Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 listopada 2012 r.

Sąd Rejonowy w Legnicy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSR Joanna Tabor-Wytrykowska

Protokolant:

sekr. sądowy Magdalena Jagiera

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2012 r. w Legnicy na rozprawie

sprawy z wniosku wnioskodawczyni A. M.

z udziałem uczestnika postępowania Gminy M.

o zasiedzenie

I.  oddala wniosek;

II.  zasądza od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 90,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  nieuiszczone w sprawie koszty sądowe zalicza na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt I Ns 284/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. M. domagała się stwierdzenia na swoją rzecz zasiedzenia nieruchomości gruntowej, tj. działki gruntu nr (...),

o powierzchni 0,4 a, położonej we wsi G..

W uzasadnieniu wniosku podała, iż przedmiotowa działka była uprawiana przez rodzinę wnioskodawczyni od 1945 r. Mieszkańcy wsi nie pamiętają by w obrębie tej działki była kiedykolwiek droga gruntowa. Wnioskodawczyni o tym fakcie dowiedziała się dopiero w kwietniu 2012 r.

Uczestnik postępowania Gmina M. wniósł o oddalenie wniosku. Zarzucił, że działka nr (...) stanowi drogę gminną będącą dojazdem do działek nr (...). Zasiedzenie tej działki uniemożliwiałoby wydanie pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy dla działki (...), stanowiącej własność R. K.. Postępowanie w tej sprawie toczy się przez Urzędem Gminy w M.. Uczestnik podniósł, że działka (...) powstała w wyniku podziału działki nr (...) pod koniec 1988 r. w trakcie przejmowania na Skarb Państwa gospodarstwa należącego do E. K. i A. K.. Stąd musieli oni wiedzieć o istnieniu tej działki. Ponadto uczestnik zakwestionował, iż sporna działka była cały czas użytkowana przez poprzedników wnioskodawczyni. W rezultacie uczestnik twierdził, że nie spełnione zostały przesłanki z art. 172 k.c., tj. brak jest samoistności posiadania działki nr (...), bowiem matka wnioskodawczyni w piśmie z dnia 10 października 1989 r. stwierdziła, że grunty są odłogowane. Według uczestnika wnioskodawczyni nie udowodniła też okresu w jakim miała nieruchomość posiadać.

W toku postępowania zarówno wnioskodawczyni jak i uczestnik postępowania podtrzymali swoje stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Działka nr (...), o powierzchni 0,04 ha, powstała w październiku 1988 r. w wyniku podziału działki nr (...), stanowiącej, od grudnia 1973 r., własność dziadków A. A. i E. małżonków K.. Powyższe miało związek z przekazaniem, w październiku 1988 r., na Skarb Państwa przez A. i E. małżonków K., stanowiącego ich własność gospodarstwa rolnego o powierzchni 6,84 ha, składającego się z działek nr (...) w zamian za emeryturę. Spod przejęcia wyłączono działkę nr (...), o powierzchni 0,28 ha, zabudowaną budynkiem mieszkalnym, oborą, stodołą, szopą i garażem oraz pozostawiono ją na własność przekazujących. Równocześnie pozostawiono im działkę nr (...), o powierzchni 0,30 ha, do dożywotniego użytkowania.

Działka nr (...) została zaprojektowana jako droga dojazdowa do innych działek, z przeznaczeniem przekazania dla Urzędu Gminy w M..

Dowody:

- decyzja Naczelnika Gminy M. z dnia 18.10.1988 r., k. 116,

- postanowienie Naczelnika Gminy w M. z dnia 05.11.1988 r., k. 118,

- opis i mapa według stanu z 1988 r., k. 77,

- pismo Starostwa Powiatowego w L. z dnia 27.09.2012 r., k. 112,

- wykaz zmian gruntowych z 30.09.1988 r., k. 65-66

- akta księgi wieczystej KW nr (...)oraz (...).

W dniu 22 września 1989 r. A. i E. małżonkowie K. zbyli w formie darowizny na rzecz swojej córki M. M. stanowiącą ich własność działkę gruntu nr (...).

Dowód:

- akt notarialny z dnia 22.09.1989 r., Rep. A nr (...) – w aktach księgi wieczystej (...).

W dniu 7 grudnia 1989 r. M. M. nabyła na własność od Skarbu Państwa nieruchomość położoną w G., o powierzchni 1,90 ha, składającą się z działek nr (...).

Dowód:

- decyzja Nr (...)z dnia 24.10.1989 r., k. 148,

- wniosek M. M., k. 78,

- protokół z przeprowadzonej lustracji dnia 16.10.1989 r., k. 79,

- akt notarialny z dnia 07.12.1989 r., Rep. A nr (...)– w aktach księgi wieczystej (...).

W dniu 13 kwietnia 2001 r. wnioskodawczyni A. M. nabyła w formie darowizny od swojej matki M. M. gospodarstwo rolne z zabudowaniami składające się z działek gruntu nr: (...) o łącznej powierzchni 2ha 26 a.

Dowód:

- akt notarialny z dnia 13.04.200 r., Rep. A nr (...)– w aktach księgi wieczystej (...)

Działka gruntu nr (...) znajduje się w nieprzerwanym posiadaniu rodziny wnioskodawczyni A. M. od 1945 r.

Działka była stale zagospodarowana, ogrodzona, uprawiana.

Dowód:

- zeznania świadków Z. B., k. 98, S. P., k. 98, P. M., k. 99, M. M., k. 133, K. S., k. 133, J. G., k. 134, E. G., k. 150,

- zeznania wnioskodawczyni A. M., k. 151.

Działka nr (...) stanowi własność Gminy M. od dnia 3 lutego 2011 r.

Dowód:

- zeznania przedstawiciela uczestnika postępowania Ł. C., k. 152.

Sąd zważył:

Wniosek nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zasiedzenie jest sposobem nabycia własności przez nieuprawnionego posiadacza w wyniku długotrwałego, nieprzerwanego posiadania, tj. sprawowania władztwa nad rzeczą w granicach właściwych dla danego prawa, w imieniu własnym i z wolą czynienia tego dla siebie. Do nabycia własności w drodze zasiedzenia, zgodnie z treścią art. 172 § 1 k.c., niezbędne są zatem dwie przesłanki, a mianowicie - samoistne, nieprzerwane posiadanie i upływ czasu przewidziany w ustawie. Dobra lub zła wiara samoistnego posiadacza nie stanowi przesłanki zasiedzenia, a ma jedynie wpływ na długość okresu, po upływie którego zasiedzenie następuje.

Posiadacz samoistny to taki, który włada faktycznie rzeczą jak właściciel, a więc przyświeca mu jawny dla otoczenia, niedwuznaczny zamiar władania rzeczą dla siebie w granicach właściwych dla danego prawa (własność, użytkowanie wieczyste). Charakteru posiadania samoistnego nie zmienia świadomość posiadacza, że nie jest on właścicielem. O tym bowiem czy posiadanie jest samoistne decyduje okoliczność czy posiadacz posiada rzecz jak właściciel, tj. czy zachowuje się jak właściciel. Przykładowy zakres uprawnień właścicielskich reguluje art. 140 k.c., zgodnie z którym właściciel to ten, który korzysta z rzeczy zgodnie z jej społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy, może nią rozporządzać.

W rozpoznawanej sprawie uczestnik postępowania Gmina M. kwestionował spełnienie przesłanek zasiedzenia, twierdząc, iż wnioskodawczyni nie wykazała odpowiednio długiego czasu posiadania spornej działki o charakterze samoistnym. Uczestnik poddawał też w wątpliwość istnienie dobrej wiary posiadacza.

Na podstawie zgromadzonego w aktach materiału dowodowego w postaci zeznań świadków Z. B., S. P., P. M., M. M., K. S., J. G., E. G. oraz wnioskodawczyni Sąd uznał za udowodnione, że posiadanie działki nr (...) przez wnioskodawczynię i jej poprzedników prawnych miało charakter samoistny.

Na taki charakter posiadania wskazują zeznania świadków, którzy w sposób zgodny i spójny zeznawali o zagospodarowaniu spornej działki poprzez jej stałe uprawianie. Potwierdzają to też zdjęcia zaliczone w poczet materiału dowodowego, które przedstawiają przedmiotową działkę jako część większej całości, ogrodzonej w sposób uniemożliwiający osobom trzecim korzystanie z tej działki.

Sąd nie podzielił stanowiska uczestnika, który dowodził braku samoistności posiadania powołując się na pismo M. M. składane przez nią w Gminie w związku z zamiarem kupna ziemi od Skarbu Państwa (k.78) oraz na protokół z przeprowadzonej lustracji z dnia 16 października 1989 r.(k.79), jak również zeznania świadków T. I., R. I. i R. K..

W ocenie Sądu przywołane dokumenty dotyczą stanu istniejącego na nieruchomości na datę ich sporządzenia, tj. zanim M. M. objęła w posiadanie przedmiotowe grunty. W efekcie nie mogą być miarodajne dla oceny charakteru posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Na podobnej zasadzie Sąd ocenił zeznania świadków zawnioskowanych przez uczestnika postępowania jako nieistotne dla rozstrzygnięcia z uwagi na to, że dotyczyły one okresu (sprzed lat osiemdziesiątych), kiedy to działka (...) nie była podzielona i w całości stanowiła własność małżonków K.. Na marginesie należy też zauważyć, że zeznania te w zakresie w jakim świadkowie utrzymywali, że korzystali z części nieruchomości, będącej obecną działką nr (...), jako sprzeczne z zeznaniami pozostałych świadków przesłuchanych w sprawie, budzą wątpliwość co do ich rzetelności i wiarygodności.

Dla oceny istnienia dalszych przesłanek z art. 172 k.c. istotne znaczenie ma moment objęcia rzeczy w posiadanie prowadzące do zasiedzenia.

W ocenie Sądu nie można zgodzić się z wnioskodawczynią, która w omawianym zakresie powoływała się na fakt, iż sporna działka pozostawała w posiadaniu jej rodziny od 1945 r.

Zdaniem Sądu o rozpoczęciu biegu terminu prowadzącego do zasiedzenia możemy mówić dopiero w momencie objęcia działki przez posiadacza samoistnego nie będącego właścicielem, bowiem zasiedzenie to sposób nabycia własności realizujący się w sytuacji, gdy kto inny jest właścicielem a kto inny posiadaczem.

Zatem do października 1988 r., a więc w czasie gdy sporna działka stanowiła własność małżonków K., nie można mówić o samoistnym posiadaniu poprzedników prawnych wnioskodawczyni prowadzącym do zasiedzenia, bowiem w tym właśnie okresie byli oni właścicielami działki.

Sytuacja zmieniła się dopiero w dniu 10 października 1988 r. na skutek przeniesienia własności zdecydowanej części gospodarstwa rolnego przez małżonków K. na własność Skarbu Państwa w zamian za emeryturę. Wówczas podziałowi uległa stanowiąca dotychczasową własność małżonków K. działka nr (...), co zaowocowało powstaniem m.in. działki nr (...), która stała się własnością państwową. Zatem dopiero z tą datą zachodzi sytuacja, że kto inny jest właścicielem, a kto inny posiadaczem samoistnym działki nr (...). Dlatego w ocenie Sądu dopiero od tej daty możemy mówić o posiadaniu prowadzącym do zasiedzenia.

Jednocześnie nie bez znaczenia jest i to, że w październiku 1988 r. obowiązywał jeszcze przepis art. 177 k.c., który stanowił, że przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej.

Przepis ten, jako wyłączający możliwość zasiedzenia nieruchomości stanowiących własność państwową, został zniesiony z dniem 1 października 1990 r. Oznacza, że dopiero od tego dnia należy liczyć termin zasiedzenia, z tym zastrzeżeniem, że z mocy art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. z 18.08.1990 r., Nr 55, poz. 321) ulega on skróceniu o czas, w którym stan wyłączający zasiedzenie istniał przed wejściem w życie ustawy, lecz nie więcej niż o połowę.

W okolicznościach niniejszej sprawy stan wyłączający zasiedzenie istniał od dnia 10 października 1988 r. do dnia 1 października 1990 r., czyli przez okres 2 lat. Zatem terminy przewidziane w art. 172 k.c., w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 1990 r., na podstawie art. 10 ustawy zmieniającej, podlegają skróceniu o 2 lata, co oznacza, że przy dobrej wierze istnieje możliwość stwierdzenia zasiedzenia po upływie 18 lat, a przy złej wierze – po 28 latach.

Z materiału dowodowego ujawnionego w sprawie wynika, że pierwszymi posiadaczami samoistnymi działki nr (...), po 10 października 1988 r., byli dziadkowie wnioskodawczyni - małżonkowie K., którym na własność pozostawiono działkę nr (...), a do dożywotniego używania działkę nr (...).

Okoliczność tą potwierdziła przede wszystkim świadek M. M., która zeznała, że do momentu darowizny nieruchomości na jej rzecz przez rodziców – małżonków K., to oni byli gospodarzami. Świadek pracowała w gospodarstwie rodziców, ale robiła to za ich wiedzą i zgodą, zatem co najwyżej można byłoby w odniesieniu do bezpośredniej poprzedniczki wnioskodawczyni rozważać posiadanie zależne m.in. działki (...)– z całą pewnością nie samoistne.

Charakter posiadania M. M. zmienił się dopiero we wrześniu i grudniu 1989 r. kiedy to nabyła na własność od rodziców działkę nr (...) oraz od Skarbu Państwa szereg działek, które wcześniej należały do małżonków K.. Wśród nich nie było działki nr (...), co wyraźnie wynika z treści aktu notarialnego oraz dokumentów geodezyjnych obrazujących stan prawny gospodarstwa na dzień sprzedaży.

W ocenie Sądu powyższe należy ocenić w ten sposób, iż pomimo, że pierwszymi posiadaczami samoistnymi działki nr (...) byli małżonkowie K., to jednak z uwagi na treść obowiązującego do dnia 1 października 1990 r. przepisu art. 177 k.c., ich posiadanie nie mogło prowadzić do zasiedzenia. Termin zasiedzenia rozpoczął bieg dopiero z dniem 1 października 1990 r. kiedy to posiadaczem samoistnym działki nr (...) była M. M..

Zatem to ocena stanu świadomości M. M. w dacie objęcia działki nr (...) w posiadanie powinna być miarodajna dla przyjęcia dobrej bądź złej wiary posiadacza, a co za tym idzie wymaganego okresu trwania samoistnego posiadania.

W rozpoznawanej sprawie Sąd przyjął istnienie złej wiary. Złą wiarę możemy bowiem przypisać, gdy posiadacz wie lub wiedzieć powinien, że prawo własności, które wykonuje przysługuje innej osobie. Przeciwieństwem złej wiary jest dobra wiara, którą przyjmuje się, gdy zachodzą okoliczności uzasadniającej błędne przekonanie, że posiadaczowi przysługuje prawo do nieruchomości, które wykonuje.

W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie nie zostały ujawnione żadne okoliczności, które uzasadniałyby błędne przekonanie poprzednika prawnego wnioskodawczyni o tym, że przysługuje mu tytuł prawny w postaci prawa własności działki nr (...).

Okoliczność, iż M. M. nie wiedziała, że w granicach gospodarstwa, które nabyła w 1989 r., znajduje się działka nr (...), stanowiąca własność państwową, nie oznacza, że jest to brak świadomości usprawiedliwiony. W ocenie Sądu M. M. mogła i powinna była mieć taką wiedzę.

Na fakt wyodrębnienia działki nr (...) wskazuje przede wszystkim dokumentacja geodezyjna z roku 1988 i 1989, znajdująca się w aktach księgi wieczystej KW nr (...). Dokumentacja ta w postaci wypisu z rejestru gruntów z 20 października 1989 r. została w szczególności powołana w umowie sprzedaży działek nr (...) z dnia 07 grudnia 1989 r. W § 1 umowy zapisano bowiem, że przedmiotem umowy jest nieruchomość według planu i rejestru pomiarowego sporządzonych przez Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami w Urzędzie Gminy w M. z dnia 20 października 1989 r., numer rej. (...).

W ocenie Sądu wskazanie dokumentów źródłowych daje potencjalne możliwości zaznajomienia się z istniejącym stanem prawnym, a następnie porównanie go ze stanem faktycznym, co powinno doprowadzić poprzednika prawnego wnioskodawczyni do wniosku, iż jej stan posiadania nie polega w całości na prawie. Nie zasługuje na usprawiedliwienie twierdzenie świadka w omawianym zakresie o treści: „Wiem, że na Skarb Państwa były zdawane działki pod lasem, a przy domu nic nie było zdawane, cały czas rodzice gospodarowali na tych działkach przy domu. Nie wiedziałam nigdy, że działka (...) została podzielona, bo cały czas była nasza, nigdy nie stała odłogiem, cały czas była uprawiana. O podziale tej działki dowiedziałam się dopiero w kwietniu tego roku”.

Powyższe zeznania są całkowicie niewiarygodne, jeśli weźmie się pod uwagę, że działka nr (...) została podzielona na 5 działek, z czego cztery, tj. działki o numerach (...) przeszły na własność M. M. bądź to w drodze darowizny od rodziców (działka nr (...)), bądź sprzedaż przez Skarb Państwa (działki nr (...)). O powyższym świadek powinna mieć wiedzę, skoro w październiku 1989 r. ubiegała się o nabycie gruntów z zasobu Państwowego Funduszu Ziemi (pismo M. M. w aktach na k. 78), a następnie otrzymała decyzję pozytywną w przedmiocie wyznaczenia kandydata na nabywcę nieruchomości z dnia 24 października 1989 r. (k.148) i w rezultacie stanęła do właściwego aktu notarialnego.

W tych okolicznościach Sąd uznał, że istnieją wskazania do przyjęcia złej wiary posiadacza w momencie objęcia nieruchomości w posiadanie, co na podstawie art. 172 § 2 k.c., determinuje trzydziestoletni okres posiadania.

Mając powyższe na uwadze, Sąd oddalił wniosek o zasiedzenie działki nr (...), albowiem uznał, że nie upłynął jeszcze konieczny okres posiadania tej działki. W ocenie Sądu okoliczności sprawy uprawniają do przyjęcia, że upłynąłby on nie wcześniej niż 1 października 2018 r.

Powyższe byłoby możliwe dzięki doliczeniu, na zasadzie art. 176 k.c., do czasu posiadania wnioskodawczyni A. M. czasu posiadania jej poprzednika prawnego, tj. M. M. oraz z uwagi na treść art. 10 ustawy zmieniającej z dnia 28 lipca 1990 r.

Z tych względów, należało orzec jak w sentencji.

Sąd nie uwzględnił wniosku dowodowego wnioskodawczyni o oględziny nieruchomości, jak również wniosku uczestnika o zasięgnięcie informacji na okoliczność złożenia przez wnioskodawczynię wniosku o dopłaty na działkę objętą przedmiotem zasiedzenia, uznając, że w sytuacji braku przesłanek z art. 172 k.c. wnioski te niepotrzebnie wydłużałyby postępowanie w sprawie.

O kosztach zastępstwa procesowego poniesionych przez uczestnika postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c.

Natomiast o nieuiszczonych w sprawie kosztach sądowych, z uwagi na sądowe zwolnienie wnioskodawczyni od opłaty sądowej od wniosku, Sąd orzekł na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.