Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2003 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Janusza Konstantego

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2003 roku sprawy

z wniosku Z. M., U. H. i B. L.

o odszkodowanie i zadoścuczynienie

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawców

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 24/10/2002r.

sygn. akt XVI1 Ko 84/00

1/ utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2/ obciąża Skarb Państwa kosztami postępowania odwoławczego.

II AKa 1/03

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy U. H., Z. M.i B. L.wystąpili z wnioskiem o zasądzenie na ich rzecz odszkodowania w kwocie 85.000 zł oraz zadośćuczynienia w kwocie 70.000 zł z tytułu represjonowania ich ojca A. M., który za przynależność do konspiracyjnej (...) organizacji (...)został w dniu 27 listopada 1948 r. aresztowany, a następnie na mocy postanowienia nadzwyczajnego Nr 32 (...)ZSRR z dnia 8.06.1949r. skazany na karę 25 lat pozbawienia wolności, którą odbywał do dnia 19 maja 1952 r. kiedy to zmarł w łagrze (...)nr (...) (...)ZSRR.

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 24 października 2002r. sygn. XVI1 Ko 84/00 zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wymienionych wnioskodawców kwoty po 11.200 zł tytułem zadośćuczynienia i po 2.800 zł tytułem odszkodowania, wraz
z ustawowymi odsetkami od dnia prawomocności wyroku. W pozostałej części wniosek oddalił i obciążył Skarb Państwa kosztami postępowania w sprawie.

Powyższy wyrok w części oddalającej wniosek zaskarżył pełnomocnik wnioskodawców zarzucając obrazę art. 8 ustęp 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. nr 34 z dnia 23.04.1991r.) na skutek nieuwzględnienia orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego tego przepisu, błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mający wpływ na treść orzeczenia przez przyjęcie, że tylko 1/8 zarobków A. M. pozostawała po zaspokojeniu potrzeb rodziny oraz pominięcie odszkodowania za zabrane przedmioty. W konkluzji apelacji pełnomocnik wnioskodawców wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie wniosku w całości.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie. Na wstępie stwierdzić należy, iż w świetle uregulowania zawartego w art. 8 ustęp 2"a" ustawy z dnia 23 lutego 1991r.

o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. nr 34, poz. 149 z późn. zm.) wnioskodawcom w ogóle nie przysługiwało uprawienie do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w trybie określonym w/wym. ustawą. Przypomnieć bowiem trzeba, że jednym z warunków do uzyskania owych uprawnień jest to, aby osoba represjonowana mieszkała w chwili wejścia w życie ustawy z dnia 20 lutego 1993 r. nowelizującej ustawę lutową- Dz. U. nr 36, poz. 159, tj. w dniu 20 maja 1993 r. lub w chwili śmierci w obecnych granicach Polski. Jeśli przy tym represjonowany zmarł przed dniem 5 lutego 1946r. (data wejścia w życie umowy z dnia 10 sierpnia 1945 r. między Rzeczypospolitą Polską z ZSRR o granicy państwowej), a zamieszkiwał on wówczas na terytorium pomiędzy obecną wschodnią granicą Państwa Polskiego, a granicą wschodnią ustaloną Traktatem Ryskim, to przyjmuje się, że w chwili śmierci mieszkał w Polsce (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1999 r. I KZP 36/99 - OSNKW 2000 r. nr 1-2, poz. 8, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 r. V KKN 127/00 - LEX nr 51088).

W niniejszej sprawie ojciec wnioskodawców, represjonowany przez radzieckie organy wymiaru sprawiedliwości zmarł w dniu 19 maja 1952 r. w Łagrze (...)a zatem w chwili śmierci represjonowanego miejsce jego zamieszkania z chwili aresztowania (rejon (...), obwód (...)) jak i z chwili śmierci nie znajdowało się już w granicach Państwa Polskiego. Zatem Sąd Okręgowy błędnie uznał, że wnioskodawcy przejęli uprawnienia swojego ojca do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia w trybie określonym w art. 8 ustęp 2a ustawy lutowej skoro sam represjonowany nie mógł nabyć tych uprawnień.

Biorąc jednak pod uwagę granice wniesionego środka odwoławczego i jego kierunek podniesione wyżej uchybienie Sądu Okręgowego nie mogło doprowadzić do niekorzystnego dla wnioskodawców uchylenia zaskarżonego orzeczenia. W tym miejscu, aby uniknąć ewentualnych nieporozumień, Sąd Apelacyjny jednoznacznie podkreśla, że powyższe uwagi w żaden sposób nie podważają niewątpliwych, niepodległościowych działań A. M. - ojca wnioskodawców, za które przyszło mu zapłacić niewymiernymi cierpieniami i przedwczesną śmiercią, lecz odnoszą się one wyłącznie do warunków i uregulowań zawartych w ustawie z dnia 23 lutego 1991 r.

Przechodząc do oceny zarzutów podniesionych w apelacji stwierdzić należy, w że Sąd Okręgowy w sposób trafny ustalił wysokość odszkodowania. Bezsporne jest, że w chwili aresztowania A. M. pracował na kolei jako mistrz remontowy szos i dróg gruntowych w charakterze dróżnika, brygadzisty. Aktualnie wynagrodzenie na stanowisku „drogomistrza" - najbardziej zbliżonym do stanowiska „brygadzisty" z 25-letnim stażem – wynosi 1.682 zł miesięcznie netto (informacja (...) - k. 82). Miał on na utrzymaniu żonę i 6-ro dzieci, w wieku od 4 miesięcy do 14 lat.

A. M. był również właścicielem 10 ha gospodarstwa rolnego, na którym wraz z żoną uprawiał zboże. Z zeznań U. H. wynika, że w chwili aresztowania ojca nie mieli oni żadnych oszczędności finansowych, że zarobki ojca zapewniały utrzymanie 8-osobowej rodziny oraz pokrywały podatki.

W tej sytuacji przyjęty przez Sąd Okręgowy sposób wyliczania odszkodowania nie może wzbudzać żadnych zastrzeżeń. Podnieść tu należy, że ojciec wnioskodawców wybudował dom jeszcze przed wojną, gdy posiadali dopiero dwoje dzieci a nie 6-ro jak było to w momencie jego aresztowania.

Uzyskane przez niego dochody z pracy niewątpliwie pozwalały mu utrzymać rodzinę i czynić oszczędności, ale wysokość tych oszczędności nie mogła być wyższa aniżeli równowartość obecnych 200 zł.

Sąd Okręgowy szczegółowo przedstawił również przesłanki, które wziął pod uwagę określając wysokość zasądzonego zadośćuczynienia i zasługują one również na aprobatę, zwłaszcza gdy uwzględni się że zasądzone ono zostało nie bezpośrednio na rzecz represjonowanego ale dla jego dzieci. Mając wszystko to na uwadze Sąd Apelacyjny orzekł jak w części i - dyspozytywnej swojego wyroku, obciążając Skarb Państwa kosztami postępowania zgodnie z art. 13 cytowanej ustawy z dnia 23 lutego 1991 r.

3