Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 02 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręg. del. do Prok. Apelacyjnej Grażyny Nowickiej

po rozpoznaniu w dniach 26 listopada 2014r. i 02 grudnia 2014 r.

sprawy D. M.

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k., art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., art. 276 k.k.,

Z. M. (1)

oskarżonego z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.

W. M. (1)

oskarżonej z art. 286 § 1 k.k. i art.294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.

z powodu apelacji wniesionych przez prokuratora wobec wszystkich oskarżonych oraz apelacji oskarżonych, a także zażaleń w przedmiocie wynagrodzenia adwokackiego wniesionych przez adw. L. A. (II AKz 408/14) i adw. J. H. (II AKz 409/14)

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 17 marca 2014 r. sygn. akt III K 109/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego D. M. w ten sposób, że:

a)  w odniesieniu do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanego mu w punkcie I części rozstrzygającej przyjmuje, że oskarżony D. M. wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438,- złotych;

b)  orzeczoną wobec oskarżonego D. M. za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisane mu w punkcie I części rozstrzygającej (zarzucone w punkcie I części wstępnej) karę pozbawienia wolności podwyższa do 7 (siedmiu) lat, natomiast orzeczoną wobec niego za to przestępstwo karę grzywny obniża do 200 (dwustu) stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej grzywny na 20 (dwadzieścia) złotych;

c)  stwierdza, że utraciła moc kara łączna pozbawienia wolności orzeczona wobec oskarżonego D. M. w punkcie X części rozstrzygającej;

d)  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. H. łącznie: 14.382,- (czternaście tysięcy trzysta osiemdziesiąt dwa) złotych oraz 3.307,86 (trzy tysiące trzysta siedem (...)) podatku VAT tytułem nieopłaconej obrony z urzędu oskarżonego D. M. w postępowaniach przed sądami pierwszej instancji oraz w postępowaniach odwoławczych przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu, na co składają się:

1)  wynagrodzenie w wysokości 5.796,- (pięciu tysięcy siedmiuset dziewięćdziesięciu sześciu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 1.333,08 (jednego tysiąca trzystu trzydziestu trzech 8/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej o sygnaturze akt XII K – 612/03;

2)  wynagrodzenie w wysokości 630,- (sześciuset trzydziestu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 144,90 (stu czterdziestu czterech 90/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt IV Ka – 1068/06;

3)  wynagrodzenie w wysokości 3.780,- (trzech tysięcy siedmiuset osiemdziesięciu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 869,40 (ośmiuset sześćdziesięciu dziewięciu 40/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej o sygnaturze akt XII K – 1110/07;

4)  wynagrodzenie w wysokości 756,- (siedmiuset pięćdziesięciu sześciu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 173,88 (stu siedemdziesięciu trzech 88/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt IV Ka – 575/10;

5)  wynagrodzenie w wysokości 3.420,- (trzech tysięcy czterystu dwudziestu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 786,60 (siedmiuset osiemdziesięciu sześciu 60/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt III K – 109/11;

II.  zmienia zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonego Z. M. (1) w ten sposób, że:

a)  w odniesieniu do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanego mu w punkcie IV części rozstrzygającej przyjmuje, że oskarżony Z. M. (1) wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438,- złotych;

b)  orzeczoną wobec oskarżonego Z. M. (1) za przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisane mu w punkcie IV części rozstrzygającej (zarzucone w punkcie IV części wstępnej) karę pozbawienia wolności podwyższa do 7 (siedmiu) lat, natomiast orzeczoną wobec niego za to przestępstwo karę grzywny obniża do 200 (dwustu) stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej grzywny na 20 (dwadzieścia) złotych;

c)  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności zalicza oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 15 listopada 2002r. do dnia 27 lutego 2004r.;

d)  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. L. A. łącznie: 14.634,- (czternaście tysięcy sześćset trzydzieści cztery) złotych oraz 3.365,82 (trzy tysiące trzysta sześćdziesiąt pięć 82/100) złotych podatku VAT tytułem nieopłaconej obrony z urzędu oskarżonego Z. M. (1) w postępowaniach przed sądami pierwszej instancji oraz w postępowaniach odwoławczych przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu, na co składają się:

1)  wynagrodzenie w wysokości 6.048,- (sześciu tysięcy czterdziestu ośmiu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 1.391,04 (jednego tysiąca trzystu dziewięćdziesięciu jeden 4/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej o sygnaturze akt XII K – 612/03;

2)  wynagrodzenie w wysokości 630,- (sześciuset trzydziestu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 144,90 (stu czterdziestu czterech 90/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt IV Ka – 1068/06;

3)  wynagrodzenie w wysokości 3.780,- (trzech tysięcy siedmiuset osiemdziesięciu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 869,40 (ośmiuset sześćdziesięciu dziewięciu 40/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej o sygnaturze akt XII K – 1110/07;

4)  wynagrodzenie w wysokości 756,- (siedmiuset pięćdziesięciu sześciu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 173,88 (stu siedemdziesięciu trzech 88/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt IV Ka – 575/10;

5)  wynagrodzenie w wysokości 3.420,- (trzech tysięcy czterystu dwudziestu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 786,60 (siedmiuset osiemdziesięciu sześciu 60/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt III K – 109/11;

III.  zmienia zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonej W. M. (1) w ten sposób, że:

a)  w odniesieniu do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanego jej w punkcie V części rozstrzygającej przyjmuje, że oskarżona W. M. (1) w okresie od 12 marca 2001r. do 4 listopada 2002r. wyłudziła pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 2.823.741,- złotych;

b)  na podstawie art. 435 k.p.k. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. W. D. łącznie: 14.508,- (czternaście tysięcy pięćset osiem) złotych oraz 3.336,84 (trzy tysiące trzysta trzydzieści sześć 84/100) podatku VAT tytułem nieopłaconej obrony z urzędu oskarżonej W. M. (1) w postępowaniach przed sądami pierwszej instancji oraz w postępowaniach odwoławczych przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu, na co składają się:

1)  wynagrodzenie w wysokości 5.922,- (pięciu tysięcy dziewięciuset dwudziestu dwóch) złotych oraz podatek VAT w wysokości 1.362,06 (jednego tysiąca trzystu sześćdziesięciu dwóch 6/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej o sygnaturze akt XII K – 612/03;

2)  wynagrodzenie w wysokości 630,- (sześciuset trzydziestu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 144,90 (stu czterdziestu czterech 90/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt IV Ka – 1068/06;

3)  wynagrodzenie w wysokości 3.780,- (trzech tysięcy siedmiuset osiemdziesięciu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 869,40 (ośmiuset sześćdziesięciu dziewięciu 40/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Fabrycznej o sygnaturze akt XII K – 1110/07;

4)  wynagrodzenie w wysokości 756,- (siedmiuset pięćdziesięciu sześciu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 173,88 (stu siedemdziesięciu trzech 88/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt IV Ka – 575/10;

5)  wynagrodzenie w wysokości 3.420,- (trzech tysięcy czterystu dwudziestu) złotych oraz podatek VAT w wysokości 786,60 (siedmiuset osiemdziesięciu sześciu 60/100) złotych za obronę w postępowaniu przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu o sygnaturze akt III K – 109/11;

IV.  w pozostałej części zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) utrzymuje w mocy;

V.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. łączy kary jednostkowe orzeczone w stosunku do oskarżonego D. M. i wymierza mu karę łączną 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności, zaliczając na jej poczet – na podstawie art. 63 § 1 k.k. – okres rzeczywistego pozbawienia wolności tego oskarżonego od dnia 5 listopada 2002r. do dnia 27 lutego 2004r.;

VI.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokatów: J. H., L. A. i W. D. po 900,- (dziewięćset) złotych tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu w postępowaniu odwoławczym odpowiednio oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) oraz po 207,- (dwieście siedem) złotych tytułem zwrotu VAT;

VII.  na podstawie art. 635 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. zasądza od oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa przypadające na nich koszty sądowe za postępowanie odwoławcze odpowiednio:

a)  wobec oskarżonego D. M. w wysokości 2.513,60 (dwóch tysięcy pięciuset trzynastu 60/100) złotych, na co składa się 1.107 złotych tytułem 1/3 wydatków Skarbu Państwa w tym postępowaniu dotyczących tego oskarżonego oraz 1.400,- złotych tytułem opłaty za obie instancje;

b)  wobec oskarżonego Z. M. (1) w wysokości 2.513,60 (dwóch tysięcy pięciuset trzynastu 60/100) złotych, na co składa się 1.107,- złotych tytułem 1/3 wydatków Skarbu Państwa w tym postępowaniu dotyczących tego oskarżonego oraz 1.400,- złotych tytułem opłaty za obie instancje;

c)  wobec oskarżonej W. M. (1) w wysokości 2.213,60 (dwóch tysięcy dwustu trzynastu 60/100) złotych, na co składa się 1.107,- złotych tytułem 1/3 wydatków Skarbu Państwa w tym postępowaniu dotyczących tej oskarżonej oraz 1.100,- złotych tytułem opłaty za drugą instancję.

UZASADNIENIE

Prokurator O. we W. skierował do Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej akt oskarżenia przeciwko szeregu osobom (k. 9881-9932), w tym między innymi przeciwko :

1)  D. M. o to, że :

I.  w okresie od 22 października 1999r. do 5 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438 zł., w ten sposób, że wraz ze Z. M. (1) założył Fundację Na Rzecz (...) (...)h (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem i faktycznie kierując jej działalnością, wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1), A. U., A. M. (1) i Z. S., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego,

- tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.;

II.  w okresie od marca 2001r. do stycznia 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z W. M. (1), Z. M. (1) i A. U., w warunkach czynu ciągłego, posługiwał się sfałszowanymi dokumentami w tym:

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 12 marca 2003r. o nr (...), dotyczącą wykonania usługi naprawy samochodu m-ki M. ambulans wystawioną na kwotę 7.499,34 zł,

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 21 stycznia 2002r. o nr (...) dotyczącą zakupu sprzętu komputerowego, wystawiona na kwotę 6.341,56 zł,

które to dokumenty, jako autentyczne, przekazał do księgowego rozliczenia w ramach działalności Fundacji Na Rzecz (...) (...)h (...),

- tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

III.  w okresie od listopada 2001 r. do 5 listopada 2002 r. we W. , ukrywał dokumenty w postaci odcinków pieniężnych przekazów pocztowych oraz dowodów wpłat, w ilości nie mniejszej niż 34 sztuki, stanowiących potwierdzenie uiszczenia nawiązek i świadczeń (...) na rzecz Fundacji Na Rzecz (...) (...)h (...), a co do których nie miał wyłącznego prawa rozporządzania,

- tj. o przestępstwo z art. 276 k.k.;

2)  Z. M. (1) o to, że :

IV.  w okresie od 22 października 1999r. do 15 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438 zł., w ten sposób, że wraz z D. M. założył Fundację Na Rzecz (...) (...)h (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem faktycznie kierując jej działalnością, wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1), A. U., A. M. (1) i Z. S., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego,

- tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.;

V.  w marcu 2001r. we W., działając wspólnie i porozumieniu z D. M. i W. M. (1), posłużył się podrobionym dokumentem w postaci faktury firmy (...) z dnia 12 marca 2003r. o nr (...), dotyczącej wykonania usługi naprawy samochodu m-ki M. (...)s wystawionej na kwotę 7.499,34 zł, powodując jego przekazanie, jako autentycznego, do księgowego rozliczenia, w ramach działalności Fundacji Na Rzecz (...) (...)h (...),

- tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k.;

3)  W. K. (1) – M. o to, że :

VI.  w okresie od 12 marca 1999r. do 31 lipca 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z D. M., Z. M. (1), A. U., A. M. (1) i Z. S., w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudziła pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 2.823.741 zł., w ten sposób, że będąc prezesem i członkiem zarządu Fundacji Na Rzecz (...) (...)h (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadziła Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne, przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działała na szkodę interesu publicznego,

- tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k..

VII.  w okresie od marca 2001r. do stycznia 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, w warunkach czynu ciągłego, posługiwała się sfałszowanymi dokumentami w tym:

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 12 marca 2003r. o nr (...), dotyczącą wykonania usługi naprawy samochodu m-ki M. ambulans wystawioną na kwotę 7.499,34 zł,

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 21 stycznia 2002r. o nr (...) dotyczącą zakupu sprzętu komputerowego, wystawiona na kwotę 6.341,56 zł,

w ten sposób, że będąc Prezesem Zarządu Fundacji (...) (...) (...)h (...) dokumenty te, jako autentyczne, zatwierdziła, a następnie przekazała do księgowego rozliczenia,

- tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

Podczas pierwszego rozpoznania tej sprawy, wyrokiem z dnia 8 maja 2006r. sygn. XII K – 612/03 (k. 19-460-19465, 19486-19554) Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej orzekł następująco:

I.  oskarżonego D. M. uznał winnym tego, że w okresie od 22 października 1999r. do 5 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438 zł, w ten sposób, że wraz ze Z. M. (1) założył Fundację Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem i faktycznie kierując jej działalnością, wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1) i A. U., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego, tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył mu karę 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności oraz 200 (dwustu) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 40 (czterdziestu) złotych;

II.  uznał oskarżonego D. M. za winnego tego, że w okresie od marca 2001r. do stycznia 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z A. U., w warunkach czynu ciągłego, posługiwał się sfałszowanymi dokumentami w tym:

⚫.

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 12 marca 2001r. o nr (...), dotyczącą wykonania usługi naprawy samochodu m-ki M. ambulans wystawioną na kwotę 7.499,34 zł,

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 21 stycznia 2002r. o nr (...) dotyczącą zakupu sprzętu komputerowego, wystawioną na kwotę 6.341,56 zł,

które to dokumenty, jako autentyczne, przekazał do księgowego rozliczenia w ramach działalności Fundacji Na Rzecz (...) w Wypadkach (...), tj. przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  uznał oskarżonego D. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie III części wstępnej wyroku, tj. przestępstwa z art. 276 k.k. i za to na podstawie art. 276 k.k. wymierzył mu karę 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności;

III.  oskarżonego Z. M. (1) uznał winnym tego, że w okresie od 22 października 1999r. do 15 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438 zł, w ten sposób, że wraz z D. M. założył Fundację Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem i faktycznie kierując jej działalnością wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1) i A. U., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego, tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności oraz 200 (dwustu) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 200 (dwieście) złotych;

IV.  oskarżonego Z. M. (1) uniewinnił od zarzutu popełnienia czynu opisanego w punkcie V części wstępnej wyroku;

V.  oskarżoną W. M. (1) uznał winną tego, że w okresie od 12 marca 1999r. do 31 lipca 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z D. M., Z. M. (1) i A. U., w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudziła pieniądze w kwocie nie niniejszej niż 2.823.741 zł, w ten sposób, że będąc prezesem i członkiem zarządu Fundacji Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadziła Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne, przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działała na szkodę interesu publicznego, tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył jej karę 3 (trzech) lat pozbawienia wolności oraz 100 (sto) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 40 (czterdziestu) złotych;

VI.  oskarżoną W. M. (1) uniewinnił od zarzutu popełnienia czynu opisanego w punkcie VII części wstępnej wyroku;

VII.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył wymierzone oskarżonemu D. M. kary jednostkowe pozbawienia wolności i orzekł karę łączną 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności;

VIII.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonych kar pozbawienia wolności zaliczył oskarżonym okresy zatrzymania i tymczasowego aresztowania:

⚫

oskarżonemu D. M. od dnia 5 listopada 2002r. do dnia 27 lutego 2004r.;

⚫

oskarżonemu Z. M. (1) od dnia 15 listopada 2002r. do dnia 27 lutego 2004r.;

⚫

oskarżonej W. M. (1) od dnia 5 listopada 2002r. do dnia 16 kwietnia 2003r.;

IX.  na podstawie art. 40 § 1 i 2 k.k. orzekł wobec oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) pozbawienie praw publicznych na okres 6 lat;

X.  na podstawie art. 41 § 1 i 2 k.k. orzekł wobec oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) środek karny zakazu pełnienia funkcji założyciela, fundatora, udziałowcy, członka zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółkach prawa handlowego, fundacjach i stowarzyszeniach oraz organizacjach społecznych na lat 10, a wobec oskarżonej W. M. (1) na okres 7 lat;

XI.  na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zarządził wydanie Fundacji na Rzecz (...) (...)h (...) H. dowodów rzeczowych wymienionych k. 9957-9964, co do pozostałych dowodów rzeczowych orzekł o ich pozostawieniu w aktach sprawy;

XII.  zasądził od Skarbu Państwa kwoty po na rzecz:

⚫

adw. J. H. kwotę 4.919,- zł (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego D. M.;

⚫

adw. L. A. kwotę 4.919,- (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego Z. M. (1);

⚫

adw. W. D. kwotę 5.021,50 zł (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonej W. M. (1);

XIII.  zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu w częściach na nich przypadających, w tym wymierzył im opłaty w kwotach:

⚫

oskarżonemu D. M. 2.200 zł,

⚫

oskarżonemu Z. M. (1) 8.600 zł,

⚫

oskarżonej W. M. (1) 1.200 zł.

W wyniku apelacji m.in. wniesionych co do oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) wyłącznie przez ich obrońców, wyrokiem z dnia 16 stycznia 2007r. sygn. IV Ka – 1068/06 (k. 19688, 19689-16696) Sąd Okręgowy we Wrocławiu uchylił zaskarżony wyrok m.in. w stosunku do oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia - Fabrycznej do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji. Oznaczało to, że uprawomocniły się rozstrzygnięcia o uniewinnieniu oskarżonych: Z. M. (1) i W. M. (1) od zarzutów popełnienia przestępstwa opisanych w punktach V i VII części wstępnej wyroku.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 14 grudnia 2009r. sygn. XII K – 1110/07 (k. 20642-20651, 20670-20781) Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej orzekł m.in. następująco:

• I.  uznał oskarżonego D. M., za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku, przy czym ustalił, iż stanowił on przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. wymierzył mu kary 7 lat pozbawienia wolności i 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 40 zł;

  II.  uznał nadto tegoż D. M. za winnego tego, że w okresie od marca 2001r. do stycznia 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z A. U., w warunkach czynu ciągłego, posługiwał się sfałszowanymi dokumentami, w tym:

- fakturą firmy (...) z dnia 12 marca 2001r. o nr (...), dotyczącą wykonania usługi naprawy samochodu m-ki M. (...)s wystawioną na kwotę 7.499,34 zł,

- fakturą firmy (...) z dnia 21 stycznia 2002r. o nr (...) dotyczącą zakupu sprzętu komputerowego, wystawioną na kwotę 6.341,56 zł,

które to dokumenty , jako autentyczne, przekazał do księgowego rozliczenia w ramach działalności Fundacji Na Rzecz (...) w Wypadkach (...), tj. przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności;

• III.  nadto uznał D. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie III części wstępnej wyroku, tj. przestępstwa z art. 276 k.k. i za to na podstawie art. 276 k.k. wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności;

  IV.  uznał oskarżonego Z. M. (1) za winnego popełnienia czynu opisanego w punkcie IV części wstępnej wyroku, przy czym ustalił, iż stanowi on przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. wymierzył mu kary 7 lat pozbawienia wolności i 200 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 200 złotych;

  V.  uznał oskarżoną W. M. (1) za winną popełnienia zarzucanego jej czynu opisanego w punkcie V części wstępnej wyroku, przy czym ustalił, że stanowi on przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz art. 33 § 1, 2 i 3 k.k. wymierzył jej kary: 3 lat pozbawienia wolności oraz 100 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 40 zł;

  VI.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary pozbawienia wolności wymierzone oskarżonemu D. M. i wymierzył mu karę łączną 7 lat pozbawienia wolności;

  VII.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet wymierzonych oskarżonym D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) kar pozbawienia wolności zaliczył oskarżonym okresy zatrzymania i tymczasowego aresztowania i tak:

  ⚫

  oskarżonemu D. M., w dniach od 5 listopada 2002r. do 27 lutego 2004r.;

  ⚫

  oskarżonemu Z. M. (1) w dniach od 15 listopada 2002r. do 27 lutego 2004r.;

  ⚫

  oskarżonej W. M. (1) w dniach od 5 listopada 2002r. do 16 kwietnia 2003r.;

przyjmując, że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności odpowiada jednemu dniowi kary pozbawienia wolności;

• VIII.  na podstawie art. 40 § 1 i 2 k.k. orzekł wobec oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) środek karny pozbawienia praw publicznych na okres 6 lat;

  IX.  na podstawie art. 41 § 1 i 2 k.k. orzekł wobec oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) środek karny zakazu pełnienia funkcji założyciela, fundatora, udziałowcy, członka zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółkach prawa handlowego, fundacjach i stowarzyszeniach oraz organizacjach społecznych na lat 10, a wobec oskarżonej W. M. (1) na okres 7 lat;

  X.  na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zarządził wydanie Fundacji na rzecz (...) w wypadkach (...) H. dowodów rzeczowych wymienionych k. 9957-9964, co do pozostałych dowodów rzeczowych orzekł o ich pozostawieniu w aktach sprawy;

  XI.  zasądził od Skarbu Państwa kwoty po na rzecz:

• adw. J. H. kwotę 7.173,56 zł (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego D. M.;

• adw. L. A. kwotę 7.378,52 zł (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego Z. M. (1);

• adw. W. D. kwotę 7.276,06 zł (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonej W. M. (1);

XII.  na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k. zasądził od oskarżonych na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu w częściach na nich przypadających, w tym wymierzył im opłaty w kwotach:

⚫

oskarżonemu D. M. 2.200 zł,

⚫

oskarżonemu Z. M. (1) 8.600 zł,

⚫

oskarżonej W. M. (1) 1.200 zł.

W wyniku apelacji m.in. wniesionych co do oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) wyłącznie przez ich obrońców, wyrokiem z dnia 5 stycznia 2011r. sygn. IV Ka – 575/10 (k. 20946, 20947-20966Sąd Okręgowy we Wrocławiu uchylił zaskarżony wyrok m.in. w stosunku do oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.

Przy kolejnym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia 17 marca 2014r. sygn. III K – 109/11 (k. 22061-22065, 22078-22185) Sąd Okręgowy we Wrocławiu orzekł następująco :

I.  oskarżonego D. M. uznał winnym tego, że w okresie od 22 października 1999r. do 5 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.465.754,62 zł, w ten sposób, że wraz ze Z. M. (1) założył Fundację Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem i faktycznie kierując jej działalnością, wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1) i A. U., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego, tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności oraz 400 (czterysta) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20 (dwadzieścia) złotych (punkt I części rozstrzygającej);

II.  uznał oskarżonego D. M. za winnego tego, że w okresie od marca 2001r. do stycznia 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z A. U., w warunkach czynu ciągłego, posługiwał się sfałszowanymi dokumentami w tym:

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 12 marca 2001r. o nr (...), dotyczącą wykonania usługi naprawy samochodu m-ki M. ambulans wystawioną na kwotę 7.499,34 zł,

⚫

fakturą firmy (...) z dnia 21 stycznia 2002r. o nr (...) dotyczącą zakupu sprzętu komputerowego, wystawioną na kwotę 6.341,56 zł,

które to dokumenty, jako autentyczne, przekazał do księgowego rozliczenia w ramach działalności Fundacji Na Rzecz (...) w Wypadkach (...), tj. przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności (punkt II części rozstrzygającej);

III.  uznał oskarżonego D. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie III części wstępnej wyroku, tj. przestępstwa z art. 276 k.k. i za to na podstawie art. 276 k.k. wymierzył mu karę 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności (punkt III części rozstrzygającej);

IV.  oskarżonego Z. M. (1) uznał winnym tego, że w okresie od 22 października 1999r. do 15 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.551.678,28 zł, w ten sposób, że wraz z D. M. założył Fundację Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem i faktycznie kierując jej działalnością wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1) i A. U., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego, tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności oraz 400 (czterysta) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20 (dwudziestu) złotych (punkt IV części rozstrzygającej);

V.  oskarżoną W. M. (1) uznał winną tego, że w okresie od 12 marca 1999r. do 31 lipca 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z D. M., Z. M. (1) i A. U., w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudziła pieniądze w kwocie nie niniejszej niż 3.423.851,62 zł, w ten sposób, że będąc prezesem i członkiem zarządu Fundacji Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadziła Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne, przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działała na szkodę interesu publicznego, tj. czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz art. 33 § 2 i 3 k.k. wymierzył jej karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz 400 (czterysta) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięciu) złotych (punkt V części rozstrzygającej);

VI.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył wymierzone oskarżonemu D. M. kary jednostkowe pozbawienia wolności i orzekł karę łączną 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności (punkt X części rozstrzygającej);

VII.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 k.k. warunkowo zawiesił oskarżonej W. M. (1) wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres 5 (pięciu) lat próby (punkt XIII części rozstrzygającej);

VIII.  na podstawie art. 41 § 1 i 2 k.k. orzekł wobec oskarżonych D. M. i Z. M. (1) środek karny zakazu pełnienia funkcji założyciela, fundatora, udziałowca, członka zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółkach prawa handlowego, fundacjach i stowarzyszeniach oraz organizacjach społecznych na okres 10 (dziesięciu) lat, a wobec oskarżonej W. M. (1) na okres 7 (siedmiu) lat (punkt XIV części rozstrzygającej);

IX.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonych kar grzywien zaliczył okresy zatrzymania i tymczasowego aresztowania oskarżonej W. M. (1) w dniach od 5 listopada 2002 roku do 16 kwietnia 2003 roku (punkt XV części rozstrzygającej);

X.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu D. M. na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania od dnia 5 listopada 2002 roku do dnia 27 lutego 2004 roku (punkt XVI części rozstrzygającej);

XI.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. zaliczył oskarżonemu Z. M. (1) na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres tymczasowego aresztowania od dnia 15 listopada 2002 roku do 27 lutego 2004 roku (punkt XVII części rozstrzygającej);

XII.  na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zarządził zwrot przez wydanie Fundacji na rzecz (...) (...)h (...) H. dowodów rzeczowych wymienionych k. 9957-9964, co do pozostałych dowodów rzeczowych orzekł o ich pozostawieniu w aktach sprawy (punkt XVIII części rozstrzygającej);

XIII.  zasądził od Skarbu Państwa (kasa Sądu Okręgowego we Wrocławiu) na rzecz:

a)  adw. J. H. kwotę 11.099,72 złotych (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego D. M.;

b)  adw. L. A. kwotę 11.304,68 złotych (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego Z. M. (1);

c)  adw. W. D. kwotę 11.202,22 złotych (w tym VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonej W. M. (1) (punkt XIX części rozstrzygającej);

XIV.  zasądził od oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa koszty procesu w częściach na nich przypadających i wymierzył:

a) oskarżonemu D. M. opłatę w kwocie 1.900 złotych,

b) oskarżonemu Z. M. (1) opłatę w kwocie 1.900 złotych,

c) oskarżonej W. M. (1) opłatę w kwocie 980 złotych (punkt XX części rozstrzygającej).

Powyższy wyrok zaskarżyły następujące strony procesowe:

1)  Prokurator Okręgowy we Wrocławiu na niekorzyść oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) – w części dotyczącej orzeczeń o karze;

2)  obrońca z urzędu oskarżonego D. M., adw. J. H. w całości;

3)  obrońca z urzędu oskarżonego Z. M. (1), adw. L. A. w całości;

4)  obrońca z urzędu oskarżonego oskarżonej W. M. (1), adw. W. D. w całości.

Prokurator Okręgowy we Wrocławiu (k. 22188-22194) , powołując się na przepisy art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 4 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I.  rażącą niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonemu D. M. za przypisane mu przez Sąd I instancji przestępstwa, polegającą na orzeczeniu, za czyny opisane w punktach: I – III części wstępnej wyroku, w punkcie I – III wyroku nieadekwatnie niskich kar pobawienia wolności, a także wymierzeniu w punkcie X wyroku nieadekwatnie niskiej kary łącznej 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności będącą skutkiem nieuwzględnienia w stopniu należytym określonych w art. 53 k.k. dyrektyw sądowego wymiaru kary, poprzez niedostateczne uwzględnienie przy wymiarze kary okoliczności obciążających oskarżonego, tj. stopnia winy, stopienia społecznej szkodliwości, motywacji i sposobu zachowania sprawcy oraz rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw przestępstwa, celów zapobiegawczych i wychowawczych, jak również potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa – pomimo poczynienia prawidłowych ustaleń w tym zakresie;

II.  rażącą niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonemu Z. M. (1) za przypisane mu przez Sąd l instancji przestępstwo, polegającą na orzeczeniu, za czyn opisany w punkcie IV części wstępnej wyroku, w punkcie IV wyroku nieadekwatnie niskiej kary 2 (dwóch) lat pobawienia wolności, będącą skutkiem nieuwzględnienia w stopniu należytym określonych w art. 53 k.k. dyrektyw sądowego wymiaru kary, poprzez niedostateczne uwzględnienie przy wymiarze kary okoliczności obciążających oskarżonego, tj. stopnia winy, stopienia społecznej szkodliwości, motywacji i sposobu zachowania sprawcy oraz rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw przestępstwa, celów zapobiegawczych i wychowawczych, jak również potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa – pomimo poczynienia prawidłowych ustaleń w tym zakresie;

III.  rażącą niewspółmierność kary wymierzonej oskarżonej W. M. (1) za przypisane jej przez Sąd I instancji przestępstwo, polegającą na orzeczeniu, za czyn opisany w punkcie V części wstępnej wyroku, w punkcie V wyroku nieadekwatnie niskiej kary 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pobawienia wolności oraz niezasadne warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej pozbawienia wolności na okres 5 (pięciu) lat próby w punkcie XII wyroku będącą skutkiem nieuwzględnienia w stopniu należytym określonych w art. 53 k.k. dyrektyw sądowego wymiaru kary, poprzez niedostateczne uwzględnienie przy wymiarze kary okoliczności obciążających oskarżoną, tj. stopnia winy, stopienia społecznej szkodliwości, motywacji i sposobu zachowania sprawcy oraz rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw przestępstwa, celów zapobiegawczych i wychowawczych, jak również potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa – pomimo poczynienia prawidłowych ustaleń w tym zakresie oraz bezpodstawne przyjęcie, iż w stosunku do oskarżonej zachodzą przesłanki do zastosowania instytucji z art. 69 § 1 k.k., podczas gdy względy szczególno-prewencyjne nie przemawiały za warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności wobec oskarżonej.

Podnosząc powyższe zarzuty, Prokurator Okręgowy we Wrocławiu wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku:

1)  poprzez wymierzenie oskarżonemu D. M. następujących kar:

a)  za czyn określony w punkcie I wyroku – kary 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności;

b)  za czyn określony w punkcie II wyroku – kary 1 (jednego) roku i 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności;

c)  za czyn określony w punkcie III wyroku – kary 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności;

d)  wymierzenie w punkcie X wyroku kary łącznej 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności;

2)  poprzez wymierzenie oskarżonemu Z. M. (1) za czyn określony w punkcie IV wyroku – kary 7 (siedmiu) lat pozbawienia wolności;

3)  poprzez wymierzenie oskarżonej W. M. (1):

a)  za czyn określony w punkcie V wyroku – kary 3 (trzech) lat pozbawienia wolności;

b)  uchylenie punktu XIII zaskarżonego wyroku, którym to warunkowo zawieszano wykonania orzeczonej pozbawienia wolności na okres 5 (pięciu) lat próby;

4)  przy zachowaniu bez zmian pozostałych rozstrzygnięć Sądu Okręgowego co do innych kar i środków karnych.

Obrońca z urzędu oskarżonego D. M., adw. J. H. (k. 22211-22229) , powołując się na przepisy art. 438 pkt 1, 2 i 3 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1)  obrazę przepisów prawa materialnego wyrażającą się w tym, że sąd I instancji orzekając o winie osk. D. M. w zakresie zarzucanego mu aktem oskarżenia czynu opisanego w punkcie I części wstępnej wyroku przyjął odpowiedzialność oskarżonego w granicach dyspozycji art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w sytuacji, gdy przepis ten nie może mieć zastosowania w stanie faktyczno-prawnym niniejszej sprawy, albowiem nie jest spełniona podstawowa przesłanka materialnoprawna, że Sądom Rzeczypospolitej Polskiej, które w ramach obowiązującego porządku prawnego zasądzały nawiązki na rzecz fundacji (...), przysługiwał w ramach tego przepisu status osoby pokrzywdzonej (art. 49 § 1 k.p.k.) albowiem warunkiem dokonania przestępstwa przy kwalifikacji prawnej określonej w treści przepisu art. 286 § 1 k.k. musi być spełniony podstawowy warunek niekorzystnego rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym w granicach tytułu prawnego do tego mienia;

2)  mającą wpływ na treść orzeczenia obrazę przepisów postępowania wyrażającą się w tym, że:

a)  sąd I instancji z naruszeniem treści przepisów art. 4 k.p.k., art. 5 § 1 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. rozstrzygnął nasuwające się wątpliwości w sprawie na niekorzyść oskarżonego przyjmując, że oskarżony, przebywając w zakładzie karnym, powziął zamiar popełnienia przypisanego mu przestępstwa oszustwa, a następnie go zrealizował ze współoskarżonym Z. M. w sytuacji, gdy stan sprawy w chwili zamknięcia przewodu sądowego nie dawał żadnych podstaw do przyjęcia takiej koncepcji procesowej jako pozbawionej przesłanek dowodowych, niemających oparcia w ujawnionych okolicznościach faktycznych sprawy;

b)  sąd I instancji nie zrealizował procesowego obowiązku wynikającego z treści art. 442 § 3 k.p.k. uchylając się od oczywistej powinności procesowej sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania zapatrywaniem prawnym Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 5 stycznia 2011r. w sprawie o sygn. akt IV Ka – 575/10 w najistotniejszej kwestii wyłaniającej się na tle okoliczności faktyczno-prawnych niniejszej sprawy, a odnoszącej się do rozstrzygnięcia podstawowego problemu, czy w kontekście zarzutu aktu oskarżenia, mając na uwadze treść przepisu art. 49 § 1 k.p.k. i zawartą w tym przepisie definicję osoby pokrzywdzonej sądy powszechne orzekające o nawiązkach stały się pokrzywdzonymi, którym z mocy normy art. 49 § 1 k.p.k. przysługiwał status osoby prawnej jako pokrzywdzonej w relacjach sądy powszechne – fundacja (...);

c)  z obrazą treści przepisu art. 424 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. sąd I instancji nie uzasadnił w sposób umożliwiający merytoryczną kontrolę wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku albowiem treść uzasadnienia nie koresponduje i nie nawiązuje do części dyspozytywnej wyroku w punkcie I orzeczenia, w ramach którego sąd pierwszej instancji uznał oskarżonego za winnego popełnienia przestępstwa oszustwa na szkodę sądów powszechnych jako pokrzywdzonych osób prawnych;

d)  sąd pierwszej instancji z naruszeniem dyspozycji art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. nie uwzględnił istotnej okoliczności, iż w postępowanie przygotowawczym wszczętym przez prokuratora o działanie oskarżonych na szkodę fundacji zostało prawomocnie umorzone, co w tak zaistniałej sytuacji procesowej powodowało, że brak było podstaw do modyfikacji treści zarzutów aktu oskarżenia;

3)  mający wpływ na treść orzeczenia błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia wyrażający się w tym, że sąd pierwszej instancji: z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania, wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego (art. 7 k.p.k.) przyjmując nietrafność przyjętych kryteriów oceny wadliwie ustalił na podstawie zebranych dowodów w post. przygotowawczym oraz przed sądem, że osk. D. M. działając w granicach umyślności posługiwał się sfałszowanymi dokumentami: fakturą firmy (...) z dnia 12 marca 2003r. o nr (...) i fakturą firmy (...) z dnia 21 stycznia 2002r. o nr (...) w sytuacji, gdy brak jest realnych i obiektywnych dowodów potwierdzających takie ustalenie sądu oraz że oskarżony działając w granicach umyślności ukrywał dokumenty w postaci odcinków pieniężnych przekazów pocztowych w ilości nie mniejszej niż 34 sztuki.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego D. M., powołując się na przepisy art. 437 § 1 i 2 k.p.k. oraz art.438 pkt 1, 2 i 3 k.p.k. wniósł o zmianę orzeczenia w zakresie odnoszącym się do osk. D. M. poprzez:

1)  uniewinnienie przez Sąd odwoławczy oskarżonego od zarzutu popełnienia czynów objętych zaskarżonym rozstrzygnięciem sądu pierwszej instancji (punkty: I, II i III części dyspozytywnej wyroku);

2)  uchylenie równocześnie zaskarżonego orzeczenia w zakresie rozstrzygnięć zawartych odnoszących się do tegoż oskarżonego w punkcie X, XIV, XVI, XX – koszty procesu i XX lit.a – opłata sądowa części dyspozytywnej wyroku;

3)  zasądzenie wynagrodzenia za obronę oskarżonego przed sądem drugiej instancji na rzecz obrońcy ustanowionego z urzędu w podwyższonej wysokości nie wyższej niż 150 % stawek minimalnych (§ 19 pkt 1 Rozp. Min. Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu;

4)  względnie – uchylenie w całości zaskarżonego orzeczenia sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy temuż sądowi do ponownego rozpoznania.

Obrońca z urzędu oskarżonego D. M., adw. J. H. , wniósł także odrębne zażalenie (k. 22210) na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie XIX tiret 1 zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu zarzucając nieprawidłowe przyznanie mu wynagrodzenia, jako obrońcy z urzędu oskarżonego D. M., nieuwzględniające długotrwałości procesu, stopnia merytorycznego zaangażowania obrońcy, uczestnictwa we wszystkich rozprawach i składania środków odwoławczych, co powinno skłaniać do przyznania podwyższonego wynagrodzenia.

Powołując się na przepis art. 460 k.p.k., obrońca z urzędu oskarżonego D. M., adw. J. H. wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w ten sposób, by zasądzone wynagrodzenie w łącznej wysokości 11.099.72 złotych brutto za obronę z urzędu Sąd odwoławczy podwyższył, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia przepis § 19 pkt 1 Rozp. Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, umożliwiający zasądzenie wynagrodzenia w wysokości nie wyższej niż 150 % stawek minimalnych.

Obrońca z urzędu oskarżonego Z. M. (1), adw. L. A. (k. 22195-22197) zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mający wpływ na treść orzeczenia polegający na przyjęciu, że oskarżony doprowadził sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych;

2)  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. i art. 7 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 k.p.k. polegającą na przyjęciu winy Z. M. (1) przy braku prawidłowego ustalenia osoby pokrzywdzonej przez przypisanie jako strony pokrzywdzonej sądów Rzeczypospolitej Polskiej.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonego Z. M. (1) wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku odnośnie Z. M. (1) i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia przypisanego czynu;

2)  zasądzenie nieopłaconych kosztów obrony w postępowaniu apelacyjnym z uwzględnieniem stawki w wysokości 150% stawki minimalnej.

Obrońca z urzędu oskarżonego Z. M. (1), adw. L. A. , wniósł także odrębne zażalenie (k. 22186-22187) na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie XIX zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu zarzucając nieprawidłowe przyznanie mu wynagrodzenia, jako obrońcy z urzędu oskarżonego Z. M. (1), z naruszeniem przepisów art. 424 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z § 19 pkt 1 i 2 Rozp. Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r., nieuwzględniające długotrwałości procesu, skomplikowanego charakteru sprawy, wkładu pracy, co powinno skłaniać do przyznania podwyższonego wynagrodzenia do wysokości 150 % stawki minimalnej.

Powołując się na przepis art. 625 § 3 k.p.k., obrońca z urzędu oskarżonego Z. M. (1), adw. L. A. wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie XIX i zasądzenie na jego rzecz wynagrodzenia w wysokości łącznej 18.575,46 złotych ( w tym 23 % VAT).

Obrońca z urzędu oskarżonej W. M. (1), adw. W. D. (k. 22236-22243) , powołując się na przepisy art. 427 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 1 i 2 k.p.k. zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

A.  obrazę przepisów postępowania, a to art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., która miała wpływ na treść orzeczenia, a polegającą na dowolnej – sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego – ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przyjęciu, że oskarżona działała z zamiarem bezpośrednim kierunkowym ( dolus coloratus), w sytuacji gdy należyta ocena materiału dowodowego zebranego w sprawie prowadzi do wniosku, iż oskarżona W. K. – M. miała marginalny wpływ na działalność fundacji, a nadto pozostawała pod wpływem swojego męża – D. M., który podejmował decyzje, a więc nie miała dostatecznej wiedzy i rozeznania co do kierunków podejmowanych działań przez fundatorów, a tym samym nie wyczerpała swoim zachowaniem znamion zarzucanego czynu w postaci formy zamiaru wymaganego dla przypisania czynu z art. 286 § 1 k.k.;

B.  niezależnie od oceny materiału dowodowego ani też dokonanych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych – obrazę przepisu prawa materialnego, a to art. 286 § 1 k.k. poprzez błędną subsumcję przyjętego stanu faktycznego i wadliwe przyjęcie, że m.in. oskarżona swoim działaniem doprowadziła Sądy Rzeczpospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci nawiązek i świadczeń pieniężnych, podczas gdy Sądy te – orzekając środki karne określone w art. 47a i 49a k.k. nie rozporządzały własnym lub cudzym mieniem, a jedynie zobowiązywały do rozporządzenia mieniem osoby, na których ciążył prawny obowiązek uiszczenia nawiązek.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca oskarżonej W. M. (1), na postawie art. 427 § 1 k.p.k. i art. 437 § 2 k.p.k. wniosła o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i odmienne orzeczenie co do istoty sprawy przez uniewinnienie oskarżonej od popełnienia zarzuconego jej czynu;

2)  zasądzenie na rzecz obrońcy kosztów obrony z urzędu udzielonej oskarżonej za postępowanie odwoławcze według stawek taryfowych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja Prokuratora Okręgowego we Wrocławiu zasługiwała na uwzględnienie w części odnoszącej się do zarzutów rażącej niewspółmierności kar pozbawienia wolności orzeczonych w stosunku do oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) za przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. z art. 294 § 1 k.k. i art. 12 k.k., przypisane w punktach I i IV części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku, a w stosunku do oskarżonego D. M. także w części odnoszącej się do zarzutu rażącej niewspółmierności kary łącznej pozbawienia wolności. Prowadziło to do uwzględnienia apelacji prokuratora w tej części i podwyższenia orzeczonych kar pozbawienia wolności wobec oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) za przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. z art. 294 § 1 k.k. i art. 12 k.k., przypisane w punktach I i IV części rozstrzygającej i wymierzenia im za te przestępstwa kar po 7 lat pozbawienia wolności, przy niewielkiej korekcie orzeczonych kar grzywny i obniżeniu ich do 200 stawek dziennych, z ustaleniem wysokości jednej stawki dziennej grzywny na 20 złotych.

Nie była zasadna apelacja oskarżyciela publicznego w odniesieniu do oskarżonej W. M. (1), gdyż stopień winy i społecznej szkodliwości przypisanego jej przestępstwa był znacznie niższy niż oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), ze względu na jej mniejszą rolę w przestępczej działalności, a także znacznie mniejsze możliwości wpływu na przebieg tej działalności. Można się było zatem zgodzić z Sądem I instancji, że orzeczona wobec niej kara jednego roku i 6 miesięcy pobawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby w połączeniu z karą 400 stawek dziennych grzywny, z ustaleniem wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych oraz środkiem karnym zakazu pełnienia funkcji założyciela, fundatora, udziałowca, członka zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółkach prawa handlowego, fundacjach i stowarzyszeniach oraz organizacjach społecznych na okres 7 lat, nie odznaczała się rażącą niewspółmiernością.

Nie zasługiwały na uwzględnienie apelacje obrońców z urzędu oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1), gdyż nie były zasadne podniesione w nich zarzuty obrazy przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu przepisów prawa materialnego (art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.) przez błędną wykładnię i przypisanie wskazanego przestępstwa, jak również zarzuty obrazy przepisów procesowych i błędów w ustaleniach faktycznych. Ustalając prawidłowo stan faktyczny, w tym także ustalając prawidłowo wysokość wyłudzonych przez oskarżonych sum pieniężnych z tytułu zasądzanych przez sądy powszechne środków karnych na podstawie art. 47a k.p.k. i art. 49a k.k., Sąd Okręgowy we Wrocławiu nie dostrzegł jednak ograniczeń wynikających z pośredniego zakazu reformationis in peius z art. 443 k.p.k.. Zakaz ten czynił niedopuszczalnym przypisanie oskarżonym: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) wyłudzenia wyższych kwot niż wynikające z zarzutów aktu oskarżenia, gdyż poprzednio zapadłe wyroki skazujące, w których przyjęto takie właśnie wartości wyłudzonych sum pieniężnych, zostały zaskarżone wyłącznie na korzyść wspomnianych oskarżonych. W stosunku do oskarżonej W. M. (1) skorygowania wymagał także okres przestępczej działalności, który błędnie wskazano zarówno w akcie oskarżenia (k. 9881-9932), jak i wszystkich poprzednio zapadłych wyrokach, w tym w zaskarżonym wyroku na czas od dnia 12 marca 1999r. (kiedy jeszcze nie było założonej Fundacji (...)) do dnia 31 lipca 2002r.. Faktycznie i zgodnie z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji, przedstawionymi na stronach 100-101 uzasadnienia zaskarżonego wyroku (k. 22132v-22133 akt sprawy), należało przyjąć okres przestępczej działalności oskarżonej W. M. (1) od dnia 12 marca 2001r. (kiedy została powołana na stanowisko prezesa fundacji) do dnia 4 listopada 2002r. (dnia poprzedzającego jej zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie). Prowadziło to do zmiany zaskarżonego wyroku w odniesieniu do wszystkich oskarżonych:

a)  w odniesieniu do oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) co do przestępstw z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanych im w punktach I i IV części rozstrzygającej przez przyjęcie, że wyłudzili pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438,- złotych;

b)  w odniesieniu do oskarżonej W. M. (1) co do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanego jej w punkcie V części rozstrzygającej przez przyjęcie, że oskarżona W. M. (1) w okresie od 12 marca 2001r. do 4 listopada 2002r. wyłudziła pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 2.823.741,- złotych.

Zasadne były natomiast zarzuty zawarte w apelacjach i zażaleniach obrońców z urzędu oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), domagające się podwyższenia wynagrodzenia obrońców z urzędu do wysokości 150 % stawek minimalnych na podstawie § 19 pkt 1 i 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013r. Nr 461). Prowadziło to do podwyższenia wynagrodzenia przyznanego obrońcom z urzędu oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), adwokatom: J. H. i L. A., a na podstawie art. 435 k.p.k. także obrońcy oskarżonej W. M. (1), adw. W. D..

Zarzuty obrazy przepisów prawa procesowego i błędów w ustaleniach faktycznych na tle zarzutów apelacji obrońców oskarżonych

I. Orzekając w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy we Wrocławiu, wbrew wywodom zawartym w apelacjach obrońców oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1), przeprowadził postępowanie dowodowe w sposób prawidłowy i wnikliwy. Podczas postępowania dowodowego Sąd I instancji wyczerpał wszystkie dostępne możliwości dowodowe w celu ustalenia czy istnieją podstawy do przypisania oskarżonym zarzuconych im przestępstw, respektując przy tym zasady procesowe, w tym zasadę prawdy materialnej (art. 2 § 2 k.p.k.), zasadę bezstronności (art. 4 k.p.k.), zasadę in dubio pro reo (art. 5 k.p.k.), a także zasadę swobodnej oceny dowodów (art. 7 k.p.k.). Dokonane w wyroku ustalenia faktyczne wolne są od błędów i uwzględniają całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy (art. 410 k.p.k.). Przeprowadzone w taki sposób postępowanie dowodowe w sposób niezwykle drobiazgowy wyjaśniło istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności przypisanych oskarżonym: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) przestępstw z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., polegających na tym, że:

1)  oskarżony D. M. w okresie od 22 października 1999r. do 5 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.465.754,62 zł, w ten sposób, że wraz ze Z. M. (1) założył Fundację Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem i faktycznie kierując jej działalnością, wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1) i A. U., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego;

2)  oskarżony Z. M. (1) w okresie od 22 października 1999r. do 15 listopada 2002r. we W., działając w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudził pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.551.678,28 zł, w ten sposób, że wraz z D. M. założył Fundację Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), a następnie będąc fundatorem i faktycznie kierując jej działalnością wspólnie i w porozumieniu z wyżej wymienionym oraz W. M. (1) i A. U., poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadził Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działał na szkodę interesu publicznego;

3)  oskarżona W. M. (1) w okresie od 12 marca 1999r. do 31 lipca 2002r. we W., działając wspólnie i w porozumieniu z D. M., Z. M. (1) i A. U., w warunkach czynu ciągłego i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, wyłudziła pieniądze w kwocie nie niniejszej niż 3.423.851,62 zł, w ten sposób, że będąc prezesem i członkiem zarządu Fundacji Na Rzecz (...) w Wypadkach (...) z siedzibą we W. przy ul. (...), poprzez wprowadzenie w błąd co do przeznaczenia pieniędzy pozyskiwanych przez fundację, doprowadziła Sądy Rzeczypospolitej Polskiej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w postaci należności z tytułu nawiązek oraz pieniężnych świadczeń społecznych, jakie zasądzono w wyrokach na rzecz fundacji (...), które to środki finansowe, wbrew intencji zasądzenia, nie zostały spożytkowane na cele związane z niesieniem pomocy dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych ani też na inne godziwe cele społeczne, przewidziane w postanowieniach statutu fundacji, przez co działała na szkodę interesu publicznego.

Na stronach 1-102 uzasadnienia zaskarżonego wyroku (k. 22083-22133v) Sąd Okręgowy we Wrocławiu dokonał trafnej rekonstrukcji stanu faktycznego i przebiegu przestępstw popełnionych przez oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1), podając szczegółowo na jakich oparł się dowodach, zaś na stronach 102-158 tegoż uzasadnienia wyroku (k. 22133v-22161v) przedstawił wiernie treść wyjaśnień wszystkich oskarżonych na poszczególnych etapach postępowania karnego. Następnie, w dalszej części uzasadnienia, na stronach 159-201 (k. 22162-22183), Sąd I instancji przeprowadził drobiazgową, wręcz analityczną, ocenę wiarygodności wyjaśnień oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) na tle pozostałych dowodów, w tym wyjaśnień współoskarżonych, zeznań świadków, a przede wszystkim analizy opinii biegłych równych specjalności, w tym:

⚫

opinii biegłego z zakresu księgowości i ekonomiki przedsiębiorstw (...), k.4767-5049, k.5050-104 (tom XXVI), k.22039-22039v (tom LXIX);

⚫

opinii biegłego z zakresu księgowości J. P., k.19799–20210 (tom LIX-LXI), k.20535–20542, 20550–20557 (tom LXII), k.21590 (tom LXVII);

⚫

opinii biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości D. G. w załącznikach (kopie k. 22792-22795 (tom LXXI), k.21604v-21605 (z załącznikiem, k.21611), k.21634-21634v (tom LXVII), k.21657-22033 (tom LXVIII-LXIX);

⚫

opinii biegłego T. U. lekarza specjalisty chirurgii ortopedyczno – urazowej i rehabilitacji medycznej, k.4611-4614 (tom XXV), k.19099v-19101v (tom LV), k.21590-21590v (tom LXVII);

⚫

opinii biegłego z zakresu budownictwa K. N., k.1584-1588 (tom IX), k.4620-4763 (tom XXV), k.19080-19082, k.19121-19125, 19170v-19174 (tom LV), k.21633v-21634 (tom LXVII).

Wspomniana analiza materiału dowodowego była na tyle jasna, przekonująca i komplementarna, że nie ma potrzeby ponownie jej przytaczać i zasługuje w całości na akceptację.

Podstawę do takich ustaleń faktycznych dawał Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu zebrany materiał dowodowy, w ramach którego na pierwszy plan wysuwały się ustalenia wynikające z:

⚫

opinii biegłego z zakresu księgowości i ekonomiki przedsiębiorstw (...), k.4767-5049, k.5050-104 (tom XXVI), k.22039-22039v (tom LXIX);

⚫

opinii biegłego z zakresu księgowości J. P., k.19799–20210 (tom LIX-LXI), k.20535–20542, 20550–20557 (tom LXII), k.21590 (tom LXVII);

⚫

opinii biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości D. G. w załącznikach (kopie k. 22792-22795 (tom LXXI), k.21604v-21605 (z załącznikiem, k.21611), k.21634-21634v (tom LXVII), k.21657-22033 (tom LXVIII-LXIX), ;

⚫

opinii biegłego T. U. lekarza specjalisty chirurgii ortopedyczno – urazowej i rehabilitacji medycznej, k.4611-4614 (tom XXV), k.19099v-19101v (tom LV), k.21590-21590v (tom LXVII);

⚫

opinii biegłego z zakresu budownictwa K. N., k.1584-1588 (tom IX), k.4620-4763 (tom XXV), k.19080-19082, k.19121-19125, 19170v-19174 (tom LV), k.21633v-21634 (tom LXVII).

Właśnie opinie wspomnianych biegłych, w połączeniu z pozostałym materiałem dowodowym pozwoliły na zweryfikowanie wyjaśnień oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) co do rzeczywistych zamiarów wykorzystania pieniędzy zasądzanych na rzecz Fundacji Na Rzecz (...) w Wypadkach (...). Wskazane opinie biegłych, w sposób wręcz bijący w oczy wykazały, że fundatorzy mieli świadomość, iż wpływające środki w latach 2000-2001 niemal w ogóle, a w kolejnych latach wyłącznie marginalnie w stosunku do wpływów, są przeznaczane na cele statutowe fundacji. Takie postępowanie oskarżonych, jak słusznie stwierdził Sąd Okręgowy we Wrocławiu, dowodziło jasno, że już u zarania powstania fundacji (...) zamiarem było wyłudzenie świadczeń pieniężnych zasądzanych przez sądy powszechne i właśnie w tym celu oskarżeni: D. M. i Z. M. (1) założyli fundację.

Na początku analizy opinii biegłych, szczególnie z zakresu księgowości, rachunkowości i ekonomiki przedsiębiorstw, należy poczynić istotne zastrzeżenie, że dane z opinii kolejnych biegłych powoływanych na poszczególnych etapach postępowania karnego różniły się co do wyliczonych wartości nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzonych przez sądy powszechne i otrzymanych przez fundację (...). Wynikało to z tego, że fundacja (...) nie prowadziła rzetelnej dokumentacji wpływających środków zasądzonych przez sądy powszechne, w tym także co do dokumentowania, którzy skazani i w jakiej części wykonali obowiązki zapłaty nawiązek i świadczeń pieniężnych. Miało to ścisły związek z istniejącym od początku działania fundacji brakiem zamiaru fundatorów – oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), a w dalszej kolejności jej prezes – oskarżonej W. M. (1), aby uzyskiwane środki przeznaczać na cele statutowe. Podobnie, nie prowadzono jakiejkolwiek rzetelnej dokumentacji osób ubiegających się o świadczenia z fundacji, z rozgraniczeniem różnorodności ich schorzeń lub stopnia niepełnosprawności, ewentualnej kolejności w przyznaniu świadczeń, a także nie poddawano jakiejkolwiek weryfikacji żądań osób poszkodowanych wypadkami drogowymi (np. przez korzystanie z oceny lekarza zatrudnionego przez fundację).

Z tych przyczyn biegli z zakresu księgowości, rachunkowości i ekonomiki przedsiębiorstw, opiniujący w tej sprawie, mieli na poszczególnych etapach postępowania karnego różne dane co do wielkości wpłat wnoszonych przez skazanych, gdyż dopiero żmudne drobiazgowe ustalenia pozwoliły na ostateczne i wiarygodne stwierdzenie wspomnianych wartości, co znalazło wyraz w opiniach biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości D. G. , w załącznikach (kopie k. 22792-22795 (tom LXXI), k.21604v-21605 (z załącznikiem, k.21611), k.21634-21634v (tom LXVII), k.21657-22033 (tom LXVIII-LXIX). W zakresie wysokości wyłudzonych kwot w wyniku nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzanych przez sądy powszechne, właśnie opinie biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości D. G. są najbardziej wiarygodne, gdyż wydała je na podstawie najpełniejszego materiału dowodowego. Poniższa tabela przedstawia dane opracowane przez biegłą D. G. (kopia – k. 22793v) ile łącznie do fundacji (...) wpłynęło nawiązek i świadczeń pieniężnych w okresie sprawowania władz przez poszczególnych oskarżonych:

Na podstawie opinii biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości D. G. ustalono także jakie były sumy wpływów na rachunek bankowy fundacji (...) z tytułu nawiązek i świadczeń pieniężnych w okresie od listopada 1999r. do dnia ich tymczasowego aresztowania w stosunku do fundatorów – oskarżonych: D. M. (do dnia 5.11.2002r.) i Z. M. (1) (do dnia 5.11.2002r.) oraz jakie były sumy wpływów na rzecz fundacji (...) z tytułu nawiązek i świadczeń pieniężnych w stosunku do oskarżonej W. M. (1) jako prezesa i członka fundacji w okresie od 12 marca 2001r. do dnia 4.11.2002r. poprzedzającego jej tymczasowe aresztowanie. Dane te stanowiły podstawę przypisanych im przestępstw z art. 286 § 1kk w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 12 k.k. i przedstawia je poniższa tabela:

Chociaż to właśnie opinie biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości D. G. były najbardziej wiarygodne jako uwzględniające najpełniej zebrany materiał dowodowy i dane o wpływach na rzecz fundacji (...) zasadzanych przez sądy powszechne w latach 1999-2003, to jednak warto prześledzić, że także pozostali biegli z zakresu księgowości, rachunkowości i ekonomiki przedsiębiorstw stwierdzali te same tendencje, a zatem brak wykorzystania świadków zasądzanych na rzecz fundacji (...) przez sądy powszechne, na cele statutowe fundacji.

W zarzucie aktu oskarżenia (k. 9881-9932) przedstawiono zupełnie inne wartości pieniędzy wyłudzonych przez oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) odpowiednio zarzucając:

1.  D. M. wyłudzenie w wysokości łącznej 3.384.438,- zł;

2.  Z. M. (1) wyłudzenie w wysokości łącznej 3.384.438,- zł;

3.  W. M. (1) wyłudzenie w wysokości łącznej 2.823.741,- zł;

a zatem należało dociec dlaczego prokurator takie zarzuty stawiał. Mimo nieprawomocnych skazań wskazanych oskarżonych w poprzednich procesach przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Fabrycznej przy przypisaniu im wyłudzenia wskazanych wyżej kwot, ani sądy rejonowe, ani orzekający w drugiej instancji Sąd Okręgowy we Wrocławiu nie odniosły się do prawidłowości zarzutów prokuratora. W dalszej części niniejszego uzasadnienia należało zatem podjąć próbę ustalenia, jakimi kryteriami kierował się oskarżyciel publiczny stawiając takie zarzuty.

W opinii biegłego z zakresu księgowości i ekonomiki przedsiębiorstw (...) (k. 4770 tom XXVI) znalazły się wyliczenia wpływów Fundacji (...) z darowizn (nawiązek), porównanych do wydatków na cele statutowe, a zatem na pomoc dzieciom poszkodowanym w wypadkach drogowych. Dane te przedstawia poniższa tabela:

Ten sam biegły A. S. na dalszym etapie postępowania przeprowadził w uzupełniającej opinii analizę wysokości łącznej nawiązek otrzymanych przez fundację (...) (k. 4772, 4783 tom XXVI), którą przedstawia poniższa tabela:

Biegły A. S. zastrzegał, że nie jest możliwe uzyskanie pełnych danych o wysokości uiszczonych nawiązek: pocztą, przez przelewy bankowe i wpłaty do kasy fundacji (k. 5051-5052 tom XXVI), jednak ostatecznie stwierdził, że ogólna suma uzyskanych nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzanych przez sądy powszechne wyniosła 4.012.755,- zł (k. 5054 tom XXVI).

Z kolei, biegły z zakresu księgowości J. P. (k. 19813 tom LIX-LXI) stwierdził, że wpłaty nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzanych przez sądy powszechne następowała w trzech wariantach:

4.  na konto bankowe fundacji w tym celu utworzone (umowę otwarcia rachunku zawarły w Oddziale (...) banku (...) w dniu 16.12.1999r. J. M. – prezes i W. M. (1) – wiceprezes fundacji – k. 19.809 tom LIX-LXI);

5.  na pocztę nr (...) we W.;

6.  w małym zakresie bezpośrednio do kasy fundacji.

Biegły zauważył, że zarząd fundacji nie był przygotowany do przyjęcia tak dużej liczby nawiązek organizacyjnie i nie panował nad obiegiem dokumentów (k. 19813, 19872-19874 tom LIX-LXI).

Odnosząc się do przychodów z nawiązek i świadczeń pieniężnych na cele społeczne zasądzonych przez sądy powszechne, biegły z zakresu księgowości J. P. przedstawił je, porównując do danych przekazanych przez fundację (...) (k. 19827-19831 tom LIX-LXI). Obrazuje je poniższa tabela:

Biegły z zakresu księgowości J. P. stwierdził, że część pieniędzy pobrano z poczty, a nie wpłacono do kasy fundacji w okresie od sierpnia 2001r. do października 2002r. (k. 19874 tom LIX-LXI), co obrazowała następująca tabela, uwzględniająca osoby, które pobrały pieniądze z poczty i nie wpłaciły ich do kasy fundacji:

Poza tym, jak stwierdził biegły z zakresu księgowości J. P. brakowało wpłat w wysokości 24.425,- zł łącznie od 83 skazanych, którzy udowodnili kopiami przekazów pocztowych, że wpłacili zasądzone należności na rzecz fundacji (...) (k. 19874, 19916-19917 tom LIX-LXI). Sumując zatem wartość pieniędzy przekazanych przez skazanych pocztą i pobranych z poczty, w okresie od sierpnia 2001r. do października 2002r., lecz niewpłaconych do kasy fundacji ( 52.485,56 zł) z brakami we wpłatach w fundacji od 83 skazanych, którzy udowodnili kopiami przekazów pocztowych, że wpłacili zasądzone należności na rzecz fundacji (...) ( 24.425,- zł), dawało to łącznie kwotę 76.910,56 zł (k. 19874 tom LIX-LXI).

Kiedy się porówna wysokość nawiązek, uzyskanych przez fundację (...) w wysokości 3.764.615,15 zł, przedstawioną przez biegłego A. S., po potrąceniu wydanych kwot na cele statutowe (k. 4770 tom XXVI) ze wskazanymi przez biegłego J. P. kwotami przekazanymi przez skazanych pocztą i pobranych z poczty, w okresie od sierpnia 2001r. do października 2002r., lecz niewpłaconymi do kasy fundacji w wysokości 52.485,56 zł oraz brakami we wpłatach w fundacji od 83 skazanych, którzy udowodnili kopiami przekazów pocztowych, że wpłacili zasądzone należności na rzecz fundacji (...) w wysokości 24.425,- zł (k. 19874 tom LIX-LXI), to wartość wyłudzonych pieniędzy wynosiłaby 3.482.791,13 zł, co przedstawia poniższa tabela:

Otrzymana różnica w wysokości 3.482.791,13 zł jest jedyną wartością zbliżoną do przyjętych w akcie oskarżenia (k. 9881-9932) wobec oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) zarzutów wyłudzenia pieniędzy w wysokości łącznej 3.384.438,- zł. Innych danych w opiniach biegłych i innych ustaleniach śledztwa Prokuratora Okręgowego we Wrocławiu nie można było odnaleźć.

O ile jednak opinie poszczególnych biegłych z zakresu księgowości, rachunkowości i ekonomiki przedsiębiorstw różniły się co do wartości wyłudzonych kwot, to jednak były całkowicie zbieżne co do podstawowych kwestii: braku odpowiednich środków wydatkowanych na cele statutowe przy wielomilionowych wpływach na rzecz fundacji (...) zasądzanych przez sądy powszechne.

Jednocześnie Sąd I instancji odniósł się krytycznie do przedstawionego przez oskarżyciela publicznego materiału dowodowego, skoro nie tylko zdecydował się na własną ocenę zebranego materiału dowodowego, ale znacząco go poszerzył, zwłaszcza przez weryfikację na rozprawie opinii biegłej z zakresu księgowości i rachunkowości D. G. w załącznikach (kopie k. 22792-22795 (tom LXXI), k.21604v-21605 (z załącznikiem, k.21611), k.21634-21634v (tom LXVII), k.21657-22033 (tom LXVIII-LXIX). Prowadziło to do własnych ustaleń Sądu Okręgowego we Wrocławiu co do wysokości wyłudzonych kwot zasadzanych przez sądy powszechne na rzecz fundacji (...) w inkryminowanych okresach.

Oceniając zakres ujawnionego przez Sąd I instancji materiału dowodowego, a także wnikliwy sposób weryfikacji jego wiarygodności, trzeba zdecydowanie odrzucić zarzuty obrońców oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) o rzekomej obrazie przez Sąd Okręgowy przepisów procesowych i błędach w ustaleniach faktycznych.

Mimo swoistej i pozornej szczegółowości, zarzuty formułowane przez oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) były w istocie jednostronne i oparte wyłącznie na wyjaśnieniach samych oskarżonych na poszczególnych etapach postępowania karnego:

⚫

wyjaśnień oskarżonego D. M. – k.2949-2958, k.2959-2961, k.2965-2966, k.2970-2972, k.2983-2985, k.3034-3041 (tom XVII), k.10412-10420, k.10453v-10458v, k.10461v-10464v (tom LII), k.20464-20470 (tom LXII), k.21189v-21190 (tom LXV);

⚫

wyjaśnień oskarżonego Z. M. (1) – k.3144-3149, k.3153-3154, k.3221-3223, k.3234-3239, k.3334-3336 (tom XVIII), k.10399v-10402, k.10404v-10407, k.10409-10412 (tom LII), k.20443-20447 (tom LXII), k.21188v-21189 (tom LXV)

⚫

wyjaśnienia oskarżonej W. M. (1) – k.3351-3356, k.3358-3360, k.3364-3365, k.3405-3409, k.3405-3409 k.3415-3419 k.3433-3437 (tom XIX), k.10507-10507v, k.10509v (tom LII), k.20482 (tom LXII), k.21190v-21191 (tom LXV);

z całkowitym ignorowaniem pozostałego materiału dowodowego, szczególnie opinii wspomnianych biegłych, znajdujących podstawy nie tylko w dostępnej dokumentacji zabezpieczonej podczas śledztwa i w trakcie postępowania jurysdykcyjnego, lecz także w zeznaniach świadków. Wśród tych ostatnich, prawidłowość działalności fundacji (...) należało oceniać pod kątem analizy aktu notarialnego rep. (...) nr (...) z 22.10.1999 r. o powołaniu fundacji (k.2259 tom XIII) oraz statutu fundacji (...) (k.2266-2275 tom XIII) w stosunku do faktycznej działalności fundacji, ustalonej na podstawie zabezpieczonej dokumentacji, związanej ze sposobem rozliczania nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzanych przez sądy powszechne, a także związanej ze sposobem wykonywania remontu i adaptacji ośrodka (...) w P. zakupionego przez fundację (...). Istotne znaczenie miały także wyjaśnienia oskarżonych oraz zeznania świadków pracujących w fundacji (...) lub dla fundacji w latach 1999-2003 lub będących w jej władzach:

⚫

A. M. (1) – k. 3482-3487, k.3488-3491, k.3492, k.3532-3533, k.10229v-10232v (tom L), k.20488 – 20488a (tom LXII), k.21188-21188v (tom LXV);

⚫

A. U. – k.3677-3684, k.3685-3686v, k.3699-3700 (tom XXI), k.10509v-10510, tom LII, k.20482-20483 (tom LXII), k.21191v (tom LXV);

⚫

Z. S. – k.3578-3584, k.3593, k.3652-3658, k.3668-3670, k.3673c-3673d (tom XXI), k.10510-10512, k.10520-10525 (tom LII), k.20483-20486 (tom LXII), k.21191-21191v (tom LXV);

⚫

J. M. – k.1075-1077 (tom VI), k.10780v-10783v (tom LIV), k.21520-21521 (tom LXVII);

⚫

Ł. S. – k.677–678 (tom IV), k.10655v-10656v (tom LIII), k.22039-22039v (tom LXIX);

⚫

A. F. (1) – k.731-732, k.783-784 (tom V), k.22039-22039v (tom LXIX);

⚫

K. R. – k.1332-1333 (tom VIII), k.10802v-10803 (tom LIV), k.21543 (tom LXVII);

⚫

K. L. – k.40-43 (tom I), k.10567-10570v (tom LII), k.21214v-21215 (tom LXV);

⚫

W. M. (2) – k.1124-1126 (tom VII), k.10794v-10795v (tom LIV), k.21520 (tom LXVII);

⚫

M. K. (1) – k.682-687 (tom IV), k.930-932 (tom VI), k.1629-1631 (tom IX), k.10656v-10659 (tom LIII), k.21482v-21483v (tom LXVII);

⚫

K. K. (1) (poprzednio P.) – k.53-56 (tom I), k.700-701 (tom IV), k.1599-1603 (tom IX), k.10636v-10638v (tom LIII), k.21217-21217v (tom LXV);

⚫

M. G. – k.44-46, k.161-163 (tom I), k.10638v-10641 (tom LIII), k.21216v-21217 (tom LXV);

⚫

H. R. – k.1909-1911 (tom X), k.18946v-18948 (tom LIV), k.21541-21541v (tom LXVII);

⚫

A. F. (2) – k.164-167 (tom I), k.698-699 (tom IV), k.737-740 (tom V), k.10680-10684 (tom LIII), k.21518v-21519v (tom LXVII);

⚫

D. Ś., k.1847-1848 (tom X), k.18936-18936v (tom LIV), k.21544 (tom LXVII);

⚫

J. D. – k.1364-1365 (tom VIII), k.10829v-10840 (tom LIV), k.21542v (tom LXVII);

⚫

A. C. – k.247-251, k.255-260 (tom II), k.1078-1082 (tom VI), k.19033v-19037v (tom LV), k.21215-21216 (tom LXV);

⚫

H. Ś. – k.1792-1793 (tom X), k.18995-18999 (tom LIV), k.21543-21543v (tom LXVII);

⚫

J. Z., k.1362 (tom VIII), k.10840-10841 (tom LIV) k.22039-22039v (tom LXIX);

⚫

M. S. – k. 850-852 (tom V), k.18948v-18950v (tom LIV), k.21385v-21386v (tom LXVI);

⚫

K. K. (2) – k.1260-1263, 1264-1265 (tom VII), k.10803-10806v (tom LIV), k.21519v-21520 (tom LXVII);

⚫

A. M. (2) – k.1524-1526 (tom VIII), k.22039-22039v (tom LXIX);

⚫

J. A. – k.37-39, k.155-157 (tom I), k.10547-10543 (tom LII), k.21213-21214 (tom LXV);

⚫

I. M. – k.706-707 (tom IV), k.10590-10593 (tom LIII), k.22039-22039v (tom LXIX);

⚫

E. B. – k.141-146 (tom I), k.10549v-10550v (tom LII), k.21216-21216v (tom LXV);

⚫

M. K. (2) (poprzednio P.) – k.158-160 (tom I), k.19031v-19033v (tom LV), k.21217v21218 (tom LXV);

przy czym najwięcej wiedzy o rzeczywistej działalności fundacji dostarczyły zeznania zarządy przymusowego fundacji (...) – świadka K. K. (3) (k.19101v-19102v tom LV, k.19343v-19347v tom LVI, k.19397-19399v tom LVII, k.21565-21567v tom LXVII).

Wskazane dowody jednoznacznie wykazały, że fundacja (...) właściwie nie prowadziła statutowej działalności przez pierwsze lata działalności, natomiast nieco większe środki przeznaczała na działalność statutową dopiero, gdy prezesem został Z. S..

Co więcej, jak już wyżej przywołano, fundacja (...) nie prowadziła rzetelnej dokumentacji wpływających środków zasądzonych przez sądy powszechne, w tym także co do dokumentowania, którzy skazani i w jakiej części wykonali obowiązki zapłaty nawiązek i świadczeń pieniężnych. Miało to ścisły związek z istniejącym od początku działania fundacji brakiem zamiaru fundatorów – oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), a w dalszej kolejności jej prezes – oskarżonej W. M. (1), aby uzyskiwane środki przeznaczać na cele statutowe. Podobnie, nie prowadzono jakiejkolwiek rzetelnej dokumentacji osób ubiegających się o świadczenia z fundacji, z rozgraniczeniem różnorodności ich schorzeń lub stopnia niepełnosprawności, ewentualnej kolejności w przyznaniu świadczeń, a także nie poddawano jakiejkolwiek weryfikacji żądań osób poszkodowanych wypadkami drogowymi (np. przez korzystanie z oceny lekarza zatrudnionego przez fundację).

Jak słusznie ustalił Sąd Okręgowy, w 2000r. fundacja (...) nie przekazała żadnych kwot na działalność statutową, natomiast w 2001r. na działalność statutową fundacja przekazała jedynie 3.760,- zł, co przy wpływach 1.172.000 zł stanowiło 3,3 %. Wspomnianą kwotą 3.760,- zł przeznaczono na pomoc finansową dla 4 osób, w tym przekazano za pośrednictwem przekazów pocztowych z dnia 14.11.2001r. po 1.000,- zł na rzecz W. W. z B. i T. S. z S.. Niezależnie od tego w dniu 14.11.2001r. zakupiono dla E. N. z N. węgiel o wartości 1.453,20 zł. Natomiast oskarżona W. M. (1) przekazała w dniu 19 marca 2002r. 2.830,- zł na pokrycie kosztów udziału specjalisty onkologa W. K. (3), którego była pacjentką, w sympozjum naukowym w O..

Na podstawie zeznań szeregu świadków: E. Z. – k.453-454, k.22039-22039v (tom LXIX); J. S. – k.458-459 (tom X), k.22039-22039v (tom LXIX); B. M. – k.1852-1854 (tom X), k.22039-22039v (tom LXIX); D. F. – k.1862-1863 (tom X), k.22039-22039v (tom LXIX); R. P. – k.1894-1895 (tom X), k.22039-22039v (tom LXIX); K. M. – k.1904-1905 (tom X), k.22039-22039v (tom LXIX); A. M. (2) – k.1524-1526 (tom VIII), k.22039-22039v (tom LXIX) Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił, że od początku 2001r. do połowy 2002r. osoby fizyczne i instytucje kierowały do fundacji (...) prośby i wystąpienia o udzielenie pomocy lub wsparcia, jednak pozostawały one bez odpowiedzi ze strony fundacji albo były rozpoznawane odmownie. Odmowy uzasadniano m.in. brakiem środków spowodowanym budową ośrodka w P..

Tymczasem z opinii biegłego T. U. – lekarza specjalisty chirurgii ortopedyczno – urazowej i rehabilitacji medycznej – k.4611-4614 (tom XXV), k.19099v-19101v (tom LV), k.21590-21590v (tom LXVII) wynikało jednoznacznie, że ośrodek (...) w P., po zakończeniu wszystkich prac w obrębie budynku głównego, nie spełniał funkcjonalnie wymogów placówki mogącej prowadzić działalność leczniczo – rehabilitacyjną wobec braku pomieszczeń do tego celu przeznaczonych, odpowiedniego sprzętu i wyposażenia, a także personelu uprawnionego do udzielania świadczeń. Budynek cechowały bariery architektoniczne dla osób niepełnosprawnych oraz brak drogi ewakuacyjnej – istotnej zwłaszcza w sytuacji pobytu dzieci niepełnosprawnych – które dyskwalifikowały ten obiekt jako placówkę mogącą prowadzić działalność leczniczo – rehabilitacyjną. Wejście główne do budynku (...)dostępne było wyłącznie schodami o znacznym kącie nachylenia, a brak podjazdu i poręczy czynił je niedostępnym dla osób na wózkach oraz osób o umiarkowanej i znacznej dysfunkcji kończyn dolnych. Drugi dostęp do budynku – z poziomu parkingu – prowadził wyłącznie do pomieszczeń piwnicznych. W budynku nie było windy, a znajdująca się w budynku klatka schodowa, ze względu na swoją szerokość, nie stwarzała możliwości instalacji przyściennych systemów transportu międzykondygnacyjnego – alternatywnych dla windy.

Również pokoje znajdujące się w ośrodku nie spełniały celów statutowych fundacji (...). Pokoje wyposażone były w umeblowanie typu hotelowego, bez możliwości zastosowania osprzętu umożliwiającego samodzielność samoobsługową niepełnosprawnym. Brak pochwytów w węzłach sanitarnych oraz wysokie progi kabin natryskowych czyniły je niedostępnymi dla osób z dysfunkcjami narządu ruchu.

W ośrodku nie było pomieszczeń przygotowanych i wyposażonych dla leczenia rehabilitacyjnego – fizjoterapii (kinezyterapii, fizykoterapii, hydroterapii), terapii zajęciowej, pracowni psychologicznej oraz jakichkolwiek pomieszczeń możliwych do przystosowania dla pełnienia tych funkcji – niezbędnych dla prowadzenia działalności rehabilitacyjnej w dysfunkcjach pourazowych narządu ruchu i ewentualnie dysfunkcjach sprzężonych. Nie było także sprzętu i wyposażenia do celów rehabilitacji, poza kilkoma zdekompletowanymi elementami tzw. „ławeczki” do ćwiczeń oraz dwoma materacami do ćwiczeń znajdującymi się w pomieszczeniu magazynowym w piwnicy.

Z opinii biegłego T. U. wynikało również, że warunki formalno – prawne ośrodka (...) w P. wykluczały możliwość uruchomienia tam placówki leczniczej, w tym rehabilitacyjnej dla dzieci z dysfunkcjami pourazowymi. W szczególności, chodziło o brak wpisu do rejestru zakładów opieki zdrowotnej.

Jeśli do tych konkluzji doda się prawidłowe ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego:

1.

• 1.  co do braku wpłaty przez oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) po 5.000,- zł (razem 10.000,- zł), które mieli wpłacić jako na fundusz założycielski, o czym zeznała świadek K. R., prowadząca księgowość fundacji do końca 2000r., (k.1332-1333 tom VIII, k.10802v-10803 tom LIV, k.21543 tom LXVII);

  2.  co do sposobu przeprowadzania remontu ośrodka (...) w P., a szczególnie wydatkowania znacznie wyższych kwot na rzecz firmy oskarżonego Z. M. (1) niż wynikałoby to z zakresu prowadzonych prac, zwłaszcza braku takiego profilu remontu, który uwzględniałby statutową działalność fundacji, co potwierdziły opinie biegłego z zakresu budownictwa K. N. – k.1584-1588 (tom IX), k.4620-4763 (tom XXV), k.19080-19082, k.19121-19125, 19170v-19174 (tom LV), k.21633v-21634 (tom LXVII) oraz opinia hydrogeologiczna J. K. - k.1830-1834 (tom X);

  3.  co do wydatkowania znaczących kwot na projekty kolejnej modernizacji i rozbudowy ośrodka (...) w P., w tym zakładające budowę basenu mimo realnego braku takich możliwości, w tym co do dostarczenia wody, co potwierdziły opinie biegłego z zakresu budownictwa K. N. – k.1584-1588 (tom IX), k.4620-4763 (tom XXV), k.19080-19082, k.19121-19125, 19170v-19174 (tom LV), k.21633v-21634 (tom LXVII);

  4.  co do braku rozliczenia oskarżonego D. M. z części wpłat na rzecz fundacji (...) przesłanych przekazami pocztowymi i pobranych przez niego w latach 2001-2002 na łączną kwotę 20.927,16 zł (por. opinia biegłego A. S. - (k. 19874 tom LIX-LXI);

  5.  co do zawyżenia przez oskarżonego D. M. kosztów naprawy karetki marki (...) należącego do fundacji (...), które nie przekroczyły kwoty 3.800,00 zł i przedstawieniu przez niego w księgowości sfałszowanej faktury z dnia 12 marca 2001r. o nr (...) wystawiona przez (...) Sp. z o.o. we W. przy ul. (...), opiewającej na kwotę 7.499,34 zł oraz przywłaszczeniu różnicy przez oskarżonego D. M. (por. zeznania świadków: S. K. - k.1921-1922 tom X, k.18950v-18951 tom LIV, k.22039-22039v tom LXIX; P. L. – k.1824-1825 tom X; K. L. – k.40-43 tom I, k.10567-10570v tom LII, k.21214v-21215 tom LXV oraz faktura VAT z dnia 12.03.2001r. – k.2240 tom XII);

  6.  co do wystawienia przez oskarżonego D. M. w kwietniu 2002r. dwóch faktur na zakup tej samej zmywarki do naczyń za kwotę 3.800,- zł i wypłaceniu dwukrotnie z fundacji należności za tę zmywarkę (por. zeznania świadków: A. M. (3) - k.813-814 (tom V), k.22039-22039v (tom LXIX) i Z. D. - k.817-818 (tom V), k.22039-22039v (tom LXIX);

  7.  co do ukrywania przez oskarżonego D. M. w okresie od listopada 2001r. do 5 listopada 2002r. odcinków pieniężnych przekazów pocztowych oraz dowodów wpłat, w ilości nie mniejszej niż 34 sztuki, stanowiących potwierdzenie uiszczenia nawiązek i świadczeń społecznych na rzecz fundacji (...), które zostały ujawnione w mieszkaniu oskarżonych: D. M.
  i W. M. (1) we W. przy ul. (...) (por. protokół przeszukania – k.8869-8875, 8876-8892 tom XLIII);

  8.  co do przedstawienia przez oskarżonego D. M. i A. U. w księgowości fundacji (...) sfałszowanej faktury nr (...) z dnia 21 stycznia 2002r. wystawionej przez Przedsiębiorstwo Usługowo Handlowe (...) w T. przy ul. (...), dostarczonej mu przez A. U., chociaż dokument ten nie został sporządzony i podpisany przez Z. Ś., a oskarżony D. M. faktycznie kupił przez aukcję internetową komputer notebook (...) z przeznaczeniem do osobistego korzystania, co spowodowało wypłatę w gotówce kwoty 6.341,56 zł jako cenę sprzętu komputerowego (por. wyjaśnienia oskarżonego A. U. - k.3677-3684, k.3685-3686v, k.3699-3700 (tom XXI), k.10509v-10510, tom LII, k.20482-20483 (tom LXII), k.21191v (tom LXV); zeznania świadków: Z. Ś. – k.1857-1858 (tom X), k.19396-19397 (tom LVII), k.22039-22039v (tom LXIX) i S. T. – k.822-823 (tom V), k.22039-22039v (tom LXIX); faktura VAT (...) firmy (...) – k.1860 (tom X);

  9.  co do przejęcia przez oskarżonych: D. M.
  i W. M. (1) części mebli przeznaczonych dla ośrodka (...) w P. w postaci kanap dostarczonych przez firmę (...) z W. i zapłaconych przez fundację (...). W trakcie czynności procesowych ujawniono w mieszkaniu oskarżonych: D. M. i W. M. (1) przy ul. (...) we W. m.in. wersalkę oraz fotel rozkładany z kompletu, jaki stanowił wyposażenie ośrodka w P., których wartość biegły z zakresu księgowości, w oparciu o spis inwentarzowy z dnia 6 maja 2003r., określił wartość brakujących mebli na kwotę 5.928,00 zł (por. faktury VAT - k.1119 tom VII, k. 1702 tom IX, k.1120-1121 tom VII) oraz protokół przeszukania – k.8869-8875, 8876-8892 tom XLIII);

  10.  co do braku jakiegokolwiek wykorzystania ośrodka (...) w P. na cele statutowe, natomiast przyjmowania tam oskarżonych, pracowników fundacji (...) i towarzyszących im osób podczas wyjazdów prywatnych i towarzyskich, co potwierdziły wszystkie przesłuchiwane na te okoliczności osoby;

  11.  co do braku jakiegokolwiek wykorzystania ośrodka (...) w P. na cele statutowe, natomiast zorganizowania tam jesienią 2001r. przez oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) szkolenia dla 58 pracowników Ośrodka Szkolenia Państwowej Inspekcji Pracy we W. (por. faktura VAT nr (...) – k.833 tom V oraz zeznania świadków: J. G. – k.829-832 tom V, k.10593-10594 tom LIII, k.21386v tom LXVI i K. S. – k.834-837 tom V, k.10594-10596 tom LIII, k.21387 tom LXVI, a także wykaz osób biorących udział w szkoleniu – k.10624, k.22039-22039v tom LXIX);

  12.  co do wydatkowania znaczących kwot tytułem wynagrodzeń i diet, a także nieprawidłowości w rozliczaniu wyjazdów służbowych członków zarządu mimo braku realnych działań statutowych fundacji (por. zeznania świadka K. K. (3) - k.19101v-19102v tom LV, k.19343v-19347v tom LVI, k.19397-19399v tom LVII, k.21565-21567v tom LXVII) oraz dokumentacja wykazująca nieprawidłowości w rozliczaniu delegacji przez Z. S. przedłożona przez G. K. – k.19359 (tom LVI);

to oceny obrońców oskarżonych, zakładające wiarygodność wyjaśnień oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) i ich niewinność, były życzeniowe i bezkrytyczne, a zatem dowolne i sprzeczne z zasadą swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art. 7 k.p.k.. Całokształt wymienionych dowodów jasno przekonywał, że oskarżeni: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) traktowali fundację (...) jako pretekst do wyłudzania pieniędzy publicznych zasądzanych przez sądy powszechne, ignorując ich przeznaczenie na cele statutowe, a także nie mając szacunku dla właściwego ich wykorzystania. Dopiero konflikty między fundatorami – oskarżonymi: D. M. i Z. M. (1) o kierowanie fundacją, a zatem także o decydowanie o sposobie wydatkowania pieniędzy, spowodowały ujawnienie przestępczej działalności oskarżonych. Właśnie walką o władzę w fundacji, połączoną z potrzebą wykazania, że druga strona nie realizuje właściwie celów fundacji, należy także tłumaczyć nieco większe przeznaczanie środków na cele statutowe za czasów prezesury Z. S.. Nie przełamuje to jednak ustaleń Sądu I instancji oraz przekonania Sądu odwoławczego, że fundacja została założona i wykorzystywana właśnie do wyłudzania pieniędzy przeznaczonych na cele społeczne, a mianowicie zasądzanych przez sądy powszechne na podstawie art. 47a k.k. i art. 49a k.k. od sprawców przestępstw komunikacyjnych.

Jak podkreślano w doktrynie, błąd w ustaleniach faktycznych ( error facti) przyjętych za podstawę orzeczenia to błąd, który wynika bądź to z niepełności postępowania dowodowego (tzw. błąd "braku"), bądź też z przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów (błąd "dowolności"). Może on więc być wynikiem nieznajomości określonych dowodów lub nieprzestrzegania dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów (art. 7), np. błąd logiczny w rozumowaniu, zlekceważenie niektórych dowodów, danie wiary dowodom nieprzekonującym, bezpodstawne pominięcie określonych twierdzeń dowodowych, oparcie się na faktach w istocie nieudowodnionych itd. (T. Grzegorczyk – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. III, Zakamycze 2003,– s. 1133-1134).

Wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie, że zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może ograniczać się wyłącznie do polemiki z ocenami dokonanymi przez Sąd I instancji, bez wskazania jakich konkretnie uchybień w zakresie zasad logicznego rozumowania dopuścił się sąd w ocenie zebranego materiału dowodowego. Możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu, nie może prowadzić do wniosku o dokonaniu przez sąd błędu w ustaleniach faktycznych. Wyraża to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2005r. sygn. WA – 10/05: „ Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych nie może sprowadzać się do samej polemiki z ustaleniami sądu a quo wyrażonymi w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, lecz musi zmierzać do wykazania jakich konkretnie uchybień w zakresie logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego dopuścił się sąd w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Sama możliwość przeciwstawienia ustaleniom sądu orzekającego odmiennego poglądu w kwestii ustaleń faktycznych, opartego nie na innych dowodach od tych, na których oparł się sąd pierwszej instancji (…) nie może prowadzić do wniosku o popełnieniu przez ten sąd błędu w ustaleniach faktycznych.

Istota zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych nie może opierać się na odmiennej ocenie materiału dowodowego, innymi słowy mówiąc na forsowaniu własnego poglądu strony na tę kwestię. Stawiając tego rodzaju zarzut należy wskazać, jakich uchybień w świetle zgodności (lub niezgodności) z treścią dowodu, zasad logiki (błędność rozumowania i wnioskowania) czy sprzeczności (bądź nie) z doświadczeniem życiowym lub wskazaniami wiedzy dopuścił się w dokonanej przez siebie ocenie dowodów sąd pierwszej instancji” (OSNwSK 2005, z. 1, poz. 949 oraz poz. 947; podobnie T. Grzegorczyk – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, , wyd. III, Zakamycze 2003 s. 1134 oraz P. Hoffmański, E. Sadzik, K. Zgryzek – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2007, s. 666-667).

W realiach niniejszej sprawy, poza polemiką z ustaleniach faktycznymi, w swoich apelacjach obrońcy oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) nie postawili zaskarżonemu wyrokowi rzeczowych zarzutów dotyczących niewłaściwego odczytania treści dowodów, błędów logicznego rozumowania i wnioskowania, a także sprzeczności ustaleń Sądu I instancji ze wskazaniami wiedzy i zasadami doświadczenia życiowego.

Nie można w żadnym wypadku doszukiwać się także naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów w tym, że Sąd I instancji uznał za wiarygodne wyjaśnienia oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) jedynie częściowo, odrzucając szereg podanych przez nich faktów jako niewiarygodne. Właśnie konsekwencją obowiązywania zasady swobodnej oceny dowodów jest to, że nie ma reguły nakazującej całkowite uznanie wiarygodności lub jej braku określonego środka dowodowego. Jak słusznie stwierdził Sąd Najwyższy w zachowującym pełną aktualność wyroku z dnia 28 marca 1974r. sygn. Rw 152/74: „ Kierując się przepisem art. 4 § 1 [obecnie art. 7] k.p.k., sąd może określonym zeznaniom świadka lub wyjaśnieniom oskarżonego częściowo dać lub nie dać wiary, pod tym jednak warunkiem, że stanowisko swoje w sposób przekonujący uzasadni w konfrontacji z całokształtem zebranego materiału dowodowego. Sama zaś okoliczność, że świadek lub oskarżony dotychczas nienagannie się zachowywali albo przeciwnie - że dotychczasowy ich tryb życia był naganny, bez ustalenia innych okoliczności nie może stanowić o tym, że dane zeznanie lub wyjaśnienie jest albo nie jest wiarygodne” (OSNKW 1974, z. 7-8, poz. 154 ). W kolejnym wyroku z dnia 14 lipca 1975r., sygn. Rw 323/75 Sąd Najwyższy odniósł się także do możliwości uznania za wiarogodne nawet pewnych fragmentów relacji świadka. Stwierdził, że „ z istoty (…) zasady swobodnej oceny dowodów wynika, że sąd realizując ustawowy postulat poczynienia ustaleń faktycznych odpowiadających prawdzie (art. 2 § 1 pkt 2 [ob. 2 § 2] k.p.k.) ma prawo uznać za wiarygodne zeznania świadka co do niektórych przedstawionych przezeń okoliczności i nie dać wiary zeznaniom tego samego świadka co do innych okoliczności - pod warunkiem że stanowisko sądu w kwestii oceny zeznań świadka zostanie należycie uzasadnione” (OSNKW 1975, z. 9, poz. 133). Mając powyższe na uwadze, stanowisko Sądu Okręgowego we Wrocławiu w zakresie wiarygodności części wyjaśnień oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) pozostawało pod ochroną przepisu art. 7 k.p.k..

Jak wielokrotnie podkreślano w doktrynie i orzecznictwie, przekonanie Sądu o wiarygodności jednych dowodów i niewiarygodności innych pozostaje pod ochroną art. 7 k.p.k. wtedy, gdy: jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 k.p.k.) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy (art. 2 § 2 k.p.k.), stanowi wyraz rozważenia wszystkich tych okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego (art. 4 k.p.k.), jest wyczerpujące i logiczne - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego - uargumentowane w uzasadnieniu wyroku (art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k.). Akcentuje to szereg orzeczeń Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych (por. wyrok SN z 3.09.1998r. sygn. V KKN 104/98 – Prokuratura i Prawo 1999, nr 2, poz. 6; a także wyrok S.A. w Łodzi z 20.03.2002r. sygn. II AKa 49/02 – Prokuratura i Prawo 2004, nr 6, poz. 29). Wszystkim tym wymogom Sąd Okręgowy we Wrocławiu sprostał, nie naruszając także przepisu art. 5 § 2 k.p.k. nakładającego obowiązek rozstrzygania nie dających się usunąć wątpliwości na korzyść oskarżonego.

Słusznie zatem Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że oskarżeni: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) dopuścili się przypisanych im przestępstw i swoje stanowisko uzasadnił wyczerpująco i przekonująco, wypełniając wymogi określone w przepisie art. 424 k.p.k., uwzględniając przy tym okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonych (art. 4 k.p.k.). Uzasadnienie to pozwalało także na kontrolę instancyjną zaskarżonego wyroku.

II. Mimo prawidłowych ustaleń faktycznych Sądu I instancji co do wysokości wyłudzonych przez oskarżonych sum pieniężnych z tytułu zasądzanych przez sądy powszechne środków karnych na podstawie art. 47a k.k. i art. 49a k.k., nie można było jednak pozostawić tych wartości przypisanych oskarżonym: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) w części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku. Jak już wyżej wskazano, Sąd Okręgowy we Wrocławiu nie dostrzegł ograniczeń wynikających z pośredniego zakazu reformationis in peius z art. 443 k.p.k.. Zakaz ten czynił niedopuszczalnym przypisanie oskarżonym: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) wyłudzenia wyższych kwot niż wynikające z zarzutów aktu oskarżenia, gdyż poprzednio zapadłe wyroki skazujące, w których przyjęto takie właśnie wartości wyłudzonych sum pieniężnych, zostały zaskarżone wyłącznie na korzyść wspomnianych oskarżonych. W stosunku do oskarżonej W. M. (1) skorygowania wymagał także okres przestępczej działalności, który błędnie wskazano zarówno w akcie oskarżenia (k. 9881-9932), jak i wszystkich poprzednio zapadłych wyrokach, w tym w zaskarżonym wyroku, na czas od dnia 12 marca 1999r. (kiedy jeszcze nie było założonej Fundacji (...)) do dnia 31 lipca 2002r.. Faktycznie i zgodnie z prawidłowymi ustaleniami Sądu I instancji, przedstawionymi na stronach 100-101 uzasadnienia zaskarżonego wyroku (k. 22132v-22133 akt sprawy), należało przyjąć okres przestępczej działalności oskarżonej W. M. (1) od dnia 12 marca 2001r. (kiedy została powołana na stanowisko prezesa fundacji) do dnia 4 listopada 2002r. (dnia poprzedzającego jej zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie). Prowadziło to do zmiany zaskarżonego wyroku w odniesieniu do wszystkich oskarżonych:

a)  w odniesieniu do oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) co do przestępstw z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanych im w punktach I i IV części rozstrzygającej przez przyjęcie, że wyłudzili pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438,- złotych;

b)  w odniesieniu do oskarżonej W. M. (1) co do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanego jej w punkcie V części rozstrzygającej przez przyjęcie, że oskarżona W. M. (1) w okresie od 12 marca 2001r. do 4 listopada 2002r. wyłudziła pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 2.823.741,- złotych.

III. Nie były uzasadnione zarzuty obrazy przepisu art. 424 § 1 k.p.k. w zw. z art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. postawione w apelacjach obrońców oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) przez to, że Sąd I instancji rzekomo nie uzasadnił w sposób umożliwiający merytoryczną kontrolę wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku albowiem treść uzasadnienia nie koresponduje i nie nawiązuje do części dyspozytywnej wyroku, w ramach której Sąd I instancji uznał oskarżonych za winnych popełnienia przestępstwa oszustwa na szkodę sądów powszechnych jako pokrzywdzonych osób prawnych.

Po pierwsze, rola uzasadnienia wyroku jest doniosła, gdyż jest ono podstawowym środkiem kontroli prawidłowości orzeczenia, pozwalającym instancji odwoławczej na sprawdzenie czy sąd i instancji oparł ustalenia faktyczne na analizie całokształtu okoliczności ujawnionych na rozprawie głównej. Zgadzając się zatem z powszechnym i właściwie niekwestionowanym poglądem, że uzasadnienie jest swego rodzaju sprawozdaniem, nawiązującym do przebiegu rozprawy i narady nad wyrokiem, jednak powstającym już po jego ogłoszeniu, to trudno przyjąć, że uzasadnienie może mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, a nie odwrotnie, że treść rozstrzygnięcia winna kształtować treść uzasadnienia.

W doktrynie i orzecznictwie zwracano jednak uwagę na to, że niespełnienie wymagań ustawowych w zakresie uzasadnienia nie może być utożsamiane z wadliwością samego rozstrzygnięcia, gdyż naruszenie przepisu art. 424 k.p.k. nie ma wpływu na treść wyroku, gdyż dochodzi do niego już po jego wydaniu (R.A. Stefański [w:] J. Bratoszewski, L. Gadrocki, Z. Gostyński, S.M. Przyjemski, R.A. Stefański, S. Zabłocki – Kodeks postępowania karnego. Komentarz, tom II, Dom Wydawniczy ABC 1998r., s. 390 oraz P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek – Kodeks postępowania karnego. Tom II, Komentarz do art. 297-467, wyd. 3, Warszawa 2007, s. 582; a także wyrok SN z dnia 10 lutego 1984r. sygn IV KR –261/83 – OSNPG 1984, nr 7-8, poz. 85). A zatem, nie każde wadliwe uzasadnienie wyroku uniemożliwia przeprowadzenie kontroli instancyjnej, a w konsekwencji stanowi dostateczną przyczynę uchylenia wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Do uchylenia wyroku może prowadzić tylko i wyłącznie taka wadliwość uzasadnienia, za względu na którą sąd odwoławczy nie może w sposób merytoryczny ustosunkować się do zarzutów i wniosków środka odwoławczego (por. wyrok SN z dnia 7 października 1983r. sygn. Rw – 7976/83 – OSNKW 1984, z. 5-6, poz. 58).

Właśnie taki stosunek do wadliwości uzasadnienia wyroku jest dostrzegany także w orzecznictwie sądów apelacyjnych. Jako przykład nich posłuży wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 lutego 2004r., sygn. II AKa – 413/03: „ Znaczenie uzasadnienia wyroku, które stanowi całość z dyspozytywną częścią orzeczenia, nie może poddawać w wątpliwość tezy, iż o trafności rozstrzygnięcia nie decyduje uzasadnienie, lecz materiał dowodowy stanowiący jego podstawę. Uzasadnienie w ramach kontroli odwoławczej stanowi jedynie punkt wyjścia do zbadania zasadności rozstrzygnięcia i jest oczywiste, że tak jak będąc formalnie nienaganne, nie może przesłaniać wad wyroku nie znajdującego podstaw w materiale dowodowym, tak też wadliwe uzasadnienie nie może przesądzać niezbędności korekty dyspozytywnej części orzeczenia. Nawet w razie występowania sprzeczności między wyrokiem a jego uzasadnieniem decydujące znaczenie ma stanowisko sądu wyrażone w wyroku” (Krakowskie Zeszyty Sądowe 2005, z. 1, poz. 37).

Podobnie wypowiadał się Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 23 listopada 2004r., II AKa – 235/04, stwierdzając jeszcze bardziej stanowczo: „ Gdy uzasadnienie wyroku nie odpowiada wymaganiom ustawy, ale sąd drugiej instancji może ocenić zarzuty sformułowane w apelacji w oparciu o materiał dowodowy, jaki został zebrany, to brak jest podstaw do uchylenia zaskarżonego wyroku i do przekazania sprawy do ponownego rozpoznania w I instancji. Jeżeli jednak w wyroku nie zawarto żadnych ustaleń faktycznych, to ponowne rozpoznanie sprawy w I instancji jest konieczne. Inaczej czyniąc, sąd apelacyjny byłby jedynym sądem, który dokonywałby ustaleń faktycznych, zatem dwuinstancyjność postępowania byłaby fikcją” (Krakowskie Zeszyty Sądowe 2004, z. 12, poz. 38).

Podzielając zasadniczo stanowiska zawarte we wskazanych wyżej judykatach należy stwierdzić, że niewłaściwie sporządzone uzasadnienie, choć niewątpliwie stanowi obrazę przepisu postępowania (art. 424 k.p.k.), jednak nie musi prowadzić zawsze do dyskwalifikacji zaskarżonego orzeczenia, gdyż następuje po wydaniu wyroku. Oznacza to, że nie zawsze konsekwencją obrazy przepisu art. 424 k.p.k. będzie możliwość uznania jej względną przyczynę odwoławczą z art. 438 pkt 2 k.p.k., gdyż brakuje niezbędnego elementu w postaci możliwości wywarcia przez wskazaną obrazę prawa wpływu na treść orzeczenia (por. A. Zachuta – Wadliwość uzasadnienia wyroku jako samodzielna przyczyna jego uchylenia, Prokuratura i Prawo 2006, nr 12, s. 157). W zaskarżonym wyroku, Sąd Okręgowy we Wrocławiu ustalił bowiem stan faktyczny i jednocześnie przeprowadził na rozprawie głównej wszelkie istotne dla sprawy dowody, a następnie ocenił je wnikliwie i wskazał podstawy przyjęcia winy i sprawstwa oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1), a także podstawy orzeczenia wobec nich kar jednostkowych, a wobec oskarżonego D. M. także kary łącznej oraz pozostałych rozstrzygnięć.

Po wtóre, wbrew zarzutom obrońców oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), Sąd I instancji w części wstępnej i rozstrzygającej zaskarżonego wyroku, a także w jego uzasadnieniu wcale nie uznał, że sądy powszechne miały w niniejszej sprawie status osób pokrzywdzonych, natomiast jednoznacznie stwierdził, iż sądy te zostały wprowadzone w błąd działaniem oskarżonych co do ich rzeczywistych intencji przeznaczania zasądzanych sum na cele statutowe, podczas gdy faktycznie traktowali fundację wyłącznie jako sposób wyłudzania pieniędzy przeznaczanych przez państwo na cele społeczne polegające na pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych. W dalszej części niniejszego uzasadnienia, przy omówieniu zarzutów obrazy prawa materialnego zostanie oceniona prawidłowość kwalifikacji prawnej przestępstw przypisanych oskarżonym.

IV. Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut obrońcy oskarżonego D. M., adw. J. H. jakoby Sąd I instancji naruszył przepis art. 442 § 3 k.p.k. nie wykonując procesowego obowiązku i uchylając się od oczywistej powinności procesowej sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania zapatrywaniem prawnym Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 5 stycznia 2011r. w sprawie o sygn. akt IV Ka – 575/10 w najistotniejszej kwestii wyłaniającej się na tle okoliczności faktyczno-prawnych niniejszej sprawy, a odnoszącej się do rozstrzygnięcia podstawowego problemu, czy w kontekście zarzutu aktu oskarżenia, mając na uwadze treść przepisu art. 49 § 1 k.p.k. i zawartą w tym przepisie definicję osoby pokrzywdzonej, sądy powszechne orzekające o nawiązkach stały się pokrzywdzonymi, którym z mocy normy art. 49 § 1 k.p.k. przysługiwał status osoby prawnej jako pokrzywdzonej w relacjach sądy powszechne – fundacja (...).

Uważna analiza zaskarżonego wyroku, także w części motywacyjnej, każe jednoznacznie stwierdzić, że Sąd I instancji odrzucił argumenty obrońców, jakoby sądy powszechne zasadzające nawiązki i świadczenia pieniężne na rzecz fundacji (...) miały status osób pokrzywdzonych przestępstwem. Były one natomiast podmiotami wprowadzonymi w błąd przez oskarżonych co do zamiarów przeznaczenia zasądzanych pieniędzy na cele statutowe fundacji, a orzeczenia sądowe miały charakter rozporządzenia mieniem w rozumieniu art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.. W dalszej części niniejszego uzasadnienia, przy omówieniu zarzutów obrazy prawa materialnego zostanie oceniona prawidłowość kwalifikacji prawnej przestępstw przypisanych oskarżonym.

V. Nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut obrońcy oskarżonego D. M., adw. J. H. podnoszący, że Sąd Okręgowy naruszył przepisy art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. nie uwzględniając istotnej okoliczności, iż w postępowanie przygotowawczym wszczętym przez prokuratora o działanie oskarżonych na szkodę fundacji zostało prawomocnie umorzone, co w tak zaistniałej sytuacji procesowej powodowało, że brak było podstaw do modyfikacji treści zarzutów aktu oskarżenia.

Okoliczność ta została jednoznacznie przesądzona przez Sąd I instancji, który uznał, że przestępcze działanie oskarżonych nie godziło w mienie fundacji (...), ale że samo założenie i działalność fundacji (...) miała na celu wyłudzanie publicznych pieniędzy. Jak stwierdził słusznie Sąd Okręgowy we Wrocławiu na stronach 198-199 uzasadnienia zaskarżonego wyroku: „ oskarżeni D. M. i Z. M. (1), zakładając Fundację Na Rzecz (...) (...)h (...) (...), działali w zamiarze utwo­rzenia podmiotu - osoby prawnej, która deklarując powszechnie akceptowane i ważne cele, w rzeczywistości miała służyć wyłącznie osobistej i majątkowej korzyści oskarżonych. Oskarżeni pozyskali w okresie objętym zarzutem aktem oskarżenia ogromną kwotę pieniężną, jednakże nie były to ich pieniądze, którymi mogliby swobodnie dysponować. Wydatkowanie środków uzyskany jako środek karny orzeczony na podstawie art. 47a k.k. i art. 49a k.k. miało być zdetermino­wane treścią tych artykułów. Skoro środki pieniężne były zasądzane na rzecz podmiotów, do których zadań statutowych należy świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach samocho­dowych, to oczywiste jest, że miały służyć ofiarom wypadków komunikacyjnych. Wykładnia wskazanych przepisów nie wyklucza jednoznacznie przyjęcia takiego poglądu, że środki pochodzące ze środków karnych orzeczonych na tej właśnie podstawie prawnej, mogą służyć do finansowania dzia­łalności administracyjnej organizacji, której celem działalności jest udzielanie pomocy. To już jest ostateczny zakres przeznaczenia pieniędzy przypadających podmiotowi, na podstawie art. 47a k.k. i art. 49a k.k.. Wykluczona jest tu swoboda w wydatkowaniu tych środków, choćby nawet na inne akceptowane cele. Gdyby przecież pieniądze pozyskiwane przez fundację, w oparciu o intencję orzeczenia z art. 47a k.k. i art. 49a k.k., były wydatkowane np. na finansowanie szkol­nictwa i sportu, opieki zdrowotnej albo zakup i finansowanie działalności przedsiębiorstwa, to byłoby ewidentnie niezgodne z ratio legis wskazanych wyżej przepisów i intencją orzeczenia Sądu. Taki pogląd został też wyrażony w uchwale z 11 października 2001 r., w sprawie I KZP 21/01, OSNKW 2001/11-12/90. Oskarżeni przecież zdawali sobie sprawę z podawanych okoliczności. W treści swoich wypowiedzi w stosunku do różnych osób, a zwłaszcza w treści kierowanych do sądów wystąpień wskazywali, że prowadzą działalność na rzecz dzieci po­szkodowanych w wypadkach (...), w tym działalność rehabilitacyjną i edukacyj­ną w zakresie ruchu drogowego. Oskarżeni, wbrew statutowi i dyspozycjom przepisów art. 47a k.k. i 49 a k.k., nie prowadzili działalności, dla której powołano fundację, wprowadzając tym samym w błąd sądy orzekające w przedmiocie zasądzenia środków karnych. Uzyskiwane pieniądze, które miały konkretne przeznaczenie, aż do połowy 2002 r., nie zostały spożytkowane na społecznie ważne cele, a wyko­rzystywano je wyłącznie dla osobistych korzyści. Nie ulega wątpliwości, że sądy wydając orzeczenia działały pod wpływem błędu, w który zostały wprowadzone przez oskarżonych. Oczywistym jest, że gdyby Sądy miały wiedzę o celach i sposobie działania oskarżonych, nie zasądzałyby żadnych świadczeń na rzecz fundacji (...) ” (k. 22181v-22182).

Wspomniane wnioski co do roli i przestępczego zaangażowania poszczególnych oskarżonych, w tym także oskarżonej W. M. (1), Sąd I instancji wyjaśnił jasno w dalszej części wspomnianego uzasadnienia na stronie 199: „ Rola, jaką pełnili poszczególni oskarżeni w fundacji (...) nie była oczywiście taka sama. Statut fundacji rozgraniczał kompetencje fundatorów i zarządu. Zgodnie ze statutem, zgromadzenie fundatorów było organem nadzorującym i opiniującym. W założeniu fundację reprezentował zarząd i on też miał zarządzać jej majątkiem. W rzeczywistości jednak, jak wynika z całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, statut i reguły w nim określone dotyczące podziału kompetencji miały jedynie fasadowy charakter, a fundacją od początku zarządzali D. M. i Z. M. (1). To oni podejmowali wszystkie istotne decyzje, zajmowali się wszelkimi sprawami fundacji, dysponowali jej majątkiem. Żadne decyzje nie mogły zapaść bez akceptacji fundatorów. Współdziałanie z nimi członków zarządu zapewnione było poprzez istniejące związki rodzinne i osobiste. Tak też W. M. (1) niewątpliwie pozostawała pod wpływem swojego męża. Równocześnie nie było wątpliwości, iż, podejmując wszelkie decyzje jako członek zarządu, miała pełne rozeznanie co do rzeczywistego charakteru działalności fundacji. Tym samym działała wspólnie i w porozumieniu z oskarżonymi D. M. i Z. M. (1) w zakresie realizacji założonego zamiaru” (k. 22182).

Zacytowane fragmenty uzasadnienia zaskarżonego wyroku zostały w pełni zaakceptowane przez Sąd odwoławczy, jako odnoszące się do istoty przestępczej działalności oskarżonych i przejrzyście je wyjaśniające.

W tej sytuacji, argumenty o tym, że przedmiotem przestępczej działalności oskarżonych miało być wyłudzanie pieniędzy z fundacji (...), a nie publicznych pieniędzy zasądzanych przez sądy powszechne w celu wsparcia ofiar wypadków komunikacyjnych, było sprowadzaniem argumentacji na tory podległe od skargi oskarżyciela publicznego zawartej w zaskarżonym wyroku. Oczywiście, takie przestępstwo mogło mieć miejsce, ale nie zostało zarzucone oskarżonym i historycznie byłoby innym zdarzeniem, bez tożsamości z zarzutami aktu oskarżenia, a zatem poza zakresem skargi.

Kwestia możliwości przypisania oskarżonym przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. na tle zarzutów obrazy prawa materialnego ujętych w apelacjach obrońców oskarżonych

I. Nie były zasadne formułowane w apelacjach obrońców oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) (w petitum każdej apelacji i w ich uzasadnieniach) zarzuty obrazy przez Sąd I instancji przepisów prawa materialnego wyrażającej się w tym, że Sąd I instancji orzekając o winie oskarżonych w zakresie zarzucanego im aktem oskarżenia czynów przyjął odpowiedzialność oskarżonych w granicach dyspozycji art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w sytuacji, gdy przepis ten nie może mieć zastosowania w stanie faktyczno-prawnym niniejszej sprawy, albowiem nie jest spełniona podstawowa przesłanka materialnoprawna, że Sądom Rzeczypospolitej Polskiej, które w ramach obowiązującego porządku prawnego zasądzały nawiązki na rzecz fundacji (...), przysługiwał w ramach tego przepisu status osoby pokrzywdzonej (art. 49 § 1 k.p.k.) albowiem warunkiem dokonania przestępstwa przy kwalifikacji prawnej określonej w treści przepisu art. 286 § 1 k.k. musi być spełniony podstawowy warunek niekorzystnego rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym w granicach tytułu prawnego do tego mienia.

Jak już wyżej wskazano, Sąd I instancji wcale nie uznał sądów powszechnych za osoby pokrzywdzone niekorzystnym rozporządzeniem mieniem, a jedynie jako podmioty wprowadzone w błąd przez oskarżonych co do zamiarów wykorzystania zasądzanych środków pieniężnych na cele statutowe oraz podmioty wydające rozporządzenie co do zasądzenia środków na podstawie art. 47a k.k. oraz art. 49a k.k. na cele społeczne. Odpowiedzialność oskarżonych w tym zakresie była zbliżona do tzw. oszustwa procesowego lub sądowego, także penalizowanych na gruncie art. 286 § 1 k.k..

II. Koncepcja tzw. „oszustwa sądowego”, inaczej nazywanego „oszustwem procesowym” pojawiła się już w okresie międzywojennym (por. S. Glaser – Tzw. oszustwo procesowe, Polski Proces Cywilny 1936, nr 23–24) i została przyjęta dość powszechnie przez doktrynę i orzecznictwo (wyrok SN z dnia 24 września 1932r., sygn. II 4K – 576/32, Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby II Karnej 1932, nr 11, poz. 215; wyrok z dnia 13 czerwca 1933r., sygn. III K – 367/33, Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Karnej 1933, nr 8 poz. 162).

Już w okresie międzywojennym na gruncie art. 264 k.k. z 1932r., będącego odpowiednikiem ocenie obowiązującego przepisu art. 286 § 1 k.k., przyjmowano jednoznacznie szeroki zakres penalizacji oszustwa klasycznego (a także oszustwa sądowego), traktując, że podlega karalności godzenie w całokształt sytuacji majątkowej pokrzywdzonego, jak również stwierdzano, że dla przyjęcia oszustwa nie jest konieczna tożsamość osoby wprowadzonej w błąd i pokrzywdzonej.

W wyroku z dnia 13 czerwca 1933r. sygn. III K – 367/33 Sąd Najwyższy formułował następujące tezy:

„ 1. Przez <mienie> w myśl art. 264 k.k. rozumieć należy całokształt sytuacji majątkowej danej osoby, t.j. ogół praw majątkowych złączonych z pewnym podmiotem.

2. Przy oszustwie tożsamość osoby pokrzywdzonej i w błąd wprowadzonej nie jest konieczna. Wprowadzenie sędziego w błąd nieprawdziwem zaręczeniem w miejsce przysięgi w celu uchylenia tymczasowego zabezpieczenia powództwa, może stanowić występek z art. 264 k.k. ” (Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Karnej 1933, nr 8, poz. 162).

W okresie obowiązywania przepisu art. 205 Kodeksu karnego z 1969r. niezmiennie uznawano, że osoba wprowadzona w błąd i rozporządzająca pod wpływem nieświadomości lub innego rodzaju błędu niekorzystnie cudzym mieniem może nie być osobą pokrzywdzoną (por. postanowienie SN z dnia 28.09.1956r. sygn. II KO – 37/56, OSNCK 1957, nr 1, poz. 2). Natomiast „rozporządzenie mieniem” na gruncie art. 205 d.k.k. rozumiano jak najszerzej, nie ograniczając go jedynie do przeniesienia praw rzeczowych. Na równi ze zbyciem przedmiotów majątkowych za rozporządzenie mieniem uznawano: odstąpienie praw, zawarcie umowy nakładającej obowiązek świadczenia, przyjęcie zobowiązania itp. (por. J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Tom II Część Szczególna, Warszawa 1987, s. 266).

W doktrynie prawa karnego na gruncie art. 286 § 1 k.k. obowiązuje obecnie zbliżone rozumienie przesłanek „oszustwa sądowego”. Jak stwierdzili autorzy komentarza do kodeksu karnego M. K. i P. K., wprowadzenie w błąd przybierać może postać tzw. „oszustwa procesowego”, które zachodzi wówczas, gdy na skutek fałszywych dowodów przedstawionych przez sprawcę doszło do rozporządzenia mieniem na podstawie wyroku sądowego zasądzającego roszczenie (por. M. Dąbrowska-Kardas i P. Kardas [w:] A. Zoll (red.), A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna. Zakamycze 2006, Tom III, teza 30 do art. 286 k.k.; a także postanowienie SN z 29 stycznia 2004r., sygn. I KZP – 37/03, LEX nr 140096; wyrok SN z 14 stycznia 2004r., sygn. IV KK – 192/03, LEX nr 84458; wyrok z 13 grudnia 2006r., sygn. V KK – 104/06, OSNwSK 2006, nr 1, poz. 2427). Wprowadzenie sądu w błąd nieprawdziwymi twierdzeniami zawartymi w pozwie, popartymi jednocześnie fałszywymi dowodami, stanowi działanie oszukańcze przez to, że zamiarem sprawcy jest skłonienie sądu do rozporządzenia cudzym mieniem, u podłoża którego leży błędne wyobrażenie o rzeczywistości wywołane przez sprawcę. Fałszywe dowody (np. fałszywe zeznania lub podrobione dokumenty) nie mogą być utożsamiane z nieprawdziwymi twierdzeniami stron w pozwie, pismach procesowych albo oświadczeniach procesowych. Nie wyczerpuje bowiem znamion oszustwa proste przytoczenie w procesie cywilnym fałszywych okoliczności zwłaszcza, że strona przeciwna może się bronić, a sąd obowiązany jest opierać swoje wyroki na wynikach postępowania, a nie twierdzeniach stron (por. J. Bednarzak, Przestępstwo oszustwa w polskim prawie karnym, Warszawa 1971, s. 146).

W literaturze i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że osobą wprowadzoną w błąd może być sędzia zasiadający w sądzie rozpoznającym spór cywilnoprawny. Warunkiem odpowiedzialności za oszustwo na gruncie art. 286 § 1 k.k. jest jednak tożsamość osoby wprowadzonej w błąd i rozporządzającej cudzym mieniem. W przypadku oszustwa na szkodę osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej wprowadzenie w błąd (lub inne oszukańcze metody) dotyczy osób fizycznych wchodzących w skład organu tej jednostki (wyrok SN z dnia 5 grudnia 2006r., sygn. WA – 32/06, OSNwSK 2006, Nr 1, poz. 2362). W interesującym nas przypadku wprowadzony w błąd sędzia (osoba fizyczna) wykonuje czynności w imieniu organu procesowego (wydanie wyroku). Uznanie, że sąd (sędzia) jest wprowadzony w błąd i dokonuje rozporządzenia mieniem, spełnia zatem warunek tożsamości osoby wprowadzonej w błąd i osoby rozporządzającej mieniem (por. wyrok SN z dnia 10 czerwca 2010r. sygn. IV K.K. – 1/10, LEX 590282).

III. W realiach niniejszej sprawy warto odnieść się również do tego, jak na gruncie art. 286 § 1 k.k. należy rozumieć znamię „rozporządzenia mieniem”. Z pozoru może on wskazywać na wybitnie cywilistyczne rozumienie tego określenia. W prawie cywilnym nie można wskazać jednego i powszechnie akceptowanego sposobu rozumienia pojęcia „rozporządzenie", jednak występuje w nim pojęcie czynności prawnej rozporządzającej, przez którą rozumie się czynność prawną polegającą na przeniesieniu (zbycie lub nabycie), obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu prawa majątkowego. Jak podkreśla się w literaturze cywilistycznej, w przypadku czynności rozporządzających istotny jest efekt majątkowy, sprowadzający się do utraty lub pomniejszenia aktywów po stronie rozporządzającego lub innej osoby, w imieniu której działa rozporządzający. Do czynności rozporządzających nie zalicza się w rozumieniu prawa cywilnego tzw. czynności zobowiązujących ani też czynności faktycznych prowadzących do zmiany we władaniu składnikami mienia, takich jak na przykład przeniesienie posiadania (por. J. Wasilkowski, Pojęcie własności we współczesnym prawie polskim, Warszawa 1972, s. 48 i następne; W. Cieślak, M. Górowski, Glosa do postanowienia SN z 29 stycznia 2004r., Rejent 2004, s. 145-147).

Przeprowadzając gruntowną analizę dorobku literatury i orzecznictwa cytowani autorzy komentarza do kodeksu karnego M. K. i P. K. słusznie przypomnieli, że w polskim piśmiennictwie karnistycznym zdecydowanie dominuje szerokie rozumienie pojęcia „rozporządzenia mieniem", obejmujące czynności o skutkach rzeczowych, jak i obligacyjnych, a także czynności nieuregulowane przez przepisy prawa cywilnego, lecz określone w innych dziedzinach prawa (por. J. Bednarzak, Przestępstwo oszustwa w polskim prawie karnym, Warszawa 1971, s. 70 i następne; E. Pływaczewski [w:] Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, red. A. Marek, Warszawa 1986, s. 389). M. K. i P. K. podkreślili, że „ przyjęcie zasady wykładni związanej, a zatem opierającej się na cywilistycznym rozumieniu pojęcia „rozporządza" jako czynności rozporządzającej, pozostawiałoby poza zakresem wiele czynności, które prowadzą do zwiększenia pasywów osoby dokonującej czynności, jednak nie przejawiają się specyficznym skutkiem, jakim jest zbycie lub nabycie, obciążenie albo zniesienia prawa majątkowego. Rozporządzenie mieniem nie obejmowałoby w takim ujęciu także czynności faktycznej, jaką jest przeniesienie posiadania. Takie zawężenie zakresu skutku, przesądzające o ograniczeniu kryminalizacji na podstawie art. 286 § 1 k.k., pozbawione jest dostatecznego uzasadnienia. Podkreślić należy, że ustawodawca w żaden sposób nie wskazuje, że rozporządzenie mieniem, jako znamię przestępstwa oszustwa, ma jednoznacznie cywilistyczną konotację, a tym samym nie przesądza o konieczności dokonywania związanej wykładni tego pojęcia” (M. Dąbrowska-Kardas i P. Kardas [w:] A. Zoll (red.), A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna. Zakamycze 2006, Tom III, teza 59 do art. 286 k.k.).

W konsekwencji należy przyjąć, że pojęcie "rozporządzenia mieniem" rozumieć należy na gruncie art. 286 § 1 k.k. autonomicznie. Przez rozporządzenie mieniem rozumieć należy wszelkie czynności prowadzące do zmiany stanu majątkowego, w szczególności zmiany we władaniu mieniem (por. O. Górniok, Niekorzystne rozporządzenie i cudze mienie jako znamiona przestępstwa oszustwa na trle niektórych sposobów wyłudzeń nieruchomości, Prokuratura i Prawo 2002, Nr 9, s. 9-11; A. Preibisz, Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako znamię oszustwa (art. 286 § 1 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 10, poz. 72, s. 64 i następne). Rozporządzenie mieniem może nastąpić we wszelkich formach przewidzianych przez przepisy prawa, a więc zarówno takich, które przyjmują postać czynności rozporządzających w rozumieniu prawa cywilnego, jak i takich, które sprowadzają się do czynności zobowiązujących lub czynności zobowiązująco-rozporządzających (por. M. Dąbrowska-Kardas i P. Kardas [w:] A. Zoll (red.), A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna. Zakamycze 2006, Tom III, teza 60 do art. 286 k.k.; także A. Preibisz, Niekorzystne rozporządzenie mieniem jako znamię oszustwa (art. 286 § 1 k.k.), „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 10, poz. 72, s. 64 i następne).

Za tak szerokim rozumieniem znamienia „rozporządzenia mieniem” konsekwentnie opowiedział się Sąd Najwyższy. W wyroku z dnia 29 listopada 2012r. sygn. V K.K. – 419/11 stwierdził jednoznacznie: „ Cywilnoprawne znaczenie "rozporządzenia mieniem" nie determinuje wykładni tego pojęcia na gruncie znamion strony przedmiotowej przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. Ma ono tu bowiem znaczenie swoiste, odpowiadające przedmiotowi ochrony i odnosi się do szeroko postrzeganego stanu majątkowego pokrzywdzonego. Jego niekorzystną zmianę może wywołać rozporządzenie, rozumiane jako każda czynność zadysponowania mieniem, przewidziana przez przepisy prawa, kształtująca określony stan prawny. Czynnością tą może być także rozstrzygnięcie przez sąd w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku. Jeżeli doszło do pominięcia w postanowieniu sądu osoby uprawnionej do dziedziczenia, na skutek przedstawienia fałszywych dowodów przez sprawcę zmierzającego do osiągnięcia korzyści majątkowej, to taki czyn może stanowić tzw. oszustwo sądowe, wypełniające znamiona przestępstwa określonego w art. 286 § 1 k.k. Jego specyfika polega na tym, że "osobą" wprowadzoną w błąd i dokonującą rozporządzenia mieniem jest sąd, a pokrzywdzoną osoba, względem której orzeczenie sądu wywołuje niekorzystne zmiany w sytuacji majątkowej” (OSP 2013, nr 9, poz. 85).

W kolejnym wyroku z dnia 17 maja 2012r. sygn. V KK – 322/11 Sąd Najwyższy przesądził, że „ określając skutek działania sprawcy przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. ustawodawca nie odwołał się, tak jak np. w art. 284 § 1 k.k. do pojęcia prawa majątkowego, lecz posłużył się pojęciem niekorzystnego rozporządzenia mieniem, które musi być rozumiane, jako wszelkie czynności prowadzące do pogorszenia sytuacji majątkowej pokrzywdzonego. W przypadku "oszustwa sądowego" celem wdrożenia postępowania w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku nie jest przecież potwierdzenie istniejącego w chwili otwarcia spadku stanu rzeczy, ale określenie go w taki, niezgodny z rzeczywistością sposób, który umożliwiał będzie sprawcy tego przestępstwa, realne wejście w uprawnienia przysługujące osobie legitymującej się postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku i rzeczywiste dysponowanie majątkiem spadkowym” (Prokuratura i Prawo –wkładka 2013, nr 1, poz. 9).

IV. Przestępstwo oszustwa z art. 286 § 1 k.k. zachodzi wyłącznie, gdy dochodzi o „niekorzystnego” rozporządzenia mieniem, przy czym nie może ono być utożsamiane z wyrządzeniem szkody. W orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że „niekorzystne rozporządzenie mieniem" ma miejsce wówczas, gdy sprawca, za pomocą wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, doprowadza inną osobę do takiego rozporządzenia mieniem, które jest niekorzystne z punktu widzenia jej interesów (por. wyrok SN z 30 sierpnia 2000r., sygn. V KKN – 267/00, OSP 2001, z. 3, poz. 51; wyrok SN z 21 sierpnia 2002r., III KK – 230/02, Prokuratura i Prawo 2003, nr 3, poz. 12).

Nie budzi wątpliwości, że pojęcie „niekorzystne rozporządzenie mieniem" ma szeroki zakres znaczeniowy i obejmuje zarówno rzeczywiste uszczerbki w majątku poszkodowanego ( damnum emergens), jak i spodziewane a utracone, w wyniku zachowania sprawcy prowadzącego do niekorzystnego rozporządzenia, korzyści ( lucrum cessans). Niekorzystne rozporządzenie mieniem może także sprowadzać się do sytuacji, w której interesy majątkowe pokrzywdzonego ulegają pogorszeniu, mimo iż nie doszło do powstania po stronie rozporządzającego lub osoby, w imieniu której rozporządzenie nastąpiło, szkody majątkowej. Niekorzystność nie oznacza bowiem ani konieczności wyrządzenia rzeczywistej szkody, ani też jej niepowetowalności. Niekorzystne rozporządzenie mieniem to pojęcie szersze od terminów "szkoda" i "strata" (por. wyrok SA w Łodzi z 29 stycznia 2001 r., II Aka 74/01, Prok. i Pr. 2002, nr 10, poz. 16; także M. Dąbrowska-Kardas i P. Kardas [w:] A. Zoll (red.), A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna. Zakamycze 2006, Tom III, teza 66 do art. 286 k.k.).

Powstanie szkody w mieniu nie jest zatem warunkiem koniecznym uznania rozporządzenia mieniem za niekorzystne (por. postanowienie SN z 27 czerwca 2001r., sygn. V KKN – 96/99, LEX nr 51672), a przestępstwo oszustwa zachodzi także, gdy sprawca doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem, w wyniku którego dochodzi do pogorszenia sytuacji majątkowej pokrzywdzonego. Ocena, czy doszło do niekorzystnej zmiany tej sytuacji w konsekwencji rozporządzenia mieniem, dokonywana być powinna w oparciu o kryteria obiektywne (por. wyrok SN z 30 sierpnia 2000r., sygn. V KKN – 267/00, OSNKW 2000, nr 9-10, poz. 85). Co więcej, niekorzystne rozporządzenie mieniem może polegać na zmniejszeniu wartości roszczenia przez zmniejszenie wartości prawa lub przedmiotu, którego ono dotyczy. Podstawą oceny, czy w konkretnym przypadku doszło do niekorzystnego rozporządzenia, jest porównanie sytuacji pokrzywdzonego istniejącej bezpośrednio przed dokonaniem rozporządzenia oraz sytuacji po dokonaniu tej czynności przez oszukanego. Na ocenę rozporządzenia mieniem jako niekorzystnego nie wpływają zmiany stanu majątkowego wynikające z późniejszego rozwoju wydarzeń (por. M. Dąbrowska-Kardas i P. Kardas [w:] A. Zoll (red.), A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski, M. Rodzynkiewicz, M. Szewczyk, W. Wróbel, Kodeks karny. Komentarz. Część szczególna. Zakamycze 2006, Tom III, teza 75 do art. 286 k.k.).

V. Odnosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy, należy jednoznacznie stwierdzić, że Sąd Okręgowy we Wrocławiu trafnie ustalił, że istota przestępstwa popełnionego przez oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) sprowadzała się do powołania i takiego zorganizowania fundacji (...), by wprowadzić w błąd, iż będzie ona realizować cele statutowe, choć zamiaru takiego obaj oskarżeni od początku nie mieli. Do takiej przestępczej działalności włączyli się pozostali oskarżeni, w tym W. M. (1), która jako prezes fundacji miała pełny wgląd do rzeczywistych działań fundacji i zakresu wykorzystania środków zasądzanych przez sądy powszechne na statutową działalność fundacji. Jednocześnie akceptowała brak takich statutowych działań fundacji, traktując ją, jak pozostali oskarżeni: D. M. i Z. M. (1), jako narzędzie do realizacji swoich własnych celów, bez oglądania się na cele statutowe.

W literaturze wyrażono poglądy (T. Oczkowski, Oszustwo jako przestępstwo majątkowe i gospodarcze. Zakamycze 2004, s. 55, także ten sam autor w: System Prawa Karnego Tom 9, Przestępstwa przeciwko mieniu i gospodarcze, Komentarz do wybranych przepisów K.K. pod red. R. Zawłockiego , Wydawnictwo Beck 2011, a przed wojną A. Mogilnicki, Na marginesie orzecznictwa. Oszustwo, GSW 1933, Nr 8, s. 114), że za karalne oszustwo można uznać doprowadzenie do wydania przez sąd orzeczenia zasądzającego pewne roszczenia na rzecz osoby, która zastosowała podstępne zabiegi (w tym wypadku przez przedstawicieli fundacji (...) zwracających się do sądów powszechnych o zasądzanie świadczeń pieniężnych na podstawie art. 47a k.k. i art. 49a k.k. na rzecz fundacji z zapewnieniem, że zostaną przeznaczone na cele statutowe). Jest absolutnie oczywiste, że gdyby sądy (sędziowie) nie zostały wprowadzone w błąd co do rzeczywistego wykorzystania zasądzanych środków, to nie podejmowałyby takich rozstrzygnięć.

Jak słusznie akcentowano w literaturze: „ Wszelkie zatem podstępne zabiegi stron, połączone z przedstawianiem nieprawdziwych dowodów przed wydaniem wyroku, będą oceniane jako usiłowanie dokonania oszustwa, albowiem każdy taki dowód podlega swobodnej ocenie sądu, który może dać mu wiarę bądź nie. Odrzucenie fałszywych dowodów przez sąd i oparcie wyroku na prawdziwości innych traktowane będzie w ten sam sposób, jako usiłowanie dokonania oszustwa sądowego" (Z. Kukuła, Dochodzenie roszczeń majątkowych w procesie cywilnym a oszustwo sądowe, Monitor Prawniczy 2006, Nr 12). Oczywiste jest to, że dokonanie oszustwa, także oszustwa sądowego, możliwe jest przy wykorzystaniu wszelkich sposobów, które mają zniekształcić rzeczywistość istniejącą w chwili wydania orzeczenia sądu. Orzeczenie o zasadzeniu świadczeń pieniężnych na podstawie art. 47a k.k. i art. 49a k.k. na rzecz fundacji (...) niewątpliwie miało charakter konstytutywny, gdyż tworzyło nowe zdarzenie w świecie rzeczywistym, polegające na obowiązku zapłaty określonej należności na rzecz fundacji przez skazanych i w literaturze karnistycznej nie budzi wątpliwości, że orzeczenia takie mogą być podstawą uznania czynu za „oszustwo sądowe” (A. Pilch, Oszustwo sądowe – trójkątne oszustwo, "Przegląd Sądowy" 2010, nr 1, s. 125-138; A. Jezusek, Oszustwo sądowe w sprawie cywilnej jako rozporządzenie mieniem w rozumieniu art. 286 k.k., Przegląd Sądowy 2012, nr 1, s. 66 i następne; glosa R. Zawłockiego do wyroku SN z dnia 14.01.2010r., sygn. V KK – 235/09, Monitor Prawniczy 2012, nr 9, s. 490-494; M. Macher, Oszustwo sądowe. Możliwość stosowania konstrukcji w obowiązującym stanie prawnym, Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury 2013, nr 2, s. 64-73; A. Drozd, Koncepcja oszustwa sądowego w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku). Potwierdza to również stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w cytowanych wyżej wyrokach: z dnia 29 listopada 2012r. sygn. V K.K. – 419/11 (OSP 2013, nr 9, poz. 85) oraz z dnia 17 maja 2012r. sygn. V KK – 322/11 (Prokuratura i Prawo –wkładka 2013, nr 1, poz. 9). Orzeczenie sądowe w tym wypadku potwierdzało nieprawdziwy stan rzeczy (przeznaczenie zasądzanych środków na akceptowane społecznie cele pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych) i kreowało nieuprawniony podmiot jako beneficjenta wspomnianych rozstrzygnięć (por. Z. Kukuła, Glosa do wyroku SN z dnia 17 maja 2012r. sygn. V K.K. – 322/11, Państwo i Prawo 2014r., nr 2, s. 135-141).

VI. Jak już wyżej wskazano, z pewnością w realiach niniejszej sprawy pokrzywdzonymi przestępstwami z art. 286 § 1 k.k. (w zw. z art. 294 § 1 k.k.) nie były ani sądy Rzeczypospolitej Polskiej, ani tym bardziej skazani za wypadki drogowe, wobec których orzeczono na rzecz fundacji (...) nawiązki lub świadczenia pieniężne, a zatem po ich stronie nie mogło dojść do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, gdyż wypełniali swoje obowiązki wynikające z orzeczonych środków karnych. Zresztą, w taki sposób nie formułował również zarzutów prokurator w akcie oskarżenia, wskazując, że oskarżeni działali na szkodę „interesu publicznego”.

Można było się zatem zastanawiać, kto rzeczywiście może być uznany za pokrzywdzonego w niniejszej sprawie, a w szczególności czy są to osoby bezpośrednio poszkodowane w wypadkach komunikacyjnych, które nie otrzymały żadnego wsparcia ze świadczeń pieniężnych wpłaconych na rzecz fundacji (...), a które mogłyby na nie liczyć, gdyby fundacja prawidłowo wykonywała swoje cele statutowe, czy też szkoda zaistniała w ogólnie pojętym „interesie publicznym”, przez co należy rozumieć pewien system pomocy ofiarom wypadków komunikacyjnych ukształtowanych przez ustawodawcę normami przepisów art. 47a k.k. i art. 49a k.k..

W tym pierwszym wariancie, przyjęcie, że pokrzywdzone przestępstwem są osoby bezpośrednio oczekujące wsparcia finansowego miało poważne mankamenty natury praktycznej wobec niemożności imiennego wskazania co do tożsamości osób poszkodowanych wypadkami komunikacyjnymi (i to w dodatku osób, które występowały o pomoc do fundacji (...), lecz jej nie otrzymały albo otrzymały w wysokości niesatysfakcjonującej lub niedpowiadającej ich stopniowi uszczerbku na zdrowiu w wyniku wypadku komunikacyjnego). Oprócz tego, zachodziłyby zasadnicze wątpliwości, czy wspomniane osoby rzeczywiście zyskałyby status osób pokrzywdzonych przestępstwem „bezpośrednio”, co wynika z treści art. 49 § 1 k.p.k..

Przedstawiony w akcie oskarżenia przez prokuratora zapis, że przestępstwo popełnione przez oskarżonych było zwrócone przeciwko interesowi publicznemu, wyrażającemu się w tym, żeby środki ze świadczeń pieniężnych i nawiązek, orzekanych na podstawie Kodeksu karnego, były przekazywane na cele nakazane prawem, było niewątpliwie trafne i miało decydujące znaczenie dla właściwego oznaczenia pokrzywdzonego.

Należy bowiem jednoznacznie stwierdzić, że poprzez regulacje prawne obowiązujące w datach zarzutów aktu oskarżenia (od 12 marca 1999 r. do 15 listopada 2001r.), wprowadzono do polskiej procedury karnej przepisy art. 47 § 1 k.k., art. 47a k.k. i 49 k.k., zakładające, iż zasądzane nawiązki i świadczenia pieniężne przeznaczone na cele społeczne nie trafiały bezpośrednio do osób pokrzywdzonych przestępstwem, lecz na cel społeczny związany z ochroną zdrowia (art. 47 § 1 k.k.), na określony cel społeczny (art. 49 k.k.), a po wprowadzeniu, ustawą z dnia 14.04.2000r. (Dz. U. 2000, Nr 48, poz. 548), art. 47a k.k., na rzecz wymienionych w tym przepisie instytucji, fundacji, organizacji społecznych lub stowarzyszeń. Zresztą podobne regulacje były zawarte nie tylko w przepisach Kodeksu karnego, lecz także w innych ustawach, przykładowo:

1.  w art. 55 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jednolity: Dz. U. z 2003r. Nr 24, poz. 198 z późniejszymi zmianami) przewidującego nawiązkę „ na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii”;

2.  w art. 70 ust. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005r. o przeciwdziałaniu narkomanii (tekst jednolity: Dz. U. z 2012r. Nr 124 z późniejszymi zmianami) przewidującego nawiązkę „ na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii”;

3.  w art. 37 Kodeksu wykroczeń nawiązkę „ na inny cel społeczny wskazany przez organ orzekający”;

4.  w art. 35 ust. 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o ochronie zwierząt (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r. Nr 856) przewidującego nawiązkę „ na cel związany z ochroną zwierząt, wskazany przez sąd”.

Wspomniane przykłady pokazują, że ustawodawca w pewnych sferach życia społecznego zorganizował taki system wspomagania szczytnych celów społecznych środkami finansowymi orzekanymi w ramach postępowań karnych, który nie zakładał pośrednictwa urzędników państwa w podziale tych środków, lecz kierował je do podmiotów pozarządowych (poza administracją państwową), co miało na celu sprawniejsze i sprawiedliwsze wykorzystanie wspomnianych środków.

Odnosząc to na grunt przepisów art. 47 § 1 k.k., art. 47a k.k. i art. 49a k.k. należy stwierdzić, że poprzez taką regulację kodeksową, państwo stworzyło pośredni system kompensacyjny pozarządowych podmiotów, które w ramach swojej działalności statutowej zajmowały się wspieraniem ofiar przestępstw i niesieniem im różnorakiej pomocy. To, czy poszkodowany przestępstwem otrzymał finansową pomoc ze środków uzyskanych z zasądzonych nawiązek lub świadczeń pieniężnych, nie zależało wyłącznie od ich orzeczenia przez sąd. Środki te nie były wypłacane bezpośrednio takim poszkodowanym, lecz zasądzano je na rzecz podmiotów działających w ramach wskazanego wyżej prawnego system niesienia pomocy ofiarom przestępstw. Pieniądze z wpłacanych nawiązek i świadczeń pieniężnych stawały się własnością tych podmiotów i one decydowały w jaki sposób pomoc będzie realizowana. To czy poszkodowany otrzymał bezpośrednią pomoc, w postaci realnego wsparcia finansowego zależało od wielu okoliczności.

Niewątpliwie wypłatę wspomnianych środków finansowych na rzecz osób poszkodowanych przestępstwem inicjowało wystąpienie osób fizycznych pokrzywdzonych przestępstwami do podmiotów pozarządowych, do których zadań należała analiza takich wniosków i decyzja o wypłacie środków lub innej pomocy. Pochodzące z orzeczeń sądowych środki finansowe nie były w całości przekazywane poszkodowanym w formie wypłaty gotówki czy refundacji leczenia, pomocy rzeczowej (protez, wózków inwalidzkich itp.), gdyż część z nich była przeznaczona:

1)  na reprezentowanie poszkodowanego w załatwianiu różnego rodzaju spraw, wynikłych w związku z wypadkiem (spory z ubezpieczycielem, formalności związane z leczeniem, rehabilitacja);

2)  na działalność edukacyjną i informacyjną, szkolenie i profilaktykę;

3)  na bieżącą działalność podmiotu pozarządowego pośredniczącego w kierowaniu pomocy poszkodowanym (obsługa biurowa, wynagrodzenie ekspertyz biegłych itp.).

Mając powyższe na uwadze, przypisane oskarżonym przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. polegało na oszukańczym wprowadzeniu fundacji (...) do utworzonego na podstawie art. 47 § 1 k.k., art. 49a k.k. i potem 47a k.k. (przed zmianą) prawnego systemu niesienia pomocy materialnej ofiarom przestępstw i przejmowania tym sposobem dla siebie zasądzanych przez sądy na rzecz tego systemu (działających w nim podmiotów) środków w postaci nawiązek i świadczeń pieniężnych z art. 39 pkt 7 k.k., pod pozorem, że fundacja ta będzie realizować swoje cele statutowe w zakresie świadczenia pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych.

W tej sytuacji, za bezpośrednio pokrzywdzonego takim przestępstwem oszustwa należy uznać utworzony przez państwo, na podstawie przepisów Kodeksu karnego, prawny system niesienia pomocy materialnej ofiarom przestępstw, a bezpośrednio nadzorowany przez Ministra Sprawiedliwości na podstawie przepisów Kodeksu karnego wykonawczego (art. 196 i 196a k.k.w. – w brzmieniu obowiązującym w okresie objętym zarzutami aktu oskarżenia).

Bezpośrednim skutkiem przestępstw za art. 286 § 1 k.k. popełnionych przez oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) było bowiem uszczuplenie wpływów wszystkich podmiotów pozarządowych wykonujących prawidłowo swoje cele statutowe w zakresie świadczenia pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych (na podstawie art. 47 § 1 k.k., art. 47a k.k. i art. 49a k.k.), które powinny działać w miejsce fundacji (...), wprowadzonej do systemu drogą oszustwa. To te podmioty pozarządowe, jako zbiorcze elementy systemu pomocy ofiarom przestępstw komunikacyjnych, na skutek popełnionego przez oskarżonych przestępstwa oszustwa, nie zostały adresatami zasądzanych przez sądy powszechne nawiązek i świadczeń pieniężnych, zasądzonych na rzecz fundacji (...) w wyniku oszukańczych działań jej przedstawicieli. Natomiast pokrzywdzonymi pośrednio przestępstwami były ofiary przestępstw komunikacyjnych, jako beneficjenci pomocy udzielanej przez podmioty otrzymujące świadczenia na podstawie art. 47 § 1, art. 47a k.k. i art. 49a k.k.. Czyn polegający na uszczupleniu majątku utworzonego, na podstawie obowiązujących w dacie zarzutów art. 47 § 1 k.k., art. 49 k.k. i art. 47a k.k., prawnego systemu niesienia pomocy materialnej ofiarom przestępstw, nie indywidualizuje bliżej pokrzywdzonego, jako konkretnej osoby, instytucji lub organizacji. Czyn taki jest skierowany przeciwko majątkowi wspólnemu, przekazanemu przez państwo podmiotom mającym nieść pomoc materialną ofiarom przestępstw i jest niewątpliwie działaniem na szkodę interesu publicznego, co prawidłowo zarzucano w akcie oskarżenia wniesionym w niniejszej sprawie.

Z tych przyczyn zarzuty obrazy prawa materialnego formułowane w apelacjach obrońców oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) były nieuzasadnione. Idąc torem argumentacji obrońców, właściwie obojętne prawnokarnie musiałyby być czyny polegające na wyłudzeniu świadczeń z tytułu nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzanych przez sądy powszechne na rzecz podmiotu założonego wyłącznie po to, aby środki te wyłudzać. Takie argumenty są skrajnie błędne i sprzeczne z zasadą racjonalności ustawodawcy oraz zasadami państwa prawa.

Kwestia prawidłowości kar na tle apelacji prokuratora oraz na podstawie art. 447 § 1 k.p.k. w kontekście apelacji obrońców oskarżonych

I. Na wstępie należy zastrzec, że mimo ograniczeń wynikających z pośredniego zakazu reformationis in peius z art. 443 k.p.k., który nakazywał zmiany zaskarżonego wyroku co do wszystkich oskarżonych:

a)  w odniesieniu do oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) co do przestępstw z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanych im w punktach I i IV części rozstrzygającej przez przyjęcie, że wyłudzili pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 3.384.438,- złotych;

b)  w odniesieniu do oskarżonej W. M. (1) co do przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. przypisanego jej w punkcie V części rozstrzygającej przez przyjęcie, że oskarżona W. M. (1) w okresie od 12 marca 2001r. do 4 listopada 2002r. wyłudziła pieniądze w kwocie nie mniejszej niż 2.823.741,- złotych;

nie zachodziły przesłanki uniemożliwiające podwyższenie kar orzeczonych w stosunku do wymienionych oskarżonych wynikające z zakazu ne peius z art. 454 § 2 k.p.k., gdyż przyjęcie wskazanych wartości wyłudzonych środków z tytułu nawiązek i świadczeń pieniężnych nie miało wpływu na zaostrzenie kar w stosunku do oskarżonych: D. M. i Z. M. (1).

Po pierwsze, jak już wyżej wskazano zmiana opisu przestępstw przypisanych oskarżonym wynikała wyłącznie z potrzeby respektowania pośredniego zakazu reformationis in peius z art. 443 k.p.k., mimo prawidłowości ustaleń poczynionych przez Sąd I instancji.

Po wtóre, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, którego wyrazem jest uchwała z dnia 23 marca 2011r. sygn. I KZP – 28/10 „ artykuł 454 § 2 k.p.k. zakazuje sądowi odwoławczemu orzeczenia surowszej kary pozbawienia wolności jedynie wówczas, gdy zmiana ustaleń faktycznych miałaby wpływ na zaostrzenie tej kary” (OSNKW 2011 z. 4, poz. 30; podobnie choćby postanowienie SN z dnia 6 czerwca 2011r. sygn. V KK – 124/11 – LEX nr 848181). Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie zachodzi, gdyż wysokość wyłudzonych środków z tytułu nawiązek i świadczeń pieniężnych zasądzonych przez sądy powszechne na podstawie art. 47a k.k. i art. 49a k.k. była tak wysoka, że przesądzała o kwalifikacji prawnej z art. 294 § 1 k.k. oraz na niezmiennym poziomie przesądzała o wysokim stopniu społecznej szkodliwości.

II. Na uwzględnienie w pełni zasługiwała apelacja Prokuratora Okręgowego we Wrocławiu w części odnoszącej się do zarzutów rażącej niewspółmierności kar pozbawienia wolności orzeczonych w stosunku do oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) za przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. z art. 294 § 1 k.k. i art. 12 k.k., przypisane w punktach I i IV części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku, a w stosunku do oskarżonego D. M. także w części odnoszącej się do zarzutu rażącej niewspółmierności kary łącznej pozbawienia wolności.

Należy się zgodzić z Sądem Okręgowym, który na stronach 201-205 uzasadnienia zaskarżonego wyroku (k. 22183-22185) wskazał, że przy wymiarze kar jednostkowych dla oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) należało brać pod uwagę stopień ich winy, stopień społecznej szkodliwości przypisanych czynów oraz cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do oskarżonych, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa. Niewątpliwie stopień społecznej szkodliwości czynów popełnionych przez oskarżonych był wysoki. Oskarżeni założyli fundację mającą nieść pomoc dzieciom poszkodowanym w wypadkach (...) jedynie po to, aby z tej „działalności” czerpać dla siebie korzyści majątkowe. Działali sposób w pełni przemyślany, zaplanowany i dokładnie opracowany przez oskarżonych: D. M. i Z. M. (1). Oskarżeni ci wykazali się brakiem poszanowania dla powszechnie akcep­towalnych i ważnych społecznie celów. Wykorzystali poczucie celu, który rzekomo mieli realizować oraz przekonanie, że osoba zaangażowana w pomoc innym (zwłaszcza dzieciom) zasługuje na zaufanie i wsparcie. W swojej działalności wykorzystali organy państwowe, porządek prawny i wymiar sprawiedliwości. Działali wspólnie i w porozumie­niu, wcią­gając w swoją działalność inne osoby – członków rodziny i znajomych, którymi manipulowali. To oni rządzili w fundacji i kierowali jej działalnością. Ich motywacja zasługuje na szczególne potępienie. Sąd miał także na względzie wartość mienia będące­go przedmiotem przestępstwa oraz fakt, że stosunkowo duża kwota środków jest obecnie nie do odzyskania.

Okolicznością obciążającą w stosunku do oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) była ich uprzednia karalność, a także to, że czynów będących przedmiotem postępowania dopuścili się oni w czasie, kiedy prowadzono przeciwko nim postępowania karne o przestępstwa oszustwa i mimo sto­sowania wobec nich środków zapobiegawczych w tych postępowaniach. Sąd I instancji nie dopatrzył się przy tym okoliczności łagodzących w stosunku do oskarżonych: D. M.­ki i Z. M. (1), chociaż dla wymiaru kary miała znaczenie okoliczność, że ośrodek (...) w P., został w całości zabezpieczony, a także długi okres czasu, jaki upłynął od wszczęcia postępowania przeciwko oskarżonym do czasu wyrokowania.

Mimo takich ustaleń Sąd Okręgowy wymierzył oskarżonym: D. M. i Z. M. (1) rażąco łagodne kary po 2 lata pozbawienia wolności, które – jak słusznie podniósł w apelacji oskarżyciel publiczny – nie wypełniały celów kary określonych w art. 53 § 1 i 2 k.k. oraz nie w pełni uwzględniały przedstawione wyżej okoliczności obciążające. Należało w pełni podzielić stanowisko prokuratora, że za sprawiedliwe można uznać wyłącznie kary po 7 lat pozbawienia wolności za przestępstwa przypisane oskarżonym: D. M. i Z. M. (1) w punktach I i IV części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku, a w stosunku do oskarżonego D. M. sprawiedliwą mogła być wyłącznie kara łączna 7 lat pozbawienia wolności.

Niewątpliwie jedynie takie kary ugruntują w obu oskarżonych przekonanie o nieuchronności kary i o randzie i skali popełnionych przez nich przestępstw. Tylko kary w tej postaci zostaną odebrane w odzewie społecznym jako wyważone i sprawiedliwe, a także zrozumiałe jako antidotum na zagrożenia społeczne.

Prowadziło to do uwzględnienia apelacji prokuratora w tej części i podwyższenia orzeczonych kar pozbawienia wolności wobec oskarżonych: D. M. i Z. M. (1) za przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. z art. 294 § 1 k.k. i art. 12 k.k., przypisane w punktach I i IV części rozstrzygającej i wymierzenia im za te przestępstwa kar po 7 lat pozbawienia wolności, przy niewielkiej korekcie orzeczonych kar grzywny i obniżeniu ich do 200 stawek dziennych, z ustaleniem wysokości jednej stawki dziennej grzywny na 20 złotych.

III. Nie uwzględniono apelacji Prokuratora Okręgowego we Wrocławiu w odniesieniu do oskarżonej W. M. (1), gdyż stopień winy i społecznej szkodliwości przypisanego jej przestępstwa był znacznie niższy niż oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), ze względu na jej mniejszą rolę w przestępczej działalności, a także znacznie mniejsze możliwości wpływu na tę działalność. Można się było zatem zgodzić z Sądem I instancji, że orzeczona wobec niej kara jednego roku i 6 miesięcy pobawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, w połączeniu z karą 400 stawek dziennych grzywny, z ustaleniem wysokości jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych oraz środkiem karnym zakazu pełnienia funkcji założyciela, fundatora, udziałowca, członka zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółkach prawa handlowego, fundacjach i stowarzyszeniach oraz organizacjach społecznych na okres 7 lat, nie odznaczała się rażącą niewspółmiernością (rażącą łagodnością).

Jak słusznie zwrócono uwagę w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, oskarżona W. M. (1) nie była pomysłodawczynią założenia fundacji (...) i nie miała decydującego głosu w kluczowych kwestiach działalności fundacji. Nie może to pozostać bez wpływu na wymiar kary pozbawienia wolności wobec niej. Oskarżona W. M. (1) nie była dotychczas karana, co należało uznać za okoliczność łagodzącą, a nadto jak słusznie stwierdził Sąd I instancji na stronach 202-204 uzasadnienia zaskarżonego wyroku (k. 22183v-22184v) oskarżona W. M. (1) była manipulowana przede wszystkim przez oskarżonego D. M., którzy wraz z oskarżonym Z. M. (1) rządzili w fundacji, kierowali nią, podejmowali wszelkie decyzje i podporządkowywali sobie inne działające w niej osoby.

Wreszcie, okres ponad 5-miesięcznego pozbawienia wolności oskarżonej W. M. (1) w trakcie tymczasowego aresztowania (od 5 listopada 2002r. do 16 kwietnia 2003r.) niewątpliwie wywarł skutki resocjalizacyjne (wychowawcze i zapobiegawcze) wobec niej, wyrabiając w dotychczas niekaranej oskarżonej przekonanie, że przestępstwo się nie opłaca.

Należy się także zgodzić z diagnozą Sądu Okręgowego we Wrocławiu, że wobec oskarżonej W. M. (1) zachodzi dodatnia prognoza kryminologiczno – społeczna uzasadniająca przekonanie, że mimo warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej wobec niej kary, wykona ona nałożone obowiązki i będzie przestrzegać w przyszłości porządku prawnego, a w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa.

Nie była zasadna apelacja oskarżyciela publicznego w odniesieniu do oskarżonej W. M. (1), gdyż stopień winy i społecznej szkodliwości przypisanego jej przestępstwa był znacznie niższy niż oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), ze względu na jej mniejszą rolę w przestępczej działalności, a także znacznie mniejsze możliwości wpływu na tej działalności. Można się było zatem zgodzić z Sądem I instancji, że orzeczona wobec niej kara pozbawienia wolności, kara grzywny oraz środek karny zakazu pełnienia funkcji założyciela, fundatora, udziałowca, członka zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej w spółkach prawa handlowego, fundacjach i stowarzyszeniach oraz organizacjach społecznych, były współmierne i sprawiedliwe.

Kwestia prawidłowości przyznania wynagrodzenia adwokackiego w kontekście zażaleń obrońców oskarżonych

Jak już wyżej wskazano, w pełni zasadne były zarzuty zawarte w apelacjach i zażaleniach obrońców z urzędu oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), domagające się podwyższenia wynagrodzenia obrońców z urzędu do wysokości 150 % stawek minimalnych na podstawie § 19 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013r. Nr 461). Prowadziło to do podwyższenia wynagrodzenia przyznanego obrońcom z urzędu oskarżonych: D. M. i Z. M. (1), adwokatom: J. H. i L. A., a na podstawie art. 435 k.p.k. także obrońcy oskarżonej W. M. (1), adw. W. D..

Niewątpliwie z uwagi na merytoryczną zawiłość postępowania, obszerność materiału dowodowego, a także skomplikowaną materię natury faktycznej i prawnej, potrzebę brania udziału w szeregu rozprawach przed sądami obu instancji przez okres ponad 10 lat procesu, kierowania szeregu środków odwoławczych, a w wypadku adw. W. D. także na udziale w wizji lokalnej w ośrodku (...) w P., sprawa niniejsza wymagała od obrońców z urzędu zwiększonego nakładu czasu i pracy, co prowadziło o uznania, że powinno być im przyznane wynagrodzenie na podstawie art. 19 § 1 według Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późniejszymi zmianami), czyli w wysokości 150 % stawek minimalnych. Szczegółowe wykazy należności obrońców za pracę na poszczególnych etapach procesu (za wyjątkiem wynagrodzenia za udział w postępowaniu przez Sądem Apelacyjnym) przedstawia poniższa tabela, przy czym wytłuszczonym drukiem przedstawiono przyznane ostatecznie obrońcom, wynagrodzenia w wysokości 150 % stawek minimalnych.

Podstawą przyznania adwokatom: J. H., L. A. i W. D. – obrońcom z urzędu odpowiednio oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) wynagrodzenia za udzieloną pomoc prawną w postępowaniu odwoławczym, która nie została opłacona, był przepis art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. U. z 2002r., Nr 123, poz. 1058 z późniejszymi zmianami).

Wysokość wynagrodzenia adwokackiego, w tym co do zwrotu podatku VAT, ustalono w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 5, § 19 pkt 1 oraz § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późniejszymi zmianami).

Koszty postępowania odwoławczego

Podstawą przyznania adwokatom: J. H., L. A. i W. D. – obrońcom z urzędu odpowiednio oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) wynagrodzenia za udzieloną pomoc prawną w postępowaniu odwoławczym, która nie została opłacona, był przepis art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. U. z 2002r., Nr 123, poz. 1058 z późniejszymi zmianami).

Wysokość wynagrodzenia adwokackiego, w tym co do zwrotu podatku VAT, ustalono w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 5, § 19 pkt 1 oraz § 2 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 z późniejszymi zmianami).

Orzeczenia o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze oparto o przepisy art. 634 k.p.k. i art. 635 k.p.k., 636 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 633 k.p.k.. biorąc przy tym pod uwagę stan majątkowy i osobisty oskarżonych i ich możliwości finansowe.

Zasądzono od oskarżonych: oskarżonych: D. M., Z. M. (1) i W. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa przypadające na nich koszty sądowe za postępowanie odwoławcze odpowiednio:

a)  wobec oskarżonego D. M. w wysokości 2.513,60 (dwóch tysięcy pięciuset trzynastu 60/100) złotych, na co składa się 1.107 złotych tytułem 1/3 wydatków Skarbu Państwa w tym postępowaniu dotyczących tego oskarżonego oraz 1.400,- złotych tytułem opłaty za obie instancje;

b)  wobec oskarżonego Z. M. (1) w wysokości 2.513,60 (dwóch tysięcy pięciuset trzynastu 60/100) złotych, na co składa się 1.107,- złotych tytułem 1/3 wydatków Skarbu Państwa w tym postępowaniu dotyczących tego oskarżonego oraz 1.400,- złotych tytułem opłaty za obie instancje;

c)  wobec oskarżonej W. M. (1) w wysokości 2.213,60 (dwóch tysięcy dwustu trzynastu 60/100) złotych, na co składa się 1.107,- złotych tytułem 1/3 wydatków Skarbu Państwa w tym postępowaniu dotyczących tej oskarżonej oraz 1.100,- złotych tytułem opłaty za drugą instancję.

Należności z tytułu wydatków Skarbu Państwa były związane z wysokością ryczałtu za doręczenie wezwań i pism w postępowaniu odwoławczym (§ 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2003 r. w sprawie wysokości i sposobu obliczania wydatków Skarbu Państwa w postępowaniu karnym – Dz. U. z 2004r. Nr 4, poz. 25) i z wynagrodzeniem obrońców z urzędu w postępowaniu odwoławczym, zaś wysokość opłat wynikała z art. 8 w zw. z art. 2 ust. 1 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983r. Nr 49, poz. 223 z późniejszymi zmianami). Uwzględniono przy tym stan majątkowy, rodzinny i osobisty oskarżonych, a także ich możliwości finansowe.