Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 maja 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Andrzeja Jużkowa

po rozpoznaniu w dniu 31 maja 2012 r. sprawy

wnioskodawcy E. M.

-

w przedmiocie odszkodowania i zadośćuczynienia –

na skutek apelacji pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 11 sierpnia 2011 r.

sygn. akt. XXI Ko 25/10

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Katowicach
do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II AKa 152/12

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 11 sierpnia 2011 roku sygn. akt XXI Ko 25/10, Sąd Okręgowy w Katowicach na podstawie art. 8 ust. 5 i art. 13 ustawy z dnia
23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oddalił wniosek E. M. o odszkodowanie i zadośćuczynienie
w związku z internowaniem po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w dniu
13 grudnia 1981 roku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy
i zarzucając orzeczenie obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a to:

–

art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, sprzecznej z zasadami doświadczenia życiowego oceny zeznań wnioskodawcy oraz zeznań świadków J. P., W. W. i L. J.,

–

art. 167 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu
z ponownego przesłuchania wnioskodawcy w miejscu jego zamieszkania, wnioskowanego w piśmie wnioskodawcy (z dnia 30 listopada 2010 roku k. 135), dla umożliwienia wnioskodawcy ustosunkowania się do zebranych w toku postępowania materiałów w postaci notatek funkcjonariuszy b. S.B. oraz zeznań tych funkcjonariuszy.

W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Jako uzasadniony ocenić należało sformułowany w apelacji zarzut obrazy normy art. 167 k.p.k. w z art. 366 k.p.k., który wespół z zaistniałą w niniejszej sprawie rażącą obrazą norm art. 6 k.p.k. w zw. z art. 78 § 1 k.p.k., art. 556 § 3 k.p.k. trafnym uczynił wniosek skarżącego o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.

Wykraczając poza uwagi przedstawione w środku odwoławczym, a sięgając
po konieczne w tym przypadku do wykorzystania przez sąd odwoławczy uprawnienie z art. 440 k.p.k., rozpocząć trzeba od tego, że lektura akt niniejszej sprawy ujawnia,
iż w toku przedmiotowego postępowania sadowego nie został rozpoznany wniosek E. M. o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu – wniosek zawarty w piśmie wnioskodawcy z dnia 19 stycznia 2010 roku k. 61.

Co prawda Sąd Okręgowy w Szczecinie, przed którym początkowo toczyło
się postępowanie w niniejszej sprawie, w nawiązaniu do tegoż wniosku zwrócił się
do wnioskodawcy o podanie informacji odnośnie jego stanu majątkowego, co też wnioskodawca w pewnym zakresie uczynił – k. 76, lecz po ostatecznym przekazaniu sprawy do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach nie wydano już rozstrzygnięcia w przedmiocie rzeczonego wniosku E. M.
o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu.

Ponieważ na zasadzie art. 8 ust. 3 powołanej niżej ustawy w postępowaniu w sprawach wynikających z ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34 poz. 149 z późn.zm.) odpowiednio stosuje się unormowania procedury karnej (art. 556 § 3 k.p.k.), przedstawioną wyżej sytuację – stosownie – ocenić należało z punktu widzenia zagwarantowania podstawowych uprawnień procesowych osób żądających odszkodowania.

Analiza zaistniałych okoliczności prowadzić musi do jednoznacznego wniosku, że w analizowanym postępowaniu doszło do rażącego naruszenia przepisów prawa procesowego, a to art. 6 oraz art. 78 § 1 k.p.k., ustanawiających formalne prawo
do obrony poprzez możliwość korzystania z pomocy – odpowiednio dla tego typu postępowania – pełnomocnika.

Jak bowiem to już wyżej przypomniano, wniosek wnioskodawcy
o wyznaczenie mu pełnomocnika z urzędu nie został merytorycznie rozpoznany
przez sąd orzekający w niniejszej sprawie.

Podkreślić wypada w tym miejscu zasadnicze znaczenie respektowania
prawa do obrony, umocowanego w Konstytucji RP (art. 42 ust. 2) oraz ratyfikowanych przez Polskę traktatach międzynarodowych, w tym Międzynarodowym Pakcie
Praw Obywatelskich i Politycznych (art. 14 ust. 3 lit. d) i Europejskiej Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (art. 6 ust. 1 lit. c) – por. między innymi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 2002 roku, II KKN 386/99, Prok. i Pr. 2002, 10, poz. 6 ; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2007 roku, V KK 23/07, OSNwSK 2007, 1, poz. 2242; wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 29 czerwca 2011 roku, III KK 406/10, LEX nr 860622.

Tak więc w toku kolejnego postępowania, przywołany wniosek E. M. winien być rozpoznany zgodnie z odpowiednimi unormowaniami procedury karnej, a jeżeli dotychczas przedstawione przez wnioskodawcę informacje
o jego stanie majątkowym okazałyby się dla sądu orzekającego niewystarczające, istnieje możliwość ich uaktualnienia i rozszerzenia poprzez zażądanie od wnioskodawcy dalszych danych.

W niniejszym postępowaniu doszło także do rażącego i mogącego mieć wpływ na treść wyroku naruszenia norm art. 167 k.p.k. w z art. 366 k.p.k. – na co zasadnie zwrócił już uwagę skarżący w swej apelacji.

Słusznie bowiem podkreślono w uzasadnieniu apelacji, że wnioskodawca został przesłuchany na samym początku postępowania (a mianowicie przed Sądem Okręgowym w Szczecinie k. 46v-48), kiedy to nie były jeszcze znane zeznania świadków, a zwłaszcza A. R. i M. L..

Uzupełniając w tym miejscu odpowiednie racje zaprezentowane przez skarżącego (strona 3 apelacji) – których to racji nie ma potrzeby ponownie przedstawiać – dodać należy, że w dotychczasowych zeznaniach wnioskodawcy nie znalazły się żadne odniesienia do relacji świadka M. L., co tym bardziej uwidacznia potrzebę ponownego, wszechstronnego przesłuchania wnioskodawcy,
o co zresztą ten sam wyraźnie wnosił (wniosek z dnia 30 listopada 2010 roku k. 135), a co pozostało poza polem widzenia sądu I instancji.

Znaczenie tej czynności dla wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności niniejszej sprawy jest tym bardziej istotne, że wszakże zeznania świadków były dla sądu orzekającego jedną z podstaw poczynienia takich ustaleń faktycznych, które uzasadniły oddalenie wniosku E. M. wobec zaistnienia okoliczności z art. 8 ust. 5 ustawy lutowej.

Przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania umożliwi zatem konieczne kolejne przesłuchanie wnioskodawcy, a E. M. mieć będzie sposobność do przedstawienia swego stanowiska, w tym i odnośnie zeznań przesłuchanych świadków.

Zaprezentowane wyżej braki analizowanego postępowania przedwczesnym
a zarazem zbędnym w niniejszym postępowaniu odwoławczym czynią ocenianie pierwszego z zarzutów apelacji, dotyczącego ewentualnej obrazy art. 7 k.p.k.

Z tych wszystkich względów, w żaden sposób nie określając kierunku przyszłego rozstrzygnięcia, które wydane już być winno po przeprowadzeniu postępowania sądowego zgodnego z obowiązującymi normami procedury, orzec należało jak w wyroku.