Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku II Wydział Karny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Paszkiewicz

Sędziowie: SSA Wiktor Gromiec

SSA Krzysztof Ciemnoczołowski (spr.)

Protokolant: referent-stażysta Aleksandra Urbanowicz

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku Mirosława Kido

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2013 r.

sprawy

A. S.

oskarżonego z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku

z dnia 29 kwietnia 2013 r., sygn. akt IV K 168/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę A. S. przekazuje Sądowi Okręgowemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Gdańsku rozpoznawał sprawę A. S. , oskarżonego o to, że:

w dniu 02 lipca 2011 r. w G., po uprzednim użyciu przemocy w postaci uderzenia pięścią w głowę i grożeniu spowodowaniem obrażeń ciała oraz użycia noża spowodował u W. A. obrażenia w postaci stłuczenia głowy, twarzy, stłuczenia podudzia lewego, stłuczenia kończyn górnych powodując naruszenie czynności narządów ciała na czas nie dłuższy niż siedem dni, doprowadził W. A. do stanu bezbronności, a następnie dokonał kradzieży na jego szkodę pieniędzy w kwocie 1400 złotych oraz telefonu komórkowego marki S. o wartości 100 złotych, przy czym czynu tego dopuścił się będąc skazanym przez Sąd Rejonowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 15.02.2001 r., sygn. akt II K 74/00 za przestępstwa z art. 280 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i inne na łączną karę 5 lat pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 12.10.1999 r. do 09.11.1999 r. oraz w okresie od 13.06.2002 r. do 16.05.2007 r.

tj. o przestępstwo z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k.

***

Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2013 r., sygn. akt IV K 168/12, Sąd Okręgowy w Gdańsku orzekł:

I.  oskarżonego uznał za winnego tego, że w dniu 2 lipca 2011 r. w G. posługując się nożem i używając przemocy wobec W. A. poprzez uderzenie pięścią w głowę spowodował u niego obrażenia ciała w postaci stłuczenia głowy, twarzy, stłuczenia podudzia lewego, stłuczenia kończyn górnych powodując naruszenie czynności narządów ciała na czas nie dłuższy niż 7 dni, a następnie dokonał kradzieży na jego szkodę pieniędzy w kwocie 1400 złotych, przy czym czynu tego dopuścił się będąc skazanym przez Sąd Rejonowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 15.02.2001 r., sygn. akt III K 74/00 za przestępstwa z art. 280 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk i inne na karę łączną 5 lat pozbawienia wolności, którą odbywał w okresie od 12.10.1999 r. do 09.11.1999 r. oraz w okresie od 13.06.2002 r. do 16.05.2007 r., czyn ten zakwalifikował z art. 280 § 2 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. i za to przy zastosowaniu art. 11 § 3 k.k. na podstawie art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. skazał go na karę 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności,

II.  na podstawie art. 46 § 2 k.k. zasądził od oskarżonego na rzecz pokrzywdzonego W. A. nawiązkę w kwocie 500 złotych,

III.  Na podstawie art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności od 06.07.2011 r. do 04.11.2011 r. i od 03.12.2011 r. do 17.08.2012 r.

Wyrok zawiera ponadto rozstrzygnięcie o kosztach sądowych.

***

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, który zaskarżył wyrok w całości, zarzucając:

I.  obrazę przepisów postępowania karnego poprzez:

1.  naruszenie art. 2 § 2 k.p.k., art. 7 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k. i art. 5 § 2 k.p.k. poprzez zaniechanie obowiązku dążenia do ustalenia prawdy materialnej oraz dowolną, opartą jedynie o przypadkowo wybrane elementy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także niezgodną ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, ocenę dowodów w postaci wyjaśnień oskarżonego, zeznań świadka W. A., zeznań świadka W. W. (1), dokumentu – protokołu oględzin pokrzywdzonego W. A., dokumentów – historii choroby SOR z dnia 02.07.2011 r., opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny sądowej W. M., które to dowody sąd I instancji uznał za wiarygodne w zakresie pozwalającym na ustalenie, że oskarżony w dniu 2 lipca 2011 r. w G., posługując się nożem i używając przemocy w postaci uderzenia pięścią w głowę, spowodował u W. A. obrażenia w postaci stłuczenia głowy, twarzy, stłuczenia podudzia lewego, stłuczenia kończyn górnych, powodując naruszenie czynności narządów ciała na czas nie dłuższy niż 7 dni, a następnie dokonał kradzieży na jego szkodę pieniędzy w kwocie 1400 zł. oraz telefonu komórkowego marki S. o wartości 100 zł., podczas gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego nie pozwalała na ustalenie, że oskarżony dopuścił się ww. czynu, a w szczególności, że dokonał zaboru wskazanego wyżej mienia należącego do pokrzywdzonego oraz że używał noża podczas zajścia mającego mieć miejsce w dniu 2 lipca 2011 r. w mieszkaniu pokrzywdzonego,

2.  naruszenie art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. oraz art. 9 § 1 k.p.k. i art. 167 k.p.k. poprzez zaniechanie obowiązku dążenia do ustalenia prawdy materialnej i odstąpienie przez sąd I instancji od wyjaśnienia istniejących wątpliwości w sprawie oraz wnikliwej oceny dowodów, skutkiem czego było niezasadne stwierdzenie, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu przestępstwa, pomimo że nie zweryfikowano w sposób dostateczny zeznań pokrzywdzonego, który w kolejno składanych w postępowaniu przygotowawczym zeznaniach, podawał coraz bardziej niekorzystną dla oskarżonego wersję wydarzeń z dnia 2 lipca 2011 r., które miały miejsce w jego mieszkaniu, a także zeznań świadka W. W. (1), którego zeznania zaprzeczały istotnym dla rozstrzygnięcia ustaleniom stanu faktycznego sprawy i pozostawały w sprzeczności z zeznaniami pokrzywdzonego, a które to zeznania sąd I instancji bezzasadnie uznał za wiarygodne jedynie w części zgodnej z zeznaniami pokrzywdzonego,

3.  naruszenie art. 2 § 2 k.p.k. w zw. z art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. oraz art. 9 § 1 k.p.k. i art. 167 k.p.k. poprzez zaniechanie obowiązku dążenia do ustalenia prawdy materialnej i odstąpienie przez sąd I instancji od wyjaśnienia istniejących wątpliwości w sprawie wobec niezasadnego odstąpienia od przesłuchania w sprawie istotnych dla jej rozstrzygnięcia świadków W. W. (1) oraz M. S. (którzy według informacji uzyskanej przez obrońcę przebywają odpowiednio na terenie Aresztu Śledczego w G. oraz w Zakładzie Karnym w K.), skutkiem czego było niezasadne stwierdzenie, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu przestępstwa, podczas gdy w rzeczywistości przeprowadzenie wszystkich istotnych dla sprawy dowodów nie pozwoliłoby na przypisanie oskarżonemu sprawstwa w zakresie czynu objętego zarzutem aktu oskarżenia,

4.  naruszenie art. 410 k.p.k. w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez sporządzenie uzasadnienia skarżonego wyroku, które nie odpowiada przepisom prawa procesowego i uchylenie się przez sąd I instancji od kompleksowej analizy dowodów z wyjaśnień oskarżonego oraz pozostałych przeprowadzonych i możliwych do przeprowadzenia w sprawie dowodów, które wskazują na istotne sprzeczności nie pozwalające na uznanie, że oskarżony dopuścił się czynu wyczerpującego znamiona przestępstwa z art. 280 § 2 k.k.;

II.  błędy w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę wyroku, mające wpływ na rozstrzygnięcie, a w szczególności:

1.  bezpodstawne ustalenie, że oskarżony dokonał w dniu 2 lipca 2011 r. na szkodę pokrzywdzonego W. A. kradzieży pieniędzy w kwocie 1400 zł. oraz telefonu komórkowego S. wartości 100 zł., podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie pozwalała na dokonanie powyższego ustalenia,

2.  bezpodstawne ustalenie, że oskarżony w dniu 2 lipca 2011 r. na podczas zajścia w mieszkaniu pokrzywdzonego W. A. posiadał niebezpieczne narzędzie w postaci noża, którego użył wobec ww. działając w celu zaboru mienia, podczas gdy prawidłowa ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie pozwalała na dokonanie powyższego ustalenia, zaś nieprawidłowe ustalenia faktyczne w ww. zakresie skutkowały przyjęciem błędnej i niekorzystnej kwalifikacji prawnej czynu zarzucanego oskarżonemu.

Podnosząc powyższe zarzuty obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gdańsku.

W piśmie zatytułowanym „apelacja” (k. 1024-1025 akt) oskarżony A. S. zarzucił wyrokowi błąd w ustaleniach faktycznych oraz obrazę przepisów postępowania karnego poprzez bezpodstawne zakwestionowanie jego wyjaśnień oraz zeznań świadka W. W. (1), nadto danie wiary pokrzywdzonemu pomimo kilkukrotnej zmiany zeznań. W piśmie oskarżony zawarł również wniosek o przesłuchanie świadków M. S. i W. W. (1), wskazując ich aktualne miejsca pobytu w zakładach karnych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Na uwzględnienie zasługiwał podnoszony w apelacji zarzut obrazy przepisów postępowania, wynikającej z zaniechania bezpośredniego przesłuchania świadka W. W. (1) oraz zaniechania przesłuchania w charakterze świadka M. S..

Źródłem powyższego uchybienia było ograniczenie się przez Sąd Okręgowy do prób ustalenia miejsca pobytu wyżej wymienionych osób pod znanymi adresami, z jednoczesnym nieuzasadnionym zaniechaniem sprawdzenia, czy przebywają one w zakładzie karnym lub areszcie śledczym. Wskutek tego sąd orzekający nie uzyskał informacji, że zarówno W. W. (1) jak i M. S. byli i są nadal osadzeni w jednostkach penitencjarnych, a tym samym nie ma przeszkód w ich sprowadzeniu na rozprawę.

W opisanej sytuacji odczytanie zeznań W. W. (1) należało uznać za dokonane z obrazą art. 391 § 1 k.p.k., gdyż powołana przez sąd orzekający przesłanka zastosowania tego przepisu, polegająca na niemożności doręczenia świadkowi wezwania, nie istniała. Wskazane uchybienie było takim, o jakim mowa w art. 438 pkt 2 k.p.k., a w szczególności mogło mieć wpływ na treść orzeczenia. Wprawdzie bowiem wersja przebiegu zdarzenia, wynikająca z odczytanych zeznań W. W. (1), była dla oskarżonego korzystna we fragmencie, w której świadek zaprzeczał użyciu przez niego noża, ale sąd a quo zeznaniom tym nie dał wiary właśnie w tej części (s. 10 uzasadnienia). Zatem doszło do bezzasadnego zaniechania bezpośredniego przeprowadzenia dowodu o istotnym znaczeniu dla obrony oskarżonego, zaś potencjalny wpływ tego uchybienia na treść orzeczenia wynika z niemożności wykluczenia, że osobiste wysłuchanie przez skład orzekający zeznań świadka, w tym jego odpowiedzi na pytania stron lub sądu, mogłoby prowadzić do odmiennej - bardziej korzystnej dla oskarżonego - oceny jego wiarygodności.

Zaniechanie przesłuchania w charakterze świadka M. S. stanowiło obrazę przepisu art. 170 § 1 pkt 4 k.p.k., albowiem oddalając wniosek o przeprowadzenie tego dowodu, sąd orzekający bezzasadnie przyjął, że dowodu nie da się przeprowadzić ze względu na brak informacji o miejscu pobytu wymienionej wyżej osoby. Również to uchybienie mogło mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 438 pkt 2 k.p.k.), albowiem - zgodnie z tezą dowodową - świadek miał stwierdzić okoliczności korzystne dla oskarżonego, a obecność na miejscu zdarzenia nieustalonego mężczyzny o imieniu M., była zgodnie potwierdzana przez świadków, w tym pokrzywdzonego.

Wskazane wyżej okoliczności świadczą, iż wadliwość zastosowania przez Sąd Okręgowy przepisów art. 391 § 1 k.p.k. i art. 170 § 1 pkt 4 k.p.k., naruszała in concreto zasadę prawdy materialnej. Art. 2 § 2 k.p.k. statuuje bowiem nakaz opierania decyzji procesowych na prawdziwych ustaleniach faktycznych, z czego wynika wiążąca organy procesowe dyrektywa podjęcia maksymalnych starań i wyczerpania wszystkich środków służących dotarciu do tej prawdy. Mieści się w tym zasada bezpośredniości, od której odstąpić można wyłącznie w ściśle określonych przez ustawę przypadkach (do których należy m. in. przepis art. 391 § 1 k.p.k.), a także ścisłe limitowanie przypadków, w których dopuszczalne jest oddalenie wniosków dowodowych stron (art. 170 § 1 pkt 1 – 5 k.p.k.).

Naruszenie zasady bezpośredniości, wraz z nieuzasadnionym oddaleniem wniosku dowodowego, w sposób realny naruszały w tym przypadku prawo do obrony (art. 6 k.p.k.), albowiem pozbawiły oskarżonego i jego obrońcę możliwości aktywnego wspierania wiarygodności dowodu z zeznań W. W. (2) oraz ewentualnego wzmocnienia linii obrony okolicznościami, mogącymi wynikać z zeznań M. S..

W związku z powyższymi uchybieniami, zaskarżony wyrok nie mógł się ostać. Stwierdzenie wskazanych wadliwości uzasadniało - zgodnie z treścią art. 436 k.p.k. - ograniczenie kontroli odwoławczej, albowiem rozpoznanie w tym zakresie było wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne. Zgodnie z art. 452 § 1 k.p.k. konwalidowanie uchybień przez Sąd Apelacyjny nie było w tym wypadku dopuszczalne ze względu na zakaz przeprowadzenia w postępowaniu odwoławczym dowodów co do istoty sprawy.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy koniecznym będzie ponowienie postępowania dowodowego, a w jego toku bezpośrednie przesłuchanie w charakterze świadków W. W. (1) i M. S.. Co do drugiej z tych osób, sąd orzekający winien podjąć próbę weryfikacji twierdzeń oskarżonego, że M. S. jest mężczyzną, który krytycznego dnia spożywał z pokrzywdzonym alkohol w jego mieszkaniu. Konieczna może okazać się w związku z tym konfrontacja między M. S. a W. A. i W. W. (1). W zależności od treści wyjaśnień oskarżonego i zeznań M. S. Sąd Okręgowy winien również rozważyć celowość przeprowadzenia dowodu z wykazu połączeń telefonicznych, o którym mowa w końcowej części pisma oskarżonego, zatytułowanego „apelacja” (k. 1024-1025 akt).

Zgodnie z art. 442 § 2 k.p.k. przy ponownym rozpoznaniu sprawy możliwe będzie poprzestanie na ujawnieniu zeznań świadków P. A. i G. W., chyba że sąd orzekający z urzędu lub na uzasadniony wniosek stron dostrzeże konieczność bezpośredniego przeprowadzenia tych dowodów.