Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2013 roku

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Marzena Sznajderska

Protokolant: Małgorzata Wąchała

po rozpoznaniu w dniu 10 lipca 2013 roku

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa małoletniej P. O. reprezentowanej przez opiekunów prawnych D. O. i T. O.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

I. zasądza od strony pozwanej (...) SA w W. na rzecz małoletniej powódki P. O. reprezentowanej przez opiekunów prawnych D. O. i T. O. kwotę 100 000 zł (sto tysięcy zł) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 2009 r. do dnia zapłaty;

II. zasądza od strony pozwanej (...) SA w W. na rzecz małoletniej powódki P. O. reprezentowanej przez opiekunów prawnych D. O. i T. O. rentę w wysokości 300 zł (trzysta zł) miesięcznie poczynając od dnia 27 kwietnia 2008 r., płatnej do dnia 10-go każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w płatności którejkolwiek z rat;

III. w pozostałej części powództwo oddala;

IV. zasądza od małoletniej powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1443,40 zł kosztów postępowania, znosząc je w pozostałej części;

V. nie obciąża małoletniej powódki częścią opłaty pozwu i wynagrodzenia biegłych od ponoszenia których była zwolniona;

VI. nakazuje stronie pozwanej uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 14448,02 zł tytułem części opłaty od pozwu i wynagrodzenia biegłych od ponoszenia których powódka była zwolniona.

UZASADNIENIE

Powódka małoletnia P. O.reprezentowana przez opiekunów prawnych D. O.i T. O.wniosła o zasądzenie od strony pozwanej (...) S.A.w W.zadośćuczynienia w kwocie 260 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 31 czerwca 2009 roku do dnia zapłaty, renty w kwocie 600 zł miesięcznie począwszy od dnia (...) roku płatnej do 10 dnia każdego bieżącego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w przypadku zwłoki w płatności oraz kosztów procesu. Powódka wskazała, iż w dniu (...) roku na drodze D.– Ł.doszło do zderzenia motocykla marki Y.z pojazdem marki O. (...), w wyniku którego śmierć ponieśli kierujący motocyklem sprawca – ojciec powódki oraz pasażerka motocykla – matka powódki. Strona pozwana, którą ze sprawcą łączyła umowa ubezpieczenia obowiązkowego OC pojazdów mechanicznych, przyjęła odpowiedzialność za skutki kolizji i w toku postępowania likwidacyjnego przyznała ostatecznie powódce kwotę 40 000 zł tytułem odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłych. Strona pozwana niezasadnie i bezpodstawnie odmówiła wypłacenia zadośćuczynienia oraz przyznania stosownej renty. Małoletnia powódka w wyniku śmierci matki doznała krzywdy. Powódkę niezwykle mocno związaną z rodzicami bardzo mocno dotknęła śmierć matki. Wstrząs psychiczny spowodował, że do tej pory powódka pozostaje pod opieką psychologa, jest zagubiona i wymaga szczególnej troski, prezentuje zmienność nastrojów, zaobserwowano u niej zaburzenia snu oraz nadmierną aktywność nie znajdującą żadnego uzasadnienia. Pomimo upływu czasu powódka nie może pogodzić się ze stratą tak bliskiej osoby. Wysokość żądanej renty stanowi minimalną sumę niezbędną do utrzymania powódki.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa podnosząc, iż zgłoszenie szkody co do żądania stosownego odszkodowania i zadośćuczynienia nastąpiło dnia 24 czerwca 2009 roku i strona pozwana uznała swoją odpowiedzialność za skutki zdarzenia z dnia (...) roku po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego i przyznała powódce stosowne odszkodowanie w wysokości 40 000 zł. Nie ma podstaw prawnych do zasądzenia zadośćuczynienia w wysokości 260 000 zł. Wysokość żądanego zadośćuczynienia jest nadmierna i wygórowana oraz nieuzasadniona okolicznościami sprawy, tym bardziej, że do śmierci matki powódki przyczynił się jej mąż a ojciec powódki. Zgłoszenie żądania przyznania powódce renty nastąpiło dopiero w pozwie, czym pozbawiono stronę pozwaną możliwości likwidacji szkody w tym zakresie. Żądanie to jako niezasadne i wygórowane winno zostać oddalone. Opiekunowie prawni powódki otrzymują świadczenia z (...) Centrum Pomocy (...)w S.oraz rentę z ZUS. Matka powódki nie pracowała, a tym samym nie łożyła na jej utrzymanie. Powódka nie wskazała jakie są jej miesięczne koszty utrzymania ani jakie są jej miesięczne potrzeby oraz co składa się na kwotę comiesięcznej renty. Do utrzymywania małoletniej powódki zobowiązani byli obydwoje zmarli rodzice, zatem nie można całego kosztu utrzymania dziecka przerzucać na stronę pozwaną. Żądanie odsetek od dnia wskazanego w pozwie jest niezasadne. Szkoda zgłoszona została dnia 24 czerwca 2009 roku i strona pozwana niezwłocznie przystąpiła do jej likwidacji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Dnia (...) roku na trasie (...)pomiędzy miejscowościami Ł.a R.kierujący motocyklem marki Y.o numerze rejestracyjnym (...)ojciec powódki – R. O.wykonał manewr zmiany pasa ruchu i zderzył się z prawidłowo jadącym samochodem osobowym marki O. (...)o numerze rejestracyjnym (...). W wyniku wypadku sprawca poniósł śmierć na miejscu. Po przewiezieniu do szpitala zmarła będąca pasażerem motocykla matka powódki – J. O..

dowód: postanowienie o umorzeniu śledztwa z 02.09.2008 r., akta szkodowe, k. 42 – 44,

notatka urzędowa z 26.04.2008 r., akta szkodowe, k. 46, 47,

odpisy skrócone aktów zgonu R. i J. O., k. 10,

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – D. O., k. 106 – 109, 244

Sprawca wypadku ubezpieczony był z tytułu w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego w pozwanym (...) S.A. w W..

okoliczność bezsporna

Pismem z dnia 16 czerwca 2009 roku, otrzymanym przez stronę pozwaną dnia 24 czerwca 2009 roku, w związku ze śmiercią matki, powódka dokonała zgłoszenia szkody i wniosła o wypłatę zadośćuczynienia w wysokości 300 000 zł oraz renty w wysokości 600 zł. Żądanie wypłaty zadośćuczynienia oraz przyznania renty ponowione zostało zgłoszone w piśmie powódki z dnia 15 września 2009 roku. Pismem z dnia 8 września 2009 roku powódka ponagliła stronę pozwaną do ustosunkowania się do zgłoszonej szkody. Dnia 9 października 2009 roku strona pozwana przyznała powódce odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia się sytuacji życiowej w kwocie 40 000 zł. Strona pozwana odmówiła przyznania powódce zadośćuczynienia oraz renty. Odszkodowanie wypłacone zostało w dniu 13 października 2009 roku. Pismem z dnia 5 listopada 2009 roku powódka wezwała, w związku z wypłaconym odszkodowaniem, stronę pozwaną do dopłaty kwoty 260 000 zł zadośćuczynienia oraz przyznania comiesięcznej renty w wysokości 600 zł.

dowód: pismo powódki z 16.06.2009 r., k. 16, 17 oraz akta szkodowe,

pismo powódki z 8.09.2009 r., k. 18 – 20,

pismo powódki z 15.09.2009 r., k. 14, 15,

pismo strony pozwanej z 8.10.2009 r., k. 23

operat szkody osobowej z 9.10.2009 r., akta szkodowe, k. 48,

zawiadomienia o przyznaniu odszkodowania z 9.10.2009 r., akta szkodowe, k. 49, 50,

pismo powódki z 5.11.2009 r., k. 21, 22,

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – D. O., k. 106 – 109, 244

Powódka była bardzo mocno zżyta z rodzicami. Szczególnie silna więź łączyła ją z matką, która zajmowała się domem i wychowaniem powódki. Przed wypadkiem rodziców powódka była spokojnym i wesołym dzieckiem. Śmierć rodziców spowodowała u powódki występowanie emocjonalnych zaburzeń stresowych pourazowych w postaci zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowo – depresyjnych oraz zaburzeń w przystosowaniu społecznym. Zaburzenia te są nasilone, a czas ich trwania przewlekły. U powódki występują brak poczucia fizycznego i psychicznego bezpieczeństwa oraz przynależności. Powódka czuje się osamotniona. Powódka ma obniżoną samoocenę i czuje się gorsza od rówieśników. Powódka stała się wycofana i zamknięta w sobie, ma problemy z ujawnianiem swoich przeżyć i emocji. Traumatyczne zdarzenie i jego skutki uporczywie powracają i są ponownie przez powódkę przeżywane w snach, wyobrażeniach i wspomnieniach. U powódki występują typowe dla zespołu stresu pourazowego wysiłki czynione w celu uniknięcia myśli, uczuć lub rozmów związanych z traumą, ograniczony zakres afektu, obniżona zdolność do przeżywania pozytywnych emocji, lęk, depresja oraz symptomy wzmożonego pobudzenia w postaci trudności ze snem i nadaktywności. U powódki dochodziło do wybuchów złości. Śmierć rodziców zakłóciła rozwój osobowości powódki, jej relacje interpersonalne i stosunek do świata i rzeczywistości oraz wpływa na plany i potrzeby powódki. Powódka sporządziła list pożegnalny oraz dokonywała samookaleczeń. Powódka znajduje się pod opieką psychologa. Początkowo korzystała z pomocy psychologa cztery razy w miesiącu, potem dwa razy, a obecnie jeden raz w miesiącu. Powódka korzystała z wizyt prywatnych płatnych po 120 zł.

dowód: opinia z 8.05.2011 r., k. 90, 91,

opinia łączna biegłych sądowych J. B. i M. O., k. 141 – 146,

ustna opinia uzupełniająca biegłej sądowej M. O., k. 259

zeznania świadka Z. R. (1), k. 125 – 127,

zeznania świadka Z. R. (2), k. 127,

zeznania świadka M. K., k. 127, 128,

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – D. O., k. 106 – 109, 244,

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – T. O., k. 109, 110,

przesłuchanie powódki, k. 259,

Przed śmiercią ojciec powódki prowadził działalność gospodarczą w zakresie usług mechaniki samochodowej i usług ogólnobudowlanych. Rodzina powódki znajdowała się w dobrej kondycji finansowej. Sytuacja finansowa rodziny pozwalała matce powódki zajmować się domem i nie zmuszała jej do podjęcia zatrudnienia. W roku 2006 ojciec powódki wykazał przychód w wysokości 30 799 zł, a w roku 2007 w wysokości 24 165 zł dla celów podatkowych. Przed śmiercią matka powódki J. O. rozważała podjęcie pracy zarobkowej.

Ojciec powódki został w dniu 28 maja 1998 r. obdarowany przez swego ojca otrzymując własnośc niezabudowanej działki nr (...) o powierzchni 3,03 ha i udziału ¼ w zabudowanej działce nr (...) o powierzchni 0,39 ha we wsi R. g. B.. Umową zamiany z dnia 23 stycznia 2001 r. ojciec powódki R. O. dokonał z rodzicami T. i D. O. zamiany własności działki nr (...) o powierzchni 2,87 ha w R. na działkę nr (...) o powierzchni 1,20 ha. Działki powyższe stanowią nieruchomości rolne. Umową dzierżawy z dnia 26 listopada 2003 r. ojciec powódki R. O. wydzierżawił swojemu ojcu działkę nr (...) o powierzchni 1,20 ha na 10 lat za czynszem dzierżawnym po 50 zł miesięcznie. Działka powyższa stanowi łąkę.

dowód: umowa darowizny rep. A (...), k. 27,

umowa zamiany rep. A (...), k. 28 – 30,

zeznanie PIT z 2006 r., k. 214 – 218,

zeznanie PIT z 2007 r., k. 219 – 223,

umowa dzierżawy z 28.11.2003 r., k. 224, 225,

zawiadomienie z dnia 24 czerwca 2002 r. k- 41

zawiadomienie o zmianie k- 232

zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k- 21 i 23 akt ZUS

zeznania świadka Z. R. (1), k. 125 – 127,

zeznania świadka M. K., k. 127, 128,

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – D. O., k. 106 – 109, 244,

zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej k- 21 i 23 akt ZUS- R- (...)

Po śmierci rodziców sytuacja finansowa powódki uległa pogorszeniu. Sytuacja materialna nie pozwala opiekunom prawnym powódki pokryć wszystkich potrzeb powódki. Opiekunowie prawni powódki do dnia 31 grudnia 2011 roku otrzymywali z (...) Centrum Pomocy (...) w S. świadczenie na częściowe pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej w kwocie 227,46 zł miesięcznie. Od dnia 1 stycznia 2012 roku świadczenie wynosi 181,45 zł. Opiekun prawny powódki D. O. otrzymuje emeryturę w wysokości 1 500 zł, a opiekun prawny T. O. wynagrodzenie w wysokości 800 zł. Nadto jest zatrudniony w charakterze ogrodnika za wynagrodzeniem 1300 zł miesięcznie. Miesięczny koszt utrzymania powódki wynosi od daty wypadku rodziców od około 1000 zł miesięcznie do 1500 zł miesięcznie. Średnio rocznie koszty te wynoszą: zakup odzieży i obuwia w wysokości 1 670 zł, zakup książek i artykułów szkolnych w wysokości 650 zł, opłaty szkolne (ubezpieczenie, komitet rodzicielski) w wysokości 100 zł, koszty wyjazdów na zieloną szkołę wraz z wyprawką w wysokości 1 000 zł, koszty rozrywek (wyjazdy do kina, na basen, wycieczki jednodniowe) w wysokości 160 zł, zakup środków higienicznych i piorących w wysokości 480 zł, koszty leczenia i zakupu leków w wysokości 300 zł oraz koszty wyżywienia w wysokości 4 200 zł. Nadto powódka korzystała także z odpłatnych wizyt psychologa, których miesięczny koszt wynosił początkowo 480 zł, potem 240 zł, a ostatnio 120 zł miesięcznie. Poza stałymi kosztami utrzymania opiekunowie prawni powódki ponosili wydatki na koszty wypoczynku (wyjazdy wakacyjne, kolonie) w łącznej wysokości 2 400 zł, zakup komputera w kwocie 1 559 zł, monitora oraz zakup okularów i wizytę u okulisty w wysokości 300 zł. Powódka otrzymuje comiesięcznie kieszonkowe w kwocie 50 zł. W związku z dorastaniem powódki wydatki ponoszone przez opiekunów prawnych na jej utrzymanie rosną. Rower został zakupiony, jako prezent komunijny.

dowód: zawiadomienie z 24.06.2002 r., k. 41,

faktura VAT z 1.03.2011 r., k. 40,

decyzja (...), k. 117,

decyzja o waloryzacji renty, k. 118, 119,

zaświadczenie z 11.01.2013 r., k. 197,

zaświadczenie Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, k. 195,

zaświadczenie z 4.03.2013 r., k. 203,

zawiadomienie o zmianach z dnia 12 stycznia 2009 r. – k-226 i 230

zaświadczenie o zarobkach k-42

zeznania świadka Z. R. (1), k. 125 – 127,

zeznania świadka Z. R. (2), k. 127,

zeznania świadka M. K., k. 127, 128,

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – D. O., k. 106 – 109, 244,

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – T. O., k. 109, 110,

Powódka nabyła spadek po zmarłych rodzicach w skład, którego wchodzi gospodarstwo rolne o powierzchni 1,2 ha (działka nr (...)) położone we wsi L. w gminie B., dla którego Sąd Rejonowy w Strzelinie prowadzi księgę wieczystą nr (...). Nadto jest współwłaścicielką w ¼ zabudowanej działki nr (...) o powierzchni 039 ha, na której mieszka wraz z opiekunami prawnymi. Za 2011 r. powódka zobowiązana była do uiszczenia podatku rolnego w kwocie 187 zł. Budynek mieszkalny wymaga kontynuowania remontów.

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Strzelinie I Ns 359/08, k. 26,

decyzja (...) z dnia 18 lutego 2011 r. k-38

decyzja (...) z dnia 18 lutego 2011- k-39

zawiadomienie o zmianach z dnia 12 stycznia 2009 r. – k-226 i 230

wypis z rejestru gruntów z dnia 12 stycznia 2009 r. k- 227 i 231

przesłuchanie opiekuna prawnego powódki – D. O., k. 106 – 109, 244,

Powódka z racji zgonu ojca otrzymała rentę rodzinną od 1 lipca 2008 r. w wysokości – 862,67 zł, łącznie z dodatkiem dla sieroty zupełnej, od 1 marca 2009 r. 916,70 zł miesięcznie, od 1 marca 2010 r – 957,11 zł miesięcznie od 16 marca 2011 r. – 985, 58 zł. Aktualnie powódka otrzymuje rentę rodzinną w wysokości 1059,04 zł.

dowód: decyzja z dnia 4 czerwca 2008 r., k- 59-62 akt ZUS Oddział we W.nr (...)

decyzja z dnia 16 marca 2009 r., k- 87-90 akt ZUS j.w.

decyzja z dnia 16 marca 2010 r., k- 97-100 akt ZUS j.w.

decyzja z dnia 16 marca 2011 r., k- 101-104 akt ZUS j.w.

pismo ZUS z dnia 11 stycznia 2013 r., k- 197

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w części.

Świadczenie strony pozwanej, którego spełnienia powódka dochodzi w niniejszym postępowaniu, stanowi żądanie naprawienia szkody wyrządzonej przez kierującego motocyklem marki Y.o numerze rejestracyjnym (...) R. O., z którego winy doszło do wypadku drogowego z dnia (...)roku, w którym śmierć poniosła matka powódki – J. O.. Sprawca wypadku ubezpieczony był z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego w pozwanym(...).

Na mocy art. 436 § 1 k.c., samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego pojazdu, chyba że szkoda nastąpiła na skutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. Jednocześnie zgodnie z treścią art. 822 § 1 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Szkoda wyrządzona przez R. O., jak również odpowiedzialność strony pozwanej z tego tytułu była w niniejszej sprawie bezsporna.

Na mocy art. 446 § 4 k.c., jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Powyższy przepis wszedł w życie dnia 3 sierpnia 2008 roku, a zatem nie mógł stanowić podstawy prawnej zasądzenia dochodzonego przez powódkę zadośćuczynienia. Tym niemniej zasadnym w ocenie Sądu było przyznanie zadośćuczynienia na podstawie obowiązującego w dniu zdarzenia art. 448 k.c., albowiem spowodowanie śmierci matki powódki stanowiło naruszenie prawa do życia w rodzinie i utrzymania więzi rodzinnych, które zdaniem Sądu stanowią dobra osobiste i podlegają ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c. Jak orzekł bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2012 roku wydanym w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą akt I CSK 314/11 w stanie prawnym sprzed dnia 3 sierpnia 2008 roku spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Prawo do życia w rodzinie i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi bowiem dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i art. 24 k.c. Podstawę prawną przyznanego powódce zadośćuczynienia stanowiło zatem naruszenie dóbr osobistych najbliższego członka rodziny zmarłej J. O..

Art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Krzywda (niemajątkowa szkoda na osobie) polega w tym przypadku na ujemnych przeżyciach najbliższych członków rodziny poszkodowanego i ich cierpieniach psychicznych. Zadośćuczynienie pieniężne ma zaś na celu złagodzenie tych cierpień i powinno stanowić rekompensatę pieniężną za krzywdę spowodowaną naruszeniem prawa do życia w rodzinie i ból wynikający z utraty najbliższej osoby. Krzywda ta ma charakter trwały i jej skutki rozciągają się na całe życie najbliższych członków rodziny poszkodowanego.

Pojęcie „sumy odpowiedniej” użyte w art. 448 k.c. ma charakter niedookreślony, niemniej jednak w judykaturze wskazane są kryteria, którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Zgodnie z utrwalonymi w orzecznictwie zasadami obowiązującymi przy ustalaniu zadośćuczynienia pieniężnego, określając wysokość zadośćuczynienia, Sąd powinien wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a zwłaszcza stopień i czas trwania cierpień fizycznych i psychicznych, trwałość skutków czynu niedozwolonego, prognozy na przyszłość, wiek poszkodowanego oraz w tym przypadku rodzaj więzi jaka łączyła powódkę ze zmarłą.

Zadośćuczynienie ma mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Jednocześnie podkreśla się, że wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być „odpowiednia” w tym znaczeniu, że powinna być – przy uwzględnieniu krzywdy poszkodowanego – utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (zob. G. Bieniek, [w:] Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia – Zobowiązania. Tom 1, Warszawa 2001, s. 432-433; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2001 roku, III CKN 427/00, LEX nr 52766; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 maja 2001 roku, II AKa 81/01, OSA 2001/12/96; por.: M. Nesterowicz, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 marca 2001 roku, I ACa 124/01, PS 2002/10/130; A. Szpunar, Glosa do wyroku SN z dnia 15 września 1999 roku, III CKN 339/98, OSP 2000/4/66). Nie można także pominąć warunków indywidualnych danej osoby i przynależności do środowiska o pewnej stopie życiowej. W orzecznictwie wskazuje się, że przyznanego zadośćuczynienia nie należy traktować na zasadzie ekwiwalentności, którą charakteryzuje wynagrodzenie szkody majątkowej. Odpowiedniość kwoty zadośćuczynienia ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, a jednocześnie nie być źródłem nadmiernego wzbogacenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2000 roku, III CKN 582/98, LEX nr 52776).

Odnosząc zaś przedstawione rozważania prawne do niniejszej sprawy, stwierdzić należy, iż śmierć matki odbiła się w sposób negatywny na stanie psychicznym powódki, która pomimo upływu ponad pięciu lat od śmierci rodziców nie uporała się z tym traumatycznym przeżyciem. Szczególnie silna wieź łączyła powódkę z matką, z którą spędzała znaczną ilość czasu. Przed wypadkiem powódka była spokojnym i wesołym dzieckiem. Śmierć rodziców spowodowała u powódki występowanie przewlekłych emocjonalnych zaburzeń stresowych pourazowych w postaci zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowo – depresyjnych oraz zaburzeń w przystosowaniu społecznym. U powódki dochodziło do wybuchów złości. W chwilach tęsknoty za rodzicami powódka zamyka się w sobie i unika ujawniania swoich uczyć oraz emocji, co wywołuje dodatkowo uczucie osamotnienia. Brak poczucia fizycznego i psychicznego bezpieczeństwa skutkuje występowaniem stanów lękowych utrudniających zasypianie, a także powodujących pojawianie się koszmarów sennych. Po wypadku samoocena powódki uległa pogorszeniu. Śmierć rodziców zakłóciła rozwój osobowości powódki, jej relacje interpersonalne oraz stosunek do świata i rzeczywistości, a także negatywnie wpłynęła na jej plany na przyszłość oraz potrzeby. Powódka znajduje się pod stałą opieką psychologa.

W kolizji drogowej śmierć ponieśli oboje rodzice i skutków tego faktu nie da się rozdzielić na śmierć każdego z rodziców osobno. Powódka dochodzi zasądzenia zadośćuczynienia po jednym z nich. Należy uznać, że skutki w zakresie krzywdy moralnej związane są głównie ze śmiercią matki. Odgrywała ona w życiu powódki dominującą rolę z uwagi na wiek dziecka, zaspakajanie przez matkę potrzeb nie tylko w zakresie wyżywienia, ubrania, organizowania dziecku czasu, ale także sfera uczuciowa dziewczynki ukierunkowana była na matkę, która głównie wykonywała pracę w domu, nie podejmowała pracy zawodowej i do rozpoczęcia obowiązku szkolnego zajmowała się całodobowo opieką nad powódką. O relacji powódki z matką i ojcem świadczą pośrednio jej relacje z babcią i dziadkiem.

Dokonując ustaleń w powyższym zakresie Sąd opierał się w szczególności na opinii biegłych sądowych J. B. i M. O.. Złożona w niniejszej sprawie przez biegłych sądowych opinia jest pełna, jasna i wewnętrznie spójna. Sporządzona została rzetelnie przez osoby dysponujące fachową wiedzą i doświadczeniem zawodowym po bezpośrednim przebadaniu powódki oraz przeprowadzeniu wywiadu z jej opiekunem prawnym. Biegli sądowi wykorzystali zatem wszystkie dostępne źródła, mogące stanowić podstawę dla sporządzenia opinii. Zważywszy na powyższe, opinia ta była dla Sądu szczególnie cennym źródłem dowodowym w sprawie.

Tym niemniej żądane przez powódkę zadośćuczynienie w kwocie 260 000 zł jest w ocenie Sądu wygórowane w odniesieniu do aktualnych średnich zarobków w społeczeństwie i jego przeciętnej stopy życiowej, linii orzecznictwa sądów powszechnych i Sądu Najwyższego i nie mieści się w zakresie zadośćuczynienia odpowiedniego w rozumieniu art. 448 k.c. Ponadto mając na uwadze sytuację rodzinną powódki, pomimo śmierci obojga rodziców przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia można brać pod uwagę tylko przeżycia związane ze śmiercią matki powódki, a nie pełnego sieroctwa powódki. Dlatego też należało zasądzić na rzecz powódki zadośćuczynienie w kwocie 100 000 zł. Zadośćuczynienie w tej wysokości, rekompensuje – na ile to możliwe – doznane cierpienia.

Wypłacone przez stronę pozwaną odszkodowanie nie ma żadnego wpływu na wysokość zadośćuczynienia z uwagi na odrębny charakter obu roszczeń, mimo że wynikają z tego samego wypadku komunikacyjnego. Przy określeniu wysokości zadośćuczynienia Sąd miał na uwadze wiek poszkodowanej powódki, a w związku z nim – nasilone i długotrwałe negatywne skutki przeżyć psychicznych powódki, wpływające na sferę uczuciową, relacje z członkami rodziny i z osobami trzecimi, w szczególności z rówieśnikami, niestabilne stany emocjonalne, a nawet lękowe wymagające terapii psychologa, oraz niepewne rokowania co do poprawy tego stanu. Ostatnia okoliczność jest o tyle ważna, że małoletnia wchodzi w okres dojrzewania, a trwała utrata najbliższej osoby – matki może pogłębić w przyszłości poczucie krzywdy. Zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 100 000 zł stanowi też dla małoletniej powódki odczuwalną wartość ekonomiczną.

Sąd nie uznał za zasadny zarzut strony pozwanej przyczynienia się powódki do powstania szkody. Sprawcą kolizji, skutkującej śmiercią matki powódki był jej ojciec. Strona pozwana w żadnym zakresie nie wykazała związku przyczynowego między zdarzeniem, jakim był wypadek samochodowy, a jakimkolwiek zachowaniem powódki.

Art. 446 § 2 zd. 1 k.c. stanowi, że osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Na mocy art. 128 k.r.o. obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Dlatego też powódka była uprawniona do przyznania na jej rzecz obligatoryjnej renty. W rozumieniu przepisu art. 446 § 2 k.c. przesłanka potrzeb uprawnionego może obejmować wszystkie potrzeby uprawnionego, których został on pozbawiony w wyniku czynu niedozwolonego, rzeczywiście zaspokajane przez zmarłego, niezależnie od tego, czy mieściły się one, czy też wykraczały poza granice usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego w rozumieniu przepisu art. 135 k.r.o. Celem renty z art. 446 § 2 k.c. jest restytucja, w granicach możliwych do zrealizowania tego stanu rzeczy, jaki istniał w chwili śmierci bezpośrednio poszkodowanego (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 listopada 2012 roku sygn. akt I ACa 1143/12).

Obowiązek naprawienia szkody z tytułu utraty żywiciela ograniczony jest zakresem jego ustawowego obowiązku alimentacyjnego ciążącego na zmarłym w stosunku do osób poszkodowanych wskutek jego śmierci. Zakres więc jego obowiązku, gdy chodzi o dziecko niezdolne do samodzielnego utrzymania się, wyznaczają jego potrzeby i możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego (wyrok SN z 10 grudnia 1999 r., sygn. akt II CKN 285/99, niepubl.). Nie jest przy tym istotne, czy zmarły te obowiązki wykonywał; wystarczy, że zostały spełnione przesłanki, od których realizacji zależało istnienie obowiązku alimentacyjnego. Jest to tzw. renta obligatoryjna. Przy ustalaniu jej wysokości należy stosować kryteria przyjęte w art. 135 kr i op. Jeżeli istnieją osoby zobowiązane w tej samej kolejności, to sąd przyznając rentę, powinien tę okoliczność wziąć pod uwagę.

W momencie śmierci matki powódki, jej ojciec już nie żył. Matka zatem była w pierwszej kolejności zobowiązana do alimentacji dziecka, z tym, że określając wysokość obligatoryjnej renty, należy wziąć pod uwagę rentę rodzinną przyznaną z racji śmierci ojca.

Przed wypadkiem finansowy ciężar utrzymania powódki ciążył na ojcu R. O.. Wykazane dla celów podatkowych dochody tylko z działalności gospodarczej nie były znaczące. Z zeznań opiekunów prawnych powódki, potwierdzonych zeznaniami świadków wynika jednak, że sytuacja materialna rodziny była na tyle dobra, że matka powódki mimo kwalifikacji nie pracowała zawodowo, zajmując się prowadzeniem gospodarstwa domowego, opieką i wychowaniem powódki. Zwrócić należy uwagę, że gospodarstwo domowe było prowadzone wspólnie z rodzicami ojca powódki. Ojciec powódki i jej dziadkowie byli właścicielami gospodarstwa rolnego które wspólnie prowadzili.

Powódka wykazała potrzeby, które należy uznać za usprawiedliwione w zakresie wyżywienia, ubrania, pomocy szkolnych, opieki lekarskiej i psychologicznej, wydatków związanych z korzystaniem ze sprzętu komputerowego, i inne ponoszone standardowo na dzieci w wieku szkolnym. Należy ocenić, że wykazane wydatki nie są zbędne. Ich średnia miesięczna wysokość przekracza otrzymywane przez powódkę świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Matka powódki, nawet gdyby dochody jej ojca pokrywały potrzeby powódki w zakresie opisanym wyżej, nie może być zwolniona z obowiązku alimentacyjnego. Obowiązek ten spełniała przez osobistą pełną opiekę i wychowanie małoletniej, zabezpieczenie również jej potrzeb związanych z utrzymaniem i prowadzeniem gospodarstwa domowego, a zatem zaspakajania jej potrzeb opiekuńczych, wychowawczych i bytowych. W związku z wejściem powódki w wiek szkolny, zamierzała podjąć pracę zawodową. Plany te nie były skonkretyzowane. Matka powódki posiadała wykształcenie średnie ekonomiczne, jej możliwości zatrudnienia były o tyle ograniczone, że mieszkała na wsi ze słabym połączeniem komunikacyjnym, co nie oznacza, że takich możliwości zarobkowych nie posiadała skoro inni mieszkańcy wsi również pracują zawodowo poza rolnictwem, np. dziadek powódki. Zwróci należy uwagę, że żadna ze stron nie wykazała tych możliwości i nie inicjowała postępowania dowodowego w tym zakresie.

Z uzasadnienia pozwu wynika, że wysokość renty 600 zł miesięcznie stanowi minimalną sumę niezbędną do utrzymania powódki. Jak wykazało postępowanie dowodowe pełne koszty utrzymania są wyższe, a powódka posiada inne źródła utrzymania, a to rentę rodzinną, jest też właścicielem działki rolnej o powierzchni 1,20 ha stanowiącej łąkę, wydzierżawioną za 50 zł miesięcznie i współwłaścicielem działki zabudowanej o powierzchni 0,39 ha. Nieruchomości te odziedziczyła po ojcu i matce. Zwróci też należy uwagę, że pomoc pieniężna przyznana dziecku umieszczonemu w rodzinie zastępczej, nie podlega zaliczeniu na poczet renty przysługującej mu od osoby odpowiedzialnej za śmierć rodziców ( wyrok SN z dnia 16 grudnia 1986 r., IV CR 442/86, OSNCP 1988 r, nr 4, poz 49).

Renta rodzinna wzrosła jedynie w wyniku jej waloryzacji. Koszty utrzymania powódki również wzrastają, co jest warunkowane zwiększonymi potrzebami związanymi z wiekiem i przyspieszonym rozwojem fizycznym, wydatkami na naukę w wyższych klasach jak i procesem inflacyjnym i wzrostem cen za towary i usługi. Potrzeby te są w większości zaspakajane rentą rodzinną, a zakres wysokości renty obligatoryjnej jest warunkowany głównie tymi potrzebami, a nie możliwościami zarobkowymi jej matki, które można określić na poziomie, co najmniej, minimalnej płacy. W przyszłości mogą kształtować się na innym poziomie. Podkreśli należy, że nie można w sposób precyzyjny wyszczególnić wszystkich wydatków których wysokość i rodzaj może być zmienny w każdym miesiącu, nie mniej jednak mając na uwadze przeciętną stopę życiową, koszty utrzymania dzieci w wieku szkolnym oraz zmieniający się poziom cen można przyjąć, że kwota 300 zł miesięcznie renty nie obciążonej obowiązkiem podatkowym uzupełni kwotę renty rodzinnej. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd uznał, że mając na uwadze przesłanki określone w art. 436 § 2 kc należało zasadzić rentę na rzecz powódki od strony pozwanej w wysokości 300 zł miesięcznie za okres objęty żądaniem pozwu, co pozwala na pokrycie kosztów utrzymania, łącznie z rentą rodzinną, w całości.

O odsetkach w wysokości żądanej przez powódkę orzeczono na podstawie art. 481 k.c., który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Sąd zasądził odsetki ustawowe od kwoty zadośćuczynienia od dnia 25 lipca 2009 roku, albowiem pismo powódki z dnia 16 czerwca 2009 roku zawierające w swojej treści zgłoszenie szkody wpłynęło do strony pozwanej dnia 24 czerwca 2009 roku. Zgodnie z treścią art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku.

Mając powyższe na względzie należało orzec, jak w punktach I – III sentencji wyroku, oddalając powództwo w części jako zbyt wygórowane.

Powództwo uwzględnione zostało jedynie w części, a zatem orzeczenie o kosztach oparto na treści art. 100 k.p.c., na mocy którego w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Powódka w sprawie poniosła koszty w postaci honorarium radcy prawnego w kwocie 7 200 zł (§ 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, co łącznie wyniosło 7 217 zł.

Strona pozwana poniosła koszty w postaci honorarium radcy prawnego w kwocie 7 200 zł (§ 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349 z późn. zm.) oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, co łącznie wyniosło 7 217 zł.

Uwzględniając wynik procesu powódka wygrała w 40%, a strona pozwana w 60%.

W związku z powyższym zasądzono od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1 443,40 zł tytułem kosztów postępowania znosząc je w pozostałym zakresie, jak w punkcie IV sentencji wyroku.

Zgodnie z treścią art. 83 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 roku, nr 167, poz. 1398 z późn. zm.) w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie sąd orzeka o poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa wydatkach, poprzez odpowiednie zastosowanie art. 113 tejże ustawy. Art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych stanowi, że kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Skarb Państwa poniósł koszty w postaci opłaty sądowej od pozwu, od której uiszczenia powódka była zwolniona w kwocie 13 360 zł oraz wynagrodzeń przyznanych i wypłaconych biegłym sądowym w kwocie 422,05 zł, co łącznie wyniosło 13 782,05 zł. Stosownie do wyniku procesu, Sąd orzekł, że strona pozwana winna uiścić kwotę 5512,82 zł tytułem opłaty sądowej od pozwu, od której uiszczenia powódka była zwolniona oraz wynagrodzeń biegłych, o czym orzeczono, jak w punktach V i VI sentencji wyroku.

Zarządzenie:

1.  odnotować;

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron;

3.  kal. 14 dni.