Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2013 r. w Gdańsku

sprawy A. H.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 września 2012 r., sygn. akt V U 677/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz wnioskodawczyni A. H. kwotę 120,00 ( sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów za instancję odwoławczą.

UZASADNIENIE

Ubezpieczona A. H. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 19.06.2012r., odmawiającej przeliczenia podstawy wymiaru emerytury.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie.

Sąd Okręgowy zaskarżonym wyrokiem zmienił decyzję w ten sposób, że do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjął wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 99,05% wynikający z wynagrodzeń z kolejnych siedmiu lat kalendarzowych tj. lat: od 1985 do 1991. Powyższe rozstrzygnięcie oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach.

Ubezpieczona A. H. ur. (...) od października 1995r. jest uprawniona do emerytury. Do ustalenia wysokości podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął wynagrodzenie z 7 lat kalendarzowych tj. lat od stycznia 1987r. do grudnia 1993r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z tych lat wyniósł 89,98 % opierając się na dokumentach wykazujących wysokość wynagrodzenia dołączonych do wniosku. Ubezpieczona przy wniosku o emeryturę złożyła zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z Zarządu (...) w S. za lata 1987 – 1993. W Zarządzie (...) w S. była zatrudniona od 13 lutego 1984r. do 31 grudnia 1995 jako sprzątacz posesji, w tym w okresie od 13.02.1984r. do 30.09.1991r. na ½ etatu jako dozorca. Ubezpieczona w okresie od 1 czerwca 1962r. do 30 września 1991r. pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy w Spółdzielni (...) w S. na stanowisku robotnika. Przy wniosku o emeryturę przedłożyła dokumenty z archiwum wykazujące wysokość wynagrodzenia osiąganego w Spółdzielni za lata 1984 – 1985, 1987 – 1991. W toku pobierania emerytury ubezpieczona pracowała. W dniu 2 stycznia 2012r. ubezpieczona złożyła kolejny wniosek o emeryturę. Do wniosku dołączyła zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1997 – 2002 tj. uzyskane w toku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku - dokument ten złożyła w dniu 05.01.2012r. Organ rentowy decyzją z dnia 10.01.2012r. przyznał ubezpieczonej emeryturę od 1 stycznia 2012r. Podstawę wymiaru emerytury ustalił w oparciu o wynagrodzenie z tych samych co poprzednio lat kalendarzowych, gdyż wskaźnik wysokości podstawy wymiaru określił na 89,98 %. Zaś decyzją z dnia 03.02.2012r. odmówił przeliczenia emerytury na podstawie wynagrodzeń z lat 1997 – 2002, gdyż wskaźnik wysokości podstawy wymiary byłby niższy od dotychczasowego. W dniu 27.02.2012r. wnioskodawczyni złożyła wniosek o ponowne przeliczenie podstawy wymiaru świadczeń i wybranie korzystniejszego wariantu. Do wniosku dołączyła listy płac z archiwum za lata 1982 – 1991 z okresu zatrudnienia w Spółdzielni (...) w S.. Za lata 1962 – 1981 brak jest w archiwum akt płacowych.

Decyzją z dnia 26.03.2012r. organ rentowy przeliczył ubezpieczonej podstawę wymiaru emerytury ustalając wskaźnik wysokości podstawy wymiaru na 93,80 % z tych samych 7 lat kalendarzowych tj. lat 1987 – 1993.

W dniu 23.05.2012r. ubezpieczona złożyła kolejny wniosek o przeliczenie dołączając Rp 7 z Przedsiębiorstwa (...) Spółki z o.o. w S. za lata 1984 – 1986, 1994-1995 (poprzednio Rp -7 było wystawione za lata 1987 – 1993). Zaskarżoną decyzją z dnia 19.06.2012r. organ rentowy odmówił przeliczenia podstawy wymiaru emerytury na podstawie przedłożonych wynagrodzeń z lat 1982 – 1995, 1997 – 2002.

Ubezpieczona dotychczas nie złożyła wniosku o ustalenie wysokości podstawy wymiaru emerytury z wynagrodzeń faktycznie otrzymywanych w okresie zatrudnienia w Spółdzielni (...) w S. na przestrzeni od 1 czerwca 1962r. do 31 grudnia 1981r. Zaskarżona decyzja odmawia prawa do przeliczenia emerytury z uwzględnieniem zarobków z lat 1982 – 1995, 1997 – 2002. W odwołaniu ubezpieczona podnosi, iż zaskarżona decyzja jest krzywdząca, gdyż nie uwzględnia zarobków z okresu od 1 czerwca 1962r. do 31 grudnia 1981r. Domaga się ustalenia tych zarobków w oparciu o zeznania świadków i przeliczenia emerytury z uwzględnieniem tak ustalonych zarobków. Analiza akt emerytalnych ubezpieczonej wykazała, iż z żądaniem takim ubezpieczona dotychczas nie występowała do organu rentowego. Oznacza to, iż żądanie przeliczenia emerytury z uwzględnieniem zarobków z lat 1962 do 1981 w oparciu o zeznania świadków zostało złożone po raz pierwszy w odwołaniu od zaskarżonej w niniejszym procesie decyzji organu rentowego co skutkowało przekazaniem żądania ubezpieczonej dotyczącego przeliczenia podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków faktycznie otrzymywanych w okresie od 1 czerwca 1962r. do 31 grudnia 1981 roku do rozpoznania organowi rentowemu.

Wobec faktu, iż ubezpieczona zaskarżyła decyzję odmawiającą przeliczenia podstawy wymiaru emerytury z uwzględnieniem zarobków z lat 1984 – 1986, 1994-1995 tj. z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) Spółki z o.o. w S. w oparciu o nowe zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za w/w lata (poprzednie Rp 7 było wystawione za lata 1987 – 1993), to Sąd Okręgowy sprawdził, czy wydana decyzja jest prawidłowa albowiem intencją ubezpieczonej, która składa nowe dowody z dokumentów wykazujące wysokość wynagrodzenia, jest podwyższenie otrzymywanego świadczenia. Sąd ten zważył, iż wyliczenia organu rentowego wykazujące stosunek wynagrodzenia ubezpieczonej do przeciętnego wynagrodzenia w kraju za lata kalendarzowe, za które złożyła zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu są prawidłowe. Wyliczenia te zostały sporządzone zgodnie z dyspozycją art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Jednocześnie Sąd I instancji zważył, iż ubezpieczona za każdym razem składając nowe dokumenty wykazujące wysokość wynagrodzenia wnosiła o ustalenie wysokości emerytury według najkorzystniejszego wariantu. Obecnie emerytura ubezpieczonej jest ustalona przy użyciu podstawy wymiaru renty. Renta ubezpieczonej była ustalona z wynagrodzeń z 7 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z ostatnich 16 lat kalendarzowych poprzedzających wniosek o rentę tj. zgodnie z dyspozycją art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1991r.Nr 104, poz. 450 ze zm.). Wskazany przepis prawny miał zastosowanie przy wnioskach złożonych do dnia 31 grudnia 1996r. (ubezpieczona złożyła wniosek o rentę w styczniu 1996r.). Sąd Okręgowy zważył, iż organ rentowy dokonując stosownych wyliczeń nie brał pod uwagę opcji wynikającej z art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS tj. nie ustalał wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia. Według wyliczeń Sądu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru liczony z tej samej liczby lat kalendarzowych wybranych z tego samego okresu do przy ustalaniu podstawy wymiaru renty (czyli z 7 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 16 lat kalendarzowych poprzedzających 1996r. tj. z lat 1980 – 1995) jest wyższy od poprzednio obliczonego. Zdaniem Sądu ten wyższy wskaźnik wynika z wynagrodzeń z kolejnych 7 lat kalendarzowych tj. lat 1985 do 1991 i wynosi 99,05 %. Dotychczasowy wynosił 93,80 % zatem obecnie wyliczony jest wyższy od poprzedniego. Ustalony stosunek wynagrodzenia ubezpiecz onej do wynagrodzenia przeciętnego w kraju w wymienionych latach kształtował się następująco: 1985 – 88,97 %, 1986 – 97,17 %, 1987 – 115,89 %, 1988 – 99,02 %, 1989 – 111,08 %, 1990 – 89,27 %, 1991 – 91,97 %, co łącznie daje 693,37 %, dzielone przez 7 lat daje 99,052 %, a w zaokrągleniu do setnej części procenta 99,05 %.

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione zmieniając zaskarżoną decyzję w ten sposób, że do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjąć wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 99,05 % wynikający z wynagrodzeń z kolejnych siedmiu lat kalendarzowych tj. lat od 1985 do 1991.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez niewłaściwe zastosowanie.

W oparciu o powyższy zarzut apelujący wniósł o jego zmianę poprzez oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy o e. i r. z FUS wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia.

Zdaniem organu rentowego przepis ten nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie albowiem organ rentowy nie ustalał ubezpieczonej podstawy wymiaru drugiej emerytury w oparciu o przepis art. 15 ustawy o e. i r. z FUS ale przyjął podstawę „starej" emerytury na zasadzie art. 21 ust. 1 pkt 1 w zw. z ust. 2 pkt 1 ustawy o e. i r. z FUS. W myśl tych przepisów, podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury, stanowi podstawa wymiaru emerytury - w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do tej emerytury. Innymi słowy, w tym przypadku nie oblicza się podstawy wymiaru emerytury ale organ rentowy przyjmuje podstawę wymiaru „starej" emerytury i przeprowadza wszystkie waloryzacje tego świadczenia. Podstawa wymiaru nowej emerytury nie została zatem ustalona od zarobków za poszczególne lata lecz stanowi ją zwaloryzowana podstawa wymiaru uprzednio przyznanej emerytury.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania odwoławczego w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Wobec bezsporności okoliczności faktycznych, istota sporu w przedmiotowej sprawie ogniskowała się wokół oceny prawnej możliwości zastosowania art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej dla przeliczenia wysokości podstawy wymiaru emerytury osoby, która miała ustalone wcześniej prawo do emerytury.

Wprawdzie pobieżna i mało wnikliwa analiza problemu mogła by nasunąć taki pogląd jak zaprezentowany przez pozwanego w apelacji. Natomiast wnikliwa i pogłębiona analiza problemu stosowania mechanizmu przeliczania świadczenia w oparciu o art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej nie mogła przynieść innego wyniku, niż ten, który w oparciu o zebrany materiał dowodowy pozwolił Sądowi Okręgowemu przeliczyć świadczenie wnioskodawczyni w oparciu o najkorzystniejszy dla niej wariant z wybranych lat. Wprawdzie Sąd Okręgowy nie przeprowadził szczegółowej analizy możliwości zastosowania mechanizmu przeliczania świadczenia dla osoby, która miała wcześniej ustalone prawo do emerytury, nie można jednakże z tego powodu czynić mu skutecznego zarzutu wobec trafności rozstrzygnięcia. Sąd dokonał prawidłowej subsumcji ustaleń faktycznych pod odpowiednie dyspozycje przepisów prawa materialnego, zgodnie z zasadą da mihi factum, dabo tibi ius oceniając żądanie wnioskodawczyni w świetle art. 111 ust. 1, mając przy tym na względzie, że pozwany na etapie postępowania rozpoznawczego nie zgłaszał ewentualnych zarzutów co do możliwości skorzystania z mechanizmu przeliczenia świadczenia wnioskodawczyni, skupiając się w ramach tego postępowania wyłącznie na próbie podważenia zaoferowanych przez ubezpieczoną środków dowodowych. Zaprezentowana przez pozwanego metoda wykładni stosowania mechanizmu przeliczania świadczenia nie znajduje natomiast oparcia w żadnej konkretnej normie ustawy emerytalnej.

Problematyka stosowania mechanizmu przeliczania świadczenia dla osoby, która miała wcześniej ustalone świadczenie była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 18 maja 2007r. I BU 13/06. Sąd Najwyższy przyjął tamże, że „w przypadku przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, podstawy wymiaru renty (art. 21 ust. 1 pkt 1), wysokość emerytury może być obliczona ponownie według zasad określonych w art. 15, ale z takiej samej liczby kolejnych lat kalendarzowych mieszczących się w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia, którą w okolicznościach sprawy byłaby podstawa wymiaru pobieranego wcześniej świadczenia rentowego”. Sąd Najwyższy dokonuje analizy problemu na tle podobnej sprawy do będącej przedmiotem rozważań w niniejszym postępowaniu. Wprawdzie we wskazanej sprawie rozważania prowadzone są na gruncie ustalenia właściwej podstawy wymiaru świadczenia dla emeryta, który ma ustalone świadczenie z podstawy, z której uprzednio ustalone było prawo do renty, niemniej analiza ta odbywa się poprzez pryzmat tych samych przepisów, które mają zastosowanie w niniejszej sprawie. Art. 21 ust. 2 pkt 1 ustawy emerytalnej dotyczący ustalania podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury odsyła bowiem w zakresie stosowania zasady obliczania nowego świadczenia do art. 21 ust. 1 pkt 1 dotyczącego określania podstawy wymiaru renty. W niniejszej sprawie wnioskodawczyni wniosek o wcześniejszą emeryturę złożyła w 1996r. zatem do ustalenia podstawy wymiaru tego świadczenia miał zastosowanie art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), zgodnie z którym podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowiła podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 7 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 16 lat kalendarzowych liczonych wstecz od roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Przyjęta przez Sąd Okręgowy metoda przeliczenia świadczenia jest zgodna z dyspozycją art. 111 ust. 1 pkt 1, bowiem do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjmuje kolejne 7 lat mieszczące się w poprzednio przyjętym okresie do ustalenia podstawy wymiaru emerytury. Wątpliwości co do możliwości skorzystania przy przeliczeniu świadczenia w oparciu o art. 111 ust. 1 pkt 1 z innych kolejnych lat kalendarzowych, ale wybranych z tego samego okresu, co do obliczenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia nie miał również Sąd Apelacyjny w Katowicach, wskazując w wyroku z dnia 28 września 2004r. III AUa 1357/03, że „prawidłowa wykładnia art. 111 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17.12.1998 r. winna uwzględniać jedynie to, że zgłoszona na zasadach w nim przewidzianych podstawa wymiaru będzie pochodzić z tej samej lub takiej samej liczby kolejnych lat kalendarzowych mieszczących się w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru, wynikającym z obowiązujących w tamtym czasie przepisów, oraz że ustalony przy przyjęciu tej podstawy wymiaru wskaźnik jej wysokości będzie wyższy od poprzednio obliczonego”. Zarówno Sąd Apelacyjny w Katowicach jak i Sąd Najwyższy we wskazanych orzeczeniach doszły do przekonania, które Sąd Odwoławczy podziela, że nie może zostać pozbawiona prawa przeliczenia świadczenia osoba, która ma to świadczenie obliczone pierwotnie w sposób wadliwy albowiem z takich lat, które wprawdzie mieszczą się w tym samym okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia (na podstawie ustawy z dnia 17 października 1991r. o rewaloryzacji emerytur i rent…) przy czym skutkowały niższą podstawą ze względu na brak wystarczających dowodów do wykazania podstawy wyższej. Pozyskanie dowodów umożliwiających obliczenie podstawy wymiaru świadczenia z innych - bardziej korzystnych lat mieszczących się w tym samym okresie, z którego ustalano podstawę wymiaru stosownie do przepisów art. 7 ust.1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent… skutkuje możliwością przeliczenia świadczenia w każdym czasie, także wobec świadczenia ustalonego z uwzględnieniem art.21 ust.1 pkt 1 (ust.2 pkt 1) ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jt.: Dz.U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.)

Koncepcja zaprezentowana przez pozwanego jest nie do zaakceptowania, prowadziłaby bowiem do stanu w którym osoba, która czy to wskutek braku dowodów czy błędu organu rentowego, bądź też własnych zaniedbań nie wskazała wynagrodzeń dających przy obliczaniu pierwotnej podstawy wymiaru z tego samego okresu wyższy wskaźnik podstawy wymiaru, byłaby pozbawiona do tego aby ustalić najkorzystniejszą dla siebie wysokość podstawy świadczenia w oparciu o te wynagrodzenia, które jest w chwili obecnej w stanie wykazać. Taką interpretacja nie znajduje oparcia, w żadnej konkretnej normie ustawy emerytalnej, wobec powyższego uznać należy, że art. 111 może stanowić podstawę do zweryfikowania wskaźnika podstawy wymiaru również świadczenia pierwotnego.

Powyższe skutkowało oddaleniem apelacji stosownie do art.385 k.p.c.

O kosztach Sąd orzekł stosownie do art.98,99 i 108 k.p.c. w zw. z § 11 ust.2 i §12 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz.U. Nr 163, poz.1349 ze zm.).