Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 1999 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Andrzeja Jużkowa

po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 1999r. sprawy z wniosku

B. M.o zasądzenie odszkodowania i zadośćuczynienia za represjonowanie i śmierć W. J.

z powodu apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawczyni

od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Katowicach

z dnia 24 września 1998r., sygn. akt XVI1 Ko 65/98

1.  zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

2.  obciąża Skarb Państwa kosztami postępowania odwoławczego.

II AKa 43/99

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni B. M.jest córką E. B. (1)z drugiego jej małżeństwa z E. B. (2). Z tego związku urodził się również syn S. B.. E. B. (1)wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa na jej rzecz odszkodowania i zadośćuczynienia w łącznej kwocie 120.000 zł za pobyt w areszcie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Z.od 9 grudnia 1945r. jej pierwszego męża W. J., który umarł tam w wyniku pobicia w dniu 14 stycznia 1946r. W toku postępowania E. B. (1)zmarła, w związku z czym sąd wojewódzki jej wniosek pozostawił bez rozpoznania. W tej sytuacji z wnioskami o odszkodowanie i zadośćuczynienie należne po W. J., gdyby uznano go za represjonowanego wystąpili E. B. (2), S. B.i B. M.. Swoje żądania uzasadnili tym, że skoro także roszczenie przysługiwało E. B. (1), to oni nabyli po niej spadek po 1/3 części na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Myszkowie z dnia 27 stycznia 1998r. (sygn. akt I Ns 889/97).

W/wymienionym wyrokiem z 24 września 1998r. sąd wojewódzki wnioski oddalił. W jego motywach wyraził pogląd, że zgodnie z treścią art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991r. (Dz. U. Nr 34, poz. 149) zwanej dalej lutową, uprawnienie do odszkodowania w razie śmierci represjonowanego przechodzi tylko na jego małżonka, dzieci i rodziców i nie należy do spadku po nich.

Od tego wyroku apelację złożył pełnomocnik wnioskodawczyni B. M.. Zarzuca w niej naruszenie prawa materialnego i wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku oraz zasądzenie dla B. M.stosownego odszkodowania.

Sąd Apelacyjny zważył: Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew odmiennym zawartym w jej uzasadnieniu twierdzeniom, sąd wojewódzki poddał wszechstronnej i wnikliwej analizie orzecznictwo oraz praktykę sądową dotyczącą zagadnienia prawnego, o które chodzi w sprawie. Zwrócił też uwagę na niejednolitość orzecznictwa Sąd Najwyższego w omawianym zakresie, w szczególności zaś nie podzielił poglądu tegoż sądu zawartego w uchwale z 5 października 1995r. (OSNKW 1995, z.11-12, poz. 75) o tym, że takie roszczenia należą do spadku po uprawnionych następcach osoby represjonowanej.

Poglądowi prawnemu zajętemu przez sąd wojewódzki w konkretnej sprawie nie można odmówić waloru słuszności. Wnioskodawczyni B. M.urodziła się ponad pięć lat po śmierci W. J.. Tak ona jak i pozostali wnioskodawcy, którzy nie złożyli apelacji są osobami dla tegoż zmarłego zupełnie obcymi. Nie negując w pewnym zakresie cywilno-prawnego charakteru roszczeń wynikających z ustawy lutowej odnoszącego się zwłaszcza do ustalenia zaistnienia szkody oraz rozmiaru krzywdy, wysokości odszkodowania, czy też nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 kc, to nie może to oznaczać, iż ten stan rzeczy odnosi się także do instytucji spadkobrania. Cytowany bowiem przepis art. 8 ust. 1 ustawy lutowej jednoznacznie i wyraźnie zawęża krąg osób uprawnionych do odszkodowania stwierdzając, że w razie śmierci represjonowanego, uprawnienie to przechodzi tylko na małżonka, dzieci i rodziców. Wyłączone są tu zatem osoby obce. Intencją tej ustawy jest by w razie śmierci represjonowanego z odszkodowania i zadośćuczynienia korzystały tylko osoby mu najbliższe, które żyły w tym czasie i cierpiały z powodu represjonowania ich męża, ojca lub dzieci. Nie ma żadnego racjonalnego powodu, który przemawiałby za tym, że korzyść materialną na takim uregulowaniu prawnym osiągnąć mogą osoby inne. Ponieważ apelacja jak też treść wniosków powołuje się także na to, że E. B. (1)wyraziła życzenie, by za uzyskane przez B. M., S. B.i E. B. (2)odszkodowanie wystawili pomnik dla upamiętnienia W. J.(k.66), należy zająć stanowisko i w tej kwestii.

Skoro stwierdzono niezasadność roszczeń tych osób, to dla takiego rozstrzygnięcia nie ma znaczenia to co deklarowała E. B. (1)przeznaczenie odszkodowania, które wedle treści jej testamentu otrzymać mieli wnioskodawcy.

Nadto zauważyć należy, że niezależnie od odszkodowania i zadośćuczynienia, sąd może zasądzić od Skarbu Państwa pokrycie w całości lub w części kosztów symbolicznego upamiętnienia osoby niesłusznie represjonowanej (art. 9 i 11 ust. 2 ustawy lutowej). Z tym odrębnym jak z tego wynika roszczeniem wystąpić jednak mogą krewni w linii prostej, przysposabiający lub przysposobiony, rodzeństwo oraz małżonka, jak również organizacja zrzeszająca osoby represjonowane za działalność niepodległościową (art. 3 ust. 1 w zw. z art. 9 ust. 1 i art. 11 ust. 1 i 2 ustawy lutowej).

Taką uprawnioną osobą nie jest więc wnioskodawczyni, ani pozostali wnioskodawcy.

Z tych powodów orzec należało jak w części dyspozytywnej wyroku.
O kosztach postępowania za instancję odwoławczą orzeczono w myśl art. 13 tejże ustawy.