Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Okręgowej del. do Prok. Apelacyjnej Beaty Lorenc - Kociubińskiej

po rozpoznaniu w dniu 25 kwietnia 2012 r.

sprawy A. O.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

z powodu apelacji wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 6 lutego 2012 r. sygn. akt III Ko 41/11/o

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

II.  stwierdza, że koszty postępowania apelacyjnego ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Dnia 30 listopada 2011 r. do Sądu Okręgowego we Wrocławiu wpłynął datowany na dzień 20 listopada 2011 r. wniosek A. O. „o przyznanie odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę, którą doznałam na S.” (cytat), gdzie wnioskodawczyni urodziła się w 1955 r. po zesłaniu tam w roku 1947 całej jej rodziny zamieszkałej w miejscowości Z., koło D..

Wyrokiem z 6 lutego 2012 r., sygn. akt: III Ko 41/11/0, Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił żądanie wnioskodawczyni w całości obciążając kosztami postępowania Skarb Państwa.

Wyrok powyższy w całości zaskarżyła wnioskodawczyni A. O. poprzez swego pełnomocnika adw. A. K..

W apelacji zarzuciła wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę, mogący mieć wpływ na jego treść, polegający na bezzasadnym przyjęciu, że wnioskodawczyni nie wykazała faktycznych i prawnych przesłanek do zastosowania w niniejszej sprawie przepisów art. 8 ust. 2 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Podnosząc ten zarzut pełnomocniczka wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie wniosku lub uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w celu rozszerzania postępowania dowodowego o okoliczności mające wpływ na wynik sprawy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zaskarżony wyrok należało utrzymać w mocy, chociaż nie z tych powodów, które przytoczone zostały w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Z wniosku złożonego przez A. O. wynika jednoznacznie, iż domaga się ona odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdę, którą doznała osobiście na S. (k.2). W toku rozprawy sądowej dnia 6 lutego 2012 r. (k.10-11) wnioskodawczyni oświadczyła ponownie, iż jej roszczenie związane jest z krzywdą, którą doznała na S..

Z niekwestionowanych ustaleń zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wynika, iż matka wnioskodawczyni S. M. i brat matki J. M. wraz z całą rodziną w październiku 1947 r. zostali deportowani ze Z. w dawnym województwie (...), na S. do sowchozu w obwodzie (...), gdzie do chwili repatriacji do Polski w lutym 1959 r. pracowali i przebywali w nieludzkich warunkach. Tam właśnie na S. urodziła się w 1955 r. wnioskodawczyni A. O..

Na stronie 3 „in fine” uzasadnienia zaskarżonego wyroku znajduje się następujące stwierdzenie: „ Nie sposób zatem wykazać, by represjonowanie S. M. ( a tym samym A. O.) nastąpiło z przyczyn prowadzonej przez nią, bądź jej rodziców działalności niepodległościowej”. W tej sytuacji rzeczą oczywistą jest, iż osobiste roszczenie wnioskodawczyni A. O. nie mogło być uwzględnione, albowiem warunkiem „sine qua non” jego uwzględnienia musiało by być prowadzenie przez nią zgodnie z treścią znowelizowanego art. 8 ust. 2”a’ ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. nr 34, poz. 149, z późniejszymi zmianami). Z powodów oczywistych (w chwili repatriacji do Polski wnioskodawczyni miał 4 lata) A. O. takiej działalności nie mogła prowadzić, w związku z czym jej osobiste roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie w trybie wyżej wymienionej ustawy lutowej, nie mogło być uwzględnione i musiało skutkować oddalenie wniosku.

Jak wynika z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd „meriti” uznał, iż wnioskodawczyni domaga się odszkodowanie i zadośćuczynienie za krzywdę doznaną w wyniku deportacji na S. jej matki, a powodem oddalenia wniosku było uznanie przez ten Sąd, iż powodem deportacji S. M. nie było prowadzenie przez nią w latach 1943-1944 działalności niepodległościowej, ale potraktowanie jej wraz z rodziną jako „kułaków”.

Pełnomocniczka wnioskodawczyni w związku z tym zarzuca, iż matka wnioskodawczyni prowadziła jednak działalność niepodległościową i tylko to było powodem jej zesłania na S. wraz z rodziną. Zdaniem skarżącej działalność ta polegała na przekazywaniu żołnierzom AK produktów rolnych, gotowaniu im jedzenia, pieczeniu chleba i praniu odzieży. Skarżąca zarzuca też, iż wyrokiem w sprawie III Ko 109/00/o Sąd Okręgowy we Wrocławiu przyznał bratu matki wnioskodawczyni S. M. stosowne odszkodowanie i zadośćuczynienie, uznając, iż spełnia on przesłanki ustawy z dnia 23 lutego 1991 r.

Sąd odwoławczy dopuścił dowód z powyższych akt znajdujących się obecnie w Instytucie Pamięci Narodowej. Wynika z nich, iż wyrokiem z 24 maja 2000 r. na podstawie art. 8 ust. 2”a” ustawy z 23 lutego 1991 r. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz J. M. kwotę 129.574 złotych. Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony w związku z czym nie zawiera uzasadnienia. S. M. została przesłuchana w tej sprawie w charakterze świadka i zeznała m.in., iż jej brat z zawodu cieśla, pomagał partyzantom w ten sposób, że robił kolby do karabinów (akta III Ko 109/99/o, k. 28v). Jak się wydaje to ta okoliczność zadecydowała o uznaniu, iż J. M. spełniał przesłanki ustawy lutowej.

Sąd Apelacyjny zauważa w związku z podniesionymi w apelacji zarzutami, iż S. M., podobnie jak jej brat, domagała się zasądzenia na jej rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia za krzywdy doznane na S.. Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z 14 grudnia 1999 r., sygn. akt: III Ko 68/99/o na podstawie art. 8 ust. 2”a’ wyżej cytowanej ustawy lutowej oddalił jej wniosek w całości, uznając, iż S. M. nie prowadziła żadnej działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a powodem deportacji był fakt posiadania gospodarstwa rolnego i uznanie jej za „kułaka”. Na podobnym stanowisku stanął Sąd Apelacyjny we Wrocławiu utrzymując wyrokiem z 13 kwietnia 2000 r., sygn. akt: II AKa 80/00, powyższy wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu. Wniesioną przez pełnomocnika S. M. kasację w tej sprawie Sąd Najwyższy postanowieniem z 2 stycznia 2002 r., sygn. akt: V KKN 363/2000 uznał za oczywiście bezzasadną.

W związku z powyższym Sąd Apelacyjny zważył dalej co następuje.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 r., w razie śmierci osoby uprawnionej, orzeczenie przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców tej osoby. Matka wnioskodawczyni A. O. zmarła 29 grudnia 2010 r. (akta III Ko 20/11/o, k. 2). Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika niedwuznacznie, iż Sąd „meriti” uznał, że A. O., w związku z treścią wyżej cytowanego przepisu, działa w imieniu zmarłej matki S. M., przejmując jej roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie w trybie ustawy z 23 lutego 1991 r.

W takiej sytuacji Sąd Okręgowy nie powinien sprawy rozstrzygać merytorycznie. W związku z tym, że wniosek S. M. został wcześniej prawomocnie oddalony wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu z 14 grudnia 1999 r., sygn. akt: III Ko 68/69/o, jej roszczenie wygasło i nie mogła go przejąć córka A. O., a w sprawie wystąpiła negatywna przesłanka procesowa „res iudicata”.

Sąd Apelacyjny w tym składzie w pełni zgadza się z poglądem prawnym wyrażonym w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 lutego 2010 r., sygn. akt: II AKa (LEX nr 621518), iż przepis art. 17 § 1 pkt 7k.p.k. znajduje odpowiednie zastosowanie na gruncie ustawy z 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego poprzez art. 558 k.p.k. i to na mocy tych przepisów, z uwagi na wystąpienie negatywnej przesłanki procesowej „powagi rzeczy osądzonej” postępowanie w rozpatrywanej sprawie Sąd Okręgowy powinien był umorzyć, przy założeniu, że wnioskodawczyni A. O. nie domagała się odszkodowania i zadośćuczynienie za krzywdy doznane osobiście, a tylko działała w imieniu zmarłej matki.

Należy zauważyć również, iż podobnie powinien był postąpić Sąd Okręgowy we Wrocławiu w wyroku z 21 listopada 2011 r., sygn. akt: III Ko 20/11/o oddalającym inny wniosek A. O. o przyznanie odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu krzywd doznanych z powodu deportacji na S. jej matki S. M..

Reasumując Sąd Apelacyjny stwierdza, iż apelacja pełnomocniczki wnioskodawczyni A. O. nie mogła być uwzględniona, a samej wnioskodawczyni nie przysługuje roszczenie w trybie art. 8 ust. 2”a” ustawy z 23 lutego 1991 r.

Z tych względów zaskarżony wyrok utrzymano w mocy.