Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Dariusz Śliwiński /spr./

SSO Hanna Bartkowiak

SSR del. do SO Katarzyna Stasiak - Ochocka

Protokolant prot. sąd. M. W.

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu J. M.

po rozpoznaniu w dniu 30 stycznia 2015 r.

sprawy M. B. (1) i M. Z. (1)

oskarżonych z 160 § 1 kk, art. 158 § 1 kk w zw. z art. 57 a §1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań - Stare Miasto w P.

z dnia 05.11.2014 r. sygn. akt VIII K 605/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, iż w punkcie I z podstawy prawnej kwalifikacji przypisanego oskarżonym czynu eliminuje art. 160 § 1 k.k.;

2.  w pozostałym zakresie utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy;

3.  zwalnia oskarżonych z obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów procesu za postępowanie odwoławcze.

K. O. D. H. B.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. w sprawie sygn. akt VIII K 605/14 uznał oskarżonych M. Z. (1) i M. B. (1) za winnych tego, że w dniu 1 maja 2014 r. w P. przy ul. 27 grudnia 17/19 na terenie restauracji (...)'s działając publicznie, bez powodu, z rażącym naruszeniem porządku prawnego, a także znajdując się w stanie nietrzeźwości, wspólnie i w porozumieniu dokonali pobicia M. B. (2) i M. S. (1), poprzez szarpanie a także kilkukrotne zadanie ciosów pięściami, dłonią oraz kolanem w twarz w wyniku czego pokrzywdzony M. B. (2) doznał obrażeń ciała w postaci sińca na głowie, obrzęku lewej połowy twarzy, złamania kości przedniej dołu czaszki z przemieszczeniem odłamów, stanowiących naruszenie czynności narządów ciała na czas dłuższy aniżeli 7 dni, pokrzywdzony M. S. (1) doznał obrażeń ciała w postaci sińców na kończynach górnych, tułowia oraz głębokich i powierzchownych otarć naskórka twarzy, kończynach górnych oraz dolnych stanowiących naruszenie czynności narządów ciała na czas nie dłuższy aniżeli 7 dni a nadto swoim działaniem polegającym na zadawaniu uderzeń metalową pałką teleskopową po głowie M. S. (2) i M. B. (2) narazili ich na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub powstania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w rozumieniu art. 156 § 1 kk,

tj. przestępstwa z art. 160 § 1 kk i art. 158 § 1 kk w zw. z art. 57a § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i za to przestępstwo na podstawie art. 158 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk wymierzył oskarżonemu M. Z. (1) karę 1 roku pozbawienia wolności a oskarżonemu M. B. (1) karę 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności.

Orzeczono wobec oskarżonych kary pozbawienia wolności na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 2 kk warunkowo zawieszono na okres 3 lat próby wobec M. Z. (2) oraz na okres 4 lat próby wobec M. B. (1), oddając ich jednocześnie w tym okresie na podstawie art. 73 § 1 kk pod dozór kuratora sądowego.

Na podstawie art. 57a § 2 kk orzeczono wobec oskarżonego M. Z. (2) nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego M. B. (2) w kwocie 2000 zł oraz nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego M. S. (1) w kwocie 1000 zł.

Na podstawie art. 57a § 2 kk orzeczono wobec oskarżonego M. B. (1) nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego M. B. (2) w kwocie 2000 zł oraz nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego M. S. (1) w kwocie 1000 zł.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 627 kpk i art. 633 kpk zasądzając od M. Z. (1) i M. B. (1) koszty sądowe w kwocie po 124,41 zł a na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy z 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. t. jedn. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 ze zm.) wymierzył oskarżonemu M. Z. (1) opłatę w kwocie 180 zł a oskarżonemu M. B. (1) w kwocie 300 zł.

Apelację od powyższego wyroku wniósł prokurator zaskarżając go w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze na niekorzyść obu oskarżonych, zarzucając:

1)  rażącą niewspółmierność kary polegającą na wymierzeniu M. B. (1) kary 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary na okres 4 lat i M. Z. (1) kary 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania rzeczonej kary na okres 3 lat, pomimo iż wysoki stopień społecznej szkodliwości czynu zabronionego przypisanego obydwu oskarżonym – to jest sposób ich działania, rozmiary wyrządzonej i grożącej szkody oraz wzgląd na cele wychowawcze i zapobiegawcze kary, a także potrzeba kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa – uzasadniają zastosowanie wobec obu wymienionych oskarżonych kary pozbawienia wolności w wyższym wymiarze, aniżeli orzekł Sąd I instancji, bez jej warunkowego zawieszenia;

2)  naruszenie przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 160 § 1 kk poprzez jego błędne zastosowanie w przyjętej kwalifikacji prawnej – podczas gdy przepis z art. 158 § 1 kk zawiera w sobie znamiona z art. 160 § 1 kk, co wyłącza – zgodnie z zasadą specjalności, jego zastosowanie.

W konkluzji prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie:

1)  wobec M. Z. (1) kary 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności,

2)  wobec M. B. (1) kary 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności,

oraz nawiązek – od obu oskarżonych w kwocie po 2000 zł na rzecz M. B. (2) i w kwocie po 1000 zł na rzecz M. S. (3),

3)  wyeliminowanie z kwalifikacji prawnej występku przypisanego oskarżonym artykułu 160 § 1 kk.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się częściowo zasadna i zaskarżony wyrok podlegał zmianie.

Prokurator trafnie zarzucił orzeczeniu Sądu I instancji błędną kwalifikację prawną czynu przypisanego obu oskarżonym. W znamionach czynu z art. 158 § 1 kk jest zawarte narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Tym samym uznać należało, iż art. 158 § 1 kk jest przepisem szczególnym wobec art. 160 § 1 kk. Zastosowanie art. 158 § 1 kk wyłącza możliwość jednoczesnego stosowania art. 160 § 1 kk. Stąd też przywołanie art. 160 § 1 kk w kumulatywnej kwalifikacji czynu oskarżonych z art. 158 § 1 kk było błędem. Sąd Okręgowy zobowiązany był zatem do wyeliminowania art. 160 § 1 kk z kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonym.

Przechodząc do kwestii wymiaru kary warto przypomnieć, iż podstawą apelacji w tym przedmiocie może być tylko zarzut jej rażącej niewspółmierności. O „rażącej niewspółmierności kary” w rozumieniu art. 438 pkt 4 kpk nie można mówić w sytuacji, gdy Sąd wymierzając karę, uwzględnił wszystkie okoliczności wiążące się z poszczególnymi ustawowymi dyrektywami i wskaźnikami jej wymiaru, czyli wówczas, kiedy granice swobodnego uznania sędziowskiego, stanowiącego ustawową, wynikającą z reguł zawartych w art. 53 § 1 kk, zasadę sądowego wymiaru kary, nie zostały przekroczone w rozmiarach nie dających się utrzymać w kontekście wymagań wynikających z ustawowych dyrektyw determinujących wymiar kary.

Należy podkreślić, iż niewspółmierność kary zachodzi wtedy, gdy suma zastosowanych kar i innych środków, wymierzonych za przypisane przestępstwo, nie odzwierciedla należycie całego bezprawia popełnionych czynów i nie spełnia celów kary. Należy mieć na uwadze, że nie chodzi tu o każdą ewentualną różnicę, co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczą, że kara wymierzona jawi się jako kara rażąco niewspółmierna, a więc nie dającą się zaakceptować.

Sąd Okręgowy pozytywnie ocenił orzeczone wobec oskarżonych kary. Zdaniem Sądu Odwoławczego stanowią one sankcje sprawiedliwe, w pełni odpowiadające dyrektywom wymiaru kary określonym w art. 53 kk. I tak Sąd I instancji orzekając o karach pozbawienia wolności nie przekroczył w żaden sposób zasad wyrażonych w cytowanym artykule, tak by można było mówić o rażącej niewspółmierności, to jest niewspółmierności w stopniu nie dającym się wręcz zaakceptować (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lutego 1995 r., II KRN 198/94, OSNPP 6/1995, poz. 18). Przeciwnie, Sąd Rejonowy wymierzył oskarżonym kary pozbawienia wolności sprawiedliwe, nie przekraczając granic przewidzianych przez ustawę, dostosował dolegliwość do stopnia winy, uwzględnił stopień społecznej szkodliwości popełnionego przestępstw, wziął pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, jakie kara ta ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. W tym zakresie wskazać należy przede wszystkim na działanie oskarżonych wspólnie i w porozumieniu oraz pod wpływem alkoholu, użycie pałki teleskopowej oraz rozmiar obrażeń doznanych przez pokrzywdzonych – po stronie okoliczności obciążających oraz przyznanie się do winy i wyrażenie skruchy, dotychczasową niekaralność w przypadku M. Z. (1) i dotychczasową niekaralność przestępstwa podobne w przypadku M. B. (1) (jedno skazanie za przestępstwo przeciwko mieniu), jak również prowadzenie przez obu oskarżonych ustabilizowanego trybu życia – po stronie okoliczności łagodzących.

Na korzyść oskarżonych, o czym jeszcze nieco szerzej będzie mowa w dalszej części uzasadnienia, przemawiała również okoliczność, iż przypisanego im czynu dopuścili się w zamiarze powziętym nagle, w reakcji na bezprawne użycie przemocy fizycznej przez pracowników ochrony wezwanych na interwencję.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy ocenił, iż orzeczona wobec oskarżonego M. Z. (1) kara 1 roku pozbawienia wolności za czyn kwalifikowany z art. 158 § 1 kk w zw. z art. 57a § 1kk oraz kara 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności wobec oskarżonego M. B. (1) za tożsamy czyn, nie mogą być zasadnie uznane za niewspółmiernie łagodne i to w dodatku w stopniu rażącym.

Prokurator w wywiedzionej apelacji wnosił o zaostrzenie orzeczonych wobec oskarżonych kar pozbawienia wolności w stosunku do M. Z. (1) o 2 miesiące a w stosunku do M. B. (1) o 1 miesiąc. Stąd też z samej treści jego wniosków jego apelacji wynika, iż Sąd Rejonowy nie orzekł wobec oskarżonych kar rażąco łagodniejszych od kar postulowanych przez oskarżyciela publicznego, co przesądza o bezzasadności apelacji prokuratora w tym zakresie.

Sąd Okręgowy zaaprobował również rozstrzygnięcie Sądu I instancji w przedmiocie możliwości formułowania wobec obu oskarżonych pozytywnej prognozy kryminologicznej. Sąd Rejonowy prawidłowo stwierdził, iż w niniejszej sprawie, mimo skazania oskarżonych za występek o charakterze chuligańskim, zachodził szczególnie uzasadniony przypadek, o którym mowa w treści art. 69 § 4 kk, który uzasadniał zastosowanie wobec oskarżonych środka probacyjnego określonego w art. 69 § 1 kk, choć uzasadnienie tego rozstrzygnięcia nie może być uznane za wyczerpujące. Znamienne jest, iż również prokurator w akcie oskarżenia wnosił, w którym zawarty był wniosek o wydanie wyroku skazującego w trybie art. 335 § 1 kpk, wnosił również o wymierzenie oskarżonym kar pozbawienia wolności z warunkowych zawieszeniem ich wykonania, co osłabia jego argumentację przywołaną w apelacji na poparcie stanowiska o braku podstaw do wymierzenia oskarżonym kar wolnościowych.

Nie sposób zgodzić się ze skarżącym, iż w przedmiotowej sprawie po stronie oskarżonych wskazać można było jedynie zwykłe okoliczności łagodzące, takie jak prowadzenie przez nich ustabilizowanego trybu życia, niekaralność za przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, przyznanie się do winy i wyrażenie skruchy, natomiast nie występowały żadne nadzwyczajne okoliczności łagodzące, które można by kwalifikować jak szczególnie uzasadniony przypadek uzasadniający zastosowanie wobec oskarżonych dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary.

Jak już wyżej wskazano, obaj oskarżeni nie przybyli do restauracji (...) przy ulicy 27 grudnia 17/19 w P. z zamiarem stosowania przemocy. W czasie konsumpcji nie byli również agresywni wobec innych osób, ani nie niszczyli mienia znajdującego się w lokalu. Ich zachowanie można jedynie ocenić jako zakłócanie porządku przez hałas. Zamiar zastosowania przemocy narodził się w ich świadomości w sposób nagły i został sprowokowany przez przekraczających swoje uprawnienia pracowników firmy ochroniarskiej. W myśl obowiązujących przepisów pokrzywdzeni pracownicy firmy ochroniarskiej nie byli bowiem uprawnieni do stosowania środków przymusu bezpośredniego jedynie w związku zakłócaniem przez oskarżonych porządku w restauracji.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 pkt 2 ustawy 22 sierpnia 1997 r. o ochronie osób i mienia (Dz. U. t. jedn. z 2014 r., poz. 1099) pracownik ochrony przy wykonywaniu zadań ochrony osób lub mienia ma prawo do wezwania osób do opuszczenia obszaru lub obiektu w przypadku stwierdzenia braku uprawnień do przebywania na terenie chronionego obszaru, lub obiektu albo stwierdzenia zakłócania porządku. Uprawnienie to zostało doprecyzowane w akcie wykonawczym do ww. ustawy, tj. w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 2013 r. w sprawie szczegółowego trybu działań pracowników ochrony (Dz. U. z 2013 r., poz. 1681). Zgonie z § 7 ust. 2 w przypadku niepodporządkowania się wezwaniu do opuszczenia obiektu, pracownik ochrony wzywa Policję i sporządza notatkę o okolicznościach wezwania.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, iż pokrzywdzony M. B. (2) nie był uprawniony do podjęcia próby wyprowadzenia oskarżonego M. B. (1) z restauracji przy użyciu przemocy. Podjęcie przez niego takiej próby było całkowicie bezprawne i niewątpliwie sprowokowało agresję zarówno M. B. (1) jak i M. Z. (1). Oczywistym pozostaje, iż ta prowokacja nie uzasadniała i nie usprawiedliwiała zachowania oskarżonych, którzy wyswobodzeni z rąk pokrzywdzonych przystąpili do ataku, bijąc ich pięściami oraz pałką teleskopową, która wypadła ochroniarzom oraz kopiąc ich po całym ciele. Niemniej jednak można racjonalnie założyć, że gdyby pokrzywdzeni poprzestali na interwencji w granicach ich uprawnień, tj. wezwali oskarżonych do opuszczenia lokalu a następnie wezwali Policję, to do żadnych aktów przemocy wobec nich ze strony oskarżonych by nie doszło. Oskarżeni nie szukali zaczepki i nie prowokowali pokrzywdzonych oraz do czasu ich bezprawnej interwencji nie przejawiali zamiaru stosowania przemocy fizycznej. Nie mieli przy sobie również żadnych narzędzi, które mogliby wykorzystać w bójce. Użycie przez nich pałki teleskopowej było całkowicie spontaniczne, gdyż wynikało z przypadkowej utraty tego narzędzia przez pokrzywdzonego M. B. (2) (pałka wypięła się z jego kamizelki w czasie szamotaniny), co także trzeba wyraźnie zaznaczyć.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, sprowokowanie zdarzenia przez przekraczających swoje uprawnienia pracowników firmy ochroniarskiej, łącznie z pozostałymi okolicznościami łagodzącymi występującymi po stronie oskarżonych, pozwalało na uznanie, iż w niniejszej sprawie zachodził szczególnie uzasadniony przypadek pozwalający na orzeczenie wobec oskarżonych kar pozbawienia wolności w warunkach probacji, mimo przypisania im popełnienia występku o charakterze chuligańskim.

Żadnych zastrzeżeń Sąd Okręgowy nie miał również do długości okresu próby wyznaczonych oskarżonym. Sąd Rejonowy prawidłowo zróżnicował ten okres w stosunku do obu oskarżonych, uwzględniając wcześniejszą karalność M. B. (1) za przestępstwo przeciwko mieniu.

Niewątpliwe wzmacniający charakter skazania w niniejszej sprawie wobec oskarżonych będzie miało również oddanie oskarżonych w okresie próby pod dozór kuratora sądowego w oparciu o art. 73 § 1 kk.

Sąd Okręgowy nie był władny ingerować w rozstrzygnięcie Sądu I instancji w przedmiocie nawiązek zasądzonych od oskarżonych na rzecz pokrzywdzonych w oparciu o art. 57a § 2 kk, gdyż prokurator nie sformułował w tym zakresie żadnych zarzutów.

Reasumując należy kategorycznie stwierdzić, że Sąd Rejonowy precyzyjnie wyważył wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar represji karnej, ustalając jej wymiar na poziomie adekwatnym do stopnia społecznej szkodliwości czynu oskarżonych oraz stopnia ich zawinienia – prawidłowo spełniając tym samym zasady prewencji ogólnej jak i szczególnej.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 437 § 1 kpk zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie I z podstawy prawnej kwalifikacji przypisanego oskarżonym czynu wyeliminował art. 160 § 1 kk, a w pozostałym zakresie utrzymał zaskarżony wyrok w mocy, albowiem nie zachodziły inne przesłanki do jego uchylenia bądź zmiany.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 624 § 1 kpk w zw. z art. 634 kpk zwalniając oskarżonych od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, albowiem przemawiały za tym zasady słuszności.

/K. O./ /D. Ś./ /H. B./