Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Arkadia Wyraz - Wieczorek

Sędzia SO Barbara Braziewicz

Sędzia SO Gabriela Sobczyk (spr.)

Protokolant Aleksandra Sado-Stach

po rozpoznaniu w dniu 27 lutego 2014 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa M. L.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 2 lipca 2013 r., sygn. akt I C 969/12

1  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a) zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 38 zł ( trzydzieści osiem złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 28 lutego 2014r;

b) zasądza od pozwanego na rzecz powoda rentę kwartalną w kwocie 646 zł ( sześćset czterdzieści sześć złotych) płatną do dnia 10-go każdego pierwszego miesiąca kwartału poczynając od 1 kwietnia 2014 roku z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności, w miejsce renty określonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 21 listopada 2007r., sygn. akt III Ca 1064/07 ,

c ) oddala powództwo w pozostałym zakresie;

1  oddala apelację w pozostałej części;

2  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 184,80 zł ( sto osiemdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt groszy) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Gabriela Sobczyk SSO Arkadia Wyraz-Wieczorek SSO Barbara Braziewicz

Sygn. akt III Ca 1611/13

UZASADNIENIE

Powód M. L. domagał się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. renty wyrównawczej w kwocie 807,61 zł kwartalnie, płatnej do 10-tego dnia każdego z początkowych miesięcy kwartału w roku z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat, począwszy od lipca bieżącego roku, w miejsce renty w wysokości 538,41 zł ustalonej wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 21 listopada 2007 roku, sygn. III Ca 1064/07 oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód stwierdził, iż w postępowaniu I C 1583/06 przez Sądem Rejonowym w Gliwicach wystąpił o waloryzację renty z tytułu nieszczęśliwego wypadku z dnia 11 kwietnia 1970 roku, za skutki którego pozwany jako ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej między Politechniką (...) w G. a poprzednikiem prawnym pozwanego. W tym postępowaniu rozpoznając jego apelację Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od pozwanego na rzecz powoda rentę w wysokości 538,41 zł kwartalnie, w miejsce renty określonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 4 kwietnia 2001 roku, a wynoszącej 448,71 zł. Następnie powód podniósł, że faktem powszechnie znanym jest, iż od 2007 roku doszło do istotnej zmiany wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia, tj. dotychczasowego wskaźnika waloryzacyjnego. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w pierwszym kwartale 2012 roku wynosiło 3.646,09 zł, tym samym od czasu ostatniego wyroku średnia płaca została podwyższona prawie o 50 % w stosunku do średniej płacy z IV kwartału 2006 roku, do której odniósł się w swoim wyroku Sąd Okręgowy w Gliwicach. Powyższe uzasadnia żądanie waloryzacji na poziomie 50 % otrzymywanej renty, tj. o kwotę 269,20 zł, do łącznej kwoty 807,61 zł. Nadto zaznaczył, że osiągnął zaawansowany wiek i jego stan zdrowia uległ pogorszeniu.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenia od powoda kosztów postępowania.

Nie kwestionował swojej odpowiedzialności za skutki zdarzenia z dnia 11 kwietnia 1970 roku i wysokości wypłacanej aktualnie powodowi renty, wyjaśnił, że powodowi przyznano rentę kwartalną dożywotnią. Świadczenie ustalono zgodnie z obowiązującymi w dniu zdarzenia ogólnymi warunkami ubezpieczenia w zakresie następstw nieszczęśliwych wypadków młodzieży w szkołach i innych zakładach. Pozwany podkreślił, że renty z nieszczęśliwych wypadków nie stanowią celowych oszczędności, ubezpieczony nie powierzył pozwanemu kapitału, a otrzymywana renta nie miała na celu pokrycia kosztów utrzymania powoda. W ocenie pozwanego w sprawie nie zaistniały podstawy do waloryzacji świadczenia o jakich mowa w art. 358 ¹§3 k.c., bowiem nie doszło do istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza. Od dnia uprawomocnienia się orzeczenia Sądu Okręgowego wynagrodzenie wzrosło o 17%, zatem na przestrzeni lat nie miała miejsca hiperinflacja. Nadto przy waloryzacji świadczenia rentowego istotne znaczenie ma wysokość średniej renty z ZUS w okresie zawarcia umowy i w okresie rozstrzygnięcia sprawy. Zdaniem pozwanego do waloryzacji świadczenia powinno zostać wzięte pod uwagę wynagrodzenie netto.

Na rozprawie w dniu 4 grudnia 2012 roku powód jako podstawę prawną roszczenia wskazał dodatkowo art. 907 § 2 k.c. Podkreślił, że od ostatniego postępowania sądowego zaszły zmiany stosunków polegające na pogorszeniu stanu jego zdrowia, utracie możliwości powiększania dochodu w postaci środków z prowadzonej działalności gospodarczej żony, której powód pomagał.

Pozwany oświadczył, że strony nie zawierały umowy ubezpieczenia na wypadek utraty pracy, więc utrata zarobków z działalności gospodarczej pozostaje bez znaczenia dla sprawy. Podniósł, że podstawą odpowiedzialności pozwanego jest ubezpieczenie młodzieży w szkołach i innych zakładach w zakresie następstw nieszczęśliwych wypadków. Jedyną podstawą prawną dla żądania powoda jest art. 358 ¹ § 3 k.c.

W piśmie procesowym z dnia 11 czerwca 2013 roku powód podkreślił, że w 2007 roku otrzymywał rentę z ZUS w wysokości 790,39 zł, a od marca bieżącego roku w kwocie 1.134 zł. Zatem wskaźnik wzrostu renty za powyższy okres to 1,4347. Aktualnie otrzymywana przez powoda rent z (...) wynosi 540 zł, przy uwzględnieniu wskaźnika wzrostu renty ZUS to renta od pozwanego winna kształtować się na poziomie nie mniej niż 774,74 zł.

Pozwany w piśmie procesowym datowanym na 13 czerwca 2013 roku stanowiącym załącznik do protokołu z dnia 18 czerwca 2013 roku wskazał, że żądanie powoda jest wygórowane. Podniósł, że waloryzacja winna uwzględniać słuszne interesy obu stron.

Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 2 lipca 2013r. oddalił powództwo i zasądził od powoda M. L. na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna w W. kwotę 617,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 11 kwietnia 1970 roku M. L. uległ wypadkowi, za skutki którego (...) Spółka Akcyjna w W. jako ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej przez Politechnikę (...) w G. z poprzednikiem prawnym pozwanego. Wyrokiem z dnia 5 sierpnia 1998 roku Sąd Wojewódzki w Katowicach zasądził od pozwanego na rzecz powoda rentę kwartalną w kwocie 233,52 zł. Następnie wobec istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, Sąd Rejonowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2001 roku, sygn. akt I C 2134/00 zwaloryzował świadczenie do kwoty 448,71 zł. Powód wytoczył przeciwko pozwanemu powództwo o waloryzacje renty kwartalnej. Sąd Okręgowy w Gliwicach wyrokiem z dnia 21 listopada 2007 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt III Ca 1064/07, zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 538,41 zł kwartalnie płatną do 10-tego dnia pierwszego miesiąca kwartału począwszy od stycznia 2008 roku, w miejsce raty określonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Gliwicach z dnia 4 kwietnia 2001 roku.

W okresie, gdy toczyło się wcześniejsze postępowanie sądowe, M. L. mieszkał z żoną oraz dwiema pełnoletnimi córkami, z którymi prowadził wspólne gospodarstwo domowe. Powód nie pracował, utrzymywał się ze świadczeń rentowych – renty z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (powód został uznany za trwale niezdolnego do pracy w 1976 roku) i kwartalnej od pozwanego. Obecnie sytuacja powoda nie uległa zmianie - nadal zamieszkuje wspólnie z żoną, z którą prowadzi gospodarstwo domowe, nie pracuje zarobkowo i utrzymuje się ze świadczeń rentowych.

Sąd Rejonowy ustalił, że renta z ZUS od dnia 1 sierpnia 2007 roku wynosiła 678,26 zł miesięcznie , zaś od 1 marca 2013 roku 961,95 zł miesięcznie.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powództwo winno być oddalone jako niezasadne. Nie znalazł podstaw do zmiany wysokości świadczenia rentowego w zmianie sytuacji powoda, uznał bowiem że żadna zasadnicza zmiana w jego sytuacji nie nastąpiła. Podniósł, że powód nie przedstawił w tym zakresie praktycznie żadnych wniosków dowodowych, poza własnymi zeznaniami.

Nie znalazł też podstaw do jego waloryzacji, podnosząc że nie doszło od momentu zakończenia ostatniego postępowania sądowego do istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza. Wskazał, że w zakreślonym przedziale czasowym doszło oczywiście do zmiany wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (Sąd uznał, że jest to najbardziej miarodajne kryterium waloryzacji uwzględniające interesy obu stron), jednakże kształtowała się ona na poziomie około 20 % - przeciętne miesięczne wynagrodzenie w IV kwartale 2007 roku wynosiło 2.899,83 zł zgodnie z obwieszczeniem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dn. 16 stycznia 2008 r. (M.P. 2008, poz. 141), z III kwartału 2012 roku – 3.510,22 zł zgodnie z obwieszczeniem Prezesa GUS z dn. 12 listopada 2012 roku (M.P. 2012, poz. 842). Tego rodzaju zmiana (różnica wynosi około 600 zł) nie stanowi zmiany, którą można by określić jako nadzwyczajną

Zatem w ocenie Sądu Rejonowego w okolicznościach niniejszej sprawy art. 358 ¹ § 3 k.c. i art. 907 § 2 k.c. nie uzasadniają roszczenia powoda.

Przy tym Sąd Rejonowy przyznał, iż dopuszczalna jest waloryzacja świadczenia wcześniej już zwaloryzowanego, zarówno przez sąd, jak i przez strony ze względu na zmianę siły nabywczej pieniądza, jeśli po tych zdarzeniach nastąpiła dalsza istotna zmiana siły nabywczej pieniądza.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd oddalił powództwo w całości jako nieuzasadnione.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na zasadzie art. 98 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód, domagając się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa w całości, w tym w formie skapitalizowanej do dnia orzekania przez Sąd Okręgowy jako Sąd II instancji oraz zasądzenia kosztów za obie instancje.

Zarzucił mu sprzeczność istotnych ustaleń ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym poprzez przyjęcie, że miarodajną datą wyznaczającą początek okresu, od której należy ustalać, czy nastąpiła zmiana siły nabywczej pieniądza jest IV kwartał 2007r., ponieważ poprzednie orzeczenie Sądu Okręgowego kształtujące wysokość renty uprawomocniło się w listopadzie 2007r., podczas gdy prawidłową datą wyznaczającą początek okresu przy badaniu zmiany siły nabywczej pieniądza powinien być IV kwartał 2006r., ponieważ to wynagrodzenie brał pod uwagę wówczas Sąd Okręgowy. Zarzucił też błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę uzasadnienia wyroku polegający na przyjęciu, że w sprawie nie doszło do zrealizowania przesłanki zmiany siły nabywczej pieniądza w okresie od listopada 2007r. do lipca 2012r., która została określona na poziomie 20%, podczas gdy zdaniem skarżącego do takiej zmiany siły nabywczej pieniądza doszło, co doprowadziło do naruszenia art.3581§3kc.

Zarzucił też naruszenie art.365§1kpc poprzez przyjęcie , że zmiana siły nabywczej pieniądza na poziomie ok.20% i w konsekwencji różnica średnich wynagrodzeń w kwocie ok.600 zł nie stanowi istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza w rozumieniu art.3581§3kc, podczas, gdy w poprzedniej sprawie ( III Ca 1064/07) Sąd Okręgowy w Gliwicach uznał, że różnica na poziomie 400 zł stanowi istotną zmianę siły nabywczej pieniądza, co powinno stanowić pogląd wiążący dla Sądu w niniejszym postępowaniu.

Zarzucił ponadto sprzeczność istotnych ustaleń Sądu ze zgromadzonym materiałem dowodowym polegającą na uznaniu, iż powód nie wykazał zmiany stosunków w rozumieniu art.907§2kc, podczas gdy wiarygodnym dowodem na tę okoliczność były w sprawie jego zeznania, nadto okoliczność pogarszania się stanu zdrowia u osoby 62-letniej z 50% inwalidztwem (z protezą nogi) jest okolicznością notoryjną.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne są prawidłowe. Uzupełnić je należało poprzez wskazanie, że w III kwartale 2007roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynosiło 2703,41 zł (MP z 12 listopada 2007 r nr 85 poz.920). w dacie wyrokowania przez Sąd Okręgowy ostatnio ogłoszone zostało przeciętne miesięczne wynagrodzenie za III kwartał 2013r., które wyniosło 3651,72 zł.( MP z 19 listopada 2013r. nr 904). Z powyższym uzupełnieniem Sąd Okręgowy podziela ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy i czyni własnymi.

W okolicznościach niniejszej sprawy w ocenie Sądu Okręgowego zaistniała istotna zmiana siły nabywczej pieniądza uzasadniająca podwyższenie renty kwartalnej powoda, ale nie w zakresie wskazanym w pozwie i apelacji.

Odnosząc się do zarzutów apelacji podnieść jednak należało, że w części okazały się one nieuzasadnione. Należało bowiem zwrócić uwagę na treść art. 316 kpc, zgodnie z którym sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Przytoczony przepis powoduje, że do porównania dla dokonania oceny, czy istnieją podstawy do dokonania waloryzacji wziąć należało pod uwagę stan rzecz istniejący w dacie zamknięcia rozprawy w poprzedniej sprawie, tj. w dniu 21 listopada 2007r. oraz stan istniejący w dacie wyrokowania przez Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie. Niezasadnie odwołuje się zatem powód do danych z IV kwartału 2006r. Nadto istotnym jest, że nie można przy dokonywaniu oceny we wskazanym zakresie porównywać kwot stanowiących różnicę w wysokości przeciętnego wynagrodzenia. Jeżeli bowiem mówimy o zmianie siły nabywczej pieniądza, to oznacza to że konkretna kwota będzie miała mniejszą siłę nabywczą. Tym samym prawidłowe jest odniesienie się w niniejszej sprawie do zmiany wysokości wyrażonej w procentach.

Odnosząc się do zarzutów apelacji oraz uzasadnienia zaskarżonego wyroku należy też wskazać, że w ocenie Sądu Okręgowego art. 907§2 kc nie może w niniejszej sprawie stanowić podstawy orzekania, bowiem renta powoda ustalona została na podstawie umowy ubezpieczenia, a nie wynika z ustawy. Z postępowania nie wynika bowiem, aby pozwany uiszczał rentę jako ubezpieczyciel sprawcy szkody, wskazano natomiast że odpowiada on z tytułu umowy ubezpieczenia młodzieży w szkołach i innych zakładach w zakresie następstw nieszczęśliwych wypadków.

Tym samym podstawą waloryzacji renty w niniejszej sprawie mógł być jedynie art.3581§3 kc. Nadmienić należy, że ocena zaistnienia podstawy do dokonania waloryzacji ma charakter ocenny, wybór metody waloryzacji oraz zakresu tejże pozostawione jest uznaniu Sądu, którego orzeczenie ma charakter prawno-kształtujący. Podnieść też należy, że zapatrywanie wyrażone przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu orzeczenia wydanego w poprzedniej sprawie nie jest przy tej ocenie wiążące, jak wywodzi to skarżący w apelacji, zarzucając naruszenie art. 365 kpc. Wiążąca jest bowiem sama treść wyroku, a nie jego uzasadnienie.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że wzrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynoszący ok.20% nie uzasadnia jeszcze dokonania waloryzacji. Taki wzrost nie stanowi w ocenie Sadu Okręgowego jeszcze podstawy do dokonania waloryzacji, uwzględniając, że zgodnie z treścią art. 3581§3kc, Sąd winien dokonać rozważenia interesów obu stron, a zatem rozważyć, w jakim stosunku zaistniałą zmianą obciążyć każdą ze stron. Taki wzrost, dodatkowo po dokonaniu wskazanego rozdzielenia nie jest w ocenie Sądu odczuwalny jako istotna zmiana siły nabywczej pieniądza.

Biorąc jednak pod uwagę stan istniejący w dacie orzekania, tj w lutym 2014r. i ostatnie znane w tym czasie i ogłoszone przeciętne miesięczne wynagrodzenie wynoszące 3651,72 zł Sąd Okręgowy doszedł do przekonania o istnieniu podstaw do dokonania waloryzacji. Zmiana wysokości tego wynagrodzenia w porównaniu z III kwartałem 2007r. ( tj. ostatnim przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem znanym w dacie orzekania przez Sąd Okręgowy w poprzedniej sprawie), wynosi 35%. Jest to w ocenie Sądu Okręgowego zmiana zasadnicza, bo przekraczająca wzrost o 1/3. Niewątpliwie zmiana taka jest w poczuciu społecznym zmianą odczuwalną, istotną. Nie jest to zmiana o charakterze hiperinflacji, jednak z art. 3581§3kc nie wynika, aby jedynie hiperinflacja mogła uzasadniać wniosek o zaistnieniu istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza i stanowić podstaw do waloryzacji świadczenia.
Wskazana zmiana nie mogła jednak zadecydować o podwyższeniu świadczenia rentowego powoda o 35%. Sąd Okręgowy doszedł do przekonania o konieczności dokonania rozdzielenia na obie strony skutków zaistniałej zmiany. Zważywszy na charakter sprawy, sytuację życiową powoda, okres w jakim pozwana odpowiada z tytułu zawartej umowy, podnoszoną przez pozwaną niewielką wysokość składek w ramach umowy stanowiącej podstawę jej odpowiedzialności oraz okoliczność, że pozwana jest fachowcem na rynku ubezpieczeń, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zasadnym będzie obciążenie obu stron skutkami zmiany siły nabywczej pieniądza, z tym że pozwanego jako fachowca w nieco większym zakresie niż powoda. Powyższe okoliczności w ocenie Sądu Okręgowego uzasadniają dokonanie waloryzacji począwszy od daty wyrokowania poprzez jej podwyższenie o 20%. Dwudziestoprocentowe podwyższenie należnej powodowi renty kwartalnej daje kwotę 646 zł kwartalnie. Za okres do 31 marca 2014 roku zasądzono powodowi skapitalizowaną kwotę podwyżki za okres od 27 lutego 2014 do 31 marca 2014r. w kwocie 38 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 28 lutego 2014r.(z uwagi na prawno-kształtujący charakter orzeczenia Sądu). Za okres od 1 kwietnia 2014r. zasadzono od pozwanej na rzecz powoda nową wysokość renty kwartalnej po 646 zł, płatną do dnia 10-go każdego pierwszego miesiąca kwartału z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności w miejsce renty określonej wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 21 listopada 2007r., sygn. akt III Ca 1064/07.

Dalej idące żądanie powoda w świetle przytoczonych okoliczności w ocenie Sądu Okręgowego nie było uzasadnione i jako takie Sąd Okręgowy je oddalił. Wynik postępowania (częściowe uwzględnienie żądania powoda) uzasadniał zniesienie kosztów pomiędzy stronami na podstawie art.100 kpc, choć na skutek omyłki pisarskiej rozstrzygnięcie to nie znalazło się w treści wyroku sądu odwoławczego.

Z opisanych powodów apelację uwzględniono częściowo na podstawie art. 386§1kpc, a dalej idącą apelację oddalono na podstawie art.385 kpc.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 100 kpc w zw. z art. 391§1kpc, dokonując ich częściowego rozdzielenia. Powód poniósł koszty tego postępowania w wysokości 462 zł (162 zł opłata, 300 zł- koszty zastępstwa adwokackiego- na podstawie §6 pkt3 w zw. z §13 ust.1 pkt 1 rozprządzenia Ministra Sprawedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu( t. jedn. Dz. U. z 2013 poz. 461). Powód wygrał w postępowaniu odwoławczym w 40%, pozwany nie składał wniosku o koszty, Zatem zasądzono na rzecz powoda od pozwanego kwotę 184,80 zł.

Z tych powodów orzeczono jak w sentencji.

SSO Gabriela Sobczyk SSO Arkadia Wyraz-Wieczorek SSO Barbara Braziewicz