Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2013roku

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący Sędzia SA – Paweł Rysiński

Sędziowie SA – Krzysztof Karpiński

– Hanna Wnękowska (spr)

Protokolant – st. sekr. sąd. Małgorzata Reingruber

przy udziale Prokuratora Jerzego Mierzewskiego

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2013 roku.

sprawy:

K. B. (1)

oskarżonego o przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

oraz o przestępstwo z art. 217 § 1 k.k.

D. W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

na skutek apelacji, wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonego K. B. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego W. –. P. w. W.

z dnia 22 października 2012 roku sygn. akt V K 80/12

zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonych K. B. (1) i D. W. uchyla i sprawę przekazuje w całości do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu W. P. w W.;

zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. Z. J. i adw. W. I. Kancelarie Adwokackie w W. kwoty po 738 zł (w tym 23% VAT) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu przed Sądem Apelacyjnym.

UZASADNIENIE

K. B. (1) i D. W. oskarżeni zostali o to, że:

I.  w dniu 13 grudnia 2011 r. w N. przy ulicy (...) działając wspólnie i w porozumieniu usiłowali dokonać kradzieży pieniędzy z użyciem przemocy na szkodę K. S. (1), w ten sposób, że uderzali pokrzywdzonego niebezpiecznym narzędziem w postaci tłuczka do mięsa w okolice głowy i nogi oraz pięścią w twarz, popychali oraz wymachując nożem grozili mu poderżnięciem gardła, żądając przy tym od pokrzywdzonego pieniędzy i przeszukując go w tym celu, czym spowodowali u pokrzywdzonego obrażenia ciała w postaci urazu głowy bez utraty przytomności z raną tłuczoną okolicy ciemieniowej o długości 1 cm oraz ranę tłuczoną okolicy stawu kolanowego lewego o długości 1 cm, skutkujące rozstrojem zdrowia na okres poniżej 7 dni, jednak zamierzonego celu nie osiągnęli ze względu na postawę pokrzywdzonego i pomoc osoby trzeciej, przy czym K. B. (1) czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne wymierzonej na mocy wyroku Sądu Okręgowego W. –. P. w. W. V Wydział Karny z dnia 23 czerwca 2008 r. sygn. V K 66/07,

tj. wobec D. W. o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

a wobec K. B. (1) o czyn z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

K. B. (1) oskarżony został nadto o to, że :

II.  w nieustalonym dniu latem 2011 roku w N. naruszył nietykalność K. S. (1) w ten sposób, że zastosował wobec pokrzywdzonego uchwyt przedramieniem za szyję, a następnie dusił pokrzywdzonego do czasu powstrzymania go przez osobę trzecią, przy czym K. S. (1) nie utracił przytomności,

tj. o czyn z art. 217 § 1 k.k.

Zaskarżonym wyrokiem Sądu Okręgowego W. P. w W. z dnia 22 października 2012 roku sygn. V K 80/12 oskarżeni K. B. (1) i D. W. zostali w ramach czynu zarzucanego im w pkt I uznani za winnych tego, że:

I.  w ramach czynu zarzucanego oskarżonym K. B. (1) i D. W. w pkt. I uznano ich za winnych tego, że w dniu 13.XII.2011 r. w N., działając wspólnie, wzięli udział w pobiciu K. S. (1) używając metalowego tłuczka drugostronnie zakończonego ostrzem, oraz noża, powodując obrażenia ciała pokrzywdzonego skutkujące rozstrojem jego zdrowia na czas poniżej 7 dni tj. czynu z art. 159 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., i za to, na zasadzie art. 11 § 3 k.k., z mocy art. 159 k.k. wymierzono kary: K. B. (1) 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności; D. W. 1 (jednego) roku 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  oskarżonego K. B. (1) uznano za winnego popełnienia czynu zarzucanego mu w pkt. II, i za to, z mocy art. 217 § 1 k.k. wymierzono mu karę 1 (jednego) miesiąca pozbawienia wolności;

III.  na zasadzie art. 85 k.k. w zw. z art. 86 § 1 k.k. wymierzono oskarżonemu K. B. (1) karę łączną 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności.

Od wyroku tego apelację wniósł prokurator i obrońca oskarżonego K. B. (1) .

Apelacja prokuratora zaskarżyła wyrok w całości zarzucając:

1. obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść wydanego orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k., art. 192 § 2 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. poprzez niezgodną z zasadami prawidłowego rozumowania oraz doświadczenia życiowego ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów - a w szczególności wyjaśnień oskarżonych i zeznań składanych przez pokrzywdzonego K. S. (1) w toku postępowania przygotowawczego, a także zaniechanie przesłuchania go na rozprawie z udziałem biegłego psychologa, w sytuacji w której zachodzą wątpliwości co do stanu psychicznego świadka, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mającym wpływ na treść orzeczenia polegającym na przyjęciu, że oskarżeni nie żądali od pokrzywdzonego pieniędzy ani nie przeszukiwali go w tym celu i w konsekwencji zmianie kwalifikacji prawnej i opisu prawnego zarzucanego im czynu, podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania prowadzi do wniosku, że oskarżeni dopuścili się przestępstwa usiłowania rozboju z niebezpiecznym narzędziem - tj. czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. - a K. B. (1) nadto w warunkach recydywy określonych w art. 64 § 1 k.k.;

a nadto z ostrożności procesowej:

2. obrazę przepisów postępowania, która miała wpływ na treść orzeczenia w postaci normy art. 413 § 2 pkt 1 k.p.k. poprzez pominięcie w opisie czynu z art. 159 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przypisanego obu oskarżonym opisu obrażeń, których doznał pokrzywdzony, braku określenia metalowego tłuczka drugostronnie zakończonego ostrzem jako „podobnie niebezpiecznego przedmiotu” oraz braku przypisania używania poszczególnych narzędzi poszczególnym oskarżonym;

3.błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na treść wyroku - tzw. „błąd braku” polegający na braku ustalenia, a w konsekwencji pominięciu w opisie i kwalifikacji prawnej czynu z art. 159 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. przypisanego oskarżonemu K. B. (1) okoliczności popełnienia czynu w warunkach określonych w art. 64 § 1 kk;

Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelacja obrońcy oskarżonego K. B. (1) zaskarżyła wyrok w całości zarzucając:

1)  rażącą obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 159 k.k. polegającą na bezpodstawnym i nieuprawnionym uznaniu, że oskarżony K. B. działając wspólnie i w porozumieniu z D. W. dokonali pobicia K. S. (1), przy użyciu niebezpiecznego narzędzia w postaci noża oraz tłuczka do mięsa kiedy w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy w sposób zasadny i uprawniony należy zachowanie oskarżonego zakwalifikować z art. 158 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k.,

2)  rażącą obrazę przepisów postępowania karnego tj. art. 424 § l k.p.k. polegającą na braku jasno sformułowanych zarówno motywów i argumentów jakimi kierował się Sad Okręgowy przesądzając o winie oskarżonego w zakresie obu zarzucanych mu czynów,

3)  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na bezpodstawnym i nieuprawnionym przyjęciu, że oskarżony K. B. dopuścił się naruszenia nietykalności cielesnej na osobie K. S., tj. czynu z art. 217 k.k., pomimo braku ze strony Sądu dokonania jednoznacznych ustaleń w jakich okolicznościach do owego naruszenia doszło, a zgodnie z treścią wyjaśnień oskarżonego działał on w warunkach obrony koniecznej.

Obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i w zakresie
pkt. I-szego aktu oskarżenia wymierzenie oskarżonemu K. B. odpowiednie zdecydowanie niższej kary od orzeczonej, po uprzednim uznaniu że dopuścił się on czynu z art. 158 k.k. w zw. z art. 157 § 2 k.k. natomiast w zakresie pkt. II-go aktu oskarżenia o uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego czynu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Zasadny jest wniosek apelacji prokuratora albowiem Sąd Okręgowy dopuścił się uchybień skutkujących uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Dokonując oceny dowodów Sąd nie wyjaśnił i nie rozważył szeregu istotnych dla rozstrzygnięcia okoliczności .

W zakresie czynu I dotyczy to w szczególności oceny zeznań pokrzywdzonego K. S. (1) , w części , w której Sąd odmówił mu wiary , iż oskarżeni , podczas przedmiotowego zdarzenia, żądali od niego pieniędzy.

Przede wszystkim zwrócić należy uwagę , że pokrzywdzony o żądaniach tych zeznawał już podczas pierwszego przesłuchania, nazajutrz po zajściu (k. 20 -22) oraz, że zeznania te podtrzymał będąc słuchanym przez prokuratora , w obecności psychologa ( k. 232) a - po ujawnieniu ich na rozprawie - potwierdził je ( k. 545).

Powyższe okoliczności pozostały poza sferą rozważań Sądu , podobnie jak okoliczności dotyczące przyczyn dla których świadek miałby świadomie i wbrew prawdzie składać przedmiotowe zeznania.

Sąd nie odniósł się także do kwestii, że bezpośrednio po zajściu, K. S. (1) powiedział matce R. S., że sprawcy żądali od niego pieniędzy, wciągnęli go do klatki schodowej i sprawdzali kieszenie. Trafnie podnosi w apelacji prokurator, że Sąd nie przeanalizował dlaczego pokrzywdzony miałby w tym zakresie oszukiwać matkę.

Sąd Okręgowy oceniając zeznania K. S. (1) uznał, że mogą one być brane pod uwagę tylko w tym zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w innych dowodach gdy są mało stanowcze, zmienne pełne przypuszczeń i domysłów ( str. 12 uzasadnienia) .

Sąd nie dostrzegł ,że zeznania świadka złożone w postępowaniu przygotowawczym nie zawierały ani przypuszczeń ani domysłów - świadek rzeczowo i stanowczo zrelacjonował przebieg zdarzenia.

Mało stanowcze i zmienne były niewątpliwie zeznania świadka składane przed Sądem ale przypomnieć należy, że rozpoczął on je od stwierdzenia ,że nic nie pamięta , że zapomniał dlaczego oskarżeni zostali aresztowani . Taka postawa koresponduje z zeznaniem jego matki R. S., że nie chciał jechać do sądu , mówił , że on nie będzie nic składać, że już zeznawał w prokuraturze ( k 549) .

Sąd nie rozważył przyczyn zachowania pokrzywdzonego na rozprawie ograniczając się do przywołanej wyżej oceny złożonych przez niego zeznań oraz do stwierdzenia, że zeznania składane przez człowieka o takiej konstrukcji osobowości jak to ma miejsce w przypadku K. S. nie mogą być przyjmowane bezkrytycznie ( str. 12 uzasadnienia ). Skoro jako jedną z przesłanek oceny zeznań K. S. (1) Sąd przyjął konstrukcję osobowości tego świadka , winien - jak podnosi prokurator - przesłuchać go w obecności biegłego psychologa.

Zeznaniom pokrzywdzonego nie przeczy podniesiony przez Sąd argument ( oparty na wyjaśnieniach oskarżonego K. B. (1) ), że skoro powszechnie w środowisku było wiadome, iż pokrzywdzony nie ma pieniędzy a jeśli je ma, to natychmiast przeznacza je na alkohol a krytycznego dnia wracał do domu będąc pod wpływem alkoholu , co wskazywało , że nawet jeśli zdarzyło mu się mieć pieniądze to je wykorzystał we właściwy sobie sposób - to bezspornie żądanie przez k. B. pieniędzy, …byłoby całkowicie nielogiczne ( str. 10 uzasadnienia ).

Przede wszystkim podkreślić należy, że Sąd odwołując się do zasad logiki, które miałyby kierować przedmiotowym zachowaniem oskarżonego pominął okoliczność , iż znajdował się on wówczas w stanie wykluczającym racjonalność działania skoro - jak wyjaśnił - ja też byłem pijany i brałem tabletki psychotropowe , no i wypiłem 1 piwo po tych tabletkach i pomieszało mi się w głowie ( k. 81).

Wprawdzie biegli psychiatrzy nie stwierdzili u oskarżonego ograniczenia poczytalności w rozumieniu art. 32 § 2 k.k. ale nie uprawnia to do dopatrywania się logiki w przesłankach jego zachowania .

Ponadto – jak słusznie podnosi w apelacji prokurator - nie znajduje oparcia w zasadach doświadczenia życiowego ustalenie, że człowiek nadużywający alkoholu i znajdujący się w stanie nietrzeźwym nie może mieć przy sobie drobnych kwot pieniędzy.

Pokrzywdzony konsekwentnie twierdził ,że podczas zajścia posiadał drobną kwotę pieniędzy ( 5 zł – na k. 21, 7 zł - na k. 544) a brak jest podstaw by odmówić mu w tym zakresie wiary. Podstawy takiej nie stanowią przywołane przez Sąd zeznania jego matki R. S., iż sprawcy mu nic nie zabrali bo nie miał pieniędzy gdyż - zważywszy na fakt nadużywania alkoholu przez pokrzywdzonego – nie można , w świetle zasad doświadczenia życiowego, wykluczyć , iż nie chciał przyznać się matce do posiadania nawet tak drobnej kwoty. Ponadto należy podkreślić , że nawet gdyby przyjąć, iż pokrzywdzony nie posiadał pieniędzy , mogłoby to skutkować jedynie przypisaniem oskarżonym usiłowania nieudolnego rozboju, nie zaś ustaleniem ,że nie dopuścili się usiłowania rozboju.

Wbrew ocenie Sądu, zeznania R. S. relacjonującej sytuację jaką zastała po wejściu do klatki schodowej nie przeczą twierdzeniom pokrzywdzonego, że sprawcy przewrócili go i przeszukiwali mu kieszenie.

Sąd przyjął ,że takie zachowanie sprawców nie mieści się w czasie , tym jaki jest do ustalenia także na podstawie obiektywnych dowodów ( str. 10 uzasadnienia) - jednak ani nie dokonał niezbędnej analizy dowodów w tym aspekcie ani też nie próbował tej okoliczności wyjaśnić. Przypomnieć należy, że jedynym dowodem pomocnym do jej wyjaśnienia są zeznania A. D.. Sąd przesłuchując tego świadka nie zapytał jednak ile czasu mogło upłynąć od chwili kiedy oskarżeni wciągnęli pokrzywdzonego do klatki schodowej do momentu kiedy weszła tam jego matka.

Treść zeznań złożonych przez A. D. nie upoważnia natomiast do dokonania przywołanej wyżej konstatacji Sądu. Świadek zeznała , że kiedy zauważyła, iż oskarżeni wciągnęli pokrzywdzonego do klatki schodowej, zadzwoniła na policję ( k 179 odw), jednak miała problem z dodzwonieniem się. Matkę pokrzywdzonego zobaczyła dopiero wówczas kiedy połączyła się z policją i powiadomiła o zajściu. Wtedy powiedziała jej co się dzieje i dopiero wtedy pobiegła ona do klatki schodowej ( k.570).

Z powyższych zeznań wynika ,iż upłynął pewien czas zanim R. S. weszła do klatki schodowej, co , przy uwzględnieniu dynamicznego przebiegu zdarzenia, sprawia , iż nie można wykluczyć, że przedmiotowe zachowanie oskarżonych ( przewrócenie pokrzywdzonego i przeszukanie jego kieszeni ) miało miejsce wcześniej oraz, że pokrzywdzony zdążył się już podnieść z podłogi. Ta okoliczność pozostała jednak poza sferą rozważań Sądu Okręgowego.

Powyższe uchybienia - stanowiące rażące naruszenie zasad oceny dowodów określonych w art. 7 k.p.k. - spowodowały konieczność uchylenia wyroku w zakresie czynu I i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Na marginesie należy zwrócić uwagę ,że Sąd Okręgowy nie wskazał podstaw przypisania oskarżonemu D. W. popełnienia czynu z art. 157 § 2 k.k. mimo, iż prawidłowo ustalił, że obrażenia doznane przez pokrzywdzonego spowodowane zostały wyłącznie przez K. B. (1) ( uderzeniami tłuczkiem).

Z nieznanych także przyczyn Sąd Okręgowy pominął - co trafnie podnosi prokurator - w opisie czynu I przypisanego oskarżonemu K. B. (1) oraz w podstawie prawnej skazania, popełnienie tego czynu w warunkach art. 64 § 1 k.k.

Zaskarżony wyrok dotknięty jest istotnymi uchybieniami również w zakresie czynu II.

Sąd Okręgowy nie dokonał niezbędnej analizy i oceny ani zeznań pokrzywdzonego ani wyjaśnień oskarżonego dotyczących tego czynu - rozważania dotyczące dowodów w przedmiotowym zakresie ograniczają się do dwóch zdań na str. 14 uzasadnienia.

W tej sytuacji Sąd Apelacyjny pozbawiony jest możliwości dokonania kontroli instancyjnej rozstrzygnięcia w części dotyczącej czynu II.

Przy ponownym rozpoznaniu Sąd Okręgowy winien wyjaśnić wszystkie istotne dla dokonania ustaleń o winie oskarżonych okoliczności, dokonać wnikliwiej analizy i oceny ujawnionych dowodów z uwzględnieniem uwag poczynionych wyżej a uzasadnienie wyroku sporządzić zgodnie z wymogami art. 424 § 1 k.p.k.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł jak wyroku.