Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wrocław, dnia 14-11-2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Piotr Jarmundowicz

Protokolant: Błażej Łój

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14-11-2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa J. B.

przeciwko H. K.

o ustalenie

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego;

III.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu na rzecz adwokata M. E. kwotę 7.200zł powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną z urzędu powodowi.

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym do tutejszego Sądu w dniu 20.12.2011 r. (sprecyzowanym w piśmie z dnia 21.03.2011 r.) powód J. B.domagał się nakazania pozwanemu H. K.złożenia oświadczenia woli, którego treścią miało być powrotne przeniesienie na powoda własności nieruchomości położonej we W.przy ul. (...)we W., stanowiącej samodzielny lokal mieszkalny. W uzasadnieniu powód wskazał, że umową darowizny i ustanowienia służebności mieszkania sporządzoną w formie aktu notarialnego w dniu 26.02.2009 r. przeniósł na pozwanego, jako swojego pasierba, własność opisanej wyżej nieruchomości. W umowie zawarto także zapis, że w związku z przeniesieniem własności nieruchomości, pozwany ustanowił na rzecz powoda na przedmiotowej nieruchomości nieodpłatną i dożywotnią służebność mieszkania polegająca na prawie korzystania z całej nieruchomości. Zdaniem powoda, obdarowany zobowiązał się także do nieodpłatnej i dożywotniej opieki nad darczyńcą. Dodał, że w związku z licznymi schorzeniami natury okulistycznej, laryngologicznej i neurologicznej udzielił pozwanemu pełnomocnictwa do posiadanego rachunku bankowego prowadzonego przez M., po to aby mógł w zastępstwie powoda dokonywać stałych opłat związanych z utrzymaniem mieszkania. Powód wskazał, że od 2002 roku był osobą o ograniczonej możliwości poruszenia się z szybko postępującym niedowidzeniem i niedosłuchem przez co został zakwalifikowany do pierwszej grupy inwalidzkiej. Powód opisał dalej, że pozwany, bez jego wiedzy i zgody, samowolnie dokonywał wypłat i przelewów z rachunku bankowego w łącznej kwocie 80 000 zł. Z powodu takich działań pozwanego, znajduje się w chronicznym stresie, co doprowadziło także do wystąpienia zaburzeń depresyjnych i konieczności zastosowania leczenia. Zdaniem powoda, działania pozwanego uzasadniały podejrzenie popełnienia przez niego przestępstwa na jego szkodę. O działaniach pozwanego powód dowiedział się w listopadzie 2011 r. i niezwłocznie dokonał odwołania pełnomocnictwa do korzystania z rachunku a następnie odwołał darowiznę. Wtedy też pozwany odmówił powodowi udzielenia dalszej opieki pozostawiając go w bardzo trudnej sytuacji życiowej. Pozwany nękał powoda psychicznie poprzez głuche telefony i niezapowiedziane odwiedziny. Często też wszczynał awantury nakazując, żeby się wyprowadził do domu starców. Zdaniem powoda, działanie pozwanego wypełniają przesłanki rażącej niewdzięczności jako podstawę do odwołania darowizny. Pozwany nadto, podczas nieobecności powoda w mieszkaniu, zabrał szereg wartościowych rzeczy, w tym biżuterię, zbiory monet i cenne książki. W październiku 2011 r. przedłożył także do Zarządu Cmentarzy (...)we W.jako autentyczny, dokument z podrobionym podpisem powoda. Na koniec powód wskazał, że brak wcześniejszego złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny zostaje konwalidowany przez wywiedzenie powództwa o nakazanie złożenia przez obdarowanego oświadczenia woli o zwrotnym przeniesieniu przedmiotu darowizny wobec rażącej niewdzięczności obdarowanego powoda.

W odpowiedzi na pozew wniesionej w dniu 01.06.2012 r. powód H. K.domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że lokal mieszkalny przy ul. (...)we W.powód wraz z żoną nabyli w 1977 roku. Na poczet zapłaty ceny tej nieruchomości zaliczono wartość mienia pozostawionego przez Z. B.poza granicami Polski. Pozwany wskazał, że wychowywał się w tym mieszkaniu od najmłodszych lat życia oraz że respektuje ustanowioną w akcie notarialnym dożywotnią służebność mieszkania podkreślając, że nigdy nie namawiał powoda do opuszczenia lokalu. Pozwany zaprzeczył dalej, aby przywłaszczył z rachunku powoda kwotę 80 000 zł. Wyjaśnił, że od wielu lat roztaczał na powodem i swoją matką opiekę. Pozwany pomagał także zarządzać powodowi rachunkiem bankowym, na który wpływały należności z tytułu renty. Uiszczał także opłaty związane z eksploatacją mieszkania oraz zrządzał środkami zgromadzonymi na rachunku – począwszy od 2000 roku pozwany we współpracy z J. B.lokował środki pieniężne na różnego rodzaju instrumenty finansowe. Ponadto strony uzgodniły, że pozwany będzie uiszczał z tego konta różnego rodzaju opłaty na rzecz powoda i Z. B.a także wypłacał określone kwoty i przekazywał je powodowi w gotówce. Ze środków zgromadzonych na rachunku pozwany uiszczał opłaty związane z zakupem leków, sprzętu medycznego, środków higieny a także płacił wynagrodzenia specjalistów oraz wynajmowanych opiekunek. Co miesiąc pozwany przedstawiał powodowi wydruki z historii obrotów na rachunku bankowym, których to prawidłowości nigdy nie została zakwestionowana. Pozwany dodał, że bardzo dużą część środków zgromadzonych na rachunku powoda przeznaczył na koszty leczenia Z. B.ponieważ w latach 2008 - 2011 bardzo ciężko chorowała i była wielokrotnie hospitalizowana. Zachodziła wtedy konieczność zakupu m.in. wózka inwalidzkiego, podnośnika do wanny, aparatu słuchowego oraz opłacenia szeregu specjalistów. Pozwany, w związku ze stanem zdrowia powoda, zabiegał o wynajęcie opiekunki oraz starał się o zapisanie powoda do dziennego domu pomocy społecznej. Ostatecznie powód nie wyraził jednak na to zgody ponieważ nie chciał ponosić kosztów finansowych. Pozwany wskazał, że powód wiedział w jaki sposób dysponowane są środki pieniężne i nie dopatrywał się w tym żadnych nieprawidłowości. Skoro powód korzystał ze środków zgromadzonych na rachunku za pośrednictwem pozwanego, nie może być mowy o przewłaszczeniu środków pieniężnych. Pozwany wyjaśnił też, że tytułowanie dokonywanych przelewów jako „becikowe” miało związek z ustaleniem stron, zgodnie z którym pozwany miał wypłacać co miesiąc pewną kwotę z rachunku i przekazywać ją w formie gotówkowej powodowi. Pozwany kategorycznie zaprzeczył, aby w listopadzie 2011 r. odmówił udzielenia powodowi opieki. Wyjaśnił w tej kwestii, że powód wymagał nieustannej atencji i kilka razy dziennie wzywał pozwanego do mieszkania przy ul. (...). Żądał także, żeby pozwany pozostawił swoją rodzinę i przeprowadził się do niego w celu roztaczania stałej opieki. Zdaniem pozwanego, postawa powoda była skrajnie roszczeniowa a jego żądania wygórowane. Pozwany wskazał, że nigdy nie odmówił świadczenia pomocy powodowi, a jedynie, będąc świadomym własnych ograniczeń, zaproponował wynajęcie stałej opieki. Powód nie chciał jednak wyrazić na to zgody nie chcąc łożyć na ten cel. Powód nie chciał także korzystać z zaproponowanych przez pozwanego usług dziennego domu pomocy społecznej. Pozwany zaprzeczył na koniec, że nakazał powodowi opuszczenie mieszkania oraz że nękał go psychicznie. Nie było także prawdziwe twierdzenie powoda, że zabrał z mieszkania jakiekolwiek mienie. Wskazał także, że to powód jest osoba konfliktową, o czym świadczy m.in. wydany przeciwko niemu wyrok karny za zniszczenie mienia pozwanego. Niezrozumiała dla pozwanego była także argumentacja związana z podrobieniem pisma adresowanego do Zarządu Cmentarzy (...). Pozwany twierdził bowiem, że pismo to zostało złożone w związku ze śmiercią jego matki i przeznaczeniem miejsca, którego dysponentem był J. B., na pochówek jego żony. W żadnym razie nie można zatem ocenić tego jako działania zmierzające do pokrzywdzenia powoda.

W złożonych na dalszym etapie postępowania pismach procesowych, strony, polemizując z przytoczoną argumentacją, podtrzymały stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód J. B.oraz jego żona Z. B.w dniu 15.03.1977 roku nabyli lokal mieszkalny położony przy ul. (...)we W.. Na poczet ceny sprzedaży i przyszłych opłat z tytułu użytkowania wieczystego zaliczono im wartość mienia ruchomego pozostawionego poza granicami Polski, którego właścicielką była Z. B..

Pozwany H. K. jest synem Z. B..

Dowód:

- akt notarialny – k. 104 - 105,

- decyzja Naczelnika Dzielnicy W. – k. 106 - 107,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

W dniu 12.09.2003 roku J. B.ustanowił pozwanego H. K.pełnomocnikiem do dysponowania rachunkami bankowymi prowadzonymi przez (...), na które wpływały należności tytułu świadczenia rentowego powoda. Na podstawie ustnych ustaleń H. K.lokował część zgromadzonych tam środków na instrumenty finansowe (lokaty, ubezpieczenia na życie) oferowane przez bank. Co miesiąc pozwany przedstawiał powodowi wyciągi z rachunków bankowych. J. B.nigdy nie zgłaszał zastrzeżeń do sposobu inwestowania jego środków. H. K.dokonywał także ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym powoda, comiesięcznych opłat związanych z utrzymaniem mieszkania przy ul. (...).

J. B.wraz z Z. B.bieżące potrzeby realizowali ze środków, jakie otrzymywali w gotówce ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Najczęściej należności te przynosił do ich mieszkania pracownik poczty i były one odbierane przez powoda.

Dowód:

- zaświadczenie z dnia 04.09.2012 r. – k. 315,

- potwierdzenie umowy otwarcia rachunku konta oszczędnościowego wraz z potwierdzeniami realizacji przelewów i historia operacji na rachunku – k. 108 – 117,

- zeznania świadka M. L. – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 38:34 – 01:06:37,

- zeznania świadka M. S. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:06:38 – 01:23:46,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

Z. B. od dłuższego czasu cierpiała na choroby układu krążenia, układu pokarmowego oraz układu oddechowego. W 2008 roku jej stan zdrowia się pogorszył. Pozwany opiekował się matką i organizował wizyty u lekarzy. Pozwany H. K. w miarę potrzeb organizował także opiekę medyczną powodowi w zakresie schorzeń urologicznych, laryngologicznych i neurologicznych a także chorób oczu. Pozwany zawoził powoda na prywatne wizyty lekarskie i towarzyszył mu podczas badań.

Koszty wizyt lekarskich i koszty zakupów leków pokrywane były ze środków zgromadzonych na rachunku bankowych powoda, do dysponowania którymi upoważniony był pozwany a także z jego środków prywatnych.

Dowód:

- dokumentacja medyczna – k. 118 - 133,

- dokumentacja medyczna – k. 41 - 48, 220 - 224, 227, 230 - 231, 305,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

W dniu 26.02.2009 r. w drodze umowy darowizny sporządzonej w formie aktu notarialnego przez notariuszem A. K. (1), powód J. B., działający w imieniu własnym oraz swojej żony Z. B.(na podstawie pełnomocnictwa notarialnego udzielnego w tym samym dniu), darował pozwanemu H. K.nieruchomość – lokal mieszkalny położony przy ul. (...)we W.o powierzchni 61,66 m ², dla którego Sąd Rejonowy (...) prowadzi księgę wieczystą nr (...). W § 4 strony oświadczyły, że wartość nieruchomości wynosi 210 000 zł. W § 6 natomiast pozwany oświadczył, że ustanawia na lokalu na rzecz swojej matki Z. B.oraz ojczyma – powoda, nieodpłatna dożywotnią służebność mieszkania, polegająca na prawie korzystania przez uprawnionych z całego lokalu mieszkalnego, na co powód w mieniu własnym i żony wyraził zgodę.

Dowód:

- umowa darowizny z dnia 26.02.2009 r. – k. 3 - 4, 36 - 37,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania świadka A. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 04:30 – 39:35,

- zeznania świadka D. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 40:09 – 01:27:10,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

Stan zdrowia Z. B.znacznie się pogorszył i wielokrotnie zachodziła konieczność hospitalizacji. Z uwagi na zaburzenia psychiczne oraz postępujący proces otępienny zdarzało się, że miała halucynacje. H. K.dbał o terminowe wizyty lekarzy oraz organizował opiekunki, ponieważ nie była w stanie zadbać o proste czynności dnia codziennego. Opiekunki przychodziły najczęściej dwa razy dziennie i wykonywały czynności w ramach opieki i pielęgnacji. Ich zadaniem było umycie chorej, przygotowanie posiłku i nakarmienie jej, podanie leków a także sprzątnie mieszkania. Czasem wykonywały proste czynności z zakresu opieki medycznej tj. zmierzenie ciśnienia czy też poziomu cukru we krwi. Pozwany polecał im także odwiedziny chorej w szpitalu oraz sprawowanie tam dodatkowej opieki i pielęgnacji, np. karmienie oraz wykonanie czynności związanych z higieną. Opiekunki na polecenie H. K.zajmowały się także powodem J. B.przygotowując mu posiłki i dbając o przyjmowanie leków. Wynagrodzenie za sprawowanie opieki pozwany opłacał ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym powoda. W tym czasie pozwany zakupił także szereg leków, środków medycznych oraz sprzętów rehabilitacyjnych (m.in. podnośnik do wanny, łóżko ortopedyczne i wózek inwalidzki). Zakupił także dla powoda telefon komórkowy. Koszty te również zostały poniesione ze środków na rachunku bankowym powoda.

Pozwany przyjeżdżał do mieszkania codziennie przywożąc potrzebne produkty spożywcze, z których opiekunki przygotowywały posiłki. Koszty zakupu pokrywał ze środków zgromadzonych na rachunku bankowym powoda oraz częściowo ze środków własnych.

Ponieważ świadczenie emerytalne Z. B. przestało w pewnym monecie wystarczać na pokrycie potrzeb jej i powoda, strony umówiły się także, że pozwany będzie przekazywał powodowi, ze środków zgromadzonych na jego rachunku bankowym dodatkową gotówkę. Ponieważ w tym czasie w mediach dyskutowano nad nowowprowadzoną ustawą „becikową”, strony żartobliwie nazwały to „becikowe”.

Powód w tym czasie zaprzyjaźnił się także z ekspedientką z pobliskiego sklepu (...), która czasem pomagała mu robić zakupy oraz przynosić je do jego mieszkania.

Pozwany H. K. w okresie od 2009 roku do listopada 2011 roku przelewał na swoje konto środki pieniężne. Kwoty te dotyczyły części kosztów, jakie pozwany ponosił płacąc ze swoich środków za (...) oraz powoda, zakup leków, sprzętu medycznego, produktów spożywczych, wynagrodzenia opiekunek oraz gotówki wręczanej powodowi w związku z „becikowym”.

Dowód:

- wyciągi z rachunku bankowego powoda – k. 50 - 77,

- kopie rachunków – k. 134 - 141,

- wykaz zakupionych leków – k. 142 - 147,

- faktury VAT – k. 148 - 150,

- zaświadczenie – k. 152 – 153,

- umowa wypożyczenia sprzętu medycznego – k. 154,

- zeznania świadka A. C. – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 13:40 – 21:21.

- zeznania świadka K. S. – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 21:22 – 31:29,

- zeznania świadka E. G. – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 31:30 – 38:33,

- zeznania świadka M. L. – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 38:34 – 01:06:37,

- zeznania świadka M. S. (2) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:06:38 – 01:23:46,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania świadka G. P. – e protokół z dnia 14.03.2013 r. 01:50 – 10:40,

- zeznania świadka A. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 04:30 – 39:35,

- zeznania świadka D. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 40:09 – 01:27:10,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

W lipcu 2010r. H. K.zaproponował powodowi możliwość skorzystania z usług (...) (...). W zakresie działalności ośrodka była także możliwość sprawowania opieki nad Z. B.. Powód zgodził się po tym, jak pozwany zawiózł go do dwóch ośrodków i wyjaśnił na czym polega działalność tych instytucji. Opieka została przyznana powodowi i Z. B.w okresie od 15.11.2010 r. do 28.01.2011 r. W dniu 29.10.2010 r. powód zrezygnował jednak z uczęszczania do ośrodka z powodu trudności z dojazdami oraz konieczności uiszczenia opłat.

Dowód:

- wniosek o przyjęcie do (...) k. 115,

- potwierdzenie przelewu – k. 151,

- zeznania świadka M. S. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:06:38 – 01:23:46,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

Z. B.zmarła w szpitalu w dniu 24.10.2011 r. W dniu 26.10.2011. pozwany, załatwiając formalności związane z pogrzebem matki, podpisał się imieniem i nazwiskiem powoda pod wnioskiem do Zarządu Cmentarzy (...)o udostępnienie miejsca w grobie nr (...). Powód początkowo wyraził na to zgodę.

Dowód:

- dokumentacja medyczna – k. 118 - 133,

- wniosek z dnia 26.10.2011r. – k. 38 – 39,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania świadka A. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 04:30 – 39:35,

- zeznania świadka D. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 40:09 – 01:27:10,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

- zeznania świadka M. S. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:06:38 – 01:23:46,

W dniu 03.11.2011 r. powód odwołał udzielone pozwanemu pełnomocnictwo do rachunku bankowego prowadzonego przez (...) dopatrując się nieprawidłowości w jego prowadzeniu.

W połowie listopada 2011 r. H. K.wraz z powodem mieli udać się na zlecone kilka dni wcześniej specjalistyczne badanie (...) do szpitala przy ul. (...)we W.. Strony umówiły się, że tego dnia powód przyjedzie po powoda i razem pojada do szpitala. Ponieważ w godzinach popołudniowych panował bardzo duży ruch samochodowy, pozwany nie mógł dotrzeć na czas na ul. (...). Próbował się wtedy skontaktować z powodem, lecz nikt nie odbierał telefonu. Wtedy J. B., zadzwonił do żony pozwanego i w ostrych i obraźliwych słowach krzyczał, że od tego momentu nie chce znać pozwanego i jego rodziny. Pozwanemu udało się po pewnym czasie dodzwonić do J. B.. Próbował wyjaśnić przyczyny spóźnienia oraz zaproponować wynajęcie taksówki. J. B.nie zgodził się jednak krzycząc, że nie chce widzieć pozwanego.

Dowód:

- odwołanie pełnomocnictwa – k. 49,

- zeznania świadka M. S. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:06:38 – 01:23:46,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania świadka A. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 04:30 – 39:35,

- zeznania świadka D. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 40:09 – 01:27:10,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

W dniu 06.12.2011 r. H. K., za namową żony, udał się do J. B.w celu wyjaśnienia sprawy i zażegania konfliktu. Pozwany chciał także zaprosić powoda na święta. Doszło wtedy do kłótni ponieważ J. B.zarzucał pozwanemu, że ten chce go „sprzedać razem z mieszkaniem”. H. K.wyszedł później do sklepu. Wtedy to J. B.wybiegł na ulicę i poprzez uderzanie metalowym młotkiem zniszczył karoserię, lampy i szyby samochodu H. K.powodując straty o łącznej wartości 21 401,52 zł.

W toku toczącego się postępowania karnego H. K.początkowo występował w roli oskarżyciela posiłkowego. Później H. K.odstąpił od oskarżenia. W sporządzonej w dniu 10.03.2012 r. opinii sądowo – psychiatrycznej lekarze psychiatrzy stwierdzili, ograniczone zaburzenia osobowości oraz zespół otępienny, które przejawiały się zmienioną strefą emocjonalna, niskim krytycyzmem, działaniami bez zważania na konsekwencje, zaburzeniami zborności myślenia, obniżeniem sprawności intelektualnej, pamięci i uwagi. Według biegłych J. B.prezentował niską kontrolę intelektualną nad emocjami i zachowaniem a w czasie czynu miał ograniczoną w stopniu znacznym zdolność rozumienia znaczenia czynów i pokierowania swoim postępowaniem. Wyrokiem z dnia 20.03.2012 r. postępowanie karne wobec J. B.zostało warunkowo umorzone na okres próby jednego roku.

Dowód:

- dokumenty w aktach sprawy Sądu Rejonowego (...)II K (...), w tym opinia biegłych z zakresu psychiatrii – k. 79 - 81, wyrok z dnia 20.03.2012 r. – k. 94 - 95, uzasadnienie – k. 105 - 111,

- wyrok z dnia 20.03.2012 r. – k. 159 - 160,

- zeznania świadka D. K. (1) – e protokół z dnia 13.12.2012 r. 01:23:47 – 01:52:05,

- zeznania świadka A. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 04:30 – 39:35,

- zeznania świadka D. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 40:09 – 01:27:10,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

- zeznania pozwanego H. K. – e protokół z dnia 12.09.2013 r. 01:48 – 52:26,

W dniu 10.02.2012 r. lek. med. L. K. – specjalista medycyny rodzinnej, wydała zaświadczenie, w którym opisała, że rozpoznała u powoda zaburzenia depresyjne oraz że powód stosuje leki antydepresyjne.

Dowód:

- zaświadczenie z dnia 10.02.2012 r. – k. 40,

Obecnie opiekę nad powodem sprawuje D. K. (2). Odwiedza go ona co drugi dzień, dba o przygotowanie posiłków, sprząta oraz organizuje wizyty w przychodniach zdrowia.

Dowód:

- zeznania świadka D. K. (2) – e protokół z dnia 06.09.2012 r. 40:09 – 01:27:10,

- zeznania powoda J. B.– e protokół z dnia 03.06.2013 r. 03:19 – 43:04,

Pozwany H. K. pobiera świadczenie emerytalne. Cierpi na szereg poważnych schorzeń kręgosłupa i stawu biodrowego. Od 10.09.2007 r. posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Dowód:

- zaświadczenie z dnia 02.04.2012 r. – k. 156,

- orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k. 157,

- zaświadczenie o stanie zdrowia – k. 158.

Opisany wyżej stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dołączonych przez strony dowodów z dokumentów, w szczególności z umowy darowizny z dnia 26.02.2009r. i wypisu aktu notarialnego z dnia 15.03.1977 r. na okoliczność nabycia przez powoda i matkę pozwanego lokalu mieszkalnego przy ul. (...)we W.a także ustanowienia darowizny na rzecz pozwanego oraz dożywotniej służebności ww. mieszkania na rzecz powoda. Wyciągi z rachunków bankowych, kopie umów o prowadzenie rachunków bankowych oraz umów ubezpieczenia na życie a także zaświadczenie z dnia 04.12.2012 r. potwierdziły udzielenie przez powoda pełnomocnictwa dla pozwanego do rachunku bankowego oraz sposób dysponowania środkami na nim zgromadzonymi. Dokumentacja medyczna Z. B.oraz J. B., rachunki i faktury VAT, wykaz leków i zaświadczenia stanowiły dowód na okoliczność stanu ich zdrowia i podejmowanych przez pozwanego działań w ramach sprawowania opieki nad matką oraz powodem. Wyrok Sądu Rejonowego (...)z dnia 20.03.2012 r. oraz akta tegoż sądu o sygn. II K (...)stanowiły m.in. o okolicznościach popełniania przez powoda przestępstwa z art. 288 § 1 k.k. a także zdolności rozpoznania znaczenia czynu przez powoda oraz zdolności kierowania swoim postępowaniem.

W ustaleniu stanu faktycznego istotne były także zeznania świadków A. C., K. S., E. G., M. L., M. S. (1), G. P., D. K. (1). Świadkowie sprawowali opiekę nad powodem i Z. B. i w podobny sposób zeznawali o osobie odpowiedzialnej za jej organizację o odpłatności i zakresie obowiązków. Ich zeznania potwierdzały się wzajemnie i uzupełniały stąd też Sąd dał im wiarę w całości. Zeznania A. K. (2) Sąd uwzględnił tylko w niewielkim zakresie ponieważ okoliczności przez nią wskazywane nie zostały potwierdzone w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego, w szczególności w zeznaniach opisanych wyżej świadków. Podkreślenia wymaga okoliczność, że zeznania A. K. (2) były tylko odzwierciedleniem relacji zdarzeń opisywanych jej przez powoda. Jego cechy psychiczne oraz emocjonalne nastawienie do pozwanego mogły natomiast powodować zniekształcenie nie tylko chronologii zdarzeń ale także jego relacji z pozwanym i jego rodziną i faktycznie podejmowanych przez pozwanego działań. Zeznania D. K. (2) Sąd również uwzględnił tylko w tym zakresie w jakim potwierdzone zostały w przeprowadzonym postępowaniu dowodowym. Sąd dał jej wiarę, kiedy zeznawała, że sprawuje obecnie odpłatną opiekę nad powodem. Sąd nie dał jej jednak wiary, kiedy opisywała podejmowane przez pozwanego działania. Podobnie jak A. K. (2), D. K. (2) znała tylko wersję powoda, która to, z uwagi na opisane wyżej powody, powodowała wiele wątpliwości. Odnosząc się do zeznań powoda, Sąd dał mu wiarę tylko w zakresie, w jakim potwierdzone zostały w zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Jego stan psycho - fizyczny powodował, że zeznania były wzajemnie sprzeczne, powód wielu ważnych dla sprawy okoliczności nie pamiętał i mylił chronologie zdarzeń. Z kolei jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania pozwanego H. K., który w chronologicznie i szczegółowo opisał sposób sprawowania opieki nad powodem i Z. B. a także ustalenia stron i powody konfliktu z powodem.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii albowiem pozwany w zakreślonym w zobowiązaniu z dnia 12 września 2013 r. terminie nie uiścił należnej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego sądowego (art. 130 ⁴ § 5 k.p.c.).

Sąd oddalił wniosek pełnomocnika powoda o zwrócenie się do Zarządu Zasobu Komunalnego we W. o nadesłanie wniosku złożonego przez pozwanego albowiem okoliczności złożenia pisma zostały wyjaśnione przez pozwanego. Ponadto wnioskowane pismo nie miało istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo, jako nieuzasadnione, nie zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę materialną roszczenia powoda J. B.stanowił przepis art. 64 k.c. zgodnie z którym prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie. Przepis powołanego wyżej artykułu nie jest samoistną podstawą dla kreowania obowiązku złożenia oznaczonego oświadczenia woli. Stanowi on jedynie podstawę prawną do przymusowej realizacji obowiązku, który wynika z innego źródła Obowiązek złożenia oznaczonego oświadczenia woli może wynikać z czynności prawnej, z ustawy albo z aktu administracyjnego.

W przedmiotowej sprawie powód nie złożył wprawdzie oświadczenia woli o odwołaniu darowizny, jednak brak wcześniejszego złożenia oświadczenia woli o odwołaniu darowizny został konwalidowany poprzez wywiedzenie przez niego powództwa o nakazania złożenia przez obdarowanego oświadczenia woli o zwrotnym przeniesieniu przedmiotu darowizny wobec jego rażącej niewdzięczności. (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego dnia 07.01.1967 r. III CZP 32/66)

Sytuację tą reguluje z kolei art. 898 k.c. który stanowi, że darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności. Zgodnie z § 2 tego przepisu zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Ponieważ oświadczenie woli o odwołaniu darowizny odnosi jedynie skutek obligacyjny i stwarza po stronie obdarowanego obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny to dla wymuszenia realizacji skutku rzeczowego darczyńca powinien wystąpić z powództwem o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności nieruchomości z powrotem na darczyńcę, co wynika z zawartego w art. 898 § 2 k.c. odesłania do bezpodstawnego wzbogacenia, które wskazuje na wyłączenie automatycznego skutku rzeczowego odwołania darowizny.

W przedmiotowej sprawie powód J. B.w imieniu swoim i jego żony a matki pozwanego Z. B.w dniu 26.02.2009r. w drodze umowy darowizny sporządzonej w formie aktu notarialnego przenieśli na pozwanego H. K.własność lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...)we W., w którym zamieszkiwali. W umowie tej pozwany ustanowił na ich rzecz dożywotnia służebność mieszkania.

Stan faktyczny sprawy wskazywał, że do momentu śmierci Z. B. stosunki pomiędzy powodem a H. K. układały się dobrze. Na mocy pełnomocnictwa, pozwany od 2003 roku zarządzał rachunkiem bankowym powoda, na który wpływały jego świadczenia rentowe a także inwestował środki w instrumenty finansowe oferowane przez banki. Powód nie sprzeciwiał się temu i nie miał też zastrzeżeń do sposobu prowadzenia finansów. Pozwany co miesiąc przedstawiał powodowi wyciągi z rachunków, które dokumentowały przeprowadzone przez niego operacje. Pozwany z rachunku powoda uiszczał opłaty związane z utrzymaniem mieszkania. Przelewał także na swój rachunek środki odpowiadające poniesionym przez niego kosztom prywatnej opieki lekarskiej powoda oraz Z. B., zakupu sprzętu medycznego oraz leków, rekompensował także te należności, które oddawał powodowi w gotówce na bieżące potrzeby, które strony nazwały „becikowym”. Nie ulegało wątpliwości, że pozwany, w obliczu ciężkiej choroby matki Z. B., podjął szereg działań w związku z jej długotrwałym leczeniem. W podobny sposób zachowywał się w stosunku do powoda, któremu organizował wizyty lekarskie oraz prywatne opiekunki. Przed śmiercią Z. B. ich relacje były zatem poprawne, pozwany niejednokrotnie wykazał się cierpliwością w stosunku do porywczego charakteru powoda, będąc także świadomym jego chorób i stanu psycho – fizycznego.

Konflikt pomiędzy stronami miał początek kilka dni po pogrzebie Z. B.. Powód odwołał bowiem pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem zarzucając pozwanemu oszustwo, a później, jak relacjonował H. K. oraz świadek D. K. (1), powód ogromnym wybuchem złości zareagował na spóźnienie powoda. Od tego momentu nie chciał widzieć ani jego ani też jego żony.

Pozwany próbował porozumieć się z powodem i w dniu 06.12.2011 r., także za namowami żony, udał się do mieszkania przy ul. (...). Doszło wtedy jednak do awantury, podczas której J. B.zarzucał, że pozwany chce sprzedać mieszkanie. Po tej kłótni doszło także do zniszczenia samochodu powoda przez pozwanego. Czyn powoda był objęty postępowaniem karnym zakończonym w dniu 20.03.2012 r. wydaniem przez Sąd Rejonowy (...)wyroku warunkowo umarzającego wobec J. B.postępowanie karne.

Podkreślić należy w tym miejscu, że o istnieniu lub nieistnieniu podstaw do odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności decydują w każdym wypadku konkretne okoliczności, rozważane na tle zwyczajów panujących w określonym środowisku społecznym.

W niniejszej sprawie powód, jako przejawy rażącej niewdzięczność pozwanego uzasadniające odwołanie darowizny, wskazywał: brak należytej opieki, podejmowanie działań na jego niekorzyść w związku z możliwością dysponowania środkami na jego rachunku bankowym a także nękanie psychiczne oraz kradzież wartościowych przedmiotów.

Pozwany zaprzeczył wszystkim tym zarzutom i wskazał na inny niż opisywany przez powoda przebieg zdarzeń. Wskazywał, że należycie sprawował opiekę a także w rzetelny sposób wykorzystywał udzielone pełnomocnictwo do rachunku bankowego. Zaprzeczył także kategorycznie kradzieży przedmiotów a także nękaniu powoda. Zgodnie z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. powód miał obowiązek udowodnienia okoliczności, które jego zdaniem miały czynić zasadnym odwołanie darowizny i uprawniać do żądanie zwrotu przedmiotu darowizny.

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy należy stwierdzić, iż powód nie udowodnił faktów z których wywodził skutki prawne, tj. tego, że ze strony obdarowanego pasierba doświadczył rażącej niewdzięczności, która uzasadniałaby odwołanie uczynionej w dniu 26.02.2009 r. darowizny. Sąd doszedł bowiem do przekonania, że podejmowane przez pozwanego działania, zarówno dotyczące sprawowania opieki jak i zarządzenia środkami na rachunku bankowym powoda, należy ocenić jako właściwe i zmierzające do próby polepszenia warunków życiowych powoda.. Pozwany odwiedzał powoda oraz swoją matkę codziennie i na bieżąco realizował ich potrzeby. Z pewnością był zainteresowany stanem ich zdrowia, oraz był w pełni zorientowany odnoście rodzaju opieki, jaką należy im zapewnić. Zawoził powoda na badania i do lekarzy specjalistów, znając rodzaj dolegliwości, na które powód się uskarżał. Dbał także o dostarczenie produktów żywnościowych i na bieżąco uzgadniał z opiekunkami rodzaj spożywanych przez niego i Z. B. posiłków. Stan faktyczny sprawy wskazuje także, że nie można czynić zarzutów w stosunku do sposobu zarządzenia przez H. K. środkami finansowymi. Wszystko to działo się bowiem za wiedzą powoda, który niejednokrotnie twierdził, że pozwany miał opłacać rachunki. Nie można oceniać jako zmierzających do pokrzywdzenia powoda tych działań pozwanego, polegających na przelewaniu na jego rachunek kwot odpowiadających ponoszonym przez niego kosztom z tytułu zakupu leków, sprzętu ortopedycznego czy też wizyt u lekarzy. Były one bowiem, co potwierdził także powód, ściśle związane z zaspakajaniem jego potrzeb. Podobnie Sąd ocenił inwestowanie środków powoda na lokatach bankowych.

Rażącą niewdzięczność w rozumieniu art. 898 § 1 k.c. musi cechować znaczne nasilenie złej woli skierowanej na wyrządzenie darczyńcy krzywdy lub szkody majątkowej. Czynami świadczącymi o rażącej niewdzięczności obdarowanego są m.in. odmówienie pomocy w chorobie, odmowa pomocy osobom starszym, rozpowszechnianie uwłaczających informacji o darczyńcy, pobicia czy ciężkie znieważenia. Znamion rażącej niewdzięczności nie wyczerpują czyny nieumyślne obdarowanego, a nawet drobne czyny umyślne, ale niewykraczające poza zwykłe konflikty rodzinne. (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17.11.2011 r. (IV CSK 113/11 oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 07.07.2009 r. VI ACa 63/09). W podobnym tonie wypowiedział się także Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 14.04.2005 r. (VI ACa 60/05) stwierdzając, że przez pojęcie "rażącej niewdzięczności" należy rozumieć tylko takie czynności obdarowanego - działania lub zaniechania, które są skierowane przeciwko darczyńcy z zamiarem nieprzyjaznym, nie zaś przeciwko osobom trzecim, nawet bardzo darczyńcy bliskim. O rażącej niewdzięczności nie może być mowy, gdy obdarowany dopuszcza się wobec darczyńcy działań godzących w jego dobra, ale czyni to nieumyślnie, a nawet umyślnie, lecz działania te nie wykraczają poza ramy zwykłych konfliktów życiowych (rodzinnych) w określonym środowisku.

Stan faktyczny sprawy nie wskazywał jednak, by H. K.dopuścił się względem powoda rażącej niewdzięczności. Sąd dał wiarę w całości zeznaniom pozwanego, kiedy opowiadał o charakterze ich relacji, sposobie i zasadach zarządzenia środkami finansowymi powoda, podejmowanych działaniach w organizowaniu opieki dla Z. B.i powoda, o zapewnieniu im leków, sprzętu medycznego oraz innych potrzebnych rzeczy. Wiarygodne także były twierdzenia odnoszące się do próby zażegania konfliktu, na co pośrednio wskazuje także odstąpienie od oskarżenia posiłkowego w toku procesu karnego toczącego się w związku ze zniszczeniem przez powoda w dniu 06.12.2011 r. samochodu pozwanego. Okoliczności opisywane przez pozwanego potwierdzone zostały w zeznaniach świadków, A. C., K. S., E. G., M. L., M. S. (1), G. P., które to sprawując opiekę na powodem i jego żoną były bezpośrednimi obserwatorami zdarzeń oraz zachowania powoda wobec pozwanego. Relacje pozwanego potwierdziła także świadek D. K. (1), stąd też Sąd nie miał podstaw, by przyjąć za prawdziwą proponowaną przez powoda wersję zdarzeń. Okoliczności te potwierdzała także treść dokumentacji medycznej oraz szereg zaświadczeń przedłożonych przez pozwanego. Sąd doszedł także do przekonania, że posłużenie się przez H. K.dokumentem z nakreślonymi przez niego danymi powoda, nie nosi znamion działania na niekorzyść powoda i tym samym nie może zostać uznane za przejaw rażącej niewdzięczności. W toku postępowania wykazano bowiem, że w porozumieniu z J. B., pozwany wypełnił druk upoważnienia podczas załatwiania formalności związanych z pochówkiem Z. B..

W związku z powyższym Sąd nie dał wiary twierdzeniom powoda o niewdzięczności obdarowanego pasierba, mającej być podstawą odwołania darowizny. Nie zostały także udowodnione okoliczności związane z nękaniem psychicznym oraz kradzieżami, których to nie potwierdziły także zeznające z inicjatywy powoda A. K. (2) oraz D. K. (2). Zarzuty te, w świetle okoliczności podnoszonych przez powoda, były wzajemnie sprzeczne i podniesione, zdaniem Sądu, tylko na użytek toczącego się procesu. Z tych też względów powództwo w całości zostało oddalone jako nieudowodnione.

Zauważyć także trzeba, że powód domagał się nakazania złożenia przez pozwanego oświadczenia w zakresie prawa własności co do całej nieruchomości. Tymczasem nie może umknąć uwadze iż powód w akcie notarialnym z dnia 26 lutego 2009 r. działał w imieniu własnym i swojej żony Z. B., która w dacie wniesienia niniejszego pozwu już nie żyła. Z. B. nie złożyła za życia oświadczenia o odwołaniu darowizny. Również jej spadkobiercy nie złożyli oświadczenia o odwołaniu darowizny w trybie art. 899 § 2 k.c. Powoduje to, że powód nie może skutecznie domagać się od pozwanego złożenia oświadczenia woli co do przeniesienia na niego w całości prawa własności nieruchomości. Zauważyć w tym miejscu trzeba, iż pozwany jest jednym ze spadkobierców Z. B., i już z tej przyczyny powództwo w kształcie sprecyzowanym w piśmie z dnia 21 marca 2012 r. nie zasługiwało na uwzględnienie. Ponadto powód nie wykazał, aby sporna nieruchomość stanowiła jego wyłączną własność przed jej darowaniem na rzecz pozwanego, albo by pozwany nie był spadkobiercą dziedziczącym spadek po Z. B..

Mając powyższe rozważania na uwadze Sąd nie uwzględnił powództwa, o czym orzeczono na podstawie powołanych wyżej przepisów w pkt. I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie II sentencji wyroku, na podstawie art. 102 k.p.c. Powołany przepis stanowi, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Cytowana norma prawna ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, LEX nr 7366).

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie spełnione są przesłanki pozwalające na nie obciążanie powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego. Za przyjęciem stanowiska o nieobciążaniu powoda kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego przemawia niewątpliwie jego trudna sytuacja życiowa (wiek, stan zdrowia i związane z tym uciążliwości), materialna oraz specyficzny charakter sprawy, toczącej się pomiędzy najbliższymi członkami rodziny. Z tego względu, Sąd mając jednocześnie na uwadze zdiagnozowane w toku postępowania karnego u powoda ograniczone zaburzenia osobowości oraz zespół otępienny, które przejawiały się zmienioną strefą emocjonalna, niskim krytycyzmem, działaniami bez zważania na konsekwencje, zaburzeniami zborności myślenia, obniżeniem sprawności intelektualnej, pamięci i uwag, co mogło skutkować wniesieniem pozwu przez J. B., obciążenie powoda kosztami procesu, poniesionymi przez pozwanego, należały uznać za nieuzasadnione.

W pkt. III wyroku Sąd, na podstawie przepisów § 2 pkt. 3 w związku z § 19 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. E.kwotę 7200 zł powiększoną o należny podatek od towarów i usług, z tytułu pomocy prawnej udzielonej z urzędu powodowi J. B..

Zarządzenia:

1.  odnotować,

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron (dla powoda na adres pełnomocnika adw. K. W.),

3.  kal. 14 dni.