Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 stycznia 2015 r. w S.

sprawy W. D. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania W. D. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 5 grudnia 2013 roku nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzje w ten sposób, że przyznaje W. D. (1)prawo do emerytury, poczynając od (...) roku;

II.  stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 grudnia 2013 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił W. D. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy przyjął za udowodnione przez ubezpieczonego na dzień 1 stycznia 1999 r. 14 lat, 6 miesięcy i 11 dni pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury. Wskazał, że poza okresem uwzględnionym przez organ rentowy pracował w warunkach szczególnych również w okresie od 22 stycznia 1976 r. do 12 lutego 1977 r., kiedy to był zatrudniony w Zakładzie (...) na stanowisku zbrojarza.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji. Podkreślił, że w stażu pracy w warunkach szczególnych uwzględnił wszystkie wykazane stosownym dokumentem (świadectwem pracy w warunkach szczególnych) okresy zatrudnienia ubezpieczonego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. D. (1) urodził się w dniu (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999r. wynosił 30 lat, 1 miesiąc i 14 dni.

Ubezpieczony nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego.

Wniosek o emeryturę złożył w organie emerytalnym w dniu 7 października 2013 roku.

Okoliczności niesporne, a nadto dowody:

- wniosek o ustalenie prawa do emerytury –k. 1-2 plik I akt ZUS O/S.;

- karta przebiegu zatrudnienia - k. 117 plik I akt rentowych;

- raport z ustalenia uprawnień do świadczenia – k. 106 plik I akt rentowych.

Pracę w warunkach szczególnych W. D.wykonywał w okresie od 5 marca 1984 r. do 20 listopada 1988 r. oraz od 15 grudnia 1988 r. 31 grudnia 1998 r. (tj. przez 14 lat, 6 miesięcy i 11 dni), kiedy to był zatrudniony w (...) sp. z o.o. na stanowisku ślusarza remontowego, wykonując pracę o jakiej mowa w wykazie A, dziale IV, poz. 39 i 30, będącym załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. odnoszącym się do wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Dowody:

- świadectwo pracy w warunkach szczególnych– k. 16 plik I akt rentowych;

- raport z ustalenia uprawnień do świadczenia – k. 41 plik I akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudnienia - k. 117 plik I akt rentowych.

W okresie od 22 stycznia 1976 r. do 12 lutego 1977 r. W. D.był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładzie (...)przy (...)w R.. Formalnie był zatrudniony na etacie robotnika budowlanego, faktycznie wykonywał jednak pracę zbrojarza.

Na stanowisku zbrojarza ubezpieczony pracował od początku zatrudnienia w Zakładzie (...) w R., zajmując się przez cały czas wyłącznie montażem zbrojeń do produkowanych w zakładzie płyt drogowych. Ubezpieczony nie był kierowany do wykonywania innych prac.

W. D. (1), będąc zatrudnionym w zakładzie działającym przy spółdzielni, nie zaś w samej spółdzielni, nie był członkiem (...)w R..

Dowody:

- świadectwo pracy z 12.02.1977 r. - k. 7 w pliku (...);

- dokumentacja w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...) koperta k. 27 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego W. D. – w wersji elektronicznej oraz protokół k. 38-39 akt sprawy;

- zeznania świadka T. C. w wersji elektronicznej;

- zeznania świadka J. K. w wersji elektronicznej;

- dokumentacja w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Stoczni (...) – koperta k. 69 w szczególności: kwestionariusz osobowy z 16.09.1977 r.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.- dalej jako: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje - z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184- emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, który dla mężczyzn urodzonych po dniu 30 września 1953r. wynosi co najmniej 67 lat (ust. 1b pkt 20).

W myśl jednak przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

W ust. 2 wskazano, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

W załączniku do powyższego rozporządzenia, w wykazie A w dziale V dotyczącym prac wykonywanych w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pod pozycją 4 jako prace w warunkach szczególnych wskazano prace zbrojarskie i betoniarskie.

Rozporządzenie z 7 lutego 1983r. jest aktem prawa powszechnego, odnoszącym się do pracowników wszystkich branż. Dodatkowo, w przepisie § 1 ust. 2 zamieszczono jednak upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych do ustalenia - w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych - w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. W praktyce upoważnienie to oznaczało jednak tylko tyle, że poszczególni ministrowie mogli ewentualnie doprecyzować rodzaje owych stanowisk pracy. Aktualnie, wobec faktu, że zarządzenia ministrów utraciły moc wiążącą, ich treść może stanowić dla sądów wyłącznie wskazówkę interpretacyjną, pomocną przy dokonywaniu ustalenia, czy dana osoba pracowała w warunkach szczególnych. Mając to na uwadze, trzeba wskazać, iż w przypadku branży, w jakiej zatrudniony był ubezpieczony, określenia stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca w warunkach szczególnych dokonał Minister Budownictwa I Przemysłu Materiałów Budowlanych w zarządzeniu nr 9 z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty. W załączniku nr 1 do tego zarządzenia, w dziale nr V pod pozycją 4 w punktach 1-5 doprecyzowano, że do prac zbrojarskich i betoniarskich należą prace wykonywane na stanowisku: zbrojarz, zbrojarz prefabrykatów, betoniarz, zestawiacz surowców i mieszanek, operator betoniarki – betoniarz.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, trzeba wskazać iż poza sporem pozostawał w niej fakt, że ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu (...) roku, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego oraz iż na koniec 1998 roku posiadał łączny okres składkowy i nieskładkowy przekraczający 25 lat, w tym co najmniej 14 lat, 6 miesięcy i 11 dni przepracował w szczególnych warunkach (nie uwzględniając okresu spornego). Przedmiotem sporu pozostawało więc wyłącznie to, czy za okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych można było uznać także wskazywany przez ubezpieczonego okres zatrudnienia od 22 stycznia 1976 r. do 12 lutego 1977 r. w Zakładzie (...)w R..

Stosownie do § 2 ust. 2 przywołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane wskazanym rozporządzeniem mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 r. III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowym. Wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi żadnych skutków materialnoprawnych. Zaświadczenie to jest bowiem jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 k.p.c.), wydawanym dla celów dowodowych, a okoliczności w tym dokumencie potwierdzone przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Samodzielnie sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę danej osoby w odniesieniu do wykazu prac określonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając to na uwadze w ramach postępowania dowodowego sąd dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego, a także jego aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Zakładzie (...) w R. oraz Stoczni (...). Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za wiarygodne. Prymat wiarygodności przyznał sąd także zeznaniom świadków oraz korespondującymi z nimi zeznaniom ubezpieczonego. Oceniając zeznania świadków sąd miał na względzie, że przesłuchane osoby są osobami obcymi dla ubezpieczonego i nie mają żadnego interesu w tym by nieprawdziwie zeznawać na korzyść W. D., narażając się jednocześnie na odpowiedzialność karną. Świadkowie byli przy tym pracownikami Zakładu (...) w R. w tym samym czasie co ubezpieczony, którzy mieli z nim styczność w czasie swojej codzienej pracy. Ich zeznania cechowała wprawdzie duża ogólnikowość, jednakże w ocenie sądu nie podważyło to ich wiarygodności. Trzeba było bowiem wziąć pod uwagę fakt, że świadkowie zeznawali na temat okoliczności sprzed prawie 40 lat i to dotyczących obcej dla nich osoby, a zatem mogli nie pamiętać dokładnie szczegółów związanych z zatrudnieniem ubezpieczonego.

W ocenie sądu zgromadzony materiał dowodowy dał podstawy do przyjęcia, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w okresie zatrudnienia od 22 stycznia 1976 r. do 12 lutego 1977 r. w Zakładzie (...)przy (...) w R.była pracą w warunkach szczególnych. Nie uszło przy tym uwadze sądu, że w świadectwie pracy ze spornego okresu zatrudnienia wskazano, że ubezpieczony pracował jako robotnik budowlany a ostatnio zbrojarz. Zebrany materiał dowodowy pozwolił jednak na usunięcie wątpliwości jakie istniały na początku procesu w związku z treścią tego świadectwa pracy odnośnie rzeczywistego okresu pracy ubezpieczonego w charakterze zbrojarza. Sąd miał przy tym na uwadze, że wprawdzie dokumentacja znajdująca się w aktach osobowych ubezpieczonego ze spornego okresu zatrudnienia jest szczątkowa, to jednak brak w niej jakiegokolwiek pisma wskazującego, od kiedy ewentualnie powierzono ubezpieczonemu obowiązki zbrojarza przemawia w tych okolicznościach na korzyść W. D.. Skoro bowiem nie doszło do formalnej zmiany angażu, a mimo to w świadectwie pracy wskazano, że W. D.pracował jako zbrojarz, świadczy to o tym, że faktycznie taką pracę wykonywał. Jednocześnie fakt świadczenia przez ubezpieczonego pracy w charakterze zbrojarza przez cały okres zatrudnienia w Zakładzie (...)przy (...) w R.znalazł potwierdzenie w zeznaniach świadków oraz dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Stoczni (...), w której ubezpieczony podjął zatrudnienie od września 1977 r. Świadkowie w pełni potwierdzili wersję ubezpieczonego, wskazując, że W. D.od początku zatrudnienia pracował w zbrojowni zajmując się wyłącznie „kręceniem zbrojenia” do produkowanych w zakładzie płyt drogowych. Z kolei w dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Stoczni (...)znajduje się wypełniony przez ubezpieczonego kwestionariusz osobowy, w którym, wymieniając ostatnie miejsca zatrudnienia, wskazał, że w latach 1976-1977 pracował w (...) w R.na stanowisku zbrojarza. W ocenie sądu brak jest podstaw, aby odmówić mocy dowodowej wskazanemu pismu. W. D.sporządził je wszak we wrześniu 1977 r., więc niemożliwe jest, by poświadczył wówczas nieprawdę w zakresie wykonywania pracy w warunkach szczególnych w celu sfabrykowania dowodów świadczenia pracy w warunkach szczególnych na potrzeby ewentualnego późniejszego postępowania sądowego w sprawie o wcześniejszą emeryturę.

W wyniku tak poczynionych ustaleń faktycznych i na tle dokonanych rozważań prawnych koniecznym było uznanie – przy wzięciu pod uwagę zasad doświadczenia życiowego oraz logiki - iż w okresie zatrudnienia od 22 stycznia 1976 r. do 12 lutego 1977 r. w Zakładzie (...)przy (...) w R.ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, a więc – w konsekwencji - że legitymuje się on (łącznie z okresem uznanym przez organ rentowy) okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych łącznie przekraczającym 15 lat.

W myśl przepisu art. 129 ust.1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Ubezpieczony wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył w dniu 7 października 2013 r., a 60 rok życia ukończył w dniu (...) r.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał W. D.prawo do emerytury od dnia osiągnięcia wieku emerytalnego, tj. od (...)

W punkcie II wyroku sąd stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie. W myśl art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zdanie drugie, organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a). W analizowanym przypadku przyznanie prawa do świadczenia nastąpiło bowiem na skutek ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd, a organ rentowy przy wydawaniu decyzji nie dysponował materiałem, który umożliwiał mu pozytywne rozpoznanie wniosku ubezpieczonego. Odnośnie spornego okresu organ rentowy dysponował wyłącznie świadectwem pracy w którym wskazano, że w czasie zatrudnienia w Zakładzie (...)przy (...) w R.od dnia 22 stycznia 1976 r. do 12 lutego 1977 r. ubezpieczony pracował kolejno jako robotnik budowlany a ostatnio zbrojarz. Zdaniem sądu dopiero zebrany w toku postępowania sądowego dodatkowy materiał dowodowy pozwolił na usunięcie wątpliwości jakie istniały w związku treścią tego świadectwa pracy odnośnie rzeczywistego okresu pracy ubezpieczonego w charakterze zbrojarza. Organ rentowy mógł mieć uzasadnione wątpliwości co do tego, w jakim okresie ubezpieczony faktycznie wykonywał pracę zbrojarza, skoro dysponował świadectwem pracy ubezpieczonego w których wskazano, że stanowisko zbrojarza zajmował ostatnio, a wcześniej pracował jako robotnik budowlany i brak było jakiejkolwiek dodatkowej dokumentacji chociażby uprawdopodobniającej, że faktycznie jako zbrojarz pracował przez cały okres zatrudnienia w tym zakładzie lub przynajmniej przez okres 5 miesięcy i 19 dni (taki okres brakował ubezpieczonemu do wykazania 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych). Z uwagi na powyższe niemożliwym więc było przyjęcie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji uwzględniającej wniosek ubezpieczonego o wcześniejszą emeryturę.