Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział I Cywilny

w składzie następującym :

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Tomasz Sobieraj

Protokolant: Anna Domozych

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2013 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa: R. R. (1)

przeciwko: Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.

o zapłatę 229.520 zł

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda R. R. (1) na rzecz pozwanego Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. kwotę 7217 zł [siedmiu tysięcy dwustu siedemnastu złotych] tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

W dniu 11 września 2012 roku powód R. R. (2) wniósł pozew przeciwko pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., domagając się zasądzenia od pozwanej na jego rzecz kwoty 229.520 złotych wraz z ustawowymi odsetkami:

-

od kwoty 50.000 złotych od dnia 30 maja 2006 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 50.000 złotych od dnia 31 października 2006 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 65.817 złotych od dnia 31 maja 2007 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 65.817 złotych od dnia 20 września 2007 roku do dnia zapłaty.

Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu pozwu powód podał, iż w dniu 18 maja 2006 roku pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zawarła z S. R. – małżonką powoda umowę o budowę lokalu mieszkalnego o powierzchni 76,7 m ² w nieruchomości położonej w S. przy ul. (...). Według powoda - pozwany nie był ani stroną umowy, ani też członkiem pozwanej spółdzielni. Powód wskazał, że z własnego majątku odrębnego wpłacił na rzecz spółdzielni kwotę 229.520 złotych, działając w przekonaniu, iż przeznaczone są na wybudowanie lokalu użytkowego – garażu, który będzie tylko jego własnością. Powód podał, iż w ten sposób tłumaczył w spółdzielni fakt dokonywanych wpłat i takie potwierdzenia wpłat otrzymał – na jego nazwisko. Powód podniósł, że pozwana spółdzielnia po dokonanych wpłatach wystawiła na nazwisko powoda faktury VAT. Według powoda - wpłacone środki pochodziły z darowizny uczynionej przez jego ojca M. R. (1). Powód wskazał, iż jego intencją nie było dokonywanie wpłat na rzecz byłej małżonki, albowiem wówczas podawałby imię i nazwisko S. R. (1), jak również jego intencją nie było również dokonywanie wpłat na majątek wspólny, gdyż wówczas podawałby nazwisko i imię swoje i swojej małżonki. Powód podniósł, że dopiero teraz dowiedział się o fakcie, że własność wybudowanego lokalu mieszkalnego zostanie przeniesiona na byłą małżonkę, gdyż z nią zawarta jest umowa z dnia 18 maja 2006 roku. Powód wskazał, iż za pośrednictwem pełnomocnika wezwał pozwaną do zwrotu nienależnie wpłaconych kwot, jednakże pozwana odmówiła zwrotu środków. W ocenie powoda - pozwana w oczywisty sposób uzyskała bez podstawy prawnej korzyść majątkową o łącznej wartości 229.520 złotych. Jako podstawę prawną żądania pozwu powód wskazał art. 405 k.c. [k. 2 – 8 akt].

W odpowiedzi na pozew pozwana Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana wskazała, że w dniu 05 maja 2006 roku powód wraz z S. R. zwrócili się do niej o zawarcie umowy o ustanowienie na ich rzecz spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego – będącego w trakcie budowy – położonego w S. przy ul. (...). Według pozwanego - wówczas powód, który nie był członkiem pozwanej Spółdzielni, złożył oświadczenie, że powyższy lokal będzie nabywał na majątek wspólny z małżonką S. R., która była członkiem pozwanej Spółdzielni. Pozwana wskazała, że pozwana, z uwagi na treść art. 17 ³ obowiązującej wówczas ustawy z dnia 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych mogła zawrzeć umowę o budowę lokalu mieszkalnego tylko z członkiem spółdzielni, w tym przypadku S. R. (1). Pozwana podała, że zawarcie umowy nastąpiło w dniu 18 maja 2006 roku, zaś z treści umowy wynika wprost, że po wybudowaniu lokalu, strony zawrą umowę o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na rzecz pozwanego i jego żony S. R. (1). Pozwana wskazała, że z uwagi na zmianę ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w dniu 16 sierpnia 2007 roku zawarty został aneks nr (...) do umowy, w której strony potwierdziły, że ustanowienie prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) ma nastąpić na rzecz S. R. (1) i R. R. (2). Pozwana wskazała, iż w dniu 11 września 2007 roku powód złożył pozwanej deklarację przystąpienia do spółdzielni i uchwałą zarządu pozwanej z dnia 20 września 2007 roku nr (...) został przyjęty w poczet jej członków i wpisany do rejestru członkowskiego pod numerem C- (...). Pozwana podniosła, że w dniu 01 września 2007 roku powód złożył wniosek o uwzględnienie zmiany umowy o budowę lokalu przy ul. (...) i wpisanie go do umowy jako strony w związku z przystąpieniem do spółdzielni i zgodnie z tym wnioskiem w dniu 20 września 2007 roku strony podpisały aneks nr (...) do umowy o budowę lokalu mieszkalnego, z którego wynika że stronami umowy z dnia 18 maja 2006 roku są S. R. (1) i R. R. (2). Pozwana wskazała, że lokal mieszkalny przy ul. (...) w S. został przekazany na rzecz R. i S. R. (1) w dniu 21 września 2007 roku, a protokół odbioru został podpisany przez powoda. W tym dniu pozwana wydała również powodowi zaświadczenia o przysługującej powodowi i jego żonie ekspektatywie odrębnej własności lokalu przy ul. (...) w S.. Według pozwanej - wolą powoda i S. R. (1) była nabycie lokalu mieszkalnego na majątek wspólny, o czym świadczą dokonywane dobrowolnie wpłaty, niezależnie od statusu członkowskiego, na poczet wkładu budowlanego związanego z przedmiotowym lokalem. Pozwana podkreśliła, że powód w żadnym ze swoich pism kierowanych do pozwanej nie wskazywał na zamiar nabycia przedmiotowego lokalu na swój majątek osobisty, jak też nie twierdził, że środki finansowe wpłacone przez niego na wkład budowlany pochodzą z jego majątku osobistego [k. 55 – 57 akt]

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W 1996 roku powód R. R. (2) zawarł z S. R. związek małżeński.

Dowody: przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt.

W czasie trwania tego związku małżeńskiego powód R. R. (2) i S. R. (1) na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej nabyli udział we współwłasności nieruchomości gruntowej, które współwłaścicielami byli także rodzice powoda. Na tej nieruchomości zostały wybudowane dwa budynki mieszkalne – jeden przez powoda R. R. (1) i S. R., drugi przez rodziców powoda. Następnie doszło do zniesienie współwłasności powyższej nieruchomości gruntowej poprzez jej fizyczny podział na dwie odrębne nieruchomości gruntowe zabudowane budynkami mieszkalnymi, z których jedna przypadła na własność powoda R. R. (1) i S. R. (1) – na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej. W związku ze zniesieniem współwłasności nieruchomości współwłaściciele nie domagali się żadnych spłat lub dopłat.

Dowody:

-

przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt;

-

zeznania świadka M. R. (2) – k. 90 – 91 akt.

Powód R. R. (2) i S. R. (1) następnie zbyli powyższą nieruchomość.

Dowody:

-

przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt;

-

zeznania świadka M. R. (1) – k. 90 – 91 akt.

Powód R. R. (2) i jego ówczesna żona S. R. (1) w dniu 5 maja 2006 roku zwrócili się do pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) o powierzchni użytkowej 76,7 m ². We wniosku wyżej wymienione osoby oświadczyły, że zaliczkę na wstępnie wymagany wkład budowlany związany z przedmiotowym lokalem mieszkalnym w kwocie 50.000 złotych zobowiązują się wnieść w terminie do dnia 31 maja 2006 roku, zaś pozostałą część wstępnie wymaganego wkładu budowlanego wniosą w wysokościach i terminach określonych w umowie o budowę lokalu.

Dowody: wniosek o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego z dnia 05 maja 2006 roku - k. 67 akt.

Na odwrotnej stronie wniosku z dnia 05 maja 2006 roku powód R. R. (2) złożył oświadczenie, według którego mieszkanie przy ul. (...) w S. nabywane jest na majątek wspólny z żona S. R. (1).

Dowody: wniosek o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego z dnia 05 maja 2006 roku - k. 67 akt.

W tym czasie członkiem Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. była jedynie S. R. (1).

Dowody: umowa o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku –k. 9-11 akt.

W dniu 18 maja 2006 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zawarła z S. R. umowę o budowę lokalu mieszkalnego.

Dowody: umowa o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku –k. 9-11 akt.

W § 1 i 2 umowy z dnia 18 maja 2006 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. oświadczyła, iż na gruncie położonym w S., obręb D., oznaczonym w ewidencji gruntów jako działki nr (...) o powierzchni 18.290 m ², dla których Sąd Rejonowy w Szczecinie XII Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...), wybuduje 9 budynków mieszkalnych wielorodzinnych wraz z infrastrukturą towarzyszącą, w tym również budynek nr (...), oraz lokal nr (...) położony na pierwszej kondygnacji budynku przy ul. (...) w S., o powierzchni 76,7 m ², składający się z trzech pokoi, pokoju z aneksem kuchennym, przedpokoju, łazienki i wc.

Dowody: umowa o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku –k. 9-11 akt.

W § 3 umowy z dnia 18 maja 2006 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. i S. R. (1) zobowiązali się do zawarcia, po wybudowaniu lokalu, umowy o ustanowienie na rzecz S. R. (1) i jej małżonka R. R. (2) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Dowody: umowa o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku –k. 9-11 akt.

W § 4 umowy z dnia 18 maja 2006 roku S. R. (1) zobowiązała się do pokrycia w całości faktycznych kosztów budowy lokalu realizowanego w ramach zadania inwestycyjnego określonego w § 5 ust. 3 umowy, w części przypadającej na lokal, poprzez wniesienie wkładu budowlanego, zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o spółdzielniach mieszkaniowych oraz zgodnie z obowiązującymi postanowieniami statutu spółdzielni i postanowieniami niniejszej umowy. W § 6 ust. 2 umowy ustalono, iż wstępny koszt budowy lokalu wynosi: 231.634 złotych, przy czym S. R. (2) zobowiązała się do wniesienia zaliczki na poczet wkładu budowlanego przeznaczonego na pokrycie wstępnego kosztu budowy lokalu w kwocie 50.000 złotych w terminie do dnia 31 maja 2006 roku. Druga rata wkładu budowlanego przeznaczonego na pokrycie wstępnego kosztu budowy lokalu w kwocie 50.000 złotych miała zostać wniesiony do 31 października 2006 roku. Trzecia rata wkładu budowlanego przeznaczonego na pokrycie wstępnego kosztu budowy lokalu w kwocie 65.817 złotych miała zostać wniesiona do dnia 31 maja 2007 roku. Pozostała część wkładu budowlanego przeznaczonego na pokrycie wstępnego kosztu budowy lokalu w kwocie 65.917 złotych miała zostać wniesiona w terminie do dnia 31 maja 2007 roku.

Dowody: umowa o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku –k. 9-11 akt.

Powód R. R. (1) w dniu 30 maja 2006 roku wpłacił osobiście w kasie Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. kwotę 50.000 złotych tytułem wpłaty wkładu budowlanego. Z tego tytułu Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. wystawiła na jego imię i nazwisko dowód wpłaty i fakturę VAT.

Bezsporne, a nadto dowody:

-

dowód wpłaty z dnia 30 maja 2006 roku – k. 18 akt;

-

faktura VAT z dnia 30 maja 2006 roku – k. 19 akt.

Powód R. R. (1) w dniu 31 października 2006 roku wpłacił osobiście w kasie Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. kwotę 50.000 złotych tytułem wpłaty wkładu budowlanego. Z tego tytułu Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. wystawiła na jego imię i nazwisko dowód wpłaty i fakturę VAT.

Bezsporne, a nadto dowody:

-

dowód wpłaty z dnia 31 października 2006 roku – k. 20 akt;

-

faktura VAT z dnia 31 października 2006 roku – k. 21 akt.

Powód R. R. (1) w dniu 31 maja 2007 roku wpłacił osobiście w kasie Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. kwotę 65817 złotych tytułem wpłaty wkładu budowlanego. Z tego tytułu Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. wystawiła na jego imię i nazwisko dowód wpłaty i fakturę VAT.

Bezsporne, a nadto dowody:

-

dowód wpłaty z dnia 31 maja 2007 roku – k. 22 akt;

-

faktura VAT z dnia 31 maja 2007 roku – k. 23 akt.

W dniu 16 sierpnia 2007 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zawarła z S. R. aneks nr (...) do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku.

Bezsporne, a nadto dowody: aneks numer (...) do do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku – k. 15 – 16 akt.

W powyższym aneksie zmieniono § 2 ust. 1 umowy z dnia 18 maja 2006 roku w zakresie powierzchni użytkowej lokalu mieszkalnego na 76,0 m ².

Bezsporne, a nadto dowody: aneks numer (...) do do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku – k. 15 – 16 akt.

W aneksie numer (...) zmieniono także § 6 umowy z dnia 18 maja 2006 roku w którym:

1.  ustalono, że wstępny koszt budowy 1 m ² lokalu wynosi 3.020 złotych

2.  ustalono, że wstępny koszt budowy lokalu wynosi: 231.634 złotych;

3.  potwierdzono wniesienie zaliczki na poczet wkładu budowlanego przeznaczonego na pokrycie wstępnego kosztu budowy lokalu w kwocie 165.817 złotych;,

4.  ustalono, że pozostałą część wkładu budowlanego przeznaczonego na pokrycie wstępnego kosztu budowy lokalu w kwocie 63.703 złotych członek spółdzielni wniesie w ciągu 30 dni licząc od dnia wysłania przez spółdzielnię listem poleconym zawiadomienia o zakończeniu budowy i postawieniu lokalu do dyspozycji członka Spółdzielni.

Bezsporne, a nadto dowody: aneks numer (...) do do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku – k. 15 – 16 akt.

W aneksie numer (...) zmieniono także § 3 umowy z dnia 18 maja 2006 roku w ten sposób, że nadano mu brzmienie, zgodnie z którym: „ Spółdzielnia i (...) zobowiązują się do zawarcia umowy, formie aktu notarialnego, o ustanowienie na rzecz członka Spółdzielni i jego współmałżonka, R. R. (2), prawa odrębnej własności lokalu, po wniesieniu przez Członka Spółdzielni w całości wkładu budowlanego związanego z lokalem na warunkach określonych w § 6 niniejszej umowy”.

Bezsporne, a nadto dowody: aneks numer (...) do do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku – k. 15 – 16 akt.

W aneksie numer (...) zmieniono również § 8 umowy z dnia 18 maja 2006 roku w ten sposób, że ustalono, że z chwilą zawarcia umowy powstaje roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu.

Bezsporne, a nadto dowody: aneks numer (...) do do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku – k. 15 – 16 akt.

W dniu 11 września 2007 roku powód R. R. (1) złożył do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. wniosek o „uwzględnienie zmiany do umowy o budowę lokalu przy ul. (...) w S. i wpisanie go do w/w umowy jako strony w związku z przystąpieniem do spółdzielni”

Bezsporne, a nadto dowody: wniosek R. R. (1) z dnia 11 września 2007 roku - k. 69 akt.

W dniu 11 września 2007 roku powód R. R. (1) złożył deklarację przystąpienia do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. w związku z ubieganiem się o nabycie lokalu mieszkalnego.

Bezsporne, a nadto dowody: deklaracja przystąpienia do Spółdzielni Mieszkaniowej z dnia 11 września 2007 roku - k. 68 akt.

Uchwałą Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. z dnia 20 września 2007 roku nr (...) powód R. R. (2) został przyjęty w poczet jej członków i wpisany do rejestru członkowskiego pod numerem C- (...).

Bezsporne, a nadto dowody: uchwała Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. z dnia 20 września 2007 roku nr (...) – k. 70 akt.

W dniu 20 września 2007 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zawarła z powodem R. R. (2) oraz S. R. aneks nr (...) do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku i do aneksu nr (...) z dnia 16 sierpnia 2007 roku do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku. W tym aneksie ustalono, że stronami umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku i aneksu nr (...) z dnia 16 sierpnia 2007 roku do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku są S. R. (1) i R. R. (2) – wpisani do rejestru członkowskiego odpowiednio pod nr C- (...) i C- (...). Jednocześnie ustalono, że pozostałe postanowienia umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku i do aneksu nr (...) z dnia 16 sierpnia 2007 roku do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku pozostawały bez zmian.

Bezsporne, a nadto dowody: aneks nr (...) roku z dnia 20 września 2007 roku – k. 17 akt.

Powód R. R. (1) w dniu 20 września 2007 roku wpłacił osobiście w kasie Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. kwotę 65817 złotych tytułem wpłaty wkładu budowlanego. Z tego tytułu Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. wystawiła na jego imię i nazwisko dowód wpłaty i fakturę VAT.

Bezsporne, a nadto dowody:

-

dowód wpłaty z dnia 20 września 2007 roku – k. 24 akt;

-

faktura VAT z dnia 20 września 2007 roku – k. 23 akt.

Środki pieniężne przeznaczone na nabycie lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) pochodziły ze sprzedaży nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego R. R. (2) i S. R. (1).

Dowody:

-

przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt;

-

zeznania świadka M. R. (2) – k. 90 – 91 akt.

W dniu 21 września 2007 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. przekazała lokal mieszkalny przy ul. (...) w S. na rzecz R. R. (2) i S. R. (1).

Dowody: protokół odbioru z dnia 21 września 2007 roku – k. 73 akt.

W dniu 21 września 2007 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. wydała powodowi R. R. (2) zaświadczenie o przysługującej powodowi i jego żonie S. R. (1) ekspektatywie odrębnej własności lokalu przy ul. (...) w S..

Dowody:

-

zaświadczenie z dnia 21 września 2007 roku - k. 71 akt;

-

zaświadczenie z dnia 21 września 2007 roku - k. 72 akt.

Do chwili obecnej nie doszło do zawarcia umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) na rzecz powoda R. R. (2) i S. R. (1).

Bezsporne, a nadto dowody:

-

przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt;

-

przesłuchanie strony pozwanej – k. 92 akt.

Powód R. R. (2) i S. R. (1) nie składali do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. wniosku o ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) na ich rzecz.

Bezsporne, a nadto dowody:

-

przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt;

-

przesłuchanie strony pozwanej – k. 92 akt.

W 2009 roku doszło do rozwiązania związku małżeńskiego łączącego powoda R. R. (2) i S. R..

Dowody:

-

przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt;

-

zeznania świadka M. R. (1) – k. 90 – 91 akt.

Obecnie toczy się postępowanie sądowe o podział majątku wspólnego powoda R. R. (2) i S. R. (1). Przedmiotem postępowania o podział majątku jest między innymi prawo ekspektatywy do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S.. Powód w ramach tego postępowania nie domaga się od S. R. (1) zwrotu nakładów z majątku osobistego na powyższy przedmiot majątkowy.

Dowody: przesłuchanie strony powodowej – k. 115 akt.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się bezzasadne.

Podstawą prawną żądania pozwu stanowią przepisy art. 405 i następnych kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 405 k.c. „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”. Na podstawie art. 410 § 1 k.c. przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu mają w szczególności zastosowanie do nienależnego świadczenia. Definicję nienależnego świadczenia zawiera art. 410 § 2 k.c., który stanowi, że „Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia”.

Podstawowymi przesłankami dochodzenia roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia są:

1.uzyskanie korzyści bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju;

2.uzyskanie korzyści o wartości majątkowej;

3.uzyskanie korzyści kosztem innej osoby.

W niniejszej sprawie strona powodowa opierała swoje żądanie na twierdzeniu, iż wpłaciła na rzecz pozwanej kwotę 229.520 złotych tytułem kosztów budowy lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) – pomimo tego, że umowę o budowę powyższego lokalu zawarła była żona powoda S. R. (2), na której rzecz ma nastąpić przeniesienie własności tego lokalu.

Na wstępie wskazać trzeba, że pomiędzy stronami jest bezsporne, że powód w okresie od 30 maja 2006 roku do 20 września 2007 roku wpłacił na rzecz pozwanej Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. łącznie kwotę 229.520 złotych przeznaczoną na pokrycie kosztów budowy lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...). Okoliczność ta została przyznana przez stronę pozwaną, jak również wynika z przedstawionych przez powoda dokumentów w postaci dowodów wpłat i faktur VAT.

Podkreślenia jednak wymaga, że strona pozwana wykazała, iż uiszczenie powyższego świadczenia przez powoda stanowiło formę realizacji zobowiązania powoda i jego żony wynikających z umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku, a tym samym nie nastąpiło bez podstawy prawnej.

Z dowodów z dokumentów w postaci umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku i aneksu numer (...) z dnia 16 sierpnia 2007 roku wynika bowiem, że w dniu 18 maja 2006 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zawarła z ówczesną żoną powoda S. R. umowę o budowę lokalu mieszkalnego, na podstawie której Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zobowiązała się do wybudowania lokalu mieszkalnego opisanego w tej umowie, natomiast S. R. (1) zobowiązała się do pokrycia w całości faktycznych kosztów budowy powyższego poprzez wniesienie wkładu budowlanego, którego wysokość wstępnie określono na kwotę 229520 złotych. Jednocześnie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. i S. R. (1) zobowiązali się do zawarcia, po wybudowaniu lokalu, umowy o ustanowienie na rzecz S. R. (1) i jej małżonka R. R. (2) spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Sąd wziął pod uwagę, że stroną opisanej wyżej umowy nie był powód R. R. (1), jednak wynikało to jedynie z faktu, że nie przysługiwało mu członkostwo w pozwanej spółdzielni mieszkaniowej. W świetle przeprowadzonych dowodów nie budzi wątpliwości, że do zawarcie umowy z dnia 18 maja 2006 roku przez S. R. doszło za wiedzą i zgodą powoda. Świadczy o tym przede wszystkim fakt, że dokonanie powyższej czynności prawnej zostało poprzedzone złożeniem przez powoda R. R. (1) i jego ówczesną żonę S. R. (2) wspólnego wniosku o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego z dnia 05 maja 2006 roku, w którego treści wprost wskazano, że lokal mieszkalny ma zostać nabyty na ich majątek wspólny, przy czym oboje małżonkowie zobowiązali się uiścić wymagany wkład budowlany.

W tym stanie rzeczy nie może budzić wątpliwości, że powód wyraził zgodę na zawarcie przez swoją żonę umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku, jak również na zaciągnięcie przez nią wynikającego z powyższej umowy zobowiązania do zapłaty wymaganego wkładu budowlanego. Z tego względu - biorąc pod uwagę, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego miało wejść do majątku wspólnego powoda i jego żony - uznać trzeba, że pozwana mogłaby zgodnie z art. 41 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego żądać zaspokojenia swojej wierzytelności z majątku wspólnego powoda R. R. (1) i jego ówczesnej żony S. R. (2). W konsekwencji przyjąć należy, że powód dokonując wpłat na poczet wkładu budowlanego przewidzianego w umowie z dnia 18 maja 2006 roku w istocie realizował swoje własne zobowiązanie. Do wniosku tego skłania fakt, że powód w żaden sposób nie wykazał swego twierdzenia, że środki na ten cel pochodziły z jego majątku osobistego.

Należy zwrócić uwagę, że w tym okresie powód i S. R. (2) byli małżeństwem i łączył ich ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. W związku z tym do łączących ich małżeńskich stosunków majątkowych ma zastosowanie przepis art. 31 § 1 i 2 k.r.o., który stanowi, że „Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Do majątku wspólnego należą w szczególności:

1)pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,

2)dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

3)środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków”.

Z przepisu powyższego wynika, że zasadą jest, iż przedmiot majątkowy nabyty w czasie trwania wspólności ustawowej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, niezależnie od tego, czy stroną czynności prawnej, której skutkiem jest nabycie przedmiotu majątkowego, są oboje małżonkowie czy jedno z nich. Decydujący jest bowiem przede wszystkim czas nabycia określonej rzeczy lub prawa majątkowego.

Przedmioty majątkowe, które tworzą majątki osobiste każdego z małżonków wymienia w sposób wyczerpujący przepis art. 33 k.r.o., który zalicza do nich dziesięć kategorii przedmiotów, mianowicie:

1/ przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,

2/ przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,

3/prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,

4/ przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,

4/prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie,

5/ przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,

7/ wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,

8/ przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,

9/ prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,

10/ przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

W rozpoznawanej sprawie powód nie wykazał, aby środki pieniężne przeznaczone na uiszczenie wkładu budowlanego pochodziły z jego majątku osobistego. Powód wprawdzie wskazał, że otrzymał powyższe środki w drodze darowizny od swojego ojca, jednak okoliczność ta nie została potwierdzona żadnym obiektywnym dowodem. Takiego waloru nie ma bowiem dowód z zeznań świadka M. R. (1). Po pierwsze, świadek ten jako ojciec powoda nie stanowi bezstronnego i wiarygodnego źródła dowodowego. Po drugie, na podstawie zeznań tego świadka nie można ustalić w żaden sposób, że powód w istocie otrzymał od niego darowiznę i w jakiej wysokości. Jest znamienne, że świadek ten – podobnie jak powód w czasie swojego przesłuchania – wskazał, że nie przekazywał powodowi jakichkolwiek kwot pieniędzy na poczet wpłaty wkładu budowlanego, lecz jedynie znacznie wcześniej czynił nakłady na inną nieruchomość, której był współwłaścicielem wspólnie z powodem i S. R.. W ocenie sądu – niezależnie od tego, że ani powód, ani świadek M. R. (3) nie potrafili określić wysokości powyższych nakładów i ich wpływu na wartość nieruchomości – brak podstaw do zakwalifikowania powyższych wydatków świadka jako formy darowizny dla powoda. Z przesłuchania samego powoda wynika bowiem, że były to nakłady czynione przez jednego ze współwłaścicieli nieruchomości na nieruchomość wspólną, które powinny zostać rozliczone zgodnie z treścią art. 207 k.c.. Biorąc pod uwagę, że doszło następnie do zniesienie współwłasności tej nieruchomości poprzez jej fizyczny podział bez obowiązku jakichkolwiek spłat i dopłat, uznać trzeba, że ewentualne roszczenie M. R. (2) jako współwłaściciela nieruchomości o zwrot poniesionych nakładów wygasło. W związku z tym nie można przyjąć, że poprzez zaniechanie domaganie się zwrotu tych nakładów M. R. (2) dokonał nieodpłatnego przysporzenia wyłącznie na swojego syna, albowiem korzyść z tego faktu odnieśli w tym samym stopniu obydwoje właściciele nowo wydzielonej nieruchomości, to jest powód i jego ówczesna żona S. R. (2), gdyż nieruchomość ta weszła do ich majątku wspólnego. Z tego też względu środki uzyskane przez nich ze sprzedaży tej nieruchomości również stanowiły składnik ich majątku wspólnego. Biorąc pod uwagę, że sam powód przyznał, że środki pieniężne przeznaczone na nabycie lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) pochodziły ze sprzedaży nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego R. R. (1) i S. R. (1), to nie można ich zakwalifikować jako składnika majątku osobistego powoda. W konsekwencji przyjąć trzeba, że powód wpłacał na poczet kosztów budowy opisanego wyżej lokalu środki pieniężne objęte wspólnością majątkową małżeńską jego i S. R. (1). Zważając na cel tego świadczenia, jakim było nabycie prawa majątkowego mającego stanowić składnik majątku wspólnego powoda i jego żony, nie można uznać, że świadczenie uiszczane przez powoda na ten cel było dokonywane bez podstawy prawnej.

Do powyższego wniosku prowadzi także analiza kolejnych czynności prawnych dokonywanych przez strony.

Po pierwsze, należy zwrócić uwagę, że jest bezsporne, że w dniu 16 sierpnia 2007 roku pozwana zawarła z S. R. aneks numer (...) do umowy z dnia 18 maja 2006 roku. W wyniku zawarcia tego aneksu strony tej umowy zobowiązały się – po wybudowaniu lokalu - do zawarcia umowy, na podstawie której pozwana spółdzielnia ustanowi na rzecz S. R. (2) i jej współmałżonka R. R. (1) prawa odrębnej własności lokalu stanowiącego przedmiot umowy, a jednocześnie przyznały tym osobom roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu. Podkreślenia wymaga, że powyższa ekspektatywa jako nabyta w czasie trwania związku małżeńskiego łączącego S. R. i R. R. (1) również weszła do ich majątku wspólnego. W związku z tym świadczenia uiszczane przez powoda w celu pokrycia wkładu budowlanego związanego z tym lokalem nie tylko miały podstawę prawną w powyższej umowie, ale także prowadziły do uzyskania przez niego ekwiwalentnego świadczenia w postaci ekspektatywy prawa własności lokalu.

Po drugie zauważyć należy, że w dniu 20 września 2007 roku Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) w S. zawarła z powodem R. R. (1) oraz S. R. aneks nr (...) do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku i do aneksu nr (...) z dnia 16 sierpnia 2007 roku do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku. W tym aneksie wprost stwierdzono, że stronami umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku i aneksu nr (...) z dnia 16 sierpnia 2007 roku do umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku są S. R. (2) i R. R. (1), pozostawiając bez zmian pozostałe postanowienia powyższej umowy. Należy przyjąć, że postanowienia aneksu numer (...) z dnia 20 września 2007 roku wywołały skutki ex tunc, czyli doprowadziły do sytuacji, w której od samego początku za stronę umowy o budowę lokalu mieszkalnego z dnia 18 maja 2006 roku uznać należało nie tylko S. R., ale także R. R. (1). W konsekwencji wiązały go wszystkie postanowienia powyższej umowy, w tym również zobowiązanie do uiszczenia wymaganego wkładu budowlanego. Na marginesie wskazać trzeba, że gdyby nawet przyjąć, że aneks numer (...) wywołał skutki dopiero od chwili jego zawarcia, to nie zmieniło to faktu, że w ten sposób powód stałby się zobowiązany do uiszczenia solidarnie z małżonką całości wkładu budowlanego. W tym stanie rzeczy, nawet zakładając, że przed tą datą świadczenia powoda na rzecz pozwanej spółdzielni miałyby charakter nienależny, to przez zawarcie aneksu numer (...) do umowy z dnia 18 maja 2006 roku doszłoby do nadania im cechy świadczenia należnego na podstawie umowy.

Podkreślić trzeba, że po dniu 20 września 2007 roku nie doszło do jakiekolwiek zdarzenia prawnego, który powodowałby możliwość uznania świadczenia uiszczonego przez powoda na rzecz pozwanej spółdzielni za świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 k.c. Sąd wziął pod uwagę, że do chwili obecnej nie doszło do zawarcia umowy o ustanowienie odrębnej własności lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) na rzecz powoda R. R. (1) i S. R. (2), jednak wynika to wyłącznie z faktu, że wyżej wymienione osoby do chwili obecnej nie wystąpiły do pozwanej spółdzielni o zaspokojenia ich roszczenia w tym zakresie.

Bez istotnego znaczenia pozostaje okoliczność, że doszło do rozwiązania związku małżeńskiego łączącego R. R. i S. R.. Wyżej wymienionym osobom nadal bowiem przysługuje roszczenie o ustanowienie odrębnej własności lokalu, z tym, że obecnie prawo to nie może zostać ustanowione na ich rzecz na zasadzie współwłasności łącznej, lecz jedynie w formie współwłasności w częściach ułamkowych – chyba, że w wyniku podziału majątku wspólnego prawo to zostanie przyznane jednemu z byłych małżonków. Sąd wziął pod uwagę, że obecnie toczy się postępowanie o podział majątku wspólnego R. R. (1) i S. R. (2), które dotyczy także ekspektatywy do lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S.. Zauważyć jednak trzeba, że z punktu widzenia pozwanej spółdzielni okoliczność ta nie ma znaczenia prawnego, gdyż ewentualne rozliczenia związane z powyższym prawem majątkowym – w tym także z tytułu nakładów na budowę spornego lokalu – powinny zostać dokonane wyłącznie pomiędzy byłymi małżonkami. Pozwana spółdzielnia wykonała bowiem swoje zobowiązanie wynikające z umowy, to jest wybudowała i przekazał powodowi i jego żonie sporny lokal i w związku tym kwoty uiszczone przez powoda na poczet wkładu budowlanego były świadczeniem w pełni jej należnym. Odmienna sytuacja zaistniałaby wówczas, gdyby pozwana odmówiła realizacji roszczenia powoda i jego byłej żony o ustanowienie odrębnej własności lokalu, jednak w rozpoznawanej sprawie do takiego zdarzenia nie doszło, gdyż powód i jego była żona do chwili obecnej nie podjęli żadnych czynności zmierzających do zawarcia umowy o ustanowienie odrębnej własności lokali.

Konkludując, uznać trzeba, że w rozpoznawanej sprawie nie została spełniona podstawowa przesłanka dochodzenia roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, jakim jest uzyskanie korzyści bez podstawy prawnej, albowiem świadczenie spełnione przez powoda na rzecz pozwanej znajdowało oparcie w treści łączącego ich stosunku prawnego.

W tym stanie rzeczy roszczenie powoda nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd czyniąc ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie wziął pod uwagę, że część okoliczności faktycznych pomiędzy stronami związana z dokonywanymi przez nich czynnościami prawnymi była bezsporna, zaś w pozostałym zakresie dla ich ustalenia wystarczające było oparcie na dowodach z dokumentach przedstawionych przez strony, których autentyczność i wiarygodność nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a także częściowo na dowodach z przesłuchania stron i zeznaniach świadka M. R. (2). Sąd nie dał im wiary jedynie w tym zakresie, w jakim powód i świadek M. R. (2) twierdzili, że ojciec powoda dokonał na jego rzecz darowizny, z której zostały pokryty wymagany wkład budowlany – z przyczyn, które zostały omówione w poprzedniej części uzasadnienia. Sąd nie uznał ponadto za wiarygodne dowodu z przesłuchania strony powodowej w części, w której wskazywał on na to, że został przymuszony do zawarcia aneksu numer (...) z dnia 20 września 2007 roku. Powyższe twierdzenia powoda są bowiem całkowicie niewiarygodne z punktu widzenia zasad logiki i doświadczenia życiowego, w szczególności, jeżeli się weźmie pod uwagę, że treść dokumentów wskazuje na to, że od początku wolą powoda i jego żony było wspólne nabycie przez nich budowanego przez pozwaną spółdzielnię lokalu mieszkalnego i temu służyły podejmowane przez nich czynności prawne, zaś odmienna interpretacja tych zdarzeń przez powoda wynikała wyłącznie z faktu rozwiązania związku małżeńskiego łączącego go z S. R..

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności powództwo jako bezzasadne należało oddalić, co znalazło odzwierciedlenie w rozstrzygnięciu zawartym w punkcie I sentencji.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić stronie przeciwnej na jej żądanie poniesione przez nią koszty procesu niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Zważając na to, że w rozpoznawanej sprawie powództwo zostało oddalone w całości, uznać należy, że pozwany wygrał sprawę w całości i tym samym przysługuje mu zwrot wszystkich poniesionych przez niego kosztów procesu.

Koszty procesu poniesione przez pozwanego wyniosły 7217 złotych, na którą to kwotę składały się:

-

wynagrodzenie adwokata w wysokości 7200 złotych ustalone na podstawie § 6 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu [Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.];

-

17 złotych tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa;

Z tego względu orzeczono jak w punkcie II sentencji.

Sędzia Sądu Okręgowego Tomasz Sobieraj

Zarządzenie:

1.  Odnotować;

2.  Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda;

3.  Przedłożyć za 15 dni lub z apelacją

19.03.2013 r. SSO Tomasz Sobieraj