Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Cop

Sędziowie: SSA Jerzy Sałata

SSA Dorota Rostankowska (spr.)

Protokolant: referent-stażysta Patrycja Gałęzowska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku Andrzeja Błażejaka

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2013 r.

sprawy

R. Z.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 10 kwietnia 2013 r., sygn. akt XI Ko 1165/12

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

II.  kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku rozpoznawał sprawę z wniosku R. Z. o zasądzenie od Skarbu Państwa odszkodowania za poniesiona szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku z zarządzeniem poszukiwania go listem gończym w okresie od 17.10.1985r. do 31.10.1986r. oraz wydania postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, tj. z tytułu spowodowania konieczności ukrywania się przez okres roku i 14 dni.

Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2013r. w sprawie XI Ko 1165/12-On oddalił wniosek kosztami postępowania obciążając Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie prawa materialnego – art.8 ust.1 ustawy z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego poprzez niewłaściwe – zdaniem wnioskodawcy – przyjęcie, że za zarządzenie poszukiwania listem gończym w okresie od 17 października 1985r. do 31 października 1986r. oraz wydania postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wobec wnioskodawcy, tj. spowodowania konieczności ukrywania się przez wnioskodawcę przez okres roku i 14 dni nie przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania i wykonywania wymienionych wyżej orzeczeń, podczas gdy wskazywany przepis w ocenie skarżącego nie limituje jego zastosowania wyłącznie do przypadków, w których doszło do pozbawienia wolności poprzez umieszczenie w zakładzie karnym lub areszcie śledczym ale także dotyczy sytuacji, w których osoba represjonowana zmuszona była do ukrywania się przed organami ścigania podejmującymi próby zatrzymania tej osoby i osadzenia w areszcie, przez co nie mogła uczestniczyć w życiu publicznym, społecznym, rodzinnym oraz zawodowym.

Wskazując na powyższe wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia za doznaną krzywdę a także odszkodowania szczegółowo określonego we wniosku oraz kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem I instancji,

2.  rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że w jego ocenie Sąd Okręgowy nie przedstawił przekonującej argumentacji swojego stanowiska, że ukrywanie się przed zatrzymaniem w związku z wydaniem postanowienia o tymczasowym aresztowaniu oraz rozesłanie listów gończych nie stanowi podstawy do zastosowania przepisu art.8 ust.1 ustawy lutowej. Zakwestionował twierdzenie zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, że środki orzekane wobec wnioskodawcy w toku postępowania zakończonego postanowieniem z dnia 10.03.1987r. o jego umorzeniu nie zostały w istocie wykonane. W ocenie wnioskodawcy było wobec niego wykonywane zarządzenie poszukiwania listem gończym. Były również podejmowane działania zmierzające do wykonania względem niego postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania. Wykonanie zarządzenia o poszukiwaniu listem gończym oraz groźba wykonania postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania w znaczny sposób wpłynęło na jego życie. Zdaniem wnioskodawcy jego wniosek odpowiada celom ustawy lutowej, jakim jest m.in. wynagrodzenie przez Skarb Państwa krzywd będących następstwem represji ze strony ówczesnego Państwa Polskiego. Wnioskodawca stoi na stanowisku, że sformułowanie „wykonanie orzeczenia” zawarte w art.8 ust.1 ustawy lutowej należy interpretować w sposób szeroki, tak aby zapewnić naprawienie szkody i zadośćuczynić za krzywdy wyrządzone nie tylko odbyciem kary pozbawienia wolności, zastosowaniem tymczasowego aresztowania, czy wykonaniem decyzji o internowaniu. Zawężająca interpretacja tej normy zaprezentowana przez Sąd I instancji nie ma oparcia ani w wynikach wykładni językowej ani ratio legis ustawy lutowej. W ocenie wnioskodawcy w najnowszym orzecznictwie sądów apelacyjnych coraz wyraźniej akcentowany jest pogląd, iż intencją ustawodawcy uchwalającego ustawę lutową było jak najszersze zrekompensowanie szkód i krzywd osobom, które z patriotycznych pobudek podjęły działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i spotkały je za to represje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna w stopniu oczywistym i jako taka nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd II instancji nie podziela poglądu skarżącego, że Sąd Okręgowy niewłaściwie zinterpretował przepis art.8 ust.1 ustawy lutowej. Ani literalna treść tego przepisu ani orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego nie przemawiają za trafnością interpretacji dokonanej przez skarżącego. Apelujący gołosłownie powołuje się na orzecznictwo sądów apelacyjnych mających rzekomo potwierdzać dokonaną przez niego interpretację przepisu art.8 ust.1 ustawy lutowej kwestionując stanowisko Sądu Okręgowego zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Sąd I instancji powołał liczne judykaty potwierdzające słuszność swojego poglądu, podczas gdy skarżący nie wskazał na żaden, który potwierdzałby jest stanowisko.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje na to, że wobec wnioskodawcy wydano postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania i rozesłano za nim listy gończe. Poza sporem pozostaje również, że w związku z wydaniem wskazanych wyżej orzeczeń wnioskodawca nie został pozbawiony wolności. Sąd Apelacyjny w pełni podziela stanowisko Sądu I instancji, że „ustawa lutowa” w brzmieniu aktualnie obowiązującym nie daje podstaw do rekompensaty finansowej za wszystkie szkody i krzywdy wyrządzone i doznane przez obywateli naszego kraju w latach w niej wskazanych. Katalog tych podstaw jest ściśle określony i – wbrew twierdzeniom apelującego - nie podlega wykładni rozszerzającej. Stąd też samo wydanie wobec wnioskodawcy postanowienia o tymczasowym aresztowaniu oraz rozesłanie za nim listów gończych nawet jeżeli organa ścigania wykonywały czynności zmierzające do wykonania tych orzeczeń i pozbawienia wolności wnioskodawcy nie stanowią podstawy do ubiegania się o odszkodowanie i zadośćuczynienie, skoro czynności te okazały się bezskuteczne i nie doszło do pozbawienia wolności wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny w pełni podziela wskazane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia stanowiska sądów powszechnych i Sądu Najwyższego wskazujące na słuszność wykładni dokonanej przez Sąd Okręgowy w powyższej sprawie. Sąd odwoławczy w pełni podziela stanowisko Sądu Okręgowego, że ukrywanie się w obawie przed aresztowaniem nie stanowi podstawy do uznania roszczenia w oparciu o przepis art.8 ust.1 „ustawy lutowej”. Wbrew twierdzeniom skarżącego pogląd przeciwny byłby sprzeczny nie tylko ze wskazanym wyżej stanowiskiem reprezentowanym w orzecznictwie ale wprost z literalnym brzmieniem przepisu art.8 ust.1 in fine „ustawy lutowej”, który jest jednoznaczny w swej treści. Stanowi on o wykonaniu orzeczenia, nie zaś o usiłowaniu jego wykonania. Podkreślenia jeszcze raz wymaga, że podstawą roszczenia może być jedynie orzeczenie skutkujące pozbawieniem wolności, w przedmiotowej sprawie to postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania, które nie zostało jednak wykonane a zatem brak jest podstaw do dochodzenia z jego tytułu roszczeń w oparciu o „ustawę lutową”. Rozesłanie listów gończych w świetle tej ustawy w ogóle nie stanowi podstawy do dochodzenia tych roszczeń. A zatem skoro stosując wykładnię językową wskazanego przepisu nie sposób – w ocenie Sądu Apelacyjnego - dojść do rozbieżnych wniosków, brak jest podstaw do stosowania innych wykładni celem ustalenia podstaw roszczeń odszkodowawczych związanych z kwestią będącą przedmiotem niniejszego postępowania. Za tym, że ustawodawca w „ustawie lutowej” przewidział rekompensatę finansową jedynie za pozbawienie wolności lub śmierć represjonowanego przemawia treść przepisu art.11 ust.1 tejże ustawy, który również mówi jedynie o pozbawieniu wolności (zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu) osoby represjonowanej jako podstawie roszczeń. Zakładając zatem wewnętrzną spójność aktów prawnych tworzonych przez racjonalnego ustawodawcę nie sposób podzielić poglądów skarżącego zaprezentowanych w wywiedzionym środku odwoławczym co do zasadności oparcia roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie o zarządzenie o rozesłaniu listów gończych i postanowienie o tymczasowym aresztowaniu w sytuacji, gdy nie doszło do pozbawienia wolności.

Aprobaty Sądu Apelacyjnego nie zyskał również wniosek o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy od Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje. Orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące art.13 „ustawy lutowej” jest konsekwentne co do tego, że koszty ustanowienia pełnomocnika z wyboru nie należą do kosztów postępowania w rozumieniu art.13 „ustawy lutowej”, które ponosi Skarb Państwa (patrz: wyrok z dnia 21.05.2008r w sprawie WA 20/08, OSNwSK 2008/1/1150; uchwała z dnia 21.11.1991r. w sprawie I KZP 30/91, OSNKW 1992/3-4/23). Sądy powszechne dopuszczają możliwość poniesienia przez Skarb Państwa kosztów ustanowienia pełnomocnika z wyboru ale jedynie w sytuacji, gdy wniosek okaże się choćby częściowo zasadny (patrz: wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29.05.2008r. w sprawie II AKa 78/08, OSAB 2008/2-3/46; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17.03.2010r. w sprawie II AKz 85/10, KZS 2010/6/87). Z uwagi zatem na treść zarówno orzeczenia Sądu I instancji oddalającego wniosek, jak i sądu odwoławczego utrzymującego w mocy to orzeczenie brak jest podstaw do ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów związanych z ustanowieniem przez wnioskodawcę pełnomocnika z wyboru zarówno przed Sądem Okręgowym jak i przed Sądem Apelacyjnym.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie uznając apelację za oczywiście bezzasadną.

Na mocy przepisu art.554 § 2 kpk Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach postępowania, którymi obciążył Skarb Państwa za wyjątkiem kosztów związanych z ustanowieniem pełnomocnika z wyboru.