Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) w Ł.

przeciwko Powiatowi (...)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łomży

z dnia 19 października 2012 r. sygn. akt I C 811/11

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów instancji odwoławczej.

UZASADNIENIE

Powód Stowarzyszenie (...) w Ł. wniósł o zasądzenie od pozwanego Powiatu (...) kwoty 194 859,84 zł z tytułu niewypłaconej dotacji oświatowej, w tym: za 2006 rok kwoty 98 511,80 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2007 roku; za 2007 rok kwoty 52 903,68 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2008 roku; za 2008 rok kwoty 1 084,28 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2009 roku oraz kwoty 27 950,48 zł z tytułu bezpodstawnie zwróconej dotacji z ustawowymi odsetkami od dnia 13 kwietnia 2010 roku, a także za 2009 rok kwoty 14 409,60 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2010 roku.

Pozwany Powiat (...) wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc jednocześnie zarzut przedawnienia roszczeń za lata: 2006, 2007 i 2008 twierdząc, że należności z tytułu dotacji miały charakter świadczeń okresowych i uległy przedawnieniu w terminie trzyletnim.

W toku procesu powód zmodyfikował żądanie o tyle, że za 2007 rok ograniczył je do kwoty 45 961,71 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2008 roku.

Wyrokiem z dnia 19 października 2012 roku Sąd Okręgowy w Łomży zasądził od Powiatu (...) w W. M. na rzecz Stowarzyszenia (...) w Ł.: kwotę 98 511,80 zł z odsetkami w wysokości 11,5% w stosunku rocznym od 1 stycznia 2007 roku i 13% w stosunku rocznym od 15 grudnia 2008 roku oraz odsetkami ustawowymi w wypadku ich zmiany; kwotę 45 959,23 zł z odsetkami w wysokości 11,5% w stosunku rocznym od 1 stycznia 2008 roku i 13% w stosunku rocznym od 15 grudnia 2008 roku oraz odsetkami ustawowymi w wypadku ich zmiany; kwotę 29 034,76 zł z odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym, w tym od kwoty 1 084,28 zł od 1 stycznia 2009 roku, od kwoty 27 950,48 zł od 13 kwietnia 2010 roku oraz z odsetkami ustawowymi w wypadku ich zmiany; kwotę 14 409,04 zł z odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od 1 stycznia 2010 roku oraz z odsetkami ustawowymi w wypadku ich zmiany (punkt I wyroku); oddalił powództwo w pozostałej części (punkt II wyroku) i zasądził od Powiatu (...) w W. M. na rzecz Stowarzyszenia (...) w Ł. kwotę 14 113,14 zł tytułem kosztów procesu (punkt III wyroku).

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie nie budziła wątpliwości dopuszczalność drogi sądowej. Zgodnie bowiem z przepisem art. 90 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty dochodzenie roszczeń z tytułu dotacji możliwe jest wyłącznie na drodze postępowania przed sądami powszechnymi.

Z dalej poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń wynikało, że powód prowadził niepubliczną (...) Szkołę Zawodową w C. z uprawnieniami szkoły publicznej, wpisanej do ewidencji szkół i placówek oświatowych prowadzonej przez Starostwo Powiatowe w W. M. i otrzymywał dotacje oświatowe przewidziane w art. 90 ust. 1 ustawy o systemie oświaty. Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się właśnie na ich wysokości. Pozwany zgłosił przy tym zarzut przedawnienia roszczeń za lata: 2006, 2007 i 2008, którego Sąd Okręgowy po dokonaniu szczegółowej oceny nie podzielił. Wyjaśnił, że dotacja ma cechy świadczenia jednorazowego, ponieważ zgodnie z art. 90 ust. 3c ustawy o systemie oświaty jest przyznawana na każdy rok odrębnie i wypłacana po podzieleniu na 12 części. W ocenie Sądu, dotacja nie ma również charakteru świadczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej, ponieważ statutowym celem powoda nie było prowadzenie działalności nastawionej na osiągnięcie zysku. W tej sytuacji, do przedawnienia roszczeń zgłoszonych w procesie zastosowanie miał, zgodnie z art. 118 k.c. 10 – letni termin przedawnienia, co oznaczało, że w dacie wytoczenia powództwa żadne z roszczeń nie było przedawnione.

Odnosząc się następnie do prowadzonego w przedmiocie dotacji za 2008 rok postępowania administracyjnego, którego przebieg szczegółowo opisał, Sąd Okręgowy stwierdził, że w żadnym z zapadłych wówczas rozstrzygnięć nie odniesiono się do prawidłowości obliczenia dotacji przypadającej na jednego ucznia i stanowiącej podstawę określenia ich wysokości w przedziale czasowym objętym wnioskiem o przyznanie dotacji. Sąd I instancji podkreślił, że kwestia ta nie była przedmiotem rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym w żadnej instancji. Tymczasem, w sprawie powód zakwestionował właśnie sposób obliczenia dotacji, podnosząc w szczególności okoliczność nieuwzględnienia w obliczeniach kwot przeliczników według tzw. wag P7 i P8. Jako podstawę prawną przyznania dotacji dla (...) Szkoły Zawodowej w C. Sąd I instancji wskazał na przepisy art. 90 ust. 1 i 2 oraz 2a ustawy o systemie oświaty oraz rozporządzenia Ministra (...) z 22 grudnia 2005 roku w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2006 oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 21 grudnia 2006 roku, 29 grudnia 2007 roku i 22 grudnia 2008 roku w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2006 oraz odpowiednio w roku 2007 i 2008 wraz z załącznikami dotyczącymi algorytmu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na poszczególne lata. Z uwzględnieniem właśnie tych reguł tworzono tzw. metryczkę subwencji oświatowej na dany rok dla konkretnego powiatu.

W okolicznościach sprawy Sąd Okręgowy uznał następnie, że sprawdzenia wymagała prawidłowość obliczenia dotacji przez strony. Z tego względu dopuścił dowód z opinii biegłej z zakresu rachunkowości, której wnioski następnie w całości uwzględnił, podkreślając że pozwany nie zakwestionował ich w żadnym zakresie. Przede wszystkim, Sąd I instancji podzielił pogląd, że na podstawie art. 90 ust. 2a ustawy o systemie oświaty powodowi należała się dotacja w kwocie nie niższej niż przewidziana na jednego ucznia danego typu i rodzaju szkoły w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu terytorialnego, w tym wypadku powiat (...). Z opinii biegłej wynikało, że pozwany otrzymywał zgodnie z metryczką subwencji oświatowej, na wszystkich uczniów zwiększenie ustalane według wagi P7 oraz na uczniów szkół zawodowych i liceów profilowanych zwiększenie według wagi P8. Tymczasem, wypłacone dotacje zostały obliczone wyłącznie na podstawie kwoty bazowej części oświatowej, według finansowego standardu A podziału części oświatowej na realizację zadań szkolnych, jaką otrzymywał pozwany.

Uwzględniając zatem przywołane wyżej przepisy, w tym wagi P7 i P8 oraz liczbę uczniów Sąd Okręgowy stwierdził, że powodowi należała się za 2006 rok dotacja w kwocie 258 751,04 zł, podczas gdy wypłacono kwotę 160 227 zł. Należna powodowi różnica wynosiła więc 98 524,04, ale skoro nie rozszerzył on żądania, na jego rzecz zasądzona została kwota dochodzona pozwem w wysokości 98 511,80 zł. Kontynuując, Sąd Okręgowy wskazał, że za 2007 roku powód otrzymał sumę 285 600 zł, podczas gdy należna dotacja powinna wynieść 331 559,23 zł, a zatem różnica wynosiła 45 959,23 zł. Powód uznał tę kwotę, cofając żądanie w pozostałym zakresie za 2007 roku i kwota ta została uwzględniona w wyroku. Następnie, zdaniem Sądu Okręgowego, za 2008 roku należna dotacja powinna wynosić 143 227 zł. Sąd wskazał, że pierwotnie powód otrzymał kwotę 142 183 zł, ale w wyniku postępowania administracyjnego zwrócił 27 950,48 zł. W tej sytuacji, Sąd I instancji należną niedopłatę określił na kwotę 29 044,48 zł. Jednocześnie, Sąd zwrócił uwagę, że nie można mówić o braku podstawy prawnej do zwrotu, ponieważ procedując w niniejszej sprawie nie był uprawniony do takich rozważań. Uwzględnienie roszczenia nastąpiło bowiem na innej podstawie prawnej niż w postępowaniu administracyjnym. Sąd Okręgowy obliczył należną powodowi dotację za 2008 roku uwzględniając przepis art. 90 ust. 2a ustawy o systemie oświaty, w tym szczegółowe zasady wyliczenia kwoty uzupełniającej części oświatowej według wag P, zwiększających finansowy standard A na realizację zadań szkolnych ( (...)) oraz nie pomijając liczby uczniów, których ilość zmniejszyła się do 16 września 2008 roku. Końcowo, Sąd Okręgowy uznał, że za 2009 roku powód powinien otrzymać kwotę 54 425,04 zł dotacji. Skoro wypłacono na jego rzecz kwotę 40 016 zł, to należna niedopłata wynosiła 14 409,04 zł.

O należnych odsetkach Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c.

Sąd Okręgowy w pozostałym zakresie oddalił powództwo stwierdzając, że pozwany nie zajął stanowiska co do cofniętej części powództwa.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w całości. Orzeczeniu zarzucił naruszenia art. 118 k.c. poprzez nieuwzględnienie zarzutu 3 – letniego przedawnienia roszczenia powoda.

Wskazując na powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów postępowania.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja pozwanego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy prawidłowo, niesprzecznie z zebranym w sprawie materiałem dowodowym ustalił stan faktyczny. Ustalenia te Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za własne, godząc się także z wyprowadzonymi na ich podstawie wnioskami i oceną prawną.

Z niewadliwych ustaleń Sądu I instancji wynikało, że w latach 2006 – 2009 powód prowadził niepubliczną (...) Szkołę Zawodową w C. z uprawnieniami szkoły publicznej, w związku z czym otrzymywał dotacje wypłacane przez pozwanego.

Przechodząc do oceny zaskarżonego wyroku pod kątem podniesionych zarzutów w pierwszej kolejności stwierdzić trzeba, że na uwzględnienie nie zasługuje zarzut przedawnienia zgłoszonego przez powoda roszczenia za lata: 2006, 2007 i 2008, który skarżący wywodził z przekonania o tym, że dotacje dla szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych mają charakter świadczeń okresowych. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu Okręgowego w tym przedmiocie.

Nie budzi wątpliwości, że dla wyodrębnienia terminu dziesięcioletniego i trzyletniego przedawnienia ustawodawca posłużył się różnymi kryteriami. Zgodnie z art. 118 k.c. zróżnicowanie terminów zostało uzależnione od tego, czy roszczenie związane jest z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz czy roszczenie ma charakter okresowy – trzyletni termin przedawnienia. W pozostałych przypadkach termin przedawnienia wynosi dziesięć lat. W tym kontekście stwierdzić należało, że Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował przepis art. 118 k.c. W szczególności, na aprobatę zasługuje wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stanowisko, że przedmiotowa dotacja ma cechy świadczenia jednorazowego, a nie jak nieudolnie próbuje przekonać skarżący – okresowego. Rację ma Sąd Okręgowy podnosząc, że fakt przyznawania dotacji przez wiele lat na działalność placówki oświatowej prowadzonej przez powoda nie oznacza, iż w ten sposób przedmiotowe świadczenie przybrało charakter okresowego. Autor apelacji zupełnie traci z pola widzenia, że roszczenie o świadczenie okresowe musi charakteryzować się następującymi cechami: w ramach jednego i tego samego stosunku prawnego dłużnik ma spełnić wiele świadczeń jednorazowych, spełnienie tych świadczeń następuje w określonych regularnych odstępach czasu, świadczenia te nie składają się na pewną z góry określoną całości. Tymczasem, wątpliwości Sądu Apelacyjnego nie budzi okoliczność, że roszczenie powoda pozbawione jest wyżej wymienionych właściwości. Zgodnie z art. 90 ust. 3 c ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 roku, Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) dotacje przekazywane są w 12 częściach w terminie do ostatniego dnia każdego miesiąca na rachunek bankowy szkoły lub placówki. Warto przy tym wskazać, że wysokość przekazywanej kwoty może ulegać zmianie w zależności od rzeczywistej liczby uczniów, ale kwota przypadająca na jednego ucznia danej placówki jest stała. Fakt, że organ dotujący przekazuje dotację zaliczkowo, w terminach miesięcznych nie może oznaczać, iż świadczenie nabiera w ten sposób charakteru okresowego. Wręcz przeciwnie, świadczenie to pozostaje jednorazowe, o ustalonej i niezmiennej wysokości przekazywanej na jednego ucznia.

Kontynuując, Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 listopada 1998 roku, w sprawie III CKN 6/98, że „zróżnicowanie terminów przedawnienia określonych w art. 118 k.c. nie zależy ani od charakteru podmiotu, któremu roszczenie przysługuje, ani od charakteru rozstrzyganej sprawy, a wyłącznie od rodzaju (kwalifikacji) roszczenia z punktu widzenia jego związku z określonym rodzajem działalności” (vide: Lex 50677). Na tle art. 118 k.c. wymaga się przy tym, aby działalność gospodarcza miała stały, zawodowy charakter, aby była podporządkowana regułom opłacalności i zysku lub zasadzie racjonalności gospodarowania, co z kolei oznacza założenie efektywności lub wydajności, by była prowadzona na własny rachunek oraz by polegała na uczestnictwie w obrocie gospodarczym (vide: uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1991 roku, III CZP 40/91, OSNC 1992, nr 2, poz. 17). Tymczasem, zgodnie z art. 83 a ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 roku, Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) prowadzenie szkoły niepublicznej nie jest działalnością gospodarczą. Przywołany przepis jednoznacznie rozstrzygnął zatem ewentualne wątpliwości. Na jego podstawie stwierdzić bowiem trzeba, że analizowane świadczenie nie ma również charakteru świadczenia związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Co więcej, działalność prowadzona w formie szkoły, placówki lub zespołu szkół niepublicznych nie jest działalnością gospodarczą nawet wtedy, gdy spełnia przesłanki uznania jej za taką działalność w świetle art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (vide: wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 marca 2012 roku, (...), Lex 1137603).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy w prawidłowy sposób wyliczył następnie wysokość należnej powodowi dotacji za lata 2006 – 2009. Trafnie zastosował przepisy prawa materialnego, w tym art. 90 ust. 1, 2 i 2a ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty oraz rozporządzenia Ministra (...) z 22 grudnia 2005 roku w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2006 (Dz. U. Nr 266, poz. 2231) i rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 21 grudnia 2006 roku, 29 grudnia 2007 roku i 22 grudnia 2008 roku w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2006 oraz odpowiednio w roku 2007 i 2008 (Dz. U. z 2006 roku, Nr 246, poz. 1799, z 2007 roku, Nr 247, poz. 1825, z 2008 roku, Nr 235, poz.1588) wraz z załącznikami dotyczącymi algorytmu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego na poszczególne lata. Dokonując ustaleń faktycznych w tym zakresie Sąd Okręgowy w pełni podzielił opinię biegłej sądowej z zakresu rachunkowości. W świetle tego, że opinia ta jest sporządzona w sposób rzetelny, fachowy i wyczerpujący, Sąd Apelacyjny aprobuje pogląd Sądu I instancji. W ocenie Sądu Apelacyjnego, złożona opinia nie budzi wątpliwości, co do poprawności wywiedzionych w niej wniosków, tym bardziej że żadna ze stron nie zakwestionowała wyrażonych w niej ocen.

Jednocześnie, Sąd Apelacyjny podkreśla, że zasądzeniu niedopłaconej dotacji za 2008 rok nie stało na przeszkodzie przeprowadzone poprzednio w tym zakresie postępowanie administracyjne. Faktem jest, że decyzją z dnia 10 sierpnia 2009 roku Starosta (...) stwierdził, iż nadpłacił na rzecz powoda kwotę 27 950,48 zł z tytułu dotacji oświatowej za 2008 rok, wskazując na okoliczność, iż w tym roku szkolnym spadła liczba uczniów, a wypłacona dotacja uzależniona jest od rzeczywistej ilości uczniów pobierających naukę w placówce oświatowej. W toku tego postępowania stwierdzono, że przekazana powodowi dotacja nie uwzględniała spadku liczby uczniów w 2008 roku, po nowym naborze od września do grudnia 2008 roku. Za Sądem Okręgowym stanowczego podkreślenia wymaga jednak, że w postępowaniu administracyjnym nie określono, w jaki sposób powinna być wyliczana dotacja przypadającego na jednego ucznia. Kwestia ta została bowiem definitywnie rozstrzygnięta dopiero w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, apelacja pozwanego jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c. podlegała oddaleniu.

O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 roku, Nr 163, poz. 1349, z późn. zm.).