Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy IV Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Włodzimierz Hilla

Sędziowie SO Mariola Urbańska - Trzecka

SO Piotr Kupcewicz (sprawozdawca)

Protokolant Mateusz Pokora

przy udziale Jarosława Bittnera - prokuratora Prokuratury Okręgowej
w Bydgoszczy

po rozpoznaniu w dniu 3 marca 2015 roku

sprawy G. K. (1) s. W. i B. ur. (...) w M.

oskarżonego z art. 244 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Inowrocławiu

z dnia 29 października 2014 roku - sygn. akt VI K 423/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Inowrocławiu do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt IV Ka 57/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 29 października 2014 roku, wydanym w sprawie sygn. akt VI K 423/14 Sąd Rejonowy w Inowrocławiu uznał oskarżonego G. K. (1) tego, że w dniu (...) roku w I. przy ul. (...) kierując samochodem marki A. (...) nr rej. (...), nie zastosował się do zakazu orzeczonego na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy sygn. Akt. XVI K – 3020/11 zakazując prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, obowiązującego od dnia 21.12.2011 r. na okres do dnia 21.12.2015r., tj. występku z art. 244 kk i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 4 miesięcy pozbawienia wolności, a na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył okres zatrzymania oskarżonego w sprawie w dniu 18 marca 2014 roku przyjmując, że jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności.

Apelację od wyroku złożył prokurator zaskarżając go w całości na niekorzyść oskarżonego. Wyrokowi zarzucił:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mogący mieć istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, polegający na nieprawidłowym ustaleniu, że oskarżony G. K. (1) kierując w dniu 18 marca 2014r. samochodem marki A. (...) naruszył zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczony jedynie wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy sygn. akt XVI K 3020/11, który to zakaz miał obowiązywać w okresie od 21.12.2011r. do dnia 21.12.2015r., podczas gdy oskarżony swoim zachowaniem naruszył także zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczony wyrokiem Sądu Rejonowego w Koszalinie sygn. akt II K 479/10 obowiązujący w okresie od 23.12.2010r. do 25.09.2012r. i od 27.05.2013r. do 23.08.2014r, nieprawidłowym ustaleniu okresu obowiązywania środka karnego w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy sygn. akt XVI K 3020/11, który to zakaz miał obowiązywać w od 21.12.2011 r. do dnia 21.12.2015r., podczas gdy, z uwagi na odbywanie przez G. K. (1) kary pozbawienia wolności w w/w sprawie, zakaz obowiązywał w okresach: od 21.12.2011r. do 26.09.2012r. i od 27.05.2013r. do 21.08.2016r.,

2.  rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności polegającą na wymierzeniu oskarżonemu G. K. (1) kary 4 miesięcy pozbawienia wolności za zarzucony mu aktem oskarżenia czyn z art. 244 k.k., która to kara w takim rozmiarze nie odzwierciedla należycie stopnia społecznej szkodliwości czynu, nie uwzględnia w wystarczającej mierze celów kary oraz właściwości i warunków osobistych oskarżonego, w tym uprzedniej karalności G. K. (1) za przestępstwa z art. 244 k.k., jego negatywnego zachowania się przed jak i po popełnieniu przestępstwa, co sprawia, że kara jawi się jako kara zbyt łagodna, przez co nie spełni wobec skazanego swego celu zapobiegawczego i wychowawczego, a także potrzeb w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Podnosząc te zarzuty wniósł o zmianę wyroku w części orzekającej poprzez:

1.  przypisanie oskarżonemu występku polegającego na tym, że : „w dniu 18 marca 2014 roku w I. przy ul. (...) kierując samochodem marki A. (...) o nr rej. (...) nie zastosował się do zakazu orzeczonego na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy sygnatura akt XVI K 3020/11 zakazującego prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, obowiązującego w okresach od dnia 21.12.2011 r. do dnia 26.09.2012r. i od dnia 27.05.2013r. do dnia 21,08.2016r., oraz nie zastosował się do zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Koszalinie sygn. akt II K 479/10 obowiązującego w okresach od dnia 23.12.2010r. do dnia 25.09.2012r. i od dnia 27.05.2013r. do dnia 23.08.2014r., tj. o występek z art. 244 k.k.

2.  wymierzenie wobec oskarżonego G. K. (1) za występek z art. 244 k.k. kary roku pozbawienia wolności.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja oskarżyciela publicznego, wywołując postępowanie odwoławcze, a w jego ramach instancyjną kontrolę zaskarżonego wyroku, prowadzić musiała do jego uchylenia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych w apelacji zarzutów, z powodu zaistnienia bezwzględnej przyczyny odwoławczej, wskazanej w treści przepisu art. 440 k.p.k.

Jako zasadny należało uznać zarzut apelacji, iż Sąd meriti błędnie ustalił okres, w jakim obowiązywał wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych orzeczony wcześniej wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie sygn. akt XVI K 3020/11, a błąd ten był wynikiem nieuwzględnienia tego, że kara 8 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczona tym wyrokiem była odbyta przez oskarżonego w okresie od 26 września 2012 roku do dnia 26 maja 2013 roku w systemie dozoru elektronicznego. Zasadnie wskazuje się, że zgodnie z przepisem art. 43 § 2 zd. drugie k.k. okres, na który środek karny, w postaci m.in. zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczono, nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo. W tej sytuacji, skoro wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 5 grudnia 2011 roku, wydany w sprawie XVI K 3020/11 stał się prawomocny od dnia 21 grudnia 2011 roku, to zgodnie z przepisem art. 43 § 2 k.k. zd. pierwsze, zakaz, orzeczony tym wyrokiem, obowiązywał od tego dnia, jednak okres stosowania tego środka uległ przerwaniu w czasie od 26 września 2012 roku do 26 maja 2013 roku, kiedy skazany odbywał karę pozbawienia wolności. Zasadnie przy tym wskazuje oskarżyciel publiczny, że warunek odbywania kary pozbawienia wolności spełnia także kara pozbawienia wolności odbywana w systemie dozoru elektronicznego. Potwierdził to Sąd Najwyższy we wskazanym w uzasadnieniu apelacji wyroku z dnia 23 maja 2014 roku, sygn. akt III KK 16/14 (LEX 1469141). Powoduje to jednak konsekwencje dalej idące niż te, wskazywane przez oskarżyciela publicznego, a sprowadzające się do uznania, że sąd meriti w sposób nieprawidłowyopisał czyn przypisany oskarżonemu, poprzez błędne ustalenie okresu, w jakim naruszony przez oskarżonego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, orzeczony wyrokiem wydanym w sprawie sygn. akt XVI K 3020/11 obowiązywał, jak również tego, że oskarżony także naruszył nadal go obowiązujący zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, orzeczony wyrokiem wydanym w sprawie II K 479/10 Sądu Rejonowego w Koszalinie.

Wyrokiem wydanym w sprawie XVI K 3020/11 G. K. (1) został skazany za popełnienie przestępstwa z art. 178a § 4 k.k., polegającego na kierowaniu w stanie nietrzeźwości samochodem osobowym po drodze publicznej, będąc uprzednio karany za czyn z art. 178 a § 1 k.k., czym nie zastosował się do zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Orzeczoną tym wyrokiem karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, jak wskazano wyżej, oskarżony odbył od 26 września 2012 roku do 26 maja 2013 roku. Przestępstwa, będącego przedmiotem niniejszego postępowania oskarżony dopuścił się przed upływem 5 lat od odbycia tej kary pozbawienia wolności. Jest to przestępstwo umyślne i podobne do przestępstwa z art. 178a § 4 k.k., w rozumieniu przepisu art. 115 § 3 k.k., gdyż oba polegały na naruszeniu zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych. Oznacza to, że oskarżony nie stosując się w dniu 18 marca 2014 roku do zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych, działał w warunkach recydywy, opisanej w art. 64 § 1 k.k. Brak tego ustalenia, wprost wynikającego z treści zgromadzonych dowodów, w szczególności znajdującego się w aktach sprawy odpisu wyroku wydanego w sprawie XVI K 3020/11, powoduje, że sąd meriti dopuścił się naruszenia prawa materialnego, w postaci niezastosowania przepisu art. 64 §1 k.k., czego skutkiem jest to, iż zaskarżony wyrok należało uznać za oczywiście niesprawiedliwy w rozumieniu przepisu art. 440 k.p.k, a więc zaszła bezwzględna przyczyna odwoławcza, którą sąd odwoławczy ma obowiązek uwzględnić z urzędu. Wskazać tu należy na w pełni akceptowany przez Sąd Okręgowy rozpoznający przedmiotową sprawę, pogląd Sądu Najwyższego, iż „bezpodstawne przypisanie działania w warunkach art. 64 § 1 k.k. prowadzi do uznania, że orzeczenie takie cechuje się rażącą niesprawiedliwością w rozumieniu art. 440 k.p.k., a więc uzasadnia działanie sądu odwoławczego z urzędu, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 2014 r., V KK 222/14, LEX Prok.i Pr.-wkł. 2015/1-2/22). Bezspornym jest, że przyjęcie działania w warunkach recydywy specjalnej w istotnie odmienny sposób kształtuje sytuację prawną osoby skazanej, począwszy od dyrektyw wymiaru kary, poprzez zasady jej wykonywania, po odmienne regulacje dotyczące możliwości warunkowego zwolnienia (art. 78 § 2 k.k.). Co prawda to orzeczenieSądu Najwyższego dotyczy sytuacji, w której działanie w warunkach recydywy specjalnej zostało błędnie przypisane, nie zaś takiej jak w przedmiotowej sprawie, gdy nie zostało ono przypisane - choć powinno -jednak nie sposób uznać, by mogło to mieć wpływ na możliwość uznania takiego zasadniczego naruszenia prawa materialnego za rażąco niesprawiedliwe. Powszechnie wszak przyjmuje się, że rażąca niesprawiedliwość jako naruszenie w szczególnie istotny sposób społecznego poczucia sprawiedliwości (wyrok SN z dnia 1 października 2008 r., V KK 261/08). to nie tylko „niesprawiedliwość w stosunku do oskarżonego, a więc niesprawiedliwe - od strony merytorycznej, materialnoprawnej lub (i) procesowej - osądzenie go, ale także podobna niesprawiedliwość z punktu widzenia interesu publicznego, czyli od strony wymiaru sprawiedliwości i wiążących go wymogów płynących zwłaszcza z art. 2 k.p.k., jak i norm materialnoprawnych, a więc w kierunku niekorzystnym dla oskarżonego, jako potraktowanego łagodniej, niż to konkretnie należało uczynić. ( T.H. Grzegorczyk, Komentarz do kodeksu postępowania karnego, teza 5 do art. 440). Wskazuje na to nawet redakcja tego przepisu, w którym wskazuje się, że w razie stwierdzenia rażącej niesprawiedliwości orzeczenie może być zmienione na korzyść oskarżonego albo (alternatywa rozłączna) uchylone, bez wskazania już, że takie rozstrzygnięcie miałoby być dla oskarżonego korzystne. Tak samo wskazuje się w orzecznictwie, że z powodu rażącej niesprawiedliwości wyrok może być uchylony także na niekorzyść oskarżonego niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów (zob. wyrok SN z dnia 8 stycznia 2003 r., IV KKN 562/00, LEX nr 75373), byle zgodnie z kierunkiem rozpoznawanego środka odwoławczego, jeżeli przy wydawaniu zaskarżonego orzeczenia nie respektowano podstawowych reguł procedowania z naruszeniem interesu wymiaru sprawiedliwości (zob. wyroki SN: z dnia 1 lutego 2008 r., V KK 244/07, LEX nr 376585; z dnia 15 października 2008 r., II KK 220/08, LEX nr 464967; z dnia 19 sierpnia 2009 r., V KK 157/09, LEX nr 519634, czy z dnia 7 lutego 2012 r., III KK 243/11, LEX nr 1119516).

W przedmiotowej sprawie apelacja prokuratora dotyczyła całego wyroku i była wniesiona na niekorzyść oskarżonego, jakkolwiek nie zawierała zarzutu czy to naruszenia prawa materialnego poprzez błędne niezastosowanie przepisu art. 64 § 1 k.k., czy też nie wskazywała na bezwzględną przesłankę z art. 440 k.p.k. Nie oznacza to jednak, że wskazanego uchybienia Sąd Okręgowy nie mógł uwzględnić z urzędu. Przepis art. 434 § 1 k.p.k. statuujący zasadę reformationis in peius, który dodatkowo zwiększa wymagania stawiane podmiotom kwalifikowanym wnoszącym środek odwoławczy na niekorzyść oskarżonego (przede wszystkim oskarżycielowi publicznemu) pozwala sądowi odwoławczemu na orzeczenie na niekorzyść oskarżonego tylko w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym pochodzącym od tych podmiotów, lub podlegających uwzględnieniu z urzędu. Jak wskazano wyżej, rażąca niesprawiedliwość, wskazana w przepisie art. 440 k.p.k. jest bezwzględną przyczyną odwoławczą, którą sąd odwoławczy ma obowiązek uwzględnić z urzędu, w związku z czym możliwe, a wręcz konieczne było, wobec stwierdzenia tej przyczyny odwoławczej, uchylenie zaskarżonego wyroku, mimo tego, że na to uchybienie nie wskazał oskarżyciel publiczny w swej apelacji.Jeszcze raz należy przypomnieć, że „z treści art. 440 k.p.k. wynika, że sądowi odwoławczemu przysługuje nie tylko prawo, ale ciąży na nim obowiązek takiego zbadania sprawy w zakresie merytorycznym i prawnym, niezależnie od granic wniesionego środka zaskarżenia, aby została wykluczona oczywista niesprawiedliwość kontrolowanego orzeczenia(…)” (WyrokSądu Najwyższegoz dnia 8 grudnia 2010 r.III KK 126/10OSNwSK 2010/1/2463).

Mając na względzie powyższe uwagi, należało zaskarżony wyrok uchylić, zaś sprawę przekazać sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. W sposób oczywiście przedwczesny byłoby przy tym wypowiadanie się co do zarzutu rażącej niewspółmierności orzeczonej kary, podnoszonego przez oskarżyciela publicznego, gdyż prawidłowe ustalenia w tym zakresie będą możliwe do dokonania dopiero po dokonaniu prawidłowej oceny prawnej zachowania oskarżonego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy sąd meriti przeprowadzi postępowanie w całości, w przypadku zaś uznania oskarżonego winnym popełnienia zarzuconego mu czynu, uwzględni poczynione wyżej uwagi dotyczące przede wszystkim prawidłowej oceny prawnej zachowania oskarżonego i prawidłowego opisu czynu, ewentualnie przypisanego, z uwzględnieniem wcześniej orzeczonych i wykonanych wobec niego kar i środków karnych. W przypadku takiej konieczności, obowiązkiem sądu będzie sporządzenie uzasadnienia wyroku, respektującego wszelkie wymogi, wynikające z treści przepisu art. 424 § 1 k.p.k.