Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 czerwca 2013 r. w Tarnowie

na rozprawie

sprawy z wniosku B. G.

przy uczestnictwie U. K.

o podział majątku wspólnego

na skutek apelacji uczestniczki

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bochni

z dnia 7 grudnia 2012 r., sygn. akt I Ns 468/10

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  orzec, że strony ponoszą koszty związane ze swym udziałem w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt I Ca 103/13

UZASADNIENIE

postanowienia Sądu Okręgowego w Tarnowie z dnia 13 czerwca 2013 roku .

Wnioskodawca B. G. wystąpił z wnioskiem o podział majątku wspólnego, zgromadzonego w trakcie trwania jego małżeństwa z uczestniczką U. K.. Domagał się on ustalenia, że do majątku wspólnego stron należą: działka ewidencyjna nr (...) położona w O., o wartości 60 000 zł, oraz nakłady małżonków w postaci generalnego remontu, przebudowy, adaptacji budynku mieszkalnego w O. (...), usytuowanego na działce nr (...), o wartości 100 000 zł, a nadto przedmioty urządzenia mieszkania i gospodarstwa domowego o wartości 40 000 zł.

W uzasadnieniu wnioskodawca podał, że strony były małżeństwem kilkanaście lat, mieszkali w domu rodzinnym uczestniczki w O. i były uzgodnienia rodzinne, że otrzymają na własność ten dom. Dlatego dokonywały one remontów, przeróbek stosownie do swoich potrzeb. Wnioskodawca szczegółowo wyliczył zakres prac budowlanych i przeróbek, jakich strony dokonały w budynku. Wnioskodawca wniósł o dokonanie podziału majątku wspólnego przez przyznanie na własność działki nr (...) w O., zaś uczestniczce nakładów na działkę nr (...) w O. oraz przedmiotów urządzenia mieszkania i gospodarstwa domowego. Podniósł, że taki podział jest zgodny z zasadami doświadczenia życiowego. Wskazał ponadto, że spłacił kredyt uczestniczki w wysokości 13 259 zł, który powinien podlegać zaliczeniu.

Uczestniczka U. K. w odpowiedzi na wniosek wniosła
o ustalenie, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi tylko i wyłącznie działka o nr (...) położona w O. o pow. 0,09 ha, obj. KW (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Bochni o wartości 30 000 zł, wspólne nakłady na nieruchomość usytuowaną w O. (...) nr (...) obj. KW (...) od 2007 roku wynoszące łącznie ok. 10 000 zł, ruchomości w postaci mebli i sprzętu gospodarstwa domowego w kwocie 10 000 zł. Domagała się ona podziału majątku wspólnego w ten sposób, aby działkę nr (...) przyznać na jej wyłączną własność ze spłatą na rzecz wnioskodawcy w kwocie 5 000 zł, a ponadto dokonania fizycznego podziału ruchomości, poprzez przyznanie ich po połowie na własność stron.

W uzasadnieniu przyznała fakty podane przez wnioskodawcę co do wspólnego zamieszkiwania w domu jej rodziców, który następnie umową darowizny z 2007 r. stał się jej własnością. Zarzuciła, że niczym nie uzasadnione są twierdzenia wnioskodawcy, że czynił nakłady na nieruchomość, w której zamieszkiwał wspólnie z uczestniczką z myślą, że otrzyma w przyszłości dom na własność, gdyż wnioskodawca miał świadomość, że w sporządzonym w 2007 r. akcie notarialnym jego osoba nie była uwzględniona. Uczestniczka wskazała, że również inni mieszkańcy czynili nakłady na wspólną nieruchomość, stąd też biorąc pod uwagę, że wszystkie prace wykonywał mąż siostry P. K., równowartość poczynionych przez wnioskodawcę nakładów wynosi około 10 000 zł.

Uczestniczka nie zgodziła się na przyznanie działki nr (...) na rzecz wnioskodawcy podnosząc, że przez 12 lat trwania małżeństwa stron wnioskodawca cały czas pracując zawodowo nie był w stanie zagospodarować działki z powodu braku środków finansowych i nie jest w stanie tego zrobić również teraz, bowiem jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku, a dochód z prac dorywczych wystarcza jedynie na przyczynianie się do utrzymania.

Ostatecznie uczestniczka wniosła o przyznanie jej działki należącej do majątku wspólnego i zasądzenie z tego tytułu spłaty na rzecz wnioskodawcy. Nadto wniosła o rozliczenie nakładów zgodnie ze zgromadzonym materiałem dowodowym oraz o podział ruchomości, wskazując, iż wnioskodawca może sobie zabrać telewizor, DVD, meble systemowe.

Sąd Rejonowy w Bochni postanowieniem z dnia 7 grudnia 2012 r., sygn. akt I Ns 468/10 – w punkcie I – ustalił, że w skład majątku wspólnego, zgromadzonego w trakcie trwania małżeństwa wnioskodawcy i uczestniczki wchodzą: prawo własności nieruchomości, położonej w O., stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,09 ha, objętej KW nr (...) o wartości 30.200 zł oraz składniki majątkowe w postaci szczegółowo wymienionych ruchomości o łącznej wartości 5.264 zł, a nadto kwota 320 zł, stanowiąca równowartość płytek kamiennych.

W punkcie II Sąd ustalił, że z majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki zostały poczynione nakłady na majątek osobisty uczestniczki, to jest na nieruchomość położoną w O. stanowiącą działkę nr (...), zabudowaną częścią domu mieszkalnego, oznaczonego numerem porządkowym (...) objętą KW nr (...), o łącznej wartości 41.593,64 zł.

W punkcie III Sąd dokonał podziału majątku wspólnego w ten sposób, że przyznał na wyłączną własność wnioskodawcy nieruchomość położoną w O., stanowiącą działkę nr (...) o pow. 0,09 ha, zaś na wyłączną własność uczestniczki – ruchomości wymienione w punkcie I oraz kwotę 320 zł.

W punkcie IV Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 8.488,82 zł jako dopłatę z tytułu podziału majątku wspólnego oraz rozliczenia nakładów poniesionych z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestniczki, płatną w terminie do dnia 7 czerwca 2013 r. z odsetkami ustawowymi na wypadek opóźnienia, liczonymi od dnia 8 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty.

W punkcie V Sąd ustalił wartość przedmiotu postępowania na kwotę 77.377,64 zł

W punkcie VI Sąd nakazał pobrać od uczestniczki na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bochni kwotę 955,61 zł tytułem zwrotu części opłaty sądowej od wniosku, od której w części wnioskodawca był zwolniony oraz tytułem zwrotu wydatków, pokrytych ze środków budżetowych Skarbu Państwa.

W punkcie VII Sąd zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwotę 540,78 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych i stwierdził, że w pozostałym zakresie każda ze stron ponosi koszty postępowania związany ze swym udziałem w sprawie.

U podstaw rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia Sądu Rejonowego:

B. G. i U. K. byli małżeństwem od
19 października 1996 r., aż do jego rozwiązania wyrokiem rozwodowym z dnia 4 czerwca 2009 r. Po ślubie małżonkowie zamieszkali w domu rodzinnym uczestniczki U. K. w O. nr (...)

Sąd ustalił, że na podstawie umowy darowizny z dnia 18 listopada 1997 r., Rep. A nr (...), B. G. i U. K. nabyli od babci uczestniczki na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej prawo własności nieruchomości, stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,09 ha, położonej w O.. Decyzją z dnia 4 października 1999 r., znak: (...) (...), Burmistrz Gminy N. zatwierdził projekt budowlany i wydał pozwolenie na budowę budynku mieszkalnego na działce nr (...), jednak działka ostatecznie nie została zabudowana.

Zgodnie z dalszymi ustaleniami Sądu, dom mieszkalny nr (...) w O. jest usytuowany na dwóch działkach, tj. na działce nr (...) znajdującej się od strony drogi publicznej i na działce nr (...). Do domu jest jedno wejście znajdujące się na działce nr (...). Działka nr (...) ma powierzchnię 0,04 ha. Stanowiła ona własność matki uczestniczki – I. K. do 2007 r., kiedy to I. K. podarowała ją U. K.. Działka nr (...) położona w O. ma powierzchnię 0,04 ha. Jest ujawniona w księdze wieczystej nr (...) jako własność A. B., s. R. i J. w całości.

Sąd ustalił, że dom mieszkalny nr (...) w O. jest posadowiony w taki sposób, że rodzina K. zajmuje część domu znajdującą się na działce nr (...), tj. na parterze: kuchnię, pokój i mały pokoik przerobiony ze spiżarni oraz dwa pokoje na poddaszu.

Sąd ustalił, że w trakcie trwania małżeństwa wnioskodawca B. G. i uczestniczka U. K. przeprowadzili i sfinansowali szereg prac remontowych w pokoju środkowym na poddaszu, na balkonie, w kuchni, łazience, na klatce schodowej. Współfinansowali także wykonanie tarasu z kostki brukowej. Partycypowali także w 30% w kosztach wymiany drzwi wejściowych, a później także w kosztach wymiany drzwi wewnętrznych. Przeprowadzili także remont pokoju na dole obok kuchni, zajmowanego przez nich.

Zgodnie z ustaleniami Sądu, w trakcie trwania małżeństwa stron na domu mieszkalnym było wykonywane ocieplenie i elewacja, których koszt sfinansowały w połowie, co dotyczyło części domu, znajdującej się na działce nr (...). Ponadto małżonkowie dołożyli się do kosztów prac na pozostałej części domu, stanowiącej własność A. B.. Małżonkowie sfinansowali także adaptację na pokój dla ich córki W. części strychu. Pokryli oni także koszty zakupu bramy kutej , prowadzącej na posesję nr (...), a także koszty remontu ogrodzenia z jednej strony. Uczestniczka w trakcie trwania małżeństwa z wnioskodawcą zakupywała krzewy
i obsadzała nimi działkę. Wnioskodawca i uczestniczka w 2008 r. zakupili płytki kamienne, które już po ich rozwodzie zostały zamontowane w przedpokoju w domu mieszkalnym nr (...) przez A. B. nieodpłatnie.

Sąd Rejonowy ustalił, że siostra uczestniczki – M. K. z mężem P. K. nie partycypowali finansowo w remontach w domu mieszkalnym nr (...), a jedynie dokładali się do kosztów utrzymania domu w okresie, kiedy w nim zamieszkiwali. Ponadto P. K. osobiście wykonywał większość prac remontowych.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawca i uczestniczka w trakcie trwania ich małżeństwa zgromadzili następujące ruchomości: komplet mebli kuchennych wraz ze sprzętem AGD, szafa w zabudowie, szafka pokojowa, szafka na bieliznę z blatem i szufladami, szafka pod telewizor o wymiarach 130 x 50 cm, dwie szafki wiszące, łóżko małżeńskie z materacem, telewizor kolorowy 28 cali, odtwarzacz DVD firmy (...), odtwarzacz wideo marki (...), ława o blacie pokrytym płytkami ceramicznym, półki na książki, szafka pod telewizor o wymiarach 100 x 50 x 75 cm, lampa stojąca, komputer, szafka w kolorze ciemnego brązu, stolik pod telewizor o wymiarach 160 x 50 x 60 cm.

Zaciągnęli oni nadto kredyt na zakup samochodu, którego własność po rozwodzie uczestniczka przeniosła na wnioskodawcę nieodpłatnie w formie umowy darowizny. Samochód ten został następnie sprzedany przez wnioskodawcę, a pieniądze uzyskane ze sprzedaży zostały przeznaczone na spłatę kredytu.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy ustalił, że wartość rynkowa działki nr (...) położonej w O. wynosi: 30 200 zł. Wartość rynkową ruchomości wchodzących w skład majątku wspólnego Sąd ustalił na kwotę 5264 zł, zaś wartość materiału budowlanego w postaci płytek kamiennych, które zostały wbudowane w ściany przedpokoju na kwotę 320 zł. Sąd ustalił ponadto następujące koszty adaptacji i remontu poszczególnych pomieszczeń budynku: remontu pokoju środkowego na poddaszu - 5 503,86 zł, adaptacji części strychu na pokój - 4 926 zł, remontu klatki schodowej - 1 433,51 zł, remontu kuchni - 7 245,71 zł, remontu łazienki - 4 671 zł. Sąd ustalił, że koszt wykonania elewacji w części domu znajdującej się na działce nr (...) wyniósł 12 584,53 zł, a w części domu, znajdującej się na działce nr (...) – 11 026,19 zł. Koszt prac zewnętrznych na działce nr (...), polegających na zagospodarowaniu działki, wykonaniu tarasu z kostki brukowej i zamontowaniu kutej bramy, wyniósł 16 568,82 zł.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że B. G. ma 39 lat, zamieszkuje u znajomych, którym płaci za mieszkanie symboliczną sumę, nie ma własnego mieszkania. Z zawodu jest ślusarzem – spawaczem. Nigdzie nie pracuje, od roku jest zarejestrowany jako bezrobotny, nie ma prawa do zasiłku. Utrzymuje się z pracy dorywczej. Miesięcznie zarabia od 500 zł do 1 500 zł. Nie posiada innego majątku, poza objętym podziałem.

Uczestniczka U. K. ma 37 lat. Mieszka w domu w O. nr (...). Jest z zawodu technikiem – ceramikiem. Od roku jest zarejestrowana jako bezrobotna, aktualnie nie ma prawa do zasiłku. Ma na utrzymaniu 4 dzieci. Wnioskodawca reguluje alimenty na rzecz najstarszej córki W. w kwocie 400 zł miesięcznie. Ponadto uczestniczka pobiera rodzinne w kwocie 490 zł miesięcznie z dodatkami. W kosztach utrzymania pozostałej trójki dzieci uczestniczki partycypuje ich ojciec. Uczestniczka prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z rodzicami, którzy utrzymują się z emerytur i którzy płacą wszystkie rachunki. Uczestniczka nie ma innego majątku poza działką nr (...) w O., zabudowaną domem oznaczonym nr porządkowym (...) oraz majątkiem objętym niniejszym postępowaniem, ani nie posiada żadnych oszczędności.

Stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony oraz zalegających w aktach sądowych I C 147/10 Sądu Rejonowego w Bochni, a także zeznaniach świadków: I. K., P. K., Z. K., W. G., K. K. (2), A. B. w zakresie, w jakim okazały się one wiarygodne. Nadto Sąd czyniąc ustalenia faktyczne dotyczące składu majątku wspólnego stron, nakładów poczynionych na nieruchomość uczestniczki, jak również dotyczące aktualnej sytuacji życiowej i majątkowej stron oparł się na zeznaniach wnioskodawcy i uczestniczki. Nadto Sąd oparł się na opinii pisemnej biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości dr inż. W. O. i na tej podstawie ustalił wartość rynkową działki nr (...) położonej w O. wchodzącej w skład majątku wspólnego stron oraz wartość rynkową ruchomości zgromadzonych przez strony w trakcie trwania ich małżeństwa. Ustalając wartość nakładów podlegających rozliczeniu Sąd Rejonowy oparł się na opinii, sporządzonej w formie kosztorysu przez biegłego sądowego mgr inż. B. M..

W rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy wskazał, że przystępując do podziału majątku wspólnego był on zobligowany do ustalenia jego składu według stanu z chwili ustania wspólności ustawowej i jego wartość według cen z chwili dokonywania podziału. Sąd wskazał na treść art. 31 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym wspólność majątkowa małżeńska obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Sąd wskazał, że z ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie wynika, że strony w trakcie trwania ich małżeństwa nabyły własność nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położonej w O. o wartości rynkowej ustalonej przez biegłego, wynoszącej 30.200 zł, a zatem powyższy składnik majątkowy wchodził w skład majątku wspólnego, podlegającego podziałowi. Sąd stwierdził, że w skład majątku wspólnego wchodziły nadto nabyte w czasie trwania małżeństwa ruchomości, stanowiące wyposażenie domu w O. nr (...)o łącznej wartości w kwocie 5 264 zł. Sąd stwierdził, że z ustaleń faktycznych wynikało, iż strony w trakcie trwania ich małżeństwa zakupiły w/w płytki kamienne. Płytki te już po rozwodzie stron zostały na trwałe połączone z budynkiem mieszkalnym w O. nr (...), poprzez ich wbudowanie w ściany przedpokoju. Należało, zdaniem Sadu przyjąć, że uczestniczka zadysponowała tym składnikiem majątku wspólnego bez zgody wnioskodawcy i w takiej sytuacji rozliczeniu podlegała kwota stanowiąca równowartość płytek, oszacowana na podstawie opinii biegłego

Sąd Rejonowy zauważył, że przedmiotami majątkowymi, które mogą wchodzić w skład majątku wspólnego, są obok rzeczy, również prawa, a w szczególności wierzytelności z tytułu wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek innej osoby. Z ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie wynika, że już po zawarciu małżeństwa z wnioskodawcą uczestniczka nieruchomość oznaczoną jako działka nr (...), która jako darowizna stanowi jej majątek osobisty. W trakcie trwania małżeństwa wnioskodawca i uczestniczka za wspólne środki czynili z majątku wspólnego nakłady na tą nieruchomość. Sąd nie zaakceptował stanowiska uczestniczki, że rozliczeniu mogą podlegać tylko nakłady, które były dokonane po 2008 r. i stwierdził, że nakłady dokonane przed 2007 r. również podlegały rozliczeniu z uwagi na to, że ostatecznie podniosły one wartość nieruchomości, stanowiącej aktualnie majątek osobisty uczestniczki.

Sąd ustalił wartość nakładów na kwotę 41 593,64 zł, a podstawę tych ustaleń stanowił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny nieruchomości. Do nakładów, podlegających rozliczeniu, Sąd zaliczył koszty remontu pokoju środkowego na poddaszu domu mieszkalnego w O. nr(...), z tym, że w połowie, to jest w kwocie 2 751,93 zł, przyjmując, iż nakłady te w połowie tylko podwyższyły wartość nieruchomości, należącej do majątku osobistego uczestniczki. Środkowy pokój na poddaszu przynależy po połowie do części domu posadowionej na działce nr (...) stanowiącej własność uczestniczki i do części domu posadowionej na działce nr (...) stanowiącej własność A. B.. Sąd nie uwzględnił jako podlegających rozliczeniu nakładów poczynionych na adaptację pokoju w części domu, należącej do A. B.. W tym przypadku bowiem nakłady zostały poniesione na majątek nie uczestniczki, ale zupełnie innej osoby – A. B., a strony nie wnosiły o dokonywanie w tym zakresie rozliczeń. Odnośnie poniesionych przez strony kosztów remontu klatki schodowej rozliczeniu podlegała również połowa kwoty wyliczonej przez biegłego, to jest 716,76 zł, bowiem klatka schodowa przynależy po połowie do części domu posadowionej na działce nr (...) i do części domu posadowionej na działce nr (...). Do nakładów podlegających rozliczeniu Sąd Rejonowy zaliczył koszty przeprowadzonego remontu kuchni, uwzględniając, że w 20 % partycypowali w nich rodzice uczestniczki i ustalając kwotę nakładów podlegających rozliczeniu na 5 796,57 zł. W całości rozliczeniu podlegał zaś remont salonu, którego koszt wynosił 3 662,09 zł, bowiem został w całości sfinansowany przez małżonków.

Do nakładów podlegających rozliczeniu zaliczono koszty remontu łazienki, z tym, że w połowie, przyjmując, iż nakłady te w połowie tylko podwyższyły wartość nieruchomości należącej do majątku osobistego uczestniczki, bowiem łazienka przynależy po połowie do części domu posadowionej na działce nr (...) i do części domu posadowionej na działce nr (...) stanowiącej własność A. B.. Koszt zatem remontu łazienki, po odliczeniu wartości drzwi wyniósł, 2 290 zł, a rozliczeniu podlegała, połowa tej kwoty - 1 145 zł. Jeżeli chodzi natomiast o koszt drzwi wejściowych to Sąd Rejonowy ustalił, że koszty te były współfinansowane przez rodziców uczestniczki, A. B. i strony, a co za tym idzie rozliczeniu jako nakład stron podlega 1/3 część wyliczonej przez biegłą kwoty, to jest 793,67 zł.

Sąd Rejonowy ustalił, że rozliczeniu jako nakłady podlegały w połowie również koszty wykonania elewacji i ocieplenia na budynku w części, usytuowanej na działce nr (...), to jest w kwocie 6 292,27 zł . Sąd stwierdził, że strony dołożyły się również do kosztów elewacji wykonanej na części domu należącej do A. B., ale nakłady w tym zakresie nie były nakładami z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestniczki i nie podlegały rozliczeniu.

Nadto Sąd Rejonowy uwzględnił koszty poniesione przez strony z majątku wspólnego na zagospodarowanie działki nr (...), polegające na wykonaniu tarasu z kostki brukowej oraz zamontowaniu kutej bramy ozdobnej. Sąd wskazał, że strony partycypowały w 50 % w finansowaniu remontu tarasu, a zatem rozliczeniu podlegała połowa poniesionych kosztów odpowiadająca kwocie 1 059,48 zł.. Ponadto rozliczeniu podlegały koszty pozostałych prac zewnętrznych wyliczone przez biegłą, to jest kwota 14 449,87 zł, stanowiąca różnicę pomiędzy ogólnym kosztem prac zewnętrznych to jest kwotą 16 568,82 zł, a kosztem wykonania tarasu.

Odnośnie sposobu podziału majątku wspólnego Sąd wskazał, że wnioskodawca i uczestniczka nie sformułowali zgodnego wniosku, a zatem należało dokonać wyboru jednego ze sposobów podziału, przewidzianych w przepisach dotyczących zniesienia współwłasności, które na mocy art. 46 k.r.o. i art. 688 k.p.c. znajdują zastosowanie także do podziału majątku wspólnego małżonków. Sąd wskazał, że podstawowym sposobem zniesienia współwłasności i najbardziej sprawiedliwym z punktu widzenia interesów współwłaścicieli jest podział fizyczny rzeczy. Mając na względzie to, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi więcej niż jeden składnik majątkowy Sąd Rejonowy zdecydował właśnie o takim podziale, przyznając wnioskodawcy prawo własności działki nr (...) położonej w O., a uczestniczce ruchomości, które znajdują się w jej władaniu, stanowiące wyposażenie domu mieszkalnego w O. nr(...), oraz kwotę stanowiącą ekwiwalent składnika majątku wspólnego w postaci kamiennych płytek.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku uczestniczki o fizyczny podział ruchomości mając na względzie to, że wnioskodawca nie ma mieszkania, czy domu, do którego mógłby przenieść meble i inne sprzęty, stanowiące wyposażenie domu w O. nr (...). Sąd nie uwzględnił także wniosku uczestniczki o przyznanie jej własności działki nr (...) położonej w O.. Okoliczności, na które powołała się uczestniczka, a mianowicie, że działka ta przynależała wcześniej do majątku rodzinnego uczestniczki, że strony dostały ją od babci uczestniczki i że uczestniczka chciałyby ją z tych względów zatrzymać, że chciałaby, żeby na tej działce 11 - letnia córka stron wybudowała sobie dom, nie stanowiły w ocenie Sądu wystarczających powodów do przyznania uczestniczce prawa własności tej działki. Uczestniczka nie uprawdopodobniła bowiem w żaden sposób, że dysponuje środkami, aby spłacić wnioskodawcę w tym zakresie. Jej obecna sytuacja majątkowa – brak dochodów, konieczność utrzymania 4 małych dzieci, nie pozwalała w ocenie Sadu na przyjęcie, że będzie ona w stanie pozyskać środki na spłatę wnioskodawcy w kwocie 38 688,82 zł, obejmującej również kwotę z tytułu rozliczenia nakładów. Sama możliwość natomiast zabezpieczenia ewentualnego roszczenia wnioskodawcy w tym zakresie hipoteką na przedmiotowej nieruchomości, nie prowadzi do osiągnięcia celu niniejszego postępowania, to jest podzielenia się przez strony majątkiem.

Sąd Rejonowy na podstawie art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 46 k.r.o. zasądził od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy dopłatę w kwocie 8 488,82 zł, odpowiadającej różnicy pomiędzy wartością jego udziału w majątku wspólnym oraz nakładach z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestniczki, a wartością przyznanych mu składników majątkowych. Zgodnie z zasadą wyrażoną w przepisie art. 43 § 1 k.r.o. Sąd Rejonowy przyjął, że udziały byłych małżonków w majątku wspólnym są równe, czyli wynoszą po ½ części.

Mając na względzie to, że kwota, którą uczestniczka będzie zobowiązana zapłacić na rzecz wnioskodawcy z wyżej wymienionego tytułu stanowi znaczną wartość, Sąd Rejonowy uwzględnił wniosek uczestniczki i zdecydował o odroczeniu płatności tej kwoty o 6 miesięcy, stosownie do przepisu art. 212 § 3 k.c. stosowanego do podziału majątku wspólnego z mocy art. 1035 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku wnioskodawcy o rozliczenie spłaconego przez wnioskodawcę kredytu zaciągniętego przez uczestniczkę w wysokości 13 259 zł. Wnioskodawca nie przedstawił bowiem żadnych dowodów w tym zakresie, w szczególności dokumentów potwierdzających zaciągnięcie kredytu i jego spłatę.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyła uczestniczka U. K., zaskarżając je w całości. Skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego, to jest art. 45 i 45 k.r.o. w zw. z art. 5 i art. 212 k.c. oraz art. 1035 k.c., poprzez uznanie, że nakłady dokonane na nieruchomość, stanowiącą jej własność przed datą 18 października 2007 r. podlegają rozliczeniu między małżonkami. Zarzuciła także naruszenie przepisów postępowania, regulujących postępowanie w przedmiocie podziału majątku wspólnego.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia, poprzez uznanie, że rozliczeniu podlegają nakłady poczynione na majątek osobisty po dacie 18 października 2007 r. Wnosiła ona ponadto o zmianę sposobu dokonanego podziału majątku wspólnego, poprzez przyznanie działki nr (...) na wyłączną własność uczestniczki i podział ruchomości pomiędzy wnioskodawcę i uczestniczkę. Wnosiła ona także o ustalenie na nowo nakładów poczynionych na jej majątek osobisty oraz o ustalenie dłuższego okresu spłaty ewentualnych dopłat. Ponadto skarżąca wnioskowała o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. Na wypadek nie uwzględnienia powyższego żądania skarżąca wnosiła o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

Na uzasadnienie autorka apelacji podniosła, że w latach 1996 - 2007 ponieśli z byłym małżonkiem część kosztów remontu domu, stanowiącego wówczas własność matki uczestniczki, jednakże prace te były wykonane w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Skarżąca wskazała, że przez cały okres mieszkania w domu matka nie żądała żadnych pieniędzy za zamieszkiwanie w jej domu, zaś prace wykonane w tym czasie miały przede wszystkim zaspokoić potrzeby rodziny, która powiększyła się w związku z narodzinami córki W.. Apelująca wyraziła przekonanie, że koszty remontów wskazane w kosztorysie sporządzonym przez biegłą są zawyżone, bowiem nie zostały przy ich ustalaniu uwzględnione koszty robocizny, którą wykonywali P. K. i A. B.. Prace były wykonane systemem gospodarczym, a wnioskodawca nie angażował się w remonty i nie był nimi zainteresowany. Wskazała ona, że w opinii koszty remontu zostały ustalone z uwzględnieniem sposobu, w jaki winny być fachowo wykonane, a nie rzeczywistego sposobu ich przeprowadzenia. Skarżąca podkreśliła, że większość prac została wykonana przed datą powstania jej majątku osobistego, ponadto wydatki zostały zużyte celem zaspokajania potrzeb rodziny. Zdaniem uczestniczki, ustalona przez Sąd kwota, stanowiąca wartość majątku w chwili ustania wspólności jest znacząco zawyżona. Sąd nie wziął pod uwagę, że wnioskodawca był przez kilka lat na urlopie wychowawczym, a uczestniczka zarabiała pensję odpowiadającą najniższej krajowej. Zarobione pieniądze pozwalały jedynie na bardzo skromną egzystencję.

Odnośnie działki nr (...) na rzecz wnioskodawcy jest zdaniem skarżącej sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Wyraziła ona przekonanie, że Sąd Rejonowy nie rozważył dostatecznie jej interesów, uzasadniając swoją decyzję jedynie faktem, że wnioskodawca nie ma mieszkania, czy domu, do którego mógłby przenieść meble i inne sprzęty. Sąd nie uwzględnił, że wnioskodawca mieszka u znajomych, jest osobą zdrową i dorosłą, zaś z wyboru takiego stylu życia czerpie określone korzyści. Uczestniczka zaakcentowała, że działkę nr (...) otrzymała wraz z byłym mężem w darowiźnie od swojej babci w zamian za opiekę i pod warunkiem, że będzie na niej prowadzona budowa. Opiekę nad babcią sprawowała wyłącznie uczestniczka, zaś wnioskodawca w ogóle nie był zainteresowany pomocą. Po drugie uczestniczka wskazała, że wymieniona działka powstała w wyniku podziału większej nieruchomości, której części są obecnie w posiadaniu jej rodziny. Przyznanie działki na własność wnioskodawcy nie likwiduje sporów pomiędzy byłymi małżonkami, lecz może je eskalować w przyszłości. Bliskie sąsiedztwo, wspólna droga oraz fakt, że wnioskodawca wszedł we własność nieruchomości, będącej majątkiem rodziny uczestniczki, mogą być czynnikami konfliktogennymi.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wnosił o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji według norm przepisanych.

Wnioskodawca wskazał, że wbrew twierdzeniom skarżącej, obrany przez ten Sąd sposób podziału nieruchomości, jest zgodny z zasadami współżycia społecznego, bowiem uwzględnia fakt, że uczestniczka ma zapewnione potrzeby mieszkaniowe, które w żaden sposób nie są zabezpieczone w przypadku wnioskodawcy. Zauważył on również, że dobrowolnie wyprowadził się z zajmowanego wspólnie domu, narażając się na trudne warunki bytowania. Podniósł również, że uczestniczka sama przyznała, że nie jest w stanie obecnie płacić spłat na rzecz wnioskodawcy. Zauważył, że wieloletnia spłata w jego obecnej sytuacji życiowej nie zaspokaja jego interesów.

S ąd Okręgowy rozważył, co następuje:

apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Uczestniczka w środku odwoławczym kwestionowała w pierwszej kolejności wysokość ustalonych przez Sąd I instancji nakładów, jakie mają podlegać rozliczeniu pomiędzy byłymi małżonkami z tytułu inwestycji, poczynionych w czasie trwania ich małżeństwa na dom, usytuowany na działce nr (...)/.

Sąd Odwoławczy w pełni podziela ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd I instancji i przyjmuje je za własne. Dotyczy to w szczególności zakresu i czasokresu wykonanych na powyższej działce prac remontowych oraz adaptacyjnych, a także wartości poszczególnych inwestycji.

Należy zauważyć, że podstawę prawną do dokonania rozliczeń pomiędzy małżonkami z tytułu zwrotu wydatków i nakładów, które poczyniło każde z nich ze swego majątku odrębnego na majątek wspólny stanowi art. 45 k.r.o.

Na tle poczynionych w niniejszej sprawie ustaleń faktycznych wyłoniła się wątpliwość, czy nakłady poczynione przez małżonków na nieruchomość zabudowaną domem jednorodzinnym (po części usytuowanym także na nieruchomości sąsiedniej, oznaczonej jako działka nr (...)), która do dnia 18 listopada 2007 r. stanowiła własność matki uczestniczki – I. K., a od tej daty weszła w skład majątku osobistego U. K., podlegają rozliczeniu pomiędzy małżonkami tak, jak nakłady poczynione na majątek osobisty jednego z małżonków.

Dokonanie nakładów na rzecz przez jej posiadacza może uzasadniać roszczenie wobec właściciela rzeczy o zwrot tych nakładów, jeżeli zachodzą ku temu podstawy, przewidziane w art. 226 i następne k.c. W rozpatrywanym przypadku posiadaczami takimi byli przez okres dziesięcioletni B. G. i U. K., którzy w tym okresie sukcesyjnie dokonywali szeregu remontów w zamieszkiwanym przez siebie budynku, w tym partycypowali w kosztach remontu kuchni, łazienki, przedpokoju oraz pomieszczeń, które zajmowali, co doprowadziło do poprawienia standardu tego budynku i zwiększenia jego wartości, a także poprawy komfortu zamieszkiwania w nim. W takiej sytuacji nabycie następnie przez uczestniczkę własności powyższej nieruchomości, na której uprzednio poczynione zostały nakłady z majątku wspólnego, spowodowało, że całość tych nakładów została przeniesiona na uczestniczkę, co uzasadnia roszczenie wnioskodawcy o zwrot równowartości połowy tych nakładów.

W tym miejscu należy wskazać na trafny pogląd Sądu Najwyższego, zawarty w uchwale z dnia 25 lipca 1986 r. (III CZP 37/86, OSNC 1987/7/91, LexPolonica nr 381372), w której stwierdzono, że współmałżonek, który przed powstaniem wspólności ustawowej dokonał z majątku odrębnego nakładów na nieruchomość stanowiącą własność osób trzecich, może żądać zwrotu tych nakładów, jeżeli po powstaniu wspólności ustawowej nieruchomość ta weszła w skład majątku wspólnego, a małżonkowie w drodze umowy nie rozszerzyli wspólności ustawowej na tego rodzaju nakłady.

Uchwała powyższa, jakkolwiek wydana na tle nieco odmiennego stanu faktycznego, zachowuje aktualność także na gruncie rozpatrywanego przypadku, bowiem wskazuje na pewną generalną zasadę, panującą przy dokonywaniu rozliczeń z tytułu poczynionych nakładów. Trzeba podkreślić, że w obu sprawach chodziło o rozliczenie nakładów na majątek, który początkowo stanowił własność osoby trzeciej, a nie własność któregokolwiek z małżonków. W powołanej wyżej sprawie majątek ten wszedł ostatecznie do majątku wspólnego małżonków, natomiast w rozpatrywanym przypadku stał się on składnikiem majątku osobistego U. K.. Należy podkreślić, że niewątpliwie małżonkowie czyniąc nakłady spodziewali się, że inwestują niejako „dla siebie”, bowiem oczekiwali oni, że otrzymają na własność działkę nr (...), wraz z częścią zlokalizowanego na niej budynku mieszkalnego. Sama uczestniczka przyznała zresztą, że inwestycja miała zabezpieczać realizację potrzeb mieszkaniowych wspólnie założonej rodziny, w tym potrzeb nowonarodzonego dziecka. W związku z rozpadem więzi małżeńskich ostatecznie własność nieruchomości została przeniesiona jedynie na rzecz uczestniczki, co jednak nie może, w ocenie Sądu Odwoławczego, pozbawiać wnioskodawcy prawa do dochodzenia części poczynionych na nieruchomość nakładów. Niewątpliwie nakłady te zwiększyły wartość tej nieruchomości, z czego korzyść odniosła uczestniczka, która stała się jej wyłączną właścicielką i w dalszym ciągu zamieszkuje w domu usytuowanym na tej nieruchomości. Nie można podzielić argumentacji skarżącej, że Sąd Rejonowy przy ustalaniu wartości nakładów nie brał pod uwagę, że wszystkie prace remontowe i adaptacyjne były wykonywane metodą gospodarczą, z pomocą P. K., męża siostry uczestniczki oraz A. B.. Sąd Rejonowy w ustaleniach faktycznych brał pod uwagę pomoc, świadczoną przez te osoby i znalazło to odzwierciedlenie w przyjętej wartości nakładów na nieruchomość.

Nie niweczy natomiast roszczenia wnioskodawcy o zwrot takich nakładów podnoszona w apelacji uczestniczki eoliczność , że poniesione przez małżonków w latach 1996 - 2007 koszty remontu domu, stanowiącego wówczas własność matki uczestniczki, wyłożone zostały w celu zaspokojenia potrzeb rodziny. Oczywiście w świetle art. 45 k.r.o., według którego każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny bo to kłóci się z ich naturą . Jeżeli jednak zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności to takiemu rozliczeniu już podlegają jak każde inne. Założeniem powołanego przepisu jest bowiem doprowadzenie do przyznania małżonkowi, który poczynił nakłady ze swojego majątku lub majątku wspólnego, dopłaty o wartości równej aktywom, stanowiącym nakłady po to, aby ochronione zostały interesy majątkowe tego małżonka .

Apelująca kwestionowała także sposób dokonanego podziału, w szczególności przyznanie na rzecz wnioskodawcy własności nieruchomości nr (...), a także ustalony przez Sąd I instancji termin dokonania spłat.

W braku zgodnego wniosku uczestników postępowania co do podziału majątku wspólnego, gdy zachodzą warunki do podziału w naturze, Sąd dokonuje tego podziału w myśl art. 623 k.p.c. w zw. z art. 46 k.r.o. i art. 688 k.p.c., uwzględniając wszystkie okoliczności, zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym. Musi także uwzględnić dalsze warunki dopuszczalności podziału rzeczy wspólnej zawarte w art. 211 k.c. i 212 § 1 k.c., to jest wykluczyć, że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości oraz może wyrównać wartość poszczególnych udziałów przez dopłaty pieniężne.

W rozpatrywanym przypadku Sąd Rejonowy doszedł do trafnego wniosku, że podział fizyczny majątku wspólnego będzie najbardziej właściwym sposobem zniesienia współwłasności oraz w najszerszym stopniu uwzględnia interesy obydwu uczestników postępowania, a także jest zgodny z interesem społeczno – gospodarczym, jak i zasadami współżycia społecznego.

Sąd słusznie stwierdził, że przyznanie na własność wnioskodawcy działki nr (...), zaś uczestniczce zgromadzonych w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej ruchomości oraz kwoty 320 zł, stanowiącej równowartość płyt kamiennych zakupionych w czasie trwania małżeństwa, jest najbardziej racjonalne i w najszerszym stopniu uwzględnia interesy obojga współwłaścicieli. Wnioskodawca nie posiada żadnego majątku i nie ma gdzie mieszkać (korzystając jedynie grzecznościowo z mieszkania u znajomych). Uzyskanie na własność powyżej wskazanej nieruchomości zapewni mu możliwość jej zagospodarowania i w dalszej perspektywie może ułatwić mu zabezpieczenie potrzeb mieszkaniowych. Sąd miał przy tym na względzie, że uczestniczka jest właścicielką działki nr (...), w tym także części usytuowanego na niej budynku mieszkalnego.

Trafnie Sąd Rejonowy stwierdził, że dokonanie podziału w sposób wskazywany przez uczestniczkę, jest w rozpatrywanym przypadku nieracjonalne. Przyznanie na własność wnioskodawcy ruchomości, w tym mebli, zlokalizowanych na działce nr (...) w sytuacji, gdy wnioskodawca nie ma gdzie mieszkać, nie znajduje racjonalnego uzasadnienia. Uczestniczka korzysta obecnie z tych przedmiotów zgodnie z ich przeznaczeniem, zaś dla wnioskodawcy przedmioty te byłyby w dużej mierze bezużyteczne.

Nie do zaakceptowania było w realiach rozpatrywanej sprawy również proponowane przez uczestniczkę rozwiązanie, polegające na przyznaniu jej na własność nieruchomości, oznaczonej jako działka nr (...), przy jednoczesnym zasądzeniu od niej spłaty na rzecz wnioskodawcy. Wnioskodawczyni obecnie jest osobą bezrobotną, nie posiada oszczędności, ma trudną sytuację finansową, zatem nie miałaby realnej możliwości uregulowania obciążającej ją spłaty. Rozłożenie tej spłaty na okres wielu lat byłoby przy tym całkowicie sprzeczne z interesami wnioskodawcy, który także znajduje się w trudnej sytuacji finansowej, a do tego nie dysponuje własnym lokum.

Nie sprzeciwiał się przyznaniu na własność wnioskodawcy działki nr (...) występujący pomiędzy byłymi małżonkami konflikt. Okoliczność ta nie stanowi bowiem bezwzględnej negatywnej przesłanki dla takiego sposobu dokonania zniesienia współwłasności (por. postanowienie: Sądu Najwyższego z 12 października 2000 r., IV CKN 1525/2000, LexPolonica nr 381372).

Nie budził zastrzeżeń Sądu Odwoławczego również ustalony przez Sąd I instancji termin uiszczenia dopłaty, przyznanej wnioskodawcy od uczestniczki. Dopłata ta jest stosunkowo niewielka – 8.488, 82 zł, a Sąd pozostawił uczestniczce okres pół roku do zgromadzenia odpowiednich środków na ten cel.

W takiej sytuacji brak było podstaw do uwzględnienia apelacji i zmiany przyjętego w zaskarżonym rozstrzygnięciu sposobu podziału nieruchomości.

Mając na względzie wskazane powyżej okoliczności Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Odwoławczy orzekł w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c.