Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w II Wydziale Karnym w składzie

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Białymstoku – Anny Malczyk

po rozpoznaniu w dniu 3 marca 2015 r.

sprawy D. K. s. T.

o wydanie wyroku łącznego

z powodu apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie

z dnia 21 listopada 2014 r. sygn. akt II K 151/14

I.  uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Olsztynie do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

D. K. został skazany prawomocnymi wyrokami:

1. Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu z dnia 26 sierpnia 2010 roku w sprawie o sygn. akt III Ks 12/10 za przestępstwa:

a) popełnione w dniu 11 lutego 2010 roku, wyczerpujące dyspozycję z art. 244 k.k. na karę 6 ( sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

b) popełnione w dniu 11 lutego 2010 roku wyczerpujące dyspozycję z art. 65 § 1 k.k.s, art. 91 § 3 k.k.s., w zw. z art. 38 § 2 pkt 1 k.k.s. w zw. z art. 9 § 2 k.k.s., w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. na karę 1 ( jednego) roku i 8 ( ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności i 200 (dwustu) stawek dziennych grzywny z ustaleniem wysokości jednej stawki na kwotę 320 (trzysta dwadzieścia) złotych.

Na mocy art. 85 k.k. w zw. z art. 86 k.k. połączono kary jednostkowe i wymierzono karę łączną 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 (pięciu) lat.

Postanowieniem z dnia 30 października 2013 roku Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w Poznaniu zarządził skazanemu wykonanie warunkowo zawieszonej kary 2 lat pozbawienia wolności.

2. Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 10 grudnia 2012 roku, w sprawie o sygn. akt II K 206/12 za przestępstwa:

a) popełnione w okresie od marca 2008 roku do lutego 2010 roku, wyczerpujące dyspozycję z art. 258 § 1 k.k., na karę 6 ( sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

b) popełnione w okresie od 8 grudnia 2008 roku do 10 grudnia 2008 roku oraz od 7 stycznia 2009 roku do 12 stycznia 2009 roku z tym ustaleniem, że czyny te są zachowaniami popełnionymi przez oskarżonego w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i stanowią jeden czyn zabroniony wyczerpujący dyspozycję z art. 54 § 1 k.k.s., art. 65 § 1 k.k.s, art. 91 § 1 k.k.s.w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37§1 pkt 1i 5 k.k.s., na karę 8 (osiem) miesięcy pozbawienia wolności oraz karę 25 (dwudziestu pięciu) stawek dziennych grzywny z ustaleniem jednej stawki dziennej na kwotę 100 (stu) zł;

c) popełnione w okresie od 30 września 2009 roku do 8 października 2009 roku oraz w okresie od 25 października 2009 roku do 10 listopada 2009 roku z tym ustaleniem, że czyny te są zachowaniami popełnionymi przez oskarżonego w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i stanowią jeden czyn zabroniony wyczerpujący dyspozycję z art. 54 § 1 k.k.s., art. 91 § 1 k.k.s, w zw. z art. 7 § 1 k.k.s w zw. z art. 6 § 2 k.k.s w zw. z zw. z art. 37 § 1 pkt 5 k.k.s., na karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności oraz karę 25 (dwudziestu pięciu) stawek dziennych grzywny z ustaleniem wysokości jednej stawki na kwotę 100 (stu) zł;

d) popełnione w okresie od 24 do 25 stycznia 2010 roku oraz w okresie od 26 do 30 stycznia 2010 roku z tym ustaleniem, że czyny te są zachowaniami popełnionymi przez oskarżonego w krótkich odstępach czasu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru i stanowią jeden czyn zabroniony wyczerpujący dyspozycję art. 54 § 1 k.k.s. , art. 65 § 1 k.k.s., art. 91 § 1 k.k.s, w zw. z art. 7 § 1 k.k.s w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 37 § 1 pkt 5 k.k.s., na karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności oraz na karę 25 (dwudziestu pięciu) stawek dziennych grzywny z ustaleniem wysokości jednej stawki na kwotę 100 ( stu) zł;

e) popełnione w drugiej połowie marca 2008 roku, w dniu 30 września 2009 roku, w dniu 25 października 2009 roku, w dniu 8 grudnia 2009 roku, w dniu 7 grudnia 2008 roku, w dniu 8 grudnia 2008 roku, w dniu 10 grudnia 2008 roku, w okresie od 7 stycznia 2009 roku do dnia 8 stycznia 2009 roku, w dniu 23 stycznia 2010 roku oraz w dniu 26 stycznia 2010 roku wyczerpujące dyspozycję z art. 244 k.k. w zw. z art. 12 k.k., przy ustaleniu, iż czyny te stanowią ciąg przestępstw z art. 91 § 1 k.k. na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności;

Na mocy art. 85 k.k. i art. 86 k.k. połączono jednostkowe kary pozbawienia wolności i wymierzono skazanemu karę łączną 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania kary na okres 4 (czterech) lat oraz karę grzywny w wymiarze 75 (siedemdziesięciu pięciu) stawek dziennych po 100 (sto) zł każda.

Postanowieniem z dnia 20 stycznia 2014 roku Sąd Okręgowy w Olsztynie zarządził skazanemu wykonanie warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności.

3. Sądu Rejonowego w Wyszkowie Zamiejscowy Wydział Karny w Pułtusku z dnia 30 sierpnia 2013 roku, sygn. akt VI K 819/13 za czyn popełniony w dniu 21 lutego 2013 roku, wyczerpujący dyspozycję z art. 178 a § 1 k.k., na karę 100 (stu) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 10 (dziesięciu) złotych.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Wyszkowie Zamiejscowy Wydział Karny w Pułtusku z dnia 26 sierpnia 2014 roku zarządzono wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze 50 (pięćdziesięciu) dni za pozostałą do uiszczenia karę grzywny;

4. Sądu Rejonowego w Wyszkowie Zamiejscowy Wydział Karny w Pułtusku z dnia 26 lutego 2013 roku, sygn. akt VI K 513/13, za czyn popełniony w dniu 16 sierpnia 2012 roku, wyczerpujący dyspozycję z art. 13 § 1 k.k., w zw. z art. 278 § 1 k.k., na karę 70 (siedemdziesięciu) stawek dziennych grzywny, z ustaleniem wysokości jednej stawki na kwotę 10 ( dziesięciu) złotych.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Wyszkowie Zamiejscowy Wydział Karny w Pułtusku z dnia 12 lutego 2014 roku orzeczono wobec skazanego wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w wymiarze 34 (trzydzieści cztery) dni za pozostałą do uiszczenia karę grzywny;

5. Sądu Rejonowego w Pułtusku, Sąd Grodzki z dnia 8 września 2007 roku, sygn. akt V K 601/07 za przestępstwo wyczerpujące dyspozycję z art. 178 a § 1 k.k., na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 ( trzech) lat tytułem próby.

Wyrokiem łącznym z dnia 21 listopada 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt III K 151/13, Sąd Okręgowy w Olsztynie:

1.  na podstawie art. 569 § 1 k.p.k., art. 570 k.p.k., art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. i art. 39 § 1 k.k.s. połączył jednostkowe kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokiem Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w Poznaniu z dnia 26 sierpnia 2010 roku, w sprawie o sygn. akt III Ks 12/10 (pkt 1 ) i wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 10 grudnia 2012 roku, w sprawie o sygn. akt II K 206/12 (pkt 2), wymierzając skazanemu D. K. karę łączną w wymiarze 3 (trzech) lat pozbawienia wolności;

2.  w pozostałej części łączone wyroki pozostawił do odrębnego wykonania;

3.  na podstawie art. 577 kpk na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył skazanemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie o sygn. akt II K 206/12 od dnia 3 kwietnia 2014 roku do dnia 21 listopada 2014 roku;

4.  na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w przedmiocie wydania wyroku łącznego.

Apelację od tego wyroku wniósł Prokurator. Na podstawie art. 425§1,2,3 i 4 k.p.k. i art. 444 k.p.k, oraz art. 477§2kpk zaskarżył wyrok w zakresie orzeczenia o karze w całości na korzyść skazanego.

W oparciu o przepisy art. 427§2 k.p.k. i art. 438pkt 1 i 2 k.p.k., wyrokowi zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 85 kk i art. 39 § 1 kks polegającą na nie orzeczeniu w oparciu o jednostkowe kary grzywny wymierzone łącznie z karami pozbawienia wolności na mocy wyroków: Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto w Poznaniu z dnia 26 sierpnia 2010 r. - sygn. III Ks 12/10 za przestępstwo karno-skarbowe opisane w pkt I oraz Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 10 grudnia 2012 r. - sygn. II K 206/12, za przestępstwa karno-skarbowe opisane w pkt b, c i d kary łącznej grzywny mimo, że ze względu na fakt pozostawania tych przestępstw w zbiegu realnym zachodziły warunki do orzeczenia niezależnie od kary łącznej pozbawienia wolności również tego rodzaju kary łącznej,

2.  obrazę art. 413 pkt 5 kpk w zw. z art. 570 kpk, mającą wpływ na treść orzeczenia, a wyrażającą się brakiem wydania decydującego o istocie kończącego postępowanie merytorycznego rozstrzygnięcia, w mającej zasadnicze znaczenie dla wydania wyroku łącznego kwestii, istnienia bądź też braku przesłanek do orzeczenia kary łącznej na podstawie kar orzeczonych objętymi również zakresem postępowania wyrokami: Sądu Rejonowego w Pułtusku z dnia 08 lutego 2007 r. - sygn. V K 601/07, Sądu Rejonowego w Wyszkowie VI Zamiejscowy Wydział karny w Pułtusku z dnia 26 lutego 2013 r. - sygn. VI K 513/13 oraz Sadu Rejonowego w Wyszkowie VI Zamiejscowy Wydział Karny w Pułtusku z dnia 30 sierpnia 2013 r. - sygn. VI K 819/13, co zarazem sprawia, że w odniesieniu do wskazanych wyroków brak jest możliwości merytorycznej i procesowej weryfikacji orzeczenia Sądu pod względem jego zasadności.

Wskazując na powyższe wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Olsztynie do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja Prokuratora wniesiona na korzyść D. K. okazała się zasadna, w tym sformułowany w niej wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Olsztynie do ponownego rozpoznania.

Zgodzić się należy ze skarżącym, że przy ferowaniu wyroku łącznego w niniejszej sprawie doszło do naruszenia przepisu art. 85 kk i art. 39§1 k.k.s. w wyniku zaniechania, w oparciu o jednostkowe kary grzywny wymierzone łącznie z karami pozbawienia wolności w sprawach III Ks 12/10 Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto w Poznaniu z dnia 26 sierpnia 2010r. i w sprawie II K 206/12 Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 10 grudnia 2012r. orzeczenia kary łącznej grzywny obok orzeczonej w pkt I zaskarżonego wyroku kary łącznej pozbawienia wolności, pomimo tego, że w obu rozstrzygnięciach objętych wyrokiem łącznym kary tego rodzaju zostały wymierzone temu oskarżonemu (pkt b wyroku III Ks 12/10 i pkt b, c i d wyroku II K 206/12).

Tożsamość rodzajowa orzeczonych wyrokami kar grzywien za pozostające w zbiegu realnym przestępstwa skarbowe w sprawach III Ks 12/10 i II K 206/12 dawała w pełni podstawę do orzeczenia w oparciu o art. 85 k.k. i art. 39§1k.k.s. w wyroku obok kary łącznej pozbawienia wolności, kary łącznej grzywny. Potrzeby orzeczenia jednej kary łącznej grzywny nie zmieniał fakt, iż postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2012r. zarządzono wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności w sprawie III Ks 12/10 podobnie jak według uzyskanej z Sądu Okręgowego w Ostrołęce, któremu przekazano do wykonania wyrok Sądu Okręgowego w Olsztynie w sprawie II K 206/12, nieformalnej informacji, że postanowieniem z dnia 10 grudnia 2013r. zamieniono orzeczoną karę grzywny na pracę społecznie użyteczną. W orzecznictwie utrwalone jest bowiem zapatrywanie, które Sąd Apelacyjny podziela, że „Orzeczenie kary zastępczej nie stoi na przeszkodzie łączeniu kar wymierzonych prawomocnymi wyrokami za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym i orzeczeniu kary łącznej w wyroku łącznym, jeżeli tylko kary zasadnicze orzeczone tymi wyrokami są karami tego samego rodzaju lub innymi podlegającymi łączeniu w myśl przepisów kodeksu karnego. Przedmiotem łączenia w wyroku łącznym są bowiem tylko kary orzeczone w prawomocnych wyrokach skazujących za przestępstwa pozostające w zbiegu realnym, a nie kary orzeczone w ich miejsce na podstawie przepisów kodeksu karnego wykonawczego” (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19.02.2009r. w sprawie II AKz 35/09, LEX nr 491190). Także w świetle dyspozycji przepisu art. 92 kk, skoro fakt częściowego lub całkowitego wykonania kary podlegającej połączeniu nie stoi na przeszkodzie objęcia tej kary wyrokiem łącznym, to tym bardziej przeszkody takiej nie może stanowić zarządzenie wykonania kary zastępczej.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w żadnym stopniu, nie pozwala na prześledzenie toku rozumowania Sądu I instancji i ustalenie dlaczego Sąd Okręgowy na podstawie wskazanych wyroków w sprawach III Ks 12/10 i II K 206/12 orzekł jedynie karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze 3 lat, w pozostałej części łączone wyroki pozostawiając do odrębnego wykonania.

Zarazem stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy dopuścił się także obrazy art. 413 pkt 5 kpk w zw. z art. 570 kpk, mającej wpływ na treść orzeczenia. Sąd Okręgowy w odniesieniu do wyroków zapadłych w stosunku do skazanego D. K. w sprawach V K 601/07 Sądu Rejonowego w Pułtusku z dnia 08 lutego 2007r., VI K 513/13 Sądu Rejonowego w Wyszkowie VI Zamiejscowy Wydział karny w Pułtusku z dnia 26 lutego 2013 r. oraz VI K 819/13 Sądu Rejonowego w Wyszkowie VI Zamiejscowy Wydział Karny w Pułtusku z dnia 30 sierpnia 2013r., nie wydał bowiem wymaganego procesowo rozstrzygnięcia. Sąd z jednej strony, co wynika z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, rozważał kwestię istnienia przesłanek do orzeczenia kary łącznej na podstawie objętych postępowaniem wyroków jednostkowych w w/w sprawach i potwierdził warunki do orzeczenia kary łącznej obejmującej jednostkowe kary grzywny orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w Wyszkowie Zamiejscowy Wydział Karny w Pułtusku z dnia 26.02.2013r. sygn. akt VI K 513/13 oraz z dnia 26.08.2014r. sygn. akt VI K 819/13, równocześnie jednak odwołując się do zasady nie pogarszania sytuacji procesowej skazanego odstąpił od orzekania kary łącznej grzywny na podstawie opisanych wyżej wyroków i wyeliminował je z katalogu skazań objętych postępowaniem z urzędu. Zestawienie wyroków objętych postępowaniem o wydanie wyroku łącznego w części wstępnej wyroku a także treść uzasadnienia wyroku, co wykazuje skarżący, dowodzi, że Sąd Okręgowy w istocie rozpoznawał sprawę w pełnym zakresie z uwzględnieniem wszystkich skazań, a jeśli tak, to uznając, że nie ma możliwości objęcia wyrokiem łącznym części z nich był zobowiązany zawrzeć w tej mierze stosowne rozstrzygnięcie w część dyspozytywnej wyroku. Niezależnie od powyższego trzeba jednak podkreślić że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem „W sytuacji, gdy postępowanie w przedmiocie wyroku łącznego zainicjował sam skazany, to sposób w jaki we wniosku określił zakres wyroków jednostkowych, które powinny być objęte tym postępowaniem, nie może mieć przesądzającego znaczenia dla określenia zakresu przedmiotowego tego postępowania. Obowiązkiem sądu wynikającym, zarówno z procesowej normy z art. 570 k.p.k., jak i normy materialno-prawnej z art. 85 k.k. jest bowiem i tak przeprowadzenie postępowania w zakresie wszystkich skazań danej osoby będącej przedmiotem tego postępowania, celem ustalenia czy popełnione przez nią przestępstwa pozostają w realnym zbiegu i przez to kary za nie orzeczone podlegają łączeniu.” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 08.03.2011 r, II KK 312/10, Biul.PK 2011/5/44-45...).

W tym zakresie należy przytoczyć dodatkowo stanowisko Sądu Najwyższego zaprezentowane w wyroku z dnia 30 stycznia 2013 r. w sprawie IV KK 416/12, iż „Sformułowanie "sąd orzeka karę łączną" oznacza, że zastosowanie tej instytucji jest obligatoryjne, a więc w razie spełnienia przesłanek wskazanych w art. 85 k.k. nie ma możliwości jej niezastosowania. W takim wypadku sąd obowiązany jest do wydania wyroku łącznego, co oznacza również brak swobody w doborze skazań podlegających łączeniu i niemożność pominięcia części z nich.” Orzeczenie kary łącznej, jeśli zachodzą warunki określone w art. 85 kk, jest bowiem obowiązkiem a nie uprawnieniem sądu.

W świetle powyższych uwarunkowań, argumentacja Sądu Okręgowego, że połączenie wyroków z pkt 3 i 4, które nie zostały wskazane we wniosku obrońcy skazanego o wydanie wyroku łącznego, byłoby nieuzasadnione, jako mogące prowadzić do skomplikowania – pogorszenia sytuacji prawnej skazanego (z uwagi na nie wykonanie grzywien poprzez ich uiszczenie, lecz w formie zastępczych kar pozbawienia wolności), jest nietrafna, gdyż nie respektuje obowiązującego prawa materialnego i procesowego. Trzeba przy tym zauważyć, że jeżeli doszło do wykonania kar grzywny w drodze realizacji kar zastępczych, to należy zaliczyć na poczet kary łącznej grzywny odpowiednią ilość stawek dziennych wykonanych kar grzywny. Sąd Okręgowy miał zatem obowiązek przeprowadzenia postępowania w zakresie wszystkich skazań oraz wydać również w odniesieniu do wyroków z pkt 3, 4 i 5 stosowne rozstrzygnięcie – skoro czyny objęte wyrokami z pkt 3 i 4 pozostawały w zbiegu realnym i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju orzec w tym zakresie stosowną karę łączną, zaś w pozostałym, dotyczącym ostatniego z pięciu skazań umorzyć postępowanie w przedmiocie wyroku łącznego na podstawie art. 572kpk.

Z tych wszystkich względów zachodziła konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, celem wyeliminowania całości zasygnalizowanych wyżej uchybień.

Wobec powyższego orzeczono jak na wstępie.

PN/ms