzecz każdego z synów. Pozwana uzyskuje dochody ok. 2000 zł miesięcznie. Pracuje co drugi miesiąc w N. opiekując się całodobowo osobami starszymi. Praca ta wymaga od pozwanej ogromnego zaangażowania i wysiłku, zarówno fizycznego jak i psychicznego, a także całkowitej dyspozycji. Pozwana zapewnia kompleksową opiekę swoim podopiecznym. Dokonuje czynności związanych z ich higieną osobistą, ubiera ich, karmi. Wykonuje wszelkie prace domowe takie jak sprzątanie, gotowanie, robienie zakupów. Z uwagi na to, iż bardzo często osoby starsze mają problemy z poruszaniem się lub też są całkowicie sparaliżowane, konieczne jest transportowanie podopiecznych o własnych siłach do łóżka, na wózek, czy też do toalety. Osoby te często mało śpią lub ich sen jest zaburzony. W związku z tym u pozwanej występują zaburzenia snu, co powoduje jeszcze większe zmęczenie i wyczerpanie.

Praca w takim charakterze stanowi również ogromne obciążenie psychiczne dla pozwanej. Na co dzień ma ona do czynienia z chorobami, niedołęstwem. Obserwuje cierpienie innego człowieka. W celu prawidłowego funkcjonowania pozwana potrzebuje zatem kontaktu ze znajomymi. Niezbędne są od czasu do czasu spotkania z nimi w kawiarni, czy też w kinie. Ponadto niezbędne jest wyjście na spacer, oderwanie się chociaż na chwilę od pracy. Zapewnienie niezbędnego odprężenia wiąże się z kosztami. Na ten cel pozwana przeznacza średnio 50 euro miesięcznie. Ze względu na specyfikę pracy pozwana ma zapewniony nocleg i wyżywienie, jednakże pozostają również inne potrzeby, których zaspokojenie wymaga poniesienia kosztów. Dotyczą one np. zakupu niezbędnej odzieży, czy też środków higieny osobistej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanej zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W myśl art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Przesłanką obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka jest niezdolność dziecka do samodzielnego utrzymania się. Obowiązek ten ciąży na obojgu rodzicach. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w tezie IV wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej w sprawach o alimenty, dzieci mają prawo do równej stopy życiowej z rodzicami (uchwała pełnego składu Izby Cywilnej i Administracyjnej z dnia 16 grudnia 1987 r. III CZP 91/86)

Natomiast zgodnie z art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany wysokości zasądzonych alimentów. Przez pojęcie „stosunków” należy rozumieć okoliczności istotne z punktu widzenia ustawowych przesłanek obowiązku alimentacyjnego jego zakresu (art. 133 i art. 135 k.r.o.)

W orzecznictwie wskazuje się, że zmiana stosunków to istotne zmniejszenie lub ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Skutkiem takich zmian jest potrzeba skorygowania zakresu obowiązku alimentacyjnego.

W ocenie Sądu Okręgowego – jak słusznie uznał Sąd I instancji - powództwo co do zasady zasługiwało na uwzględnienie. W niniejszej sprawie doszło niewątpliwie do wzrostu usprawiedliwionych potrzeb powodów, które uzasadniały podwyższenie alimentów od matki. Wiązało się to przede wszystkim ze wzrostem i rozwojem uprawnionych. Alimenty ustalone prawie 4 lata temu nie mogły się ostać. Usprawiedliwione potrzeby chłopców w (...)i (...)lat są niewątpliwie wyższe niż dzieci w wieku (...)i (...)lat, jakimi byli powodowie w chwili pierwotnego ustalania wysokości obowiązku alimentacyjnego pozwanej.

Ustalając kwoty podwyższonych alimentów Sąd Okręgowy wziął pod uwagę, że powodowie posiadają majątek, dzięki któremu częściowo mogą zaspokajać swoje potrzeby. P. B. (1) i małoletni Ł. B. są współwłaścicielami mieszkania o powierzchni 64 m2, które odziedziczyli po ojcu. Mieszkanie to od około roku stoi puste, nie tylko nie przynosi żadnych korzyści, ale zwiększa zadłużenie powodów, gdyż rosną zobowiązania z tytułu czynszu, który nie jest regulowany.

Powodowie powinni wynająć to mieszkanie i w ten sposób uzyskać część środków na swoje utrzymanie. Z wynajmu tego mieszkania byliby w stanie uzyskać około 1000 złotych miesięcznie.

Przeszkodą w wynajmie mieszkania nie jest fakt, że wymaga ono odnowienia. Powodowie jako dorastający mężczyźni (pełnoletni P. B. (1)jest uczniem (...)klasy technikum (...)) mogliby sami przeprowadzić odświeżenie tego mieszkania. Jeśli nie mają środków finansowych na zakup farby, mogą umówić się z przyszłym najemcą, że odnowi on ten lokal na własny koszt a w zamian nie zapłaci im czynszu najmu za określony czas.

Uznając, że powodowie dysponują majątkiem, dzięki któremu mogą częściowo pokryć koszty własnego utrzymania, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że alimenty należne od pozwanej na ich rzecz powinny być niższe tj. po 500 złotych na każdego z powodów.

Jednocześnie Sąd uznał, że apelacja w pozostałym zakresie jest zbyt daleko idąca. Pozwana ma stałe źródło dochodu. Jej średnie miesięczne wynagrodzenie wynosi około 2000 złotych. W ocenie Sądu jest ona w stanie przeznaczać na dwóch dorastających synów łączną kwotę 1000 złotych miesięcznie. Nie ma przy tym obowiązku robienia zakupów odzieżowych na rzecz dzieci, szczególnie że chłopcy sobie tego nie życzą. Pieniądze wydatkowane na ten cel winna przeznaczyć na alimenty.

Z uwagi na powyższe Sąd, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zaskarżony wyrok w punkcie I i II zmienił w ten sposób, że ustalone tam alimenty obniżył do kwoty po 500 złotych na każdego z powodów. W pozostałym zakresie Sąd apelację jako bezzasadną oddalił (art. 385 k.p.c.).

O kosztach procesu za instancję odwoławczą Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., znosząc je wzajemnie między stronami.