Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2012r.

Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku,

III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Maria Jolanta Kazberuk

SA Władysława Prusator-Kałużna

Protokolant: Barbara Chilimoniuk

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2012 r. w Białymstoku

sprawy z wniosku M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy M. G.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 marca 2012 r. sygn. akt V U 1515/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 488/12

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 22 listopada 2011 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 roku, Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił M. G. prawa do emerytury. W ocenie organu rentowego M. G. nie legitymuje się wymaganym, co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w B. od dnia 3 grudnia 1974 roku do dnia 31 maja 1992 roku.

M. G. w odwołaniu od powyższej decyzji wniósł o jej zmianę, zaliczenie mu spornego okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w B. od dnia 3 grudnia 1974 roku do dnia 31 maja 1992 roku do stażu pracy w warunkach szczególnych i przyznanie prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu powyższego odwołania, wyrokiem z dnia 2 marca 2012 roku oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że M. G. ukończył wiek 60 lat, decyzją Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w B. z dnia 29 grudnia 2010 roku przyznano mu świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia w związku z opieką nad matką. Ostatnim pracodawcą wnioskodawcy był Urząd Miasta B.. Kwestią sporną w niniejszej sprawie było, czy M. G. legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych. Na ta okoliczność wnioskodawca przedstawił dwa świadectwa pracy dotyczące okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w B. od dnia 3 grudnia 1974 roku do dnia 31 lipca 1992 roku, z których wynikało, że w spornym okresie pracował jako mechanik pojazdów samochodowych. Mając na uwadze wyjaśnienia wnioskodawcy oraz zeznania świadków K. M. i W. N., Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca, będąc zatrudnionym w spornym okresie jako mechanik, nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, bowiem nie wykonywał co najmniej przez 8 godzin dziennie czynności wyłącznie w kanale remontowym. Potrzeba skorzystania z kanału remontowego występowała w razie konieczności wymontowania z samochodu określonego układu lub jego części. Jednak jego naprawa odbywała się zawsze poza kanałem, a naprawa silników nawet poza terenem warsztatu. W tej sytuacji, w ocenie Sądu Okręgowego, nie można było uznać, że M. G. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach, a zatem nie spełnił on przesłanek z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, warunkujących przyznanie mu prawa do emerytury. Wobec powyższego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.

M. G. zaskarżył powyższy wyrok w całości, zarzucając mu:

1.  sprzeczność ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego zebranego w sprawie polegającą na przyjęciu, że:

a)  praca wykonywana przez wnioskodawcę nie odbywała się na zasadach uprawniających do otrzymania wcześniejszej emerytury,

b)  prace wymienione w poz. 15 uchwały nr 64/83 Zarządu Głównego (...) Związku Spółdzielni Rolniczych (...) z dnia 25 lipca 1983 roku nie są tożsame z pracami wymienionymi w wykazie A dział XIV poz. 16 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i wnioskodawca nie wykonywał ich podczas zatrudnienia,

2.  naruszenie art. 86 kpc poprzez uniemożliwienie M. G. prawa do skorzystania z pomocy pełnomocnika w postępowaniu sądowym poprzez nieuwzględnienie wniosku pełnomocnika wnioskodawcy umocowanego w dniu 14 lutego 2012 roku o odroczenie rozprawy wyznaczonej na dzień 14 lutego 2012 roku uzasadniony faktem, że w tej dacie pełnomocnik nie znał jeszcze akt sprawy i nie mógł należycie reprezentować wnioskodawcy,

3.  uniemożliwienie wnioskodawcy obrony swoich praw poprzez nieuwzględnienie wniosku pełnomocnika o odroczenie rozprawy w dniu 14 lutego 2012 roku i nieuwzględnienie jego wniosku z dnia 21 lutego 2012 roku o otwarcie na nowo zamkniętej rozprawy.

Wobec powyższego, M. G. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów zastępstwa procesowego za I i II instancję ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Nadto M. G. wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka W. N. na okoliczność, że pierwotnie nieprawidłowo wystawione świadectwo pracy przez Spółdzielnię (...) w B., po korekcie dokonanej przez pracodawcę w 2009 roku, stało się podstawą do ustalenia prawa do wcześniejszej emerytury świadka, który wykonywał pracę na tych samych zasadach i w tych samych warunkach, co wnioskodawca oraz zobowiązanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. do przesłania akt świadka W. N. i dopuszczenie dowodu z tych akt na okoliczność przyznania temu świadkowi prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zaskarżony wyrok podlegał uchyleniu, a sprawa przekazaniu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, bowiem wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było ustalenie charakteru pracy M. G. w okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w B. od dnia 3 grudnia 1974 roku do dnia 31 maja 1992 roku na stanowisku mechanika pojazdów. Zaliczenie powyższego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych, warunkowało przyznanie wnioskodawcy prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Ze świadectwa pracy wystawionego przez zakład pracy w dniu 31 lipca 2001 roku (k. 15 akt rentowych) wynikało, że M. G. w powyższym okresie wykonywał pracę mechanika napraw pojazdów samochodowych wymienione w wykazie A dział XIV poz. 15 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik do uchwały Zarządu Głównego (...) z dnia 25 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy w spółdzielczości rolniczej. Wprawdzie wykazy resortowe mają charakter jedynie informacyjny, techniczno – porządkujący i uściślający, lecz z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego lub centralny związek spółdzielczy w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne (art. 231 kpc), że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach. Opisane przez wnioskodawcę w jego wyjaśnieniach stanowisko pracy powinno zostać ocenione przez pryzmat wykazu branżowego. Dodatkowo należy podnieść, że stanowisko mechanik napraw pojazdów samochodowych nie zostało wymienione w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Takim stanowiskiem jest natomiast praca w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych (wykaz A dział XIV pkt 6 załącznika do rozporządzenia) wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Należy wskazać, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy - rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych (tak wyrok Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 24 marca 2009 roku, I PK 194/2008, LexPolonica nr 2339881, OSNP 2010/23-24 poz. 281). Zatem decydujące znaczenie dla oceny charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie będzie miało przeprowadzone postępowanie dowodowe i wykładnia § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepis powyższy stanowi, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/2007 OSNP 2009/5-6 poz. 75, z dnia 6 grudnia 2007 roku, III UK 66/2007, z dnia 4 października 2007 roku, I UK 111/2007 LexPolonica nr 1800555, z dnia 19 września 2007 roku, III UK 38/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 329, z dnia 14 września 2007 roku, III UK 27/2007 OSNP 2008/21-22 poz. 325). Stąd też Sąd Okręgowy, dokonując oceny charakteru pracy wnioskodawcy w spornym okresie, powinien w pierwszej kolejności przeprowadzić postępowanie dowodowe w całości, a następnie dokonać oceny charakteru pracy wnioskodawcy zgodnie z powyższymi wskazaniami.

Niezależnie od powyższych przyczyn uchylenie zaskarżonego wyroku, należy wskazać, że rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy, naruszył przepisy postępowania cywilnego, uniemożliwiając M. G. przedstawienie jego stanowiska. Przede wszystkim Sąd Okręgowy niezasadnie oddalił wniosek pełnomocnika wnioskodawcy o odroczenie rozprawy w dniu 13 lutego 2012 roku (k. 28), naruszając tym samym art. 224 kpc. Kontradyktoryjność procesu oraz obowiązek zapewnienia stronom możliwości obrony swoich praw, pozwala przewodniczącemu zamknąć rozprawę, dopiero gdy wskazane istotne dla rozstrzygnięcia dowody zostały przeprowadzone, a strony miały sposobność wyrażenia swojego stanowiska (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2004 roku, II CK 423/03, LEX nr 176098). Pełnomocnik wnioskodawcy został umocowany dniu 13 lutego 2012 roku – w dniu rozprawy przed Sądem Okręgowym - a zatem nie miał obiektywnej możliwości zapoznania się z aktami sprawy przed rozprawą. Stąd też zasadnie złożył wniosek o odroczenie terminu rozprawy celem umożliwienia zapoznania się z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Następnie zaś, po oddaleniu przez Sąd Okręgowy tego wniosku i zamknięciu rozprawy, pełnomocnik złożył wniosek dowodowy wraz z wnioskiem o otwarcie rozprawy. Także ten wniosek pełnomocnika nie został uwzględniony, a w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy nie wskazał, dlaczego uznał taki wniosek dowodowy za niezasadny, podając jedynie, że jego złożenie uznał za chęć uniemożliwienia zakończenia sprawy. Tym samym Sąd Okręgowy naruszył art. 217 § 2 kpc i art. 227 kpc. Nadto Sąd Okręgowy po zamknięciu rozprawy dniu 13 lutego 2012 roku odroczył publikację wyroku do dnia 27 lutego 2012 roku, a następnie ponownie przesunął publikację na dzień 2 marca 2012 roku. Takie postępowanie Sądu Okręgowego naruszyło treść art. 326 § 1 kpc.

Stąd też przy ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy powinien przeprowadzić postępowanie dowodowe, dopuszczając dowody zgłoszone przez pełnomocnika ustanowionego przez M. G. tj. dopuścić ponownie dowód z zeznań świadka W. N. w obecności pełnomocnika wnioskodawcy, jak też zażądać akt rentowych tego świadka, dopuścić dowód z tych akt na okoliczność charakteru pracy świadka w spornym okresie i porównać warunki wykonywania pracy świadka i wnioskodawcy. Nadto Sąd Okręgowy rozważając, czy wnioskodawca pracował w spornym okresie w charakterze szczególnym, powinien się odnieść także do akt osobowych udostępnionych z zakładu pracy. Dodatkowo Sąd Okręgowy powinien także zakreślić pełnomocnikowi wnioskodawcy termin do złożenia ewentualnie innych wniosków dowodowych na okoliczność pracy M. G. w spornym okresie oraz przesłuchać wnioskodawcę w charakterze strony.

Dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, będzie możliwa ocena, czy M. G. w spornym okresie pracował stale w i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, a co za tym idzie, czy spełnił przesłanki z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych warunkujące przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 4 kpc i art. 108 § 2 kpc orzekł jak w sentencji wyroku.