Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2015 r. w Gdańsku

sprawy J. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji J. Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 czerwca 2014 r., sygn. akt VIII U 158/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje ubezpieczonemu J. Z. prawo do emerytury poczynając od dnia (...)roku;

2.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

3.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz ubezpieczonego J. Z. kwotę 150,00 (sto pięćdziesiąt 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III AUa 1512/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31.10.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu J. Z. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 153 poz. 1227 ze zm.). Organ rentowy wskazał, iż nie uwzględnił ubezpieczonemu jako okresów pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 01.09.1975 r. do 26.08.1992 r. w (...) S.A. w Ż..

Odwołanie od powyższej decyzji pozwanego organu rentowego wniósł ubezpieczony, wskazując, iż jest ona niezgodna ze stanem faktycznym, bowiem w całym okresie zatrudnienia w (...) S.A. w Ż. wykonywał on prace w szczególnych warunkach w charakterze konserwatora wydziału drobiarskiego; wskazane w świadectwie pracy stanowiska ślusarz–spawacz, ślusarz remontowy stanowią jego zawód wyuczony.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko jak w zaskarżonej decyzji .

Wyrokiem z dnia 11 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku - VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł o następujące ustalenia faktyczne. Ubezpieczony J. Z., urodzony dnia (...), w dniu 21.10.2013 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach. Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, ukończył wymagany wiek 60 lat. W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony udowodnił według stanu na dzień 01 stycznia 1999 r. staż sumaryczny 29 lat i 24 dni okresów składkowych oraz nieskładkowych, natomiast nie udowodnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych z wymaganych 15 lat. Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 31.10.2013 r. pozwany organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. wobec nie udowodnienia wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. W spornym okresie od dnia 01.09.1975 r. do 26.08.1992 r. ubezpieczony J. Z. był zatrudniony w (...) S.A. w Ż. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach ślusarz-spawacz, ślusarz remontowy. Ubezpieczony wykonywał prace konserwatorskie dokonując drobnych napraw na wydziałach produkcyjnych zakładu pracy, tj.: ubojni, pakowni, chłodni, utylizacji. Jego praca polegała na bieżącym usuwaniu drobnych awarii dla utrzymania maszyn w ruchu , w tym celu wykonywał prace ślusarskie (regulacja wagi, stołu, taśmy), prace spawalnicze za pomocą palnika, spawarki, nadto udrażniał zapchane od piór rury kanalizacyjne i studzienki, uzupełniał oleje w urządzeniach drobiarskich, usuwał awarie pracując na wysokości. Poważniejszymi awariami zajmowali się pracownicy warsztatu, tj.: tokarze, stolarze, spawacze. Ubezpieczony nie wykonywał prac budowlano-montażowych i budowlano-remontowych.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy zważył, iż odwołanie ubezpieczonego nie jest zasadne i jako takie nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd ten przywołał i omówił znajdujące zastosowanie w sprawie przepisy prawa i wskazał, że bezspornym jest, iż ubezpieczony osiągnął 60 rok życia, na dzień złożenia wniosku udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach - czy za zatrudnienie w szczególnych warunkach może zostać uznany okres zatrudnienia wnioskodawcy od dnia 01.09.1975 r. do 26.08.1992 r. w (...) S.A. w Ż. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach ślusarz-spawacz, ślusarz remontowy. Wyniki przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego potwierdziły dotychczasowe ustalenia pozwanego, iż wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym 15–letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, co sprawia, iż decyzja pozwanego odmawiająca ubezpieczonej prawa do emerytury była prawidłowa. W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie sposób jest przyjąć, aby ubezpieczony – na którym w sprawie spoczywał (w myśl art. 6 k.c.) ciężar dowodu, w tym w szczególności przytoczenia dowodów na potwierdzenie wykonywania pracy w warunkach szczególnych (o czym został przez Sąd pouczony) – udowodnił, iż wykonywał prace w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w spornym okresie zatrudnienia określone w w/wym. rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Ubezpieczony w toku postępowania podnosił, iż przez cały okres zatrudnienia pracował jako konserwator w Zakładach (...) stale i pełnym wymiarze czasu pracy , w tym dokonywał drobnych napraw maszyn , prace ślusarskie, prace spawalnicze, udrażniał rury i studzienki kanalizacyjne, usuwał awarie pracując na wysokości, itp. Sąd zważył, że ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, ażeby ubezpieczony wykonywał prace w szczególnych warunkach określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. polegające na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Niewątpliwie ubezpieczony wykonywał prace „na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”, tj.: na oddziałach, w których wykonywane prace były wymienione w wykazie A, dziale X ( w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym, przemysł drobiarski ) pod poz. 8 oraz poz. 9 . Z zeznań świadków i ubezpieczonego wynika również , że wykonywał on prace polegające na bieżącej naprawie maszyn i urządzeń, usuwaniu wszelkich drobnych awarii, jednakże materiał dowodowy nie dostarczył danych pozwalających na ustalenie, aby ubezpieczony wykonywał prace przy konserwacji agregatów, a w szczególności, by wykonywał prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe , a ich wykonywanie warunkuje uznanie jego pracy za prace w szczególnych warunkach z uwagi na zastosowanie przez prawodawcę koniunkcji za pomocą spójnika „oraz”. Biorąc powyższe ustalenia Sądu pod uwagę, wskazać należy, iż ubezpieczony nie spełnia podstawowego kryterium (§ 2 ustęp 1 i 2 rozporządzenia) wymaganego od osób ubiegających się o świadczenie emerytalne w niższym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych – mianowicie nie legitymuje się okresem wykonywania pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co wyłącza możliwość przyznania ubezpieczonemu świadczenia w postaci emerytury. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do uwzględnienia odwołania ubezpieczonego od zaskarżonej decyzji pozwanego organu rentowego i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami orzekł jak w sentencji wyroku, oddalając odwołanie .

Apelację od powyższego wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając go w całości i zarzucając: I. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009, nr 153, poz. 1227 ze zm) w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983, nr 8, poz. 43 ze zm.) w zw. z poz. 25, dział XIV wykazu A, znajdującego się w załączniku do tego rozporządzenia, poprzez ich błędną wykładnię polegającą na ustaleniu, iż do zakwalifikowania danego okresu pracy, jako pracy w szczególnych warunkach, o której mowa w poz. 25, dział XIV wykazu A do w/w rozporządzenia, koniecznym jest wykonywanie wszystkich wymienionych tam rodzajów pracy, gdy tymczasem prawidłowa wykładnia tego przepisu pozwala na uznanie danej pracy za pracą w szczególnych warunkach, jeżeli wykonywany był już jeden ze wskazanych w tym przepisie rodzajów pracy. Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę w całości zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania w całości, oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za postępowanie apelacyjne, ustalonych według norm przepisanych. W uzasadnieniu skarżący umotywował podniesiony zarzut i wnioski, w szczególności kwestionując ocenę prawną zaprezentowaną przez Sąd Okręgowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego J. Z. zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie przypomnieć należy, iż ubezpieczony wniósł odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania wnioskowego świadczenia, tj. prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /dalej ustawy emerytalnej/. Wskazany przepis wraz z art. 32 ustawy emerytalnej oraz przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /dalej rozporządzenia/, określają dla mężczyzn następujące przesłanki prawa do wcześniejszej emerytury: ukończony 60 rok życia, 25 letni ogólny staż ubezpieczeniowy, 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r., nieprzystąpienie do OFE albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem. Z dniem 1 stycznia 2013r. odpadła przesłanka rozwiązania stosunku pracy.

Istota sporu na obecnym etapie w dalszym ciągu sprowadza się do oceny, czy ubezpieczony legitymuje się 15 letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zwrócić można uwagę, iż według ubezpieczonego w tym charakterze wykonywał pracę w całym spornym okresie zatrudnienia od 01 września 1975 r. do 26 sierpnia 1992 r. w (...) S.A. w Ż. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach ślusarz-spawacz, ślusarz remontowy.

Odnośnie wskazanego wyżej okresu zatrudnienia Sąd Okręgowy dokonał ustalenia, iż ubezpieczony wykonywał prace konserwatorskie dokonując drobnych napraw na wydziałach produkcyjnych zakładu pracy, tj.: ubojni, pakowni, chłodni, utylizacji . Jego praca polegała na bieżącym usuwaniu drobnych awarii dla utrzymania maszyn w ruchu, w tym celu wykonywał prace ślusarskie (regulacja wagi, stołu, taśmy), prace spawalnicze za pomocą palnika, spawarki, nadto udrażniał zapchane od piór rury kanalizacyjne i studzienki, uzupełniał oleje w urządzeniach drobiarskich, usuwał awarie pracując na wysokości. Ubezpieczony nie wykonywał prac budowlano-montażowych i budowlano-remontowych.

Przywołane ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego Sąd Apelacyjny przyjmuje jako własne, gdyż nie były kwestionowane w apelacji i znajdują pełne oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym.

Dokonując materialno-prawnej oceny powyższego ustalenia, w pierwszej kolejności wskazać wypada, iż w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w wykazie A (prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), w dziale XIV pod pozycją 25 wskazano: „bieżąca konserwacja agregatów i urządzeń oraz prace budowlano-montażowe i budowlano-remontowe na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie”.

W ocenie Sądu Apelacyjnego apelujący zasadnie zarzucił Sądowi Okręgowemu błędną wykładnie a następnie subsumpcję przywołanego przepisu. Użycie w treści omawianego przepisu łączników „i” a także „oraz” nie przesądza per se o kumulatywnym charakterze dekodowanej normy. Nie można bowiem tracić z pola widzenia, iż każda z czterech wymienionych prac wymaga specjalizacji i o ile można wyobrazić sobie, że jedna osoba dokonuje konserwacji agregatów i urządzeń, gdyż w istocie każdy agregat można określić szerszym pojęciem urządzenia, to wymaganie aby jednocześnie znała się na pracach budowlano-montażowych i budowlano-remontowych wydaje się być nie do spełnienia. Zasadniczym problemem byłoby również nazwanie stanowiska pracy, którego istota oddawałaby objęcie zakresem obowiązków kumulatywnie wszystkie cztery z wymienionych prac. Racjonalnym jest zatem przyjęcie, że pracą w szczególnych warunkach określoną w dziale XIV pod pozycją 25 jest praca pracownika wykonującego chociażby jedną z wymienionych tamże prac, tj. zajmującego się: bieżąca konserwacja agregatów, bieżąca konserwacją urządzeń, pracami budowlano-montażowymi, pracami budowlano-remontowe, o ile wykonywane są na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Kierując się powyższym należało zwrócić uwagę, iż zasadniczym przedmiotem produkcji w Zakładach (...) była produkcja drobiu, a tym samym z istoty podstawowymi były prace wymienione w stanowiącym rozwinięcie przepisów przywoływanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r., zarządzeniu nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa I Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r. w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze /Dz.Urz.MRiRW.1988.2.4/, polegające na: w przemyśle drobiarskim, dział X - w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym, poz. 8 - prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt: 1. drobiarz (zawieszający drób na linii uboju bezpośrednio po odbiorze drobiu ze środków transportu); 2. ubojowiec drobiu; 3. skubacz drobiu; 4. patroszacz drobiu; 5. schładzacz drobiu; 6. pakowacz drobiu.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w ustalonym przez Sąd Okręgowy stanie faktycznym uznać należało, iż ubezpieczony w całym spornym okresie wykonywał prace polegające na bieżącej konserwacji urządzeń na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, co pozwala na zakwalifikowanie całego spornego okresu od 01 września 1975 r. do 26 sierpnia 1992 r. jako pracy w szczególnych warunkach wskazanej w wykazie A, dziale XIV, poz. 25 stanowiącym załącznik do rozporządzenia. W konsekwencji ubezpieczony legitymuje się wymaganym 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Dla porządku wskazać można, że J. Z. spełnia pozostałe przesłanki nabycia prawa do emerytury we wcześniejszym wieku z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, tj. ukończył 60 rok życia, posiada ogólny staż ubezpieczeniowy w wymiarze 29 lat i 24 dni, we wniosku o emeryturę oświadczył że nie jest członkiem OFE.

W ocenie Sądu Apelacyjnego ubezpieczony wykazał, że spełnia wszystkie przesłanki nabycia prawa do wcześniej emerytury na mocy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienić należało zaskarżony wyrok i przyznać J. Z. wnioskowane świadczenie od dnia (...) tj. ukończenia 60 roku życia /pkt 1/.

Ponieważ ustalenie szczególnego stażu pracy wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego wykraczającego poza kompetencje organu rentowego, nie można stwierdzić odpowiedzialności organu rentowego za nie ustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, na mocy art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz.U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227/, o czym orzeczono w pkt 2.

O kosztach procesu Sąd Apelacyjny orzekł po myśli art. 98 § 1 i 3 k.p.c., kierując się zasadami odpowiedzialności za wynik procesu oraz kosztów niezbędnych i celowych, uwzględniając nakład pracy pełnomocnika i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawcy 150 zł tytułem zwrot kosztów procesu, na które składa się 30 zł opłaty od apelacji oraz 120 zł kosztów zastępstwa procesowego za II instancję /§ 2 ust. 1 w zw. z § 11 ust. 2 i § 12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu/ - w pkt 3.

SSA G. Horbulewicz SSA J. Andrzejewski SSA L. Ramlo