Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Paweł Rysiński

Sędziowie: SA – Mirosława Strzelecka

SA – Anna Zdziarska (spr.)

Protokolant - st.sekr. sąd. Katarzyna Rucińska

przy udziale Prokuratora Jerzego Mierzewskiego

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2013 r.

sprawy z wniosku P. K. (1)

o zasądzenie odszkodowania za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie w sprawie Sądu Rejonowego d. W. –. M., sygn. akt III K 322/08

na skutek apelacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w. W.

z dnia 7 września 2011 r.

sygn. akt VIII Ko 398/11

uchyla wyrok w zaskarżonej części (pkt II) i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w. W. do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 września 2011 r., w sprawie VIII Ko 398/11 Sąd Okręgowy w. W. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz P. K. (1) 16 tyś złotych tytułem zadośćuczynienia, z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty; oddalił wniosek o odszkodowanie; kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Apelacją wyrok w części dotyczącej oddalenia wniosku o odszkodowanie zaskarżył pełnomocnik wnioskodawcy.

Na podst. art. 438 pkt 2 k.p.k. zarzucił obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia:

- art. 4 w zw. z art. 410 k.p.k. poprzez selektywne przyjęcie za podstawę wyroku wyłącznie okoliczności przemawiających za oddaleniem wniosku o odszkodowanie,

- art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 k.p.k. poprzez niedokonanie w uzasadnieniu wyroku oceny wszystkich dowodów zebranych w sprawie,

- art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k., poprzez oparcie podstaw wyroku na niepełnym materiale dowodowym,

-art. 7 k.p.k. poprzez przekroczenie granic swobodnej kontrolowanej oceny z pominięciem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego,

- obrazę art. 322 k.p.c. w zw. z art. 558 k.p.k., poprzez jego niezastosowanie, pomimo istnienia podstaw do stosowania tego przepisu.

Na podst. art. 438 pkt 3 k.p.k. zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść wyroku, poprzez niewyjaśnienie w toku przeprowadzonego postępowania wzajemnie sprzecznych dowodów stanowiących podstawę orzekania w sprawie o odszkodowanie.

Na zasadzie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części oddalającej wniosek o odszkodowanie, bądź zmianę wyroku poprzez zasądzenie odszkodowania od Skarbu Państwa na rzecz P. K. (1) w kwocie 43 507 złotych.

Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2011 r. Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 31 stycznia 2013 r. (II KK 89/12) uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w. W. do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie, w tej części w jakiej jej autor wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w. W. do ponownego rozpoznania.

Zasadny okazał się zarzut obrazy art. 7 k.p.k. i 410 k.p.k.

Ustalając czy P. K. (1) wskutek niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania poniósł szkodę, sąd I instancji oparł się na wyjaśnieniach wnioskodawcy złożonych w sprawie III K 322/08, a mianowicie, że osiągał on miesięcznie dochody w kwocie 3.000 złotych i miał na utrzymaniu dwoje dzieci. Na tej podstawie uznano, że nie był w stanie poczynić jakichkolwiek oszczędności. Tej oceny nie zmienił fakt, że wnioskodawca przedłożył zeznania podatkowe, z których wynikały wyższe niż deklarowane dochody, albowiem w ocenie sądu zeznania P. K. dawały podstawę, by sądzić, że wszystkie pieniądze przeznaczał na bieżące wydatki (str. 4 uzasadnienia).

Co prawda wnioskodawca potwierdził informacje zawarte w protokole przesłuchania go w charakterze podejrzanego (k. 53), że miesięczny jego dochód wynosił 3.000 złotych, to jednak potwierdził również dochód wynikający z zeznań podatkowych – kilkakrotnie wyższy od wskazanego wcześniej (k. 51). Powyższa rozbieżność nie została przez sąd wyjaśniona, a ma ona znaczenie zważywszy na to, że wnioskodawca przed tymczasowym aresztowaniem i po zwolnieniu go z aresztu prowadził jednoosobową działalność gospodarczą podlegającą rejestracji w ewidencji takiej działalności (k. 22 – 24). Wykonywał ją w oparciu o przepisy ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1808). Zgodnie z dyspozycją art. 4 tej ustawy, przedsiębiorca działający na tej podstawie prawnej wykonuje we własnym imieniu działalność gospodarczą, z czego wynika, że osoba taka za zobowiązania prowadzonego przedsiębiorstwa odpowiada majątkiem własnym, a zyski są jego osobistym dochodem.

Z załączonych do akt sprawy dokumentów wynika, że wnioskodawca inwestował w swój rozwój zawodowy – uczestniczył w kursie pilotażu samolotu, co wykracza poza elementarne zaspokojenie potrzeb egzystencjonalnych i jednocześnie przeczy oświadczeniu wnioskodawcy, że przed aresztowaniem, nie oszczędzał i nie inwestował (k. 53). Poza tym należy mieć na względzie, że P. K. posiadał samochód firmowy, oszczędności rzędu 20 tyś. złotych. Sąd odwoławczy nie mógł jednak wydać orzeczenia innego niż o charakterze kasatoryjnym, ponieważ nie zezwalały na to dowody zebrane w sprawie.

W pierwszej kolejności należy ustalić w sposób nie budzący wątpliwości, że szkoda miała miejsce. Wnioskodawca był tymczasowo aresztowany w okresie od 28.11.2007 r. do 28 .03.2008 r. Pełnomocnik wnioskodawcy ustalając wysokość szkody wziął pod uwagę fakt, że w 2007 r. P. K. osiągnął dochód w kwocie 91.464,82 złotych, zaś w 2008 r. 123.578,39 złotych, a następnie wyprowadził średnią miesięczną, co dało 8314,98 złotych za listopad 2007 r. i po 13.730,93 złotych za styczeń, luty i marzec 2008 r. Od sumy tych kwot pełnomocnik odliczył równowartość kosztów utrzymania, co dało kwotę 43.507, 00 złotych (k. 53). O ile we wniosku (k. 14) wskazano, że w pierwszym kwartale 2008 r. doszło do spadku dochodów firmy, to nie do końca jest zrozumiałe żądanie odszkodowania za grudzień 2007 r., kiedy to dochód był wyższy niż przeciętnie. Kwestia ta będzie zapewne będzie możliwa do wyjaśnienia podczas bezpośredniego przesłuchania wnioskodawcy. Inną okolicznością wymagającą wyjaśnienia jest to, czy spadek dochodów w pierwszym kwartale 2008 r. był wynikiem pozbawienia wolności wnioskodawcy, czy niezależnie od tego – z powodu specyfiki prowadzonej działalności, albowiem według wnioskodawcy dochód z prowadzonej firmy miał charakter sezonowy – najwyższy na początku i na końcu roku (k. 51). W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, że Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności na gruncie art. 552 k.p.k. w sytuacji wykazania w oparciu o istniejące dowody, ocenione w zgodzie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, że uszczerbek w majątku wnioskodawcy wystąpiłby obiektywnie niezależnie od faktu niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania.

W drugiej kolejności Sąd Okręgowy winien ustalić jakie były koszty prowadzenia działalności gospodarczej (utrzymanie siedziby, reklama, kontakty z klientami) oraz koszty utrzymania wnioskodawcy i członków jego rodziny. Tylko w ten sposób można będzie ustalić różnicę między stanem majątkowym jaki by istniał, gdyby wnioskodawcy nie uwięziono, a stanem rzeczywistym w chwili odzyskania wolności.

Z uwagi na to, że orzeczenie w przedmiocie zasądzenia odszkodowania w trybie art. 552 § 4 k.p.k. w zakresie poniesionej szkody, opierać się musi na czytelnych kryteriach zweryfikowanych przeprowadzonymi dowodami – na podst. art. 437 § 2 k.p.k. Sąd Apelacyjny orzekł jak w wyroku.