Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 kwietnia 2013 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Stanisława Pieczykolana

w sprawie przeciwko

M. B. i P. B.

oskarżonym o przestępstwa z art. 148 § 1 k.k. i inne

na skutek zażalenia obrońcy oskarżonych M. B. i P. B. na postanowienie Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 12 marca 2013 roku sygn. akt II K 10/13

w przedmiocie przedłużenia okresu tymczasowego aresztowania na okres dalszych trzech miesięcy, tj. do 19 czerwca 2013 roku

na zasadzie art. 437 § 1 kpk

p o s t a n a w i a

I. zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uzupełnić podstawę prawną zaskarżonego postanowienia o przesłankę ogólną z art. 249 § 1 kpk,

II. w pozostałym zakresie zaskarżone postanowienie utrzymać w mocy.

UZASADNIENIE

Wyżej powołanym postanowieniem Sąd Okręgowy w Tarnowie, powołując treść przepisów art. 344 kpk i art. 258 § 1 pkt 2 i § 2 kpk, przedłużył okres trwania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonych M. B., P. B., T. P., J. H., R. P. i M. S. na okres dalszych 3 miesięcy, tj. do 19 czerwca 2013r.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy argumentował, iż z uwagi na wpłynięcie aktu oskarżenia do Sądu, stosownie do treści art. 344 kpk, należało z urzędu rozstrzygnąć w przedmiocie stosowanego względem oskarżonych środka zapobiegawczego. Sąd meriti wywodził, iż w sprawie oprócz przesłanki ogólnej, względem wszystkich z oskarżonych spełnione są również przesłanki szczególne z art. 258 § 1 pkt 2 i § 2 kpk, a nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 259 kpk.

Przedmiotowe postanowienie zaskarżone zostało zażaleniem przez obrońcę oskarżonych P. B. i M. B., zarzucając w obu zażaleniach obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść orzeczenia, to jest:

- art. 258 § 1 pkt 2 kpk polegającą na przyjęciu, że zachodzi uzasadniona obawa, iż wymienieni oskarżeni będą nakłaniać inne osoby do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień lub w inny sposób utrudniać postępowanie, podczas gdy jak wynika ze zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego taka obawa nie występuje:

art. 258 § 2 kpk przez jego aplikację oraz w efekcie przyjęcie, że stosowanie tego środka o charakterze izolacyjnym może być uzasadnione grożącą surową karą, choć zgromadzony w ramach postępowania przygotowawczego materiał dowodowy wskazuje na przypisanie oskarżonym błędnej kwalifikacji popełnionego czynu, a co za tym idzie – na bezzasadnej ocenie, że grozi im surowa kara.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o:

1- zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez niestosowanie wobec oskarżonych M. B. i P. B. środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania lub

2 – zmianę orzeczenia przez zmianę tymczasowego aresztowania na łagodniejszy środek zapobiegawczy – w postaci dozoru Policji i zakazu opuszczania kraju, albo też poręczenia majątkowego,

3 – ewentualnie o uchylenie orzeczenia oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenia skarżącego obrońcy oskarżonych M. B. i P. B. okazały się być o tyle zasadne, iż skutkowały uzupełnieniem podstawy prawnej zaskarżonego postanowienia o przepis art. 249 § 1 kpk. W pozostałym zakresie zażalenia były niezasadne, nie wskazywały bowiem na tego rodzaju okoliczności, w obliczu których dalsze tymczasowe aresztowanie oskarżonych, w szczególności M. B. i P. B., uznać należałoby za nieuzasadnione i zbędne z punktu widzenia potrzeb toczącego się z ich udziałem postępowania przed Sądem Okręgowym.

Pamiętać trzeba, że na etapie stosowania środków zapobiegawczych Sąd nie jest zobligowany dokonywać szczegółowej analizy zgromadzonych w sprawie dowodów bowiem celem tego postępowania nie jest merytoryczna ich ocena i ustalenie, czy oskarżeni dopuścili się zarzucanych im czynów, a jedynie rozważenie, czy dowody te stwarzają stan prawdopodobieństwa, o jakim mowa w art. 249 § 1 k.p.k. Kontrola instancyjna stwierdza, iż zgromadzone w sprawie dowody, wskazują, wbrew zarzutom obu zażaleń, na to, że uprawdopodobnione zostało w wysokim stopniu popełnienie przez oskarżonych zbrodni kwalifikowanej z art. 148 § 1 k.k., w zakresie oskarżonego P. B. dodatkowo nakłanianie innych ustalonych i nieustalonych osób do zabójstwa R. B. i udział w pobiciu R. B. w dniu 13 czerwca 2010r. wspólnie z innymi, w odniesieniu zaś do oskarżonej M. B. kierowanie wykonaniem zbrodni zabójstwa R. B. oraz nakłanianie do udziału w pobiciu R. B. w dniu 13 czerwca 2010r.

Podkreślić tutaj należy, iż występowanie w sprawie przesłanek ogólnej oraz szczególnych z art. 258 § 1 pkt 2 kpk i art. 258 § 2 kpk było przedmiotem kontroli odwoławczej przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie. Od czasu ostatniego postanowienia w tym przedmiocie, tj. od dnia 28 lutego 2013r. nie pozyskano dowodów, które podważyłyby zasadność stawianych oskarżonym zarzutów. Wobec powyższego uznać należy, iż w sprawie spełniona jest przesłanka ogólna z art. 249 § 1 kpk stosowania środków zapobiegawczych dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

Oczywistym jest, że ogólna przesłanka nie jest tożsama ze stwierdzeniem, iż oskarżeni zachowaniem swym wyczerpali znamiona zarzucanych im czynów, bo jednoznaczne ustalenie powyższego na obecnym etapie postępowania nie jest jeszcze możliwe. Zgromadzone dotychczas dowody nadal są weryfikowane w kierunku prezentowanej przez oskarżonych linii obrony. Dlatego też przepis mówi jedynie o dużym prawdopodobieństwie, a nie o pewności co do popełnienia czynów.

Z uwagi na fakt, iż Sąd Okręgowy, jakkolwiek wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia na istnienie przesłanki ogólnej, nie wymienił jej w podstawie prawnej tegoż orzeczenia, dlatego też konieczne stało się uzupełnienie z urzędu tej podstawy o przepis art. 249 § 1 kpk.

Wbrew zarzutom obu zażaleń kontrola instancyjna prowadzi do wniosku, że Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał na występowanie w realiach niniejszej sprawy przesłanki szczególnej z art. 258 § 1 pkt 2 kpk, tj. realnej obawy matactwa procesowego ze strony oskarżonych. Sąd Odwoławczy nie w neguje faktu, iż istnienie obawy matactwa powinno z reguły wynikać z konkretnych okoliczności faktycznych, świadczących o możliwości oddziaływania na tok procesu w sposób wskazany w art. 258 § 1 pkt 2 kpk, wskazuje jednakże za Sądem Apelacyjnym w Katowicach, że w pewnych wypadkach na obawę matactwa może wskazywać sam charakter przestępstwa i okoliczności towarzyszące jego popełnieniu. (por. postanowienie z dnia 6 sierpnia 2008r., sygn. akt II AKp 115/08, Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych 2009/11/38/36). W realiach niniejszej sprawy nie bez znaczenia jest to, że oskarżeni jakkolwiek przyznają się do udziału w zdarzeniu, w wyniku którego R. B.poniósł śmierć, to jednakże ich depozycje wskazują na to, że minimalizują oni swój w nim udział, zaprzeczając popełnieniu zbrodni zabójstwa. W świetle powyższego zasadną jest obawa, że w razie pobytu oskarżonych na wolności mogliby oni, w celu umniejszenia swej odpowiedzialności karnej, podjąć działania ukierunkowane na bezprawne wpływanie na treść materiału dowodowego, o charakterze osobowym zwłaszcza. Chodzi tu w szczególności o kontakt pomiędzy poszczególnymi oskarżonymi w celu ustalenia jednolitej linii obrony.

Podkreślić jednocześnie trzeba, że „matactwo dotyczy nie tylko osób już przesłuchanych czy dowodów już utrwalonych (choć zdarzają się, wcale nierzadko, przypadki tzw. zmiany zeznań), ale i tych które dopiero zostałyby przedstawione po sfałszowaniu ich czy nakłonieniu do fałszywych zeznań, gdyby zainteresowani tym podejrzanego odzyskali wolność. Tyczy to odpowiednio innych form utrudniania postępowania, zwłaszcza ucieczki i ukrycia się, nadużywania uprawnień itd. Zachowania takie mogą być przedsiębrane w każdej fazie postępowania, bo zawsze mogą je utrudnić, stosownie do swych właściwości”. (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 czerwca 2006r. sygn. akt II AKz 190/06, KZS 2006/6/75). Oskarżeni mogliby zatem nie tylko bezprawnie wpływać na treść wyjaśnień współoskarżonych, mogliby również, z obawy na grożącą im surową karę, podjąć próbę ucieczki lub ukrywania się przed Wymiarem Sprawiedliwości.

Wbrew temu co podnosi skarżący, obawy matactwa ze strony oskarżonych nie niweluje fakt, iż postępowanie przygotowawcze zostało już zakończone i akt oskarżenia wpłynął do Sądu Okręgowego w Tarnowie. Zauważyć bowiem trzeba, iż funkcja tymczasowego aresztowania jako środka zapobiegawczego nie jest ograniczona do zabezpieczenia dowodów, zatem dla stosowania tego środka nie jest istotny określony etap procesu (jak uważa skarżący), chodzi bowiem o zabezpieczenie prawidłowego toku całego postępowania, całego jego przebiegu aż do rozpoczęcia wykonywania kary (art. 249 § 1 k.p.k. zdanie pierwsze). (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 kwietnia 2009r. sygn. akt II Akz 126/09, KZS 2009/4/37). Przypomnieć zatem trzeba, że niniejsza sprawa weszła dopiero w fazę postępowania sądowego, gdzie do przeprowadzenia pozostaje całe postępowanie dowodowe, w tym zachodzi konieczność przesłuchania nie tylko wszystkich oskarżonych, ale i wnioskowanych aktem oskarżenia świadków, zaś praktyka niejednokrotnie odnotowywała zmianę wyjaśnień, jak i zeznań przez osoby przesłuchiwane w toku procesu sądowego.

W sprawie spełniona jest również przesłanka szczególna z art. 258 § 2 kpk. Podkreślić w tym zakresie trzeba, iż oskarżonym zarzuca się popełnienie min. zbrodni zabójstwa kwalifikowanej z art. 148 § 1 k.k., która zagrożona jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności. Już samo to wskazuje na realność wymierzenia oskarżonym, na wypadek skazania, surowej - w świetle art. 258 § 2 kpk - kary. Oceny tej nie mogą podważyć podnoszone przez skarżącego okoliczności sprawy.

Zważyć należy, iż z przesłanką z art. 258 § 2 kpk związane jest domniemanie prawne, że grożąca surowa kara może skłaniać oskarżonych do podejmowania działań zmierzających do zakłócenia prawidłowego toku postępowania. Perspektywa bowiem odbycia surowej kary stymuluje zwykle zagrożone nią osoby do utrudniania postępowania. Uwypuklić również trzeba, że przesłanką stosowania tymczasowego aresztowania, określoną art. 258 § 2 k.p.k., nie jest to, czy oskarżeni podjęli już próbę nakłonienia do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień, czy w inny bezprawny sposób wpływali na bieg toczącego się postępowania. Nie ma także wymogu wykazywania, że na pewno działania takie podejmą. W przepisie art. 258 § 2 k.p.k. ustawodawca zawarł domniemanie prawne, iż zagrożenie surową karą może skłaniać oskarżonych do utrudniania postępowania, zatem zachodzi potrzeba stosowania tymczasowego aresztowania.

Co również istotne, przesłanka stosowania tymczasowego aresztowania, określona w art. 258 § 2 k.p.k., stanowi samodzielną i wystarczającą podstawę stosowania tego izolacyjnego środka zapobiegawczego.

Tym samym prawidłowo uznał Sąd Okręgowy, iż na obecnym etapie sprawy jedynie dalsze tymczasowe aresztowanie M. B. i P. B. jest w stanie prawidłowo zabezpieczyć tok postępowania sądowego, zaś środki o charakterze wolnościowym, w tym dozór Policji oraz zakaz opuszczania kraju, jak i poręczenie majątkowe zadania tego nie spełnią skutecznie.

W sprawie brak jest przesłanek negatywnych opisanych w art. 259 kpk, które przemawiałyby za uchyleniem względem oskarżonych tymczasowego aresztowania.

Z tych względów orzeczono, jak w sentencji postanowienia.