Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej delegowanej do Prokuratury Apelacyjnej Janiny Rzepińskiej

po rozpoznaniu w dniu 19 września 2013 r. sprawy

H. N.

oskarżonego z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
i z art. 12 k.k. i innych

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim.

z dnia 20 maja 2013 r., sygn. akt II K 167/12

I.  uchyla rozstrzygnięcie o karze łącznej pozbawienia wolności zawarte w punkcie III części dyspozytywnej wyroku,

II.  wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie II części dyspozytywnej wyroku, na podstawie art. 69 § 1 k.k. w zw. z art. 70 § 1
pkt 1 k.k. warunkowo zawiesza na okres próby 2 (dwóch) lat,

III.  w pozostałej części uchyla zaskarżony wyrok i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gorzowie Wielkopolskim,

IV.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki za postępowanie odwoławcze i wymierza mu 120 (sto dwadzieścia) złotych opłaty za obie instancje.

Joanna Wieczorkiewicz-Kita Piotr Brodniak Andrzej Wiśniewski

Sygn. akt II AKa 149/13

UZASADNIENIE

H. N. został oskarżony o to, że:

I. w okresie od stycznia do marca 2000 r. w Z. i G. w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru nakłaniał E. C. prezesa zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Zakład Pracy (...) w Z. do działania na szkodę spółki, udzielił jej pomocy w sprzedaży majątku spółki spółce cywilnej (...) w G. a następnie wspólnie i w porozumieniu z E. C. zabrał w celu przywłaszczenia 65 sztuk maszyn szwalniczych, samochód marki V. (...) numer rejestracyjny (...), centralę telefoniczną marki S., kserokopiarkę marki T., pieniądze w kwocie 13.568 zł i stroje kąpielowe o łącznej wartości 614273,95 zł,

tj. o przestępstwo z art. 278 § 1 kk w związku z art. 294 § 1 kk i w związku z art. 11 § 2 kk i art. 12 kk

II. w nocy z 29 lutego 2000 r. i 1 marca 2000 r. w Z. zabrał w celu przywłaszczenia telewizor marki S., magnetowid marki H., pralkę marki S., kuchenkę mikrofalową marki W., narzędzia do naprawy samochodu, betoniarkę, szlifierki, wiertarki i spawarki o łącznej wartości 25.000 zł na szkodę P. F.,

tj. o przestępstwo z art. 278 § 1 kk

III. w lutym 2000 r. w G. podrobił w celu użycia za autentyczny dokument w postaci paszportu (...) wydany przez Wojewodę (...) w dniu 6 stycznia 1996r na nazwisko U. K. w ten sposób, że wkleił do dokumentu zdjęcie E. C.,

tj. o przestępstwo z art. 270 § 1 kk.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w II Wydziale Karnym wyrokiem z dnia 20 maja 2013r., sygn. akt II K 167/12 uznał H. N.:

I.  w zakresie czynów zarzuconych i opisanych w punktach I i II części wstępnej wyroku za winnego tego, że w okresie od 29 lutego do 1 marca 2000 r. w Z. wspólnie i w porozumieniu z E. C. zabrał w celu przywłaszczenia mienie znacznej wartości w postaci 68 maszyn szwalniczych, samochód marki V. (...) nr rej. (...), przyczepę samochodową nr rej. (...), centralę telefoniczną marki S., kserokopiarkę marki T. i stroje kąpielowe o łącznej wartości 607.660,32 zł oraz pieniądze w kwocie 13.568 zł czym działał na szkodę (...) Sp. z o.o. w Z., a nadto telewizor marki S., magnetowid marki H., pralkę marki S., kuchenkę mikrofalową marki W., narzędzia do naprawy samochodu, betoniarkę, szlifierki, wiertarki i spawarki o łącznej wartości 25.000 zł na szkodę P. F., co stanowi występek z art. 278§1 kk w zw. z art. 294§1 kk i za to na podstawie art. 294§1 kk w zw. z art. 278§1 kk wymierzył oskarżonemu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności, a na podstawie art. 33§2 kk 180 (sto osiemdziesiąt) stawek dziennych grzywny określając wysokość jednej stawki dziennej na 70 (siedemdziesiąt) złotych.

II.  za winnego czynu opisanego w punkcie III części wstępnej wyroku stanowiącego występek z art. 270§1 kk i za to na podstawie powołanego przepisu wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.

III.  Na podstawie art. 85 kk i art. 86§1 kk wymierzył karę łączną 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby lat 5 (pięciu).

Na podstawie art. 72§2 kk zobowiązano oskarżonego do naprawienia szkody poprzez:

- zapłatę na rzecz pokrzywdzonego P. F. kwoty 25.000 (dwadzieścia pięć tysięcy) złotych w terminie roku od uprawomocnienia się wyroku,

- zapłatę na rzecz pokrzywdzonej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w Z. kwoty 521.211,92 zł (pięćset dwadzieścia jeden tysięcy dwieście jedenaście 92/100) w terminie 3 lat od uprawomocnienia się wyroku z tym zastrzeżeniem, że oskarżony będzie zwolniony z tego obowiązku do wysokości kwoty zapłaconej przez E. C. na podstawie wyroku Sądu Rejonowego w Zielonej Górze z dnia 21 listopada 2001 roku sygn. akt II K 1179/2000.

Na podstawie art. 63§1 kk na poczet orzeczonej wobec oskarżonego kary grzywny zaliczono również okres pozbawienia oskarżonego wolności w tym za granicą od 12 do 13 stycznia 2012 r. i od 17 do 22 lutego 2012 r. przyjmując, że jeden dzień pozbawienia wolności równa się dwóm stawkom dziennym grzywny. Orzeczono także o kosztach postępowania.

Wyrok zaskarżył obrońca oskarżonego w zakresie punktów I, III, IV, V oraz VII, a zatem w zakresie sprawstwa czynu zakwalifikowanego z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk, w zakresie kary łącznej,, zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, obowiązku naprawienia szkody oraz kosztów postepowania. W zaskarżonym zakresie wyrokowi zarzucił:

1.  Na podstawie art. 438 pkt 3 kpk błąd w ustaleniach faktycznych sprawy dotyczący następujących okoliczności:

a/. zakresu zamiaru i formy zjawiskowej co do popełnienia czynu kalikowanego z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk zarówno, co do mienia spółki (...), jak i co do mienia P. F.;

b/. ustalonej wartości szkody mającej wystąpić w majątku obu pokrzywdzonych podmiotów, tak w związku z nieprawidłowym ustaleniem przywłaszczonych składników jak i ich wartości;

c/. pominięcie faktu odzyskania znacznej części mienia przez osoby będące właścicielami zabranego mienia;

2.  Na podstawie art. 438 pkt 2 kpk naruszenie przepisów postępowania tj.:

a/. art. 2, 4, 5 § 2 i 7 kpk poprzez uchybienie ogólnym zasadom procesu karnego podczas gdy prawidłowe zastosowanie norm płynących z tych przepisów winno prowadzić do odmiennych wniosków i rozstrzygnięć;

b/. art. 424 kpk poprzez sporządzenie uzasadnienia nieuwzględniającego wszystkich okoliczności sprawy w tym w szczególności w zakresie wiarygodności świadka P. F., oceny wartości mienia należącego do pokrzywdzonych, sytuacji prawnej spółki (...)

3.  Na podstawie art. 438 pkt 4 kpk rażącą surowość orzeczonej kary oraz środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody poprzez pominięcie kwestii znacznego upływu czasu od popełnienia zarzucanych czynów, odzyskania części mienia, obiektywne niemożności ustalenia wartości utraconych i odzyskanych przedmiotów, braku działania w sprawie organów uprawnionych do reprezentacji spółki (...).

Wskazując na powyższe uchybienia, obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez wyeliminowanie ustalonej przez Sąd wartości zabranych przedmiotów, ustalenie ich składu w sposób odpowiadający materiałowi dowodowemu i znaczące obniżenie wymierzonej za ten czyn kary oraz obniżenie okresu próby związanego z warunkowym zawieszeniem wykonania kary oraz uchylenie orzeczenia o obowiązku naprawienia szkody.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się o tyle zasadna, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Uwzględnienie natomiast alternatywnego wniosku reformatoryjnego apelacji w zakresie zmiany poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, a następnie obniżenia kary wymierzonej oskarżonemu z jednoczesnym uchyleniem obowiązku naprawienia szkody jest niemożliwe na rozprawie w odwoławczej w zakresie o jaki wnosi obrońca.

Nie przesądzając zatem w żaden sposób przyszłego rozstrzygnięcia w sprawie Sąd Apelacyjny zauważa, iż podstawą wyroku może stanowić tylko całokształt dowodów – okoliczności przeprowadzonych i ujawnionych prawidłowo – zgodnie z regułami procedowania i w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia do prawdy (art. 2§2 kpk), przy czym na sądzie orzekającym ciąży obowiązek badania i uwzględnienia okoliczności przemawiających zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego. Następnie dopiero korzystając z prawa swobodnej oceny dowodów, przekonanie swoje co do winy bądź niewinności oraz przyjętej kwalifikacji prawnej, sąd orzekający powinien wyargumentować logicznie i przekonywująco w oparciu o całość materiału dowodowego, przy czym w uzasadnieniu wyroku sąd ma obowiązek wskazać, jakie fakty uznał za udowodnione, na jakich w tej mierze oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych (art. 424 § 1 pkt 1 kpk). Kontrola odwoławcza trafności orzeczenia w zakresie przyjętego stanu faktycznego jest ograniczona i polega na sprawdzeniu, czy materiał dowodowy został prawidłowo zgromadzony i czy jego ocena została dokonana z uwzględnienie reguł zakreślonych w art. 5 i 7 kpk, a więc czy jest bezstronna, czy jest zgodna z zasadami prawidłowego rozumowania oraz wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, a zatem, czy nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów.

Odnosząc powyższe na grunt badanej sprawy stwierdzić należy, iż kwestionowany wyrok powyższych kryteriów nie spełnia. Ponieważ przestępstwo przypisane H. N. w pkt I zaskarżonego wyroku należy do przestępstw skierowanych przeciwko mieniu, a zatem kwestią podstawową jest ustalenie wartości owego mienia – w tym przypadku wartości przedmiotów skradzionych przez H. N. pokrzywdzonym. Niewątpliwie też, dla prawidłowego ustalenia owej wartości koniecznym jest ustalenie poszczególnych przedmiotów stanowiących przedmiot przestępstwa. Sąd I instancji zadaniu temu nie sprostał. Zebrany materiał dowodowy w zakresie w jakim dotyczy rodzaju skradzionych przedmiotów zarówno na szkodę spółki jaki i P. F., nie daje podstaw do przyjęcia wartości przedmiotu przestępstwa jak to uczynił Sąd w zaskarżonym orzeczeniu. Jako przedmioty stanowiące przedmiot przestępstwa na szkodę spółki Sąd w opisie czynu przyjmuje: pieniądze w kwocie 13.568 zł., maszyny szwalnicze, samochód, przyczepę samochodową, centralę telefoniczną, kserokopiarkę i stroje kąpielowe, natomiast na szkodę P. F.: telewizor, magnetowid, pralkę, kuchenkę mikrofalową, narzędzia do naprawy samochodu, betoniarkę, szlifierki, wiertarki i spawarki. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu orzeczenia nie wskazał precyzyjnie dlaczego uznał za skradzione wskazane w wyroku przedmioty, a innych już nie i w tym zakresie brak jest rozważań, które pozwoliłyby Sądowi odwoławczemu na skontrolowanie prawidłowości rozumowania Sądu I instancji. Lakonicznie stwierdzenie znajdujące się w uzasadnieniu, że fakt „że P. F. początkowo podał do protokołu mniej rzeczy mu skradzionych nie podważa wiarygodności jego późniejszych zeznań… w których wskazał skradzione przedmioty i ich szacunkową wartość na 25.000zł.”. Rzecz w tym, że oskarżony jednoznacznie zaprzecza jakoby zabrał (a nawet aby widział niektóre przedmioty) narzędzia do naprawy samochodu, betoniarki, szlifierki, wiertarki i spawarki jak również stroje kąpielowe. W sytuacji, gdy oskarżony kwestionuje swoje sprawstwo w tym zakresie, Sąd winien poczynić wszelkiego rodzaju starania, aby ustalenia stanu faktycznego w tym zakresie były precyzyjne, a przede wszystkim w sposób logiczny uzasadnić swoje stanowisko. Podkreślić należy (na co Sąd Okręgowy zwracał uwagę), że P. F. podaje różne informacje na poszczególnych etapach postępowania. Zawiadamiając w o popełnieniu przestępstwa w piśmie z dnia 27 sierpnia 2002r. wymienia przedmioty w postaci maszyn, samochodu, przyczepy samochodowej, kserokopiarki, centrali telefonicznej, kostiumów kąpielowych oraz narzędzi warsztatowych w postaci spawarki, wiertarki, kluczy, szlifierki i telewizora, przy czym wartość przedmiotów stanowiących jego własność ocenia na 25.000zł. Podczas przesłuchania wśród przedmiotów stanowiących jego własność, a skradzionych przez oskarżonego wymienia dodatkowo suszarkę, pralkę (przyjęta przez Sąd w opisie czynu), lodówkę, kompresor, przy czym nie wymienia już np. telewizora. Wartość wówczas szacuje na 9.600zł., co potwierdza w kolejnym przesłuchaniu. W toku kolejnego przesłuchania ponownie ocenia wartość skradzionych przedmiotów na swoją szkodę na 25.000zł., a na rozprawie dodatkowo zeznaje o kradzieży np. aparatu fotograficznego. Znamiennym jest również to, że w aktach sprawy IIK 1179/2000 Sądu Rejonowego w Zielonej Górze, które zostały zaliczone w poczet materiału dowodowego, w pisemnym zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa, P. F. wartość skradzionych jemu przedmiotów ocenia na około 7.000zł. Wersja podawana przez pokrzywdzonego nie koreluje także z zeznaniami, czy też wcześniej wyjaśnieniami E. C., która np. w toku jednego z przesłuchań wyraźnie kwestionuje kradzież przyczepy samochodowej, przy czym na rozprawie odpowiadając na pytanie Sądu, twierdzi, że tego nie pamięta. Wobec takich rozbieżności, Sąd Okręgowy czyniąc ustalenia faktyczne winien z urzędu przeprowadzić stosowne dowody, a przede wszystkim szczegółowo odnieść się do owych kwestii w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a więc wskazać na owe rozbieżności argumentując, dlaczego przyjął takie a nie inne przedmioty jako przedmiot przestępstwa. W tym miejscu wskazać należy, że Sąd Okręgowy niejako sam pozbawił się dowodów w tym zakresie, albowiem na rozprawie pokrzywdzony mówi o osobach, które mogą częściowo potwierdzić przedstawioną przez niego wersję ostateczną i choć nie wskazuje imiennie świadków to jednak zeznaje, że może te osoby ustalić, np. kierowcę, który otrzymał od oskarżonego skradzioną mu betoniarkę. Okoliczność ustalenia przedmiotów, które zostały skradzione przez oskarżonego i E. C. jest także istotna w świetle samych okoliczności dokonania przestępstwa. Jak wynika bowiem z materiału dowodowego, po opuszczeniu pomieszczeń spółki po zabraniu poszczególnych rzeczy, pomieszczenia zostały bez nadzoru, a zatem – co jasno wynika z zeznań świadków w tym pokrzywdzonego – zaboru niektórych przedmiotów mogły dokonać osoby trzecie bez udziału oskarżonego.

Wątpliwości Sądu odwoławczego budzi także wartość mienia skradzionego na szkodę spółki, a przyjęta przez Sąd orzekający. Jak wynika z uzasadnienia, wartość zabranych rzeczy na szkodę spółki określono w zarzucie na podstawie wyliczeń dokonanych przez likwidatora spółki E. R., przy czym były one czynione na koniec marca 2000r. Sąd orzekający w sprawie H. N. w tym zakresie przyjął wartość maszyn na luty 2000r., albowiem wówczas dokonano przestępstwa. Jednocześnie Sąd wskazał, że nie widział potrzeby przeprowadzania opinii biegłego w tym zakresie z urzędu, a wniosku stron nie było. Jak wynika z uzasadnienia orzeczenia, przyjęcie wartości rynkowej choć jest regułą, nie było w tym czasie konieczne, albowiem brak jest informacji jakoby pokrzywdzona spółka miała zamiar rzeczy sprzedać na wolnym rynku. W ocenie Sądu odwoławczego, przyjęcie tzw. wartości amortyzacyjnej nie jest prawidłowe bez próby ustalenia jej w sposób obiektywny. Wiadomym jest, że nie zawsze wartość amortyzacyjna odzwierciedla faktyczną wartość rzeczy. Amortyzacja to zmniejszanie wartości środka trwałego, w wyniku jego użytkowania lub starzenia się. W kontekście prowadzenia firmy amortyzacja oznacza, że wartość składnika majątku w kosztach firmowych zapisuje się stopniowo, za pomocą odpisów amortyzacyjnych, przy czym, to firma decyduje o okresie amortyzacji, a kwoty odpisów amortyzacyjnych stanowią część kosztów danego podmiotu. Zerowa wartość amortyzacyjna nie oznacza, że dany przedmiot staje się bezwartościowy. Przyjęcie zatem wskazanej metody wydaje się nieprawidłowe, przynajmniej bez próby ustalenia obiektywnej wartości skradzionych maszyn. Wskazać należy, że jedną z naczelnych zasad procesu karnego jest zasada prawdy materialnej i z realizacji tejże zasady nie powinno się zrezygnować w procesie. I choć obowiązujące przepisy kpk kształtują model procesu karnego na zasadzie kontradyktoryjności, to jednak zgodnie z treścią art. 167 kpk – Sąd przeprowadzić dowody może także z urzędu. W sytuacji zatem, gdy oskarżony kwestionuje od początku wartości podane zarzutami aktu oskarżenia, a zebrany materiał dowodowy w tym zakresie nie pozwala na dokonanie jednoznacznych ustaleń, rolą Sądu było poczynienie ustaleń faktycznych opierając się na opinii biegłego, który winien przynajmniej oszacować wartość maszyn stanowiących własność spółki pokrzywdzonej w oparciu o posiadaną dokumentację.

Ustalenie wartości skradzionego mienia jest również istotne z punktu widzenia nałożonego na oskarżonego obowiązku naprawienia szkody.

Dostrzeżone przez Sąd Apelacyjny a zaprezentowane wyżej argumenty, związane, tak z gromadzeniem, jak i oceną dowodów zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, w konsekwencji powodują, że decyzja wyrażona w zaskarżonej części wyroku jawi się jako przedwczesna. Taki jej charakter musiał więc skutkować uchyleniem w kwestionowanej części orzeczenia Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim i przekazaniem sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Orzekania obecnie, co do wszystkich zarzutów apelacji obrońcy byłoby przedwczesne, chociaż niewątpliwie Sąd rozpoznający sprawę winien mieć je na względzie procedując po raz kolejny.

W związku z faktem, że w zakresie czynu kwalifikowanego z art. 270 § 1 kk nie było apelacji stron, Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego z tą zmianą, że wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat.

Procedując w tej sprawie po raz wtóry Sąd Okręgowy obowiązany będzie ponownie przeprowadzić postępowanie dowodowe, przy czym w jego trakcie powinnością Sądu będzie uzyskanie opinii biegłego w zakresie ustalenia wartości skradzionych maszyn. Sąd musi dążyć również do ustalenia przedmiotów skradzionych P. F. przez oskarżonego, a po ich ustaleniu określić ich wartość w oparciu o całokształt materiału dowodowego. Sąd przeprowadzając natomiast dowody osobowe, które nie były kwestionowane przez trony, może skorzystać z możliwości, którą przewiduje przepis art. 442 § 2 kpk, chyba, że wyniki postępowania, mimo wszystko, zrodzą konieczność przeprowadzenia tych dowodów w sposób bezpośredni.

Sąd Okręgowy ponownie rozpoznający sprawę winien także rozpoznać wniosek dowodowy, który pojawił się na rozprawie apelacyjnej (dokument zatytułowany „oświadczenie”), albowiem nie było potrzeby rozstrzygania w tym zakresie przez Sąd odwoławczy w związku z podjętą decyzją o uchyleniu orzeczenia.

W dalszej części procesu orzeczniczego rolą Sądu Okręgowego będzie przeprowadzenie wszechstronnej i wnikliwej oceny zgromadzonych dowodów, a także dokonanie takich ustaleń faktycznych, które będą odzwierciedlały rzeczywisty przebieg czynu zarzucanego oskarżonemu. Ustalając stan faktyczny, a następnie oceniając materiał dowodowy Sąd nie może tracić z pola widzenia zasady wyrażonej w art. 5 § 2 kpk, czyli, że wszystkie niedające usnąć wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść oskarżonego. Natomiast jeśli w przyszłości zajdzie potrzeba sporządzenia uzasadnienia wyroku, Sąd w taki sposób musi opracować ten dokument, aby odpowiadał on standardom, o których mowa w art. 424 § 1 i 2 kpk.