Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej im. Z. C. w L.

przeciwko P. J. (1), P. D. (1), K. Z., Z. Z. (1) i A. Z.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych K. Z. i Z. Z. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 7 maja 2013 r. sygn. akt I C 276/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że ogranicza odpowiedzialność pozwanych Z. Z. (1) i K. Z. do wartości stanu czynnego spadku po zmarłym M. Z.;

II.  oddala apelację pozwanych w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych Z. Z. (1) i K. Z. solidarnie kwotę 300 złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym;

IV.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim kwotę 1358 złotych tytułem brakującej części kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Powód Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. Z. C. w L. wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych P. J. (2), P. D. (1), A. Z., Z. Z. (1) i K. Z. kwoty 33 154,63 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP wynoszącej na dzień wniesienia powództwa 22% w stosunku rocznym od dnia 5 lutego 2013 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanych kosztów procesu.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 26 lutego 2013 roku Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim uwzględnił powództwo w całości.

Sprzeciw od nakazu zapłaty wnieśli pozwani K. Z. i Z. Z. (1) domagając się oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda kosztów procesu. Pozwani A. Z., P. J. (1), P. D. (1) nie zajęli stanowiska w sprawie.

Wyrokiem (zaocznym w stosunku do P. J. (1), P. D. (1), A. Z.) z dnia 7 maja 2013 roku Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim zasądził solidarnie od pozwanych P. J. (1), P. D. (1), A. Z., Z. Z. (1) i K. Z. na rzecz powoda Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo – Kredytowej im. Z. C. w L. kwotę 33 154,63 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości 22% w stosunku rocznym, nie wyższymi niż czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 5 lutego 2013 roku do dnia zapłaty (punkt I wyroku); zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 1 658 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt II wyroku), a wyrokowi w punkcie I w stosunku do pozwanych P. J. (1), P. D. (1) i A. Z. nadał rygor natychmiastowej wykonalności (punkt III wyroku).

Z ustaleń Sądu Rejonowego wynikało, że w dniu 2 października 2008 roku powód zawarł z M. Z. umowę pożyczki nr (...), której przedmiotem była kwota 40 000 zł, a jako zabezpieczenie spłaty należności P. J. (1) i P. D. (1) udzielili poręczenia. M. Z. nie spłacił całości pożyczki i odsetek od niej naliczonych zgodnie z postanowieniami umowy, w związku z czym w dniu 26 czerwca 2010 roku powód wypowiedział umowę i postawił w stan natychmiastowej wymagalności kwotę niespłaconego kapitału z odsetkami oraz wszelkimi kosztami z niej wynikającymi.

Z dalszych Sądu I instancji ustaleń wynikało, że M. Z. zmarł w dniu 15 marca 2011 roku, a spadek po nim na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: ojciec K. Z., matka Z. Z. (1) w częściach po ¼ każde z nich oraz żona A. Z. w ½ części.

Powołując się następnie na przepisy art. 876 § 1 k.c. oraz art. 881 k.c. Sąd Rejonowy wyjaśnił, że stosownie do złożonych w dniu zawarcia umowy pożyczki oświadczeń P. J. (1) i P. D. (2) odpowiadają oni solidarnie z następcami prawnymi dłużnika. Z tego względu, powództwo przeciwko nim Sąd uznał za zasadne. Wskazując dalej na przepis art. 922 § 1 k.c. Sąd I instancji wyjaśnił, że wśród dziedziczonych przez spadkobierców obowiązków majątkowych znajdują się również niespłacone przez spadkodawcę należności wynikające, m.in. z umowy pożyczki. Skoro M. Z. nie spłacił swego zobowiązania wobec powoda, obowiązek ten wskutek dziedziczenia przeszedł na jego spadkobierców, czyli: K. Z., Z. Z. (1) i A. Z.. Jednocześnie, skoro dział spadku nie został jeszcze dokonany, to odpowiedzialność ta jest solidarna. Sąd I instancji nie podzielił twierdzeń pozwanych K. Z. i Z. Z. (1), że powództwo w sprawie było przedwczesne, ponieważ nie miał wątpliwości, co do wymagalności dochodzonego pozwem roszczenia. Jednocześnie, Sąd zaznaczył, że okoliczność, iż K. Z., Z. Z. (1) i A. Z. nabyli spadek z dobrodziejstwem inwentarza spowodowała, iż ich odpowiedzialność za długi spadkodawcy pozostaje ograniczona do wysokości stanu czynnego spadku. Powoduje to niemożność wytoczenia powództwa przeciwko spadkobiercom, a tym bardziej jego uwzględnienia, uprawniając ich do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na tę ograniczoną odpowiedzialność.

W przedstawionych okolicznościach Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo w całości.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Wobec tego, że pozwani P. J. (1), P. D. (1) i A. Z. nie zajęli stanowiska w sprawie wyrok wydany w stosunku do nich był zaoczny. Stosownie do treści art. 333 § 1 pkt 3 k.p.c. Sąd I instancji nadał przy tym rygor natychmiastowej wykonalności w stosunku do tych pozwanych.

Apelację od powyższego wyroku wnieśli pozwani Z. Z. (1) i K. Z., zaskarżając go w części, co do punktu I i II odnośnie ich odpowiedzialności. Orzeczeniu zarzucili:

1.  naruszenie prawa materialnego:

- art. 1031 § 2 zd. 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uznanie, iż pozwani K. i Z. Z. (1) ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe po zmarłym M. Z. w pełnej wysokości;

2. naruszenie przepisów prawa procesowego:

- art. 217 k.p.c., art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w celu ustalenia faktów mających znaczenie dla sprawy i prowadzących do błędnego ustalenia stanu faktycznego sprawy, tj.

- pominięcie przez Sąd okoliczności, iż pozwani jako spadkobiercy dziedziczący spadek z dobrodziejstwem inwentarza po zmarłym M. Z., ponoszą ograniczoną odpowiedzialność za długi spadkowe;

- art. 177 § 1 ust. 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy ustalenie zakresu odpowiedzialności pozwanych zależne jest od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego, tj. postępowania w przedmiocie ustalenia spisu inwentarza po zmarłym M. Z..

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę punktu I i II zaskarżonego wyroku poprzez ograniczenie odpowiedzialności pozwanych K. i Z. Z. (1) co do wysokości stanu czynnego spadku, ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów procesu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w części zasługuje na uwzględnienie.

Z niewadliwych ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że M. Z. w dniu 2 października 2008 roku zawarł z powodem umowę pożyczki nr (...) na kwotę 40 000 zł. W dniu 15 marca 2011 roku M. Z. zmarł. Za Sądem I instancji przyjąć trzeba, że kwota z tytułu udzielonej pożyczki nie weszła w skład stanu czynnego spadku, stanowiąc długi spadkowe, do zaspokojenia których zobowiązani są spadkobiercy. Tymczasem, zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim z dnia 18 sierpnia 2011 roku wydanym w sprawie sygn. akt I Ns 885/11 spadek po M. Z. na podstawie ustawy z dobrodziejstwem inwentarza nabyli: ojciec K. Z., matka Z. Z. (1) w częściach po ¼ każde z nich oraz żona A. Z. w ½ części.

W przedstawionych okolicznościach, zarzut apelacji dotyczący ograniczonej odpowiedzialności za długi spadkowe pozwanych jest uzasadniony. Wprawdzie, jak wynika z lektury uzasadnienia zaskarżonego wyroku Sąd I instancji dostrzegł ten aspekt sprawy, ale pomijając w wyroku wzmiankę o ograniczeniu odpowiedzialności pozwanych niewątpliwie uchybił przepisowi art. 319 k.p.c. Sąd Odwoławczy rozpoznający przedmiotową sprawę podziela bowiem ugruntowany w judykaturze pogląd, że przewidziane w art. 319 k.p.c. zastrzeżenie, iż pozwanemu przysługuje prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczoną odpowiedzialność, odnosi się również do przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, a Sąd jest zobowiązany zamieścić w wyroku to zastrzeżenie z urzędu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1971 roku, I PR 426/70, Lex 1337; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1977 roku, II CR 335/77, Lex 2229). Nieprawidłowość ta mogła przy tym zostać usunięta na etapie postępowania odwoławczego, stąd Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że ograniczył odpowiedzialność pozwanych Z. Z. (1) i K. Z. do wartości stanu czynnego spadku po zmarłym M. Z..

W ocenie Sądu Okręgowego, pozostałe zarzuty apelacji są chybione. Przede wszystkim nie sposób podzielić stanowiska skarżących, że ustalenie zakresu ich odpowiedzialności uzależnione jest od wyniku innego toczącego się postępowania w przedmiocie ustalenia spisu inwentarza po zmarłym M. Z.. Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że kwestia, czy długi spadkowe przekraczają czynny stan spadku - wobec jego przyjęcia z dobrodziejstwem inwentarza -nie podlega badaniu w ramach postępowania rozpoznawczego. Ustalenie, czy istnieje spadek (majątek) pozwalający na zaspokojenie przypadającej od dłużnika należności, należy do postępowania egzekucyjnego (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 marca 2013 roku, V ACa 1007/12, Lex 1313246). Brak jakiegokolwiek związku między tymi sprawami czyni więc zarzut naruszenia przepisu art. 177 § 1 ust. 1 k.p.c. bezzasadnym. Z tego samego względu nie mógł przynieść oczekiwanego przez pozwanych rezultatu zarzut dotyczący przedwczesności zgłoszonego przez powoda roszczenia, który skarżący również wywodzili z kontynuowania postępowania w przedmiocie sporządzenia spisu inwentarza.

W ocenie Sądu Okręgowego, rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego o kosztach postępowania jest prawidłowe. Znajduje ono oparcie w przepisie art. 98 k.p.c w zgodzie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Pozwani przegrali sprawę, wobec czego powinni solidarnie zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty postępowania przed Sądem I instancji, do których należy opłata od pozwu.

Wobec powyższego, apelacja w pozostałym zakresie jako bezzasadna na podstawie art. 385 k.p.c. została oddalona przez Sąd Okręgowy.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Jednocześnie, na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 roku, Nr 90, poz. 594, z późn. zm.) Sąd Okręgowy nakazał pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim kwotę 1 358 zł tytułem brakującej części kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym.