Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Tomasza Janeczka

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2013 r. sprawy

wnioskodawcy H. K.

w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania

na skutek apelacji pełnomocnika

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 17 września 2012 r., sygn. akt XVI Ko 27/11

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  wydatkami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt II AKa 496/12

UZASADNIENIE

Pełnomocnik wnioskodawcy H. K.skierował do Sądu Okręgowego w Katowicach wniosek o zasądzenie na rzecz swojego mandanta kwoty 413.560,- złotych, w tym 250.000,- złotych zadośćuczynienia za doznane krzywdy oraz 163.560,- złotych odszkodowania tytułem oczywiście niesłusznego tymczasowego aresztowania.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 17 września 2012 roku, sygn. akt XVI Ko 27/11, na podstawie art. 552 § 1 i § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz H. K.z tytułu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania w okresie od 12.06.2001 r. do 4.07.2001 r. w sprawie Prokuratury Okręgowej w Katowicach o sygn. VI Ds. 49/01/S, zakończonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 19.01.2010 r., sygn. III K 554/08, zmienionym przez Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 6.09.2010 r., sygn. VII Ka 350/10 uniewinniającym wnioskodawcę od popełnienia przestępstwa z art. 231 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. - kwotę 25.000,00 złotych tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, oddalając wniosek w pozostałej części. Ponadto na podstawie art. 554 § 2 k.p.k. zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwotę 216,00 złotych tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika, kosztami sądowymi obciążając Skarb Państwa.

Apelację od tego wyroku w części, tj. w zakresie oddalającym wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia ponad kwotę 25.000,00 zł oraz odszkodowania, wywiódł pełnomocnik wnioskodawcy, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu obrazę przepisów postępowania, tj. art. 552 § 1 i 4 k.p.k. poprzez zasądzenie dochodzonego zadośćuczynienia w rażąco zaniżonej wysokości, nie rekompensującego doznanej przez H. K.krzywdy oraz całkowitej odmowie zasądzenia odszkodowania za doznaną stratę materialną. Powołując się na ten zarzut pełnomocnik wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy H. K.dochodzonych w niniejszym postępowaniu kwot 250.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 163.560,00 tytułem odszkodowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pełnomocnika H. K.nie okazała się zasadna i nie została uwzględniona.

Sąd I instancji rozpoznający tę sprawę starannie zgromadził materiał dowodowy istotny dla rozstrzygnięcia, poddał go właściwej ocenie i na podstawie dowodów uznanych za wiarygodne dokonał miarodajnych ustaleń faktycznych. Następnie do tak odtworzonego stanu faktycznego zastosował odpowiednie, prawidłowo zinterpretowane przepisy prawa, w oparciu o które wydał zaskarżony wyrok, a przyjęte stanowisko drobiazgowo i przekonująco uzasadnił w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia.

Sąd odwoławczy nie stwierdził, aby doszło przy tym do naruszenia przepisów regulujących kwestię przyznawania w ramach postępowania karnego odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie, tj. art. 552 § 1 i 4 k.p.k., a zarzut postawiony w apelacji należało uznać za bezpodstawny.

Rozpatrując wniosek w części dotyczącej odszkodowania Sąd Okręgowy trafnie podkreślał, że przepis art. 552 § 4 w powiązaniu z art. 552 § 1 k.p.k. daje podstawę do wyrównania, w postępowaniu prowadzonym na podstawie przepisów rozdziału 58 k.p.k., tylko takiej szkody, która pozostawała w adekwatnym związku przyczynowym z tymczasowym aresztowaniem niesłusznie stosowanym wobec wnioskodawcy w okresie od 12 czerwca do 12 lipca 2001 roku. Poza zakresem odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa w tym trybie pozostawały natomiast ewentualne szkody nie wynikające z samego tymczasowego aresztowania, a związane np. z faktem prowadzenia przeciwko H. K.postępowania karnego. Sąd I instancji przyjął, opierając się na powołanych w uzasadnieniu wyroku dowodach, że dalsze zawieszenie wnioskodawcy w pełnieniu obowiązków służbowych w Urzędzie Kontroli Skarbowej w K.po uchyleniu tymczasowego aresztowania, przeniesienie wnioskodawcy na inne stanowisko i związane z tym obniżenie wynagrodzenia, a także definitywne rozwiązanie z nim umowy o pracę w (...)wiązało się z toczącym się przeciwko wnioskodawcy postępowaniem karnym, a nie z tymczasowym aresztowaniem. Odnośnie do premii kwartalnych nie wypłacanych począwszy od II kwartału 2001 r. do II kwartału 2002 r. włącznie, sąd meriti ustalił, że wynikało to po części z toczącego się postępowania karnego, po części zaś z długotrwałego przebywania wnioskodawcy na zwolnieniach lekarskich.

Apelujący starał się podważać zasadność tych ustaleń podnosząc, dopiero w uzasadnieniu środka odwoławczego, popełnienie przez sąd meriti błędu w ustaleniach faktycznych będących podstawą orzeczenia. Przedstawiona w apelacji argumentacja nie była jednak w najmniejszym stopniu przekonująca, ponieważ opierała się jedynie na gołosłownych twierdzeniach, że to właśnie tymczasowe aresztowanie spowodowało niekorzystne dla wnioskodawcy decyzje pracodawcy niosące za sobą konsekwencje finansowe. Apelacja jednakże w żaden sposób nie odnosiła się do wyszczególnionych w uzasadnieniu dowodów w postaci oficjalnych pism i decyzji pracodawcy, dokumentów zawartych w aktach osobowych pracownika (...) H. K.i zeznań świadków reprezentujących ówczesnego pracodawcę, z których wynikało wprost, że jako uzasadnienie tych decyzji podawano wyraźnie fakt toczącego się postępowania karnego, a nie okoliczności związane z krótkotrwałym i uchylonym już wówczas tymczasowym aresztowaniem.

Z tego względu, a także z uwagi na okoliczność, że żądanie wnioskodawcy nie objęło kwot odpowiadających obniżce wynagrodzenia za czas przebywania w areszcie, kwot związanych z kosztami odwiedzin, a ponadto uzyskana w toku niniejszego postępowania, nie nasuwająca wątpliwości co do swej rzetelności, opinia biegłego z zakresu medycyny stanowczo wykluczyła związek dolegliwości zdrowotnych H. K. z jego pobytem w areszcie w dniach od 12 czerwca do 4 lipca 2001 r., sąd I instancji miał pełne podstawy do stwierdzenia, że wnioskodawca w związku z samym niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem nie poniósł żadnej realnej szkody majątkowej, za którą należałoby się mu odszkodowanie w oparciu o przepisy art. 552 § 1 i 4 k.p.k.

W tej natomiast części zaskarżonego orzeczenia, która odnosiła się do zasądzonego na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w kwocie 25.000 złotych, również nie sposób było dopatrzyć się obrazy przepisów art. 552 § 1 i 4 k.p.k. Sąd I instancji prawidłowo uznał, że zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, o jakim mowa w tych przepisach, interpretować należy zgodnie z zasadami przyznawania zadośćuczynienia wypracowanymi na gruncie wykładni art. 445 § 1 k.c. Wskazał przy tym na kryteria, którymi kierował się określając wysokość przyznanego zadośćuczynienia podkreślając, że powinno mieć ono charakter kompensacyjny, tj. reprezentować odczuwalną, a nie symboliczną wartość, winno być utrzymane w rozsądnych granicach, dostosowanych do aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie, nie może być rażąco wygórowane lub rażąco niskie, a jego wysokość musi być uzależniona od całokształtu okoliczności indywidualnych danego przypadku, w tym rozmiaru cierpień, ich intensywności, długotrwałości, nieodwracalnego charakteru itp. Zasady te sąd I instancji właściwie odniósł do sprawy wnioskodawcy H. K.biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, które powinien przy tym uwzględniać, szczegółowo wymienione w uzasadnieniu pierwszoinstancyjnego wyroku.

Zaskarżone rozstrzygnięcie także w odniesieniu do zadośćuczynienia zyskało aprobatę sądu odwoławczego, natomiast argumenty w tym zakresie zawarte w apelacji uznano za chybione. Okoliczności zatrzymania i tymczasowego aresztowania wnioskodawcy, a także jego krzywdę związaną z obniżeniem autorytetu w swym środowisku i utratą dotychczasowej pozycji społecznej sąd I instancji uwzględniał zasądzając zadośćuczynienie w kwocie względnie wysokiej - w zestawieniu z jedynie dwudziestotrzydniowym okresem trwania tymczasowego aresztowania.

Apelujący w postępowaniu odwoławczym powoływał się także na wysokość kwot zadośćuczynienia zasądzanych w podobnych sprawach, w tym na fakt przyznania zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł współoskarżonej w zakończonym uniewinnieniem procesie karnym wnioskodawcy, która była niesłusznie tymczasowo aresztowana przez dokładnie taki sam okres, jak H. K.. Argument ten nie okazał się skuteczny, albowiem sąd orzekający w tej sprawie, nie będąc związany, zgodnie z art. 8 § 1 k.p.k., rozstrzygnięciami innych sądów lub organów, musiał należycie ocenić indywidualne okoliczności tej sprawy determinujące wysokość odpowiedniego zadośćuczynienia. Pomiędzy sprawą H. K.a sprawą M. M., do której odwoływał się skarżący, zachodziły bardzo istotne i poważne różnice, znajdujące swe odzwierciedlenie w rozbieżności przyznanych kwot zadośćuczynienia. Przykładowo można wskazać na to, że M. M.była w momencie aresztowania Naczelnikiem Drugiego Urzędu Skarbowego w C., natomiast wnioskodawca będąc emerytem z uwagi na zakończoną służbę w milicji zatrudniony był jedynie na ½ etatu jako starszy referendarz w Urzędzie Kontroli Skarbowej w K.– Ośrodku (...)w C.. M. M. pozbawiona została w czasie aresztowania możliwości opieki nad małoletnim synem, pozostawionym pod opieką chorego dziadka bez środków na utrzymanie, a nadto negatywne skutki aresztowania w sferze psychiki odczuwała aż do wyrokowania w sprawie o zadośćuczynienie i odszkodowanie, co potwierdzone zostało opinią sądowo – psychiatryczną. Podobnie drastyczne okoliczności wpływające znacząco na konieczność podwyższenia kwoty zadośćuczynienia nie zachodziły po stronie wnioskodawcy H. K., a twierdzenia o wpływie zastosowanego wobec niego bezpodstawnie aresztu na rozpad jego związku małżeńskiego okazały się nieprawdziwe – w świetle przeprowadzonego przez sąd I instancji dowodu z akt sprawy rozwodowej.

Z wszystkich przytoczonych powodów apelacja pełnomocnika H. K.nie zasługiwała na uwzględnienie, wobec czego orzeczono o utrzymaniu w mocy wyroku sądu I instancji w zaskarżonym zakresie, obciążając Skarb Państwa wydatkami postępowania odwoławczego.