Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Arkadiusz Kuta

Sędziowie: SO Dorota Twardowska /spr./

SR del. do SO Tomasz Weiert

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 8 stycznia 2014 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...)w W.

przeciwko M. P. (1), M. P. (2), T. B. (1), (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w E. i (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w E.

o wydanie

na skutek apelacji pozwanego M. P. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego w Braniewie

z dnia 27 września 2013 r., sygn. akt I C 25/11

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego M. P. (1)na rzecz powódki (...) w W.kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt I C 338/13

UZASADNIENIE

Powódka (...)w W.wniosła o nakazanie pozwanemu M. P. (1), aby wydał powódce nieruchomości rolne położone w S.gmina B.oznaczone jako działki nr (...) powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr(...)o powierzchni(...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...), nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni(...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr(...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, dla których Sąd Rejonowy w Braniewie prowadzi księgę wieczystą nr (...), oraz nieruchomości rolne położone w P.gmina B.oznaczone jako działki nr (...)powierzchni (...), nr (...)o powierzchni (...)ha, dla których Sąd Rejonowy w Braniewie prowadzi księgę wieczystą nr (...), oraz zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu powódka podniosła, że na mocy oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu z dnia 26 listopada 2009 roku stała się właścicielem tych nieruchomości rolnych, weszły one w skład (...). Powódka powzięła informację o tym, że nieruchomości dzierżawione są przez pozwanego. Poinformowała pozwanego, że umowa dzierżawy wygaśnie w terminie roku od dnia wejścia nieruchomości do zasobu własności rolnej skarbu państwa. Umowa wygasła zatem z dniem 26 listopada 2010 r. Pozwany wezwany do wydania nieruchomości nie wydał nieruchomości.

Pozwany M. P. (1) wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. Podniósł, że nie powinien być pozwanym w sprawie. W dniu 04 stycznia 2010 r. zawarł z M. P. (2) umowę poddzierżawy nieruchomości dla których prowadzona jest księga wieczysta nr (...) zaś z T. B. (1) umowę poddzierżawy nieruchomości dla których prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Na mocy tych umów M. P. (2) i T. B. (1) weszli w posiadanie przedmiotowych nieruchomości. Informował wielokrotnie o tym powódkę. Nie jest posiadaczem nieruchomości nie może więc wydać ich powódce.

Na wniosek powódki postanowieniem z dnia 29 lipca 2011 r. wezwani zostali do udziału w sprawie w charakterze pozwanych M. P. (2) i T. B. (1). M. P. (1) zwolniony został od dalszego udziału w sprawie. Natomiast postanowieniem z dnia 08 lutego 2012 r. na wniosek powódki M. P. (1) ponownie został wezwany do udziału w sprawie w charakterze pozwanego.

Pozwany M. P. (2) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz od powódki zwrotu kosztów procesu. Podniósł, że zawarł z M. P. (1) ważną umowę poddzierżawy na okres 15 lat, w wykonaniu której M. P. (1) wydał mu nieruchomości. Zarzucił nieważność nabycia prawa własności przedmiotowych nieruchomości przez powódkę, to jest nieważność jej oświadczenia z dnia 26 listopada 2009 r. o wykonaniu prawa pierwokupu nieruchomości i brak przez to uprawnienia powódki do wystąpienia z powództwem windykacyjnym. Zarzucił sprzeczność żądania pozwu z zasadami współżycia społecznego. Wniósł nadto o wystąpienie przez Sąd w trybie art. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 20, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust. 2 Konstytucji. Nadto podniósł fakt niewładania przez niego przedmiotowymi nieruchomościami a przez to brak po jego stronie biernej legitymacji procesowej. Wskazał, że 01 marca 2010 r. zawarł umowę poddzierżawy nieruchomości z (...) Spółką z o.o. i wydał tę nieruchomość tej spółce. Zarzucił, że skoro nie jest posiadaczem nieruchomości, nie włada nią, to nie może być pozwany o jej wydanie.

Pozwany T. B. (1) również wniósł o oddalenie powództwa. Podniósł, że nie włada już przedmiotowymi nieruchomościami, obie działki poddzierżawił (...) Spółce z o.o. i nieruchomości wydał poddzierżawcy. Podkreślał, że umowa, którą zawarł jest ważna.

Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2013 r. na wniosek powódki wezwane zostały do udziału w sprawie w charakterze pozwanych (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w E. i (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w E.. W stosunku do pozwanych (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w E. i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w E. zaistniały okoliczności do wydania wyroku zaocznego.

W zakresie powództwa przeciwko M. P. (1), M. P. (2) i T. B. (1), powódka wniosła ostatecznie o nakazanie pozwanemu M. P. (1), aby wydał jej wszystkie objęte pozwem nieruchomości rolne, a solidarnie z T. B. (1) działki nr (...) w P.. Co do pozwanego M. P. (2) powódka wskazała, że pozostawia powództwo do rozstrzygnięcia Sądu.

Wyrokiem z dnia 27 września 2013 r., zaocznym w stosunku do pozwanych (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w E. i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w E., Sąd Rejonowy w Braniewie:

I. nakazał pozwanym M. P. (1)i (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnościąw E., aby wydali solidarnie powódce Agencji Nieruchomości Rolnych w W.nieruchomości rolne położone w S.gmina B.oznaczone jako działki numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni(...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni(...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha, numer (...)o powierzchni (...)ha i numer (...)o powierzchni (...)ha;

II. nakazał pozwanym M. P. (1)i (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnościąw E., aby wydali solidarnie powódce (...)w W.nieruchomości rolne położone w P.gmina B.oznaczone jako działki numer (...)o powierzchni (...)ha i numer (...)o powierzchni (...) ha;

III. nakazał pozwanym M. P. (1)i T. B. (1), aby wydali solidarnie powódce (...)w W.nieruchomość rolną położoną w P.gmina B.oznaczoną jako działka numer (...)o powierzchni (...) ha;

IV. w pozostałej części powództwo przeciwko T. B. (1) oddalił;

V. oddalił powództwo przeciwko pozwanemu M. P. (2);

VI. zasądził od pozwanych M. P. (1), T. B. (1), (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąw E.i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnościąw E.na rzecz powódki (...) w W.solidarnie kwotę 1.850,- złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

VII. wyrokowi w części dotyczącej pozwanych (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w E. i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w E. nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń i wynikających z nich wniosków:

W dniu 09 października 2009 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. zawarła z M. P. (1) przedwstępną umowę sprzedaży, której przedmiotem było zobowiązanie Spółki do sprzedaży M. P. (1) nieruchomości rolnych szczegółowo opisanych w pozwie. W dniu 10 października 2009 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. zawarła z M. P. (1) umowę dzierżawy wszystkich nieruchomości objętych zawartą z nim przedwstępną umową sprzedaży. Umowa dzierżawy została zawarta na 30 lat. Na podstawie uregulowania zawartego w treści § 6 umowy dzierżawca miał prawo oddawać nieruchomość w poddzierżawę lub do bezpłatnego używania. Wszystkie objęte umową nieruchomości zostały wówczas M. P. (1) wydane.

W dniu 29 października 2009 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąw Ł.zawarła z M. P. (1)warunkową umowę sprzedaży nieruchomości rolnych objętych łączącą ich przedwstępną umową sprzedaży z dnia 09 października 2009 r. Zgodnie z § 4 umowa sprzedaży została zawarta pod warunkiem, że (...) nie wykona prawa pierwokupu przysługującego jej na podstawie przepisów ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego.

W dniu 26 listopada 2009 r. Dyrektor Oddziału Terenowego (...)w O., działający w imieniu (...) złożył oświadczenie o wykonaniu prawa pierwokupu nieruchomości rolnych składających się z niezabudowanych działek gruntu wymienionych w pozwie stanowiących przedmiot umowy warunkowej. Na mocy tego oświadczenia, z dniem 26 listopada 2009 roku, przedmiotowe nieruchomości weszły w skład (...)Skarbu Państwa.

W dniu 04 stycznia 2010 r. M. P. (1)zawarł z M. P. (2)umowę poddzierżawy nieruchomości rolnej w S.gmina B.oznaczonej jako działki nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni(...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni(...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr(...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...)ha, nr (...)o powierzchni (...) ha. Umowa została zawarta na 15 lat. (...)zostały wydane poddzierżawcy M. P. (2).

W dniu 04 stycznia 2010 r. M. P. (1)zawarł z T. B. (1)umowę poddzierżawy nieruchomości rolnej oznaczonej jako działki nr (...)o powierzchni (...)ha i nr (...)o powierzchni (...) ha. Ta umowa poddzierżawy również zawarta została na 15 lat. (...)zostały wydane poddzierżawcy T. B. (1).

W dniu 01 marca 2010 r. M. P. (2)zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnościąw E.umowę poddzierżawy, której przedmiotem były nieruchomości rolne /działki nr (...)do nr (...) w S./ oddane mu w poddzierżawę przez M. P. (1). Umowa ta została zawarta na okres do dnia 15 marca 2015 r. Objęte umową nieruchomości zostały przez M. P. (2)wydane poddzierżawcy. W faktycznym władaniu M. P. (2)nie pozostają żadne z nieruchomości objętych pozwem.

W dniu 01 marca 2010 r. T. B. (1) zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w E. umowę poddzierżawy, której przedmiotem była część nieruchomości rolnej oddanej mu w poddzierżawę przez M. P. (1), to jest działka nr (...) w P.. Umowa ta została zawarta na okres do dnia 15 marca 2015 r. Objęta umową działka nr (...) została przez T. B. (1) wydana temu poddzierżawcy.

Ustalono dalej, że pismem z dnia 01 marca 2010 r. (...) informowała M. P. (1), że na skutek wykonania prawa pierwokupu, dzierżawione przez niego nieruchomości rolne stały się własnością Skarbu Państwa. Powódka zaproponowała niezwłoczne rozwiązanie umowy dzierżawy. Nadmieniła, że nabyła przedmiotowe nieruchomości rolne w celu zabezpieczenia gruntów pod potrzeby miejscowych rolników, w związku z czym nie widzi możliwości kontynuowania zawartej przez niego umowy dzierżawy. Równocześnie poinformowała dzierżawcę, że jako nowy właściciel nieruchomości nie wyraża zgody na poddzierżawę gruntów. W piśmie z dnia 02 listopada 2010 roku powódka przypomniała M. P. (1)o terminie wygaśnięcia umowy dzierżawy i zwróciła się o przekazanie nieruchomości protokołem zdawczo – odbiorczym w dniu 29 listopada 2010 r.

Pismami z dnia 05 listopada 2010 r. i kolejnymi w następnych miesiącach, M. P. (1) informował powódkę, że nie jest posiadaczem przedmiotowych nieruchomości.

Do zawarcia żadnej nowej umowy pomiędzy powódką a M. P. (1) nie doszło. W związku z tym dotychczasowa umowa dzierżawy wygasła w dniu 26 listopada 2010 r. Nieruchomości nie zostały powódce zwrócone w terminie ustalonym przez nią w piśmie z dnia 02 listopada 2010 r.

Pismami z dnia 08 kwietnia 2011 r. (...) informowała M. P. (2)oraz T. B. (1), że oddane im w poddzierżawę nieruchomości rolne stanowią własność Skarbu Państwa, a zatem władają oni nimi bezpodstawnie. Ponadto wskazała, że z dniem 26 listopada 2010 roku umowy dzierżawy, na które powołano się w treści umów poddzierżawy wygasła, a zatem poddzierżawcom nie przysługuje żaden tytuł prawny do dysponowania nieruchomościami rolnymi objętymi treścią umów poddzierżawy. Wezwała M. P. (2)i T. B. (1)do wydania nieruchomości w dniu 30 kwietnia 2011 r. Do przekazania nieruchomości w wyznaczonym terminie nie doszło.

Na działki oznaczone nr od (...)do (...) (...)przyznała w 2010 roku dopłatę (...) Spółce z o.o.Na działkę oznaczoną nr (...) (...) przyznała w 2010 roku dopłaty (...) Spółce z o.o.Co do działki (...)nie były w 2010 r. składane wnioski o płatności.

Nieruchomość rolna oznaczona nr (...)została podzielona na działki o nowych numerach: (...)o powierzchni (...)ha, (...)o powierzchni (...)ha, (...)o powierzchni (...)ha, (...)o powierzchni (...)ha, i (...)o powierzchni (...)ha. Natomiast nieruchomość rolna oznaczona nr (...)została podzielona na działki o nowych numerach: (...)o powierzchni (...)ha i (...)o powierzchni (...)ha. Powierzchnia działki nr (...)została zaktualizowana i wynosi (...) ha.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że ustalony w sprawie stan faktyczny wynika z przedłożonych dokumentów, dowodów z zeznań świadków i niekwestionowanych twierdzeń stron. Podkreślił przy tym, iż bezspornie na dzień zamknięcia rozprawy, nieruchomość objęta pozwem nie znajdowała się w żadnej części we władaniu pozwanego M. P. (1), ani M. P. (2), natomiast we władaniu pozwanego T. B. (1) pozostała działka nr (...) w P..

Odnosząc się do wniosku pozwanego M. P. (2) o wystąpienie w ramach toczącego się postępowania do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym dotyczącym zgodności art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego z art. 20, art. 32 ust. 1 i art. 64 ust 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej , Sąd pierwszej instancji wskazał, że rozstrzygnięcie niniejszej sprawy nie zależało od odpowiedzi Trybunału na formułowane pytanie prawne. Nadto Sąd pierwszej instancji nie powziął wątpliwości co do zgodności wskazanego przepisu z powołanymi przez pozwanego artykułami Konstytucji. Zwrócono uwagę, że pozwany M. P. (2), którego stanowisko w tym zakresie popierał T. B. (1), zarzucił nieważność nabycia prawa własności przedmiotowych nieruchomości przez powódkę, to jest nieważność złożonego przez powódkę oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu. Według pozwanego skorzystanie przez powódkę z prawa pierwokupu było sprzeczne z ustawą, bowiem pozostawało w sprzeczności z fundamentalnymi zasadami ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz zostało dokonane z rażącym pokrzywdzeniem innych podmiotów obrotu gospodarczego. W jego ocenie wątpliwości budzą przesłanki, jakimi kierowała się powódka podejmując decyzję o skorzystaniu z prawa pierwokupu. M. P. (2) zarzucił nadto, że skorzystanie przez powódkę z prawa pierwokupu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, nastąpiło z rażącym pokrzywdzeniem pozwanego, który liczył na nabycie nieruchomości, podejmował w związku z tym określone czynności życiowe, prawne i gospodarcze.

Sąd pierwszej instancji uznał powołane wyżej argumenty za nietrafne, odwołując się do treści art. 58 § 1 k.c. i wskazując, że uregulowane w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego prawo pierwokupu jest instrumentem pozwalającym państwu kształtować ten ustrój i w tym zakresie państwo ma – w określonych sytuacjach - możliwość ingerencji w sferę swobody obrotu nieruchomościami rolnymi. Niemniej nie można – zdaniem Sądu pierwszej instancji - przyjąć, że wykonanie przez (...) przysługującego jej na gruncie cytowanej ustawy prawa pierwokupu w okolicznościach jak w niniejszej sprawie, umożliwi skuteczne zakwestionowanie ważności takiej czynności prawnej. Wyjaśniono, że ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego w przypadku sprzedaży nieruchomości rolnych przez osobę fizyczną lub prawną inną niż (...), wprowadziła instytucję prawa pierwokupu, regulując przy tym sytuacje, w których prawa pierwokupu nie stosuje się i nie przysługuje ono /art. 3 ust 5 i 7/, przy czym przytoczono regulacje powołanych przepisów.

Mając powyższe na uwadze Sąd pierwszej instancji wskazał, że z przeprowadzonego postępowania wynika, że warunkową umową sprzedaży z dnia 29 października 2009 r. objęte zostały nieruchomości rolne, których dzierżawcą był M. P. (1). Bezsprzecznie M. P. (1)nie przysługiwało prawo ich pierwokupu, nie spełniał warunku dotyczącego okresu dzierżawy. Prawo pierwokupu nieruchomości przysługiwało w związku z tym (...). Wyraźnie też strony warunkowej umowy sprzedaży nieruchomości ujęły tę kwestię w umowie. Powódka z prawa tego skorzystała, przedstawiciel (...) złożył przed notariuszem stosowne oświadczenie, spełniając w ten sposób wymogi dla skutecznego nabycia przedmiotowej nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego określa zasady kształtowania ustroju rolnego państwa przez poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych, przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych, zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach, przy czym brak w ustawie uregulowań, które nakazywałyby (...)spełniać jakieś konkretne warunki dla możliwości skorzystania z prawa pierwokupu w sytuacji gdy – w braku innego uprawnionego do pierwokupu - prawo to przysługuje właśnie (...). Stwierdzono, że (...)ma zatem możliwość swobodnej oceny i decyzji czy z prawa pierwokupu chce skorzystać i korzystając z niego nie musi wskazywać (w tym zainteresowanym podmiotom) powodów podjęcia takiej decyzji. W ocenie Sądu pierwszej instancji motywacja jaką kierowała się powódka podejmując decyzję o skorzystaniu z prawa pierwokupu, nie ma zatem znaczenia dla oceny czy dokonana czynność jest w zgodzie z przepisami ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Do skutecznego skorzystania z przysługującego powódce uprawnienia wystarczy spełnienie ustawowych przesłanek, z których żadna nie wymaga wskazywania motywów działania (...). Z tych przyczyn Sąd pierwszej instancji oddalił zatem wniosek dowodowy dla zbadania przyczyn skorzystania przez (...) z prawa pierwokupu, a nadto wniosek dowodowy na okoliczność rozmów S. D.z M. P. (1)odnośnie planów związanych z nieruchomościami, zainteresowania innych osób przedmiotowym gruntem, podejmowanych prób ich sprzedaży i ewentualnych rozmów z (...), jak też wniosek o zobowiązanie powódki do przedłożenia dokumentu określającego ilość ogólnej powierzchni nieruchomości w zasobie powoda w dyspozycji oddziału w O.z uwzględnieniem nieruchomości nieobciążonych prawami osób trzecich. W kontekście powyższego Sąd pierwszej instancji uznał, że takie okoliczności nie mają znaczenia dla oceny ważności oświadczenia o skorzystaniu z prawa pierwokupu przedmiotowych nieruchomości. Za zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy Sąd Rejonowy uznał przesłuchiwanie M. P. (1)na okoliczność jego zaangażowania w produkcję rolną, skali prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, posiadanych nieruchomości i ich położenia. Zauważono jednak, że powódka już w pierwszym piśmie skierowanym do pozwanego M. P. (1)informowała go, że nabyła przedmiotowe nieruchomości w celu zabezpieczenia gruntów pod potrzeby miejscowych rolników. Ponadto przed złożeniem oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu dokonała analizy rynku nieruchomości położonych na terenie, na którym znajdują się sporne grunty rolne. Analiza ta wykazała, że na terenach gminy B.i gminy F.istnieje duże zapotrzebowanie na grunty rolne zarówno podmiotów zewnętrznych jak i rolników, którzy składali pisemne oferty kupna przedmiotowych gruntów oraz wnioski o wykonanie przez powódkę prawa pierwokupu celem zorganizowania przetargów ograniczonych. Za chybiony uznano zarzut pozwanego M. P. (2), że powódka do chwili obecnej nie dokonała jeszcze sprzedaży spornych nieruchomości rolnych. Nie jest to, zdaniem Sądu pierwszej instancji, niezrozumiałe w kontekście faktu toczenia niniejszej sprawy - skoro sporne grunty nie znajdują się w jej władaniu.

W ocenie Sądu Rejonowego brak było również podstaw do uznania dokonanej przez powódkę czynności za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, skoro pozwany M. P. (1)doskonale zdawał sobie sprawę, że (...)będzie przysługiwało prawo pierwokupu i powinien był się liczyć z tym, że może ona z tego prawa skorzystać, a okres miesiąca oczekiwania na powzięcie wiadomości co do decyzji (...)nie był długi. Podniesiono nadto, że działania podejmowane przez pozwanego M. P. (1)trudno uznać za rzeczywiście świadczące o zamiarach osobistej działalności na przedmiotowej nieruchomości i stworzenia na niej swojego centrum życiowego. Uwzględniając powyższe rozważania Sąd pierwszej instancji uznał, że brak zatem podstaw do uznania, że czynność dokonana przez powódkę pozostaje w sprzeczności z ustawą czy zasadami współżycia społecznego, brak podstaw do uznania jej za nieważną.

Powołując się na uregulowania art. 8 ust. 1 cyt. ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego wskazano, że nieruchomości rolne nabyte na podstawie art. 3 ust 4 i art. 4 wchodzą w skład (...)Skarbu Państwa. Według ust. 2 tego przepisu, nieruchomość, o której mowa w ust. 1, znajdująca się w dniu wejścia w skład (...)Skarbu Państwa we władaniu innych osób na podstawie umów, pozostaje nadal we władaniu tych osób na dotychczasowych warunkach, do chwili zawarcia z (...)nowych umów. Natomiast ust. 3 tego przepisu stanowi, że jeżeli nowe umowy nie zostaną zawarte w terminie roku od dnia wejścia nieruchomości w skład (...)Skarbu Państwa, dotychczasowe umowy wygasają. Mając to na uwadze przyjęto, że objęte pozwem nieruchomości weszły w dniu 26 listopada 2009 r. w skład (...)Skarbu Państwa. Konsekwencją tego powódka stała się stroną umowy dzierżawy zawartej dnia 10 października 2009 r. przez M. P. (1)z poprzednim właścicielem. Stosownie do cyt. art. 8 ust 2 i 3 ustawy, nieruchomość ta mogła pozostawać we władaniu M. P. (1), na dotychczasowych warunkach, do dnia 26 listopada 2010 r. Bezspornie bowiem nie doszło do zawarcia przez niego żadnej nowej umowy z (...). Z tym też dniem umowa dzierżawy z dnia 10 października 2009 r. wygasła, M. P. (1)utracił prawo do władania nieruchomością.

W tych warunkach Sąd pierwszej instancji uznał, że powódka miała legitymację do żądania wydania nieruchomości. Podkreślono, że w toku postępowania ujawnione zostało, że pozwany ten od stycznia 2010 nie włada przedmiotowymi nieruchomościami, całość oddał w poddzierżawę i wszystkie nieruchomości wydał poddzierżawcom. Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że powódka w toku procesu podtrzymując żądanie wydania nieruchomości przez M. P. (1), przywołała jako podstawę prawną żądania art. 705 k.c. i podniosła, że zobowiązany jest on do zwrotu przedmiotu dzierżawy po jej zakończeniu. Natomiast w stosunku do pozwanych M. P. (2) i T. B. (1) żądanie wywodzi z art. 222 § 1 k.c.

Powołując się na treść art. 222 § 1 k.c. Sąd pierwszej instancji wskazał, że właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą. Wyjaśniono, że przepis ten przyznaje właścicielowi uprawnienie do ubiegania się o wydanie rzeczy, które winno być adresowane do osoby, która faktycznie włada rzeczą. Doktryna dla zobrazowania takiego roszczenia posługuje się ilustracyjnym stwierdzeniem, że roszczenie windykacyjne jest roszczeniem nieposiadającego właściciela przeciwko posiadającemu niewłaścicielowi. Zgłaszając roszczenie windykacyjne właściciel może zatem żądać wydania rzeczy wyłącznie od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą (nie będąc do tego uprawniona). Zatem w procesie windykacyjnym legitymowanym biernie jest faktyczny posiadacz rzeczy.

Powołując się z kolei na treść przepis art. 705 kc Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że po zakończeniu dzierżawy dzierżawca obowiązany jest, w braku odmiennej umowy, zwrócić przedmiot dzierżawy w takim stanie, w jakim powinien się znajdować stosownie do przepisów o wykonywaniu dzierżawy. Przepis ten, zdaniem Sądu pierwszej instancji, może zatem stanowić również podstawę żądania wydania, przy czym uprawnienie określone w tym przepisie przysługuje właścicielowi - jeśli to właściciel był wydzierżawiającym, lub innej osobie - jeśli wydzierżawiającym jest osoba nie będąca właścicielem. W przypadku gdy właściciel nieruchomości jest równocześnie wydzierżawiającym, on decyduje czy będzie dochodził roszczeń na podstawie prawa własności czy na podstawie roszczeń wynikających ze stosunku zobowiązaniowego. Nie zawsze jest zatem tak, że roszczenie zwrotu przedmiotu dzierżawy po zakończeniu dzierżawy będzie wynikać wyłącznie z umowy dzierżawy (art. 705 k.c.) a nie z prawa własności. . W ocenie Sądu pierwszej instancji stan faktyczny sprawy uzasadnia możliwość dochodzenia przez powódkę zgłoszonego roszczenia stosunku do M. P. (1) na podstawie obu cytowanych wyżej przepisów. Zwrócono uwagę, że powódka z chwilą złożenia oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu stała się właścicielem spornych nieruchomości może zatem korzystać z roszczenia z art. 222 § 1 k.c., które może kierować do osób władających nieruchomością. Stała się też stroną umowy dzierżawy w miejsce dotychczasowego wydzierżawiającego, a zatem po wygaśnięciu umowy dzierżawy może dochodzić od M. P. (1) zwrotu nieruchomości na podstawie art. 705 kc. Sąd pierwszej instancji uznał, że jego rzeczą jest zatem doprowadzenie do zwrotu dzierżawionych nieruchomości po zakończeniu umowy dzierżawy. Jest to jego własny obowiązek obligacyjny stanowiący efekt łączącej wcześniej strony umowy dzierżawy, którego rezultatem musi być powrót przedmiotu dzierżawy do wydzierżawiającego. Pozwany M. P. (1) winien zatem – wypełniając swoje zobowiązanie kontraktowe – podjąć wszelkie działania, które doprowadzą do zwrotu przedmiotu dzierżawy powódce. Ma taki obowiązek niezależnie od okoliczności, że przedmiotowe nieruchomości nie znajdują się faktycznie w jego władaniu. (tak również Sąd Okręgowy w Elblągu w wyroku z 12 września 2012 r. sygn. akt ICa 237/12).

Sąd pierwszej instancji przypomniał, że na podstawie umów poddzierżawy z dnia 04 stycznia 2010 r. zawartych przez M. P. (1)z M. P. (2)i T. B. (1), poddzierżawcy objęli we władanie wszystkie objęte pozwem nieruchomości - M. P. (2) działki od nr (...)do (...)w S.zaś T. B. (1) działki nr (...)w P.. Sąd pierwszej instancji podkreślił, iż okazało się że M. P. (2)na podstawie dalszej umowy poddzierżawy wszystkich poddzierżawionych przez siebie działek wydał je dalszemu poddzierżawcy - (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnościąw E.. Natomiast T. B. (1)podnosi, że obie działki w P.tj, nr (...)i (...)poddzierżawił dalej tj. (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnościąw E.i obie wydał temu poddzierżawcy. Zaznaczono, że ze złożonej przez T. B. (1)umowy poddzierżawy z dnia (...)wynika, że z (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąw E.zawarł umowę poddzierżawy jedynie działki nr (...)w P.. Nie przedłożył natomiast żadnej umowy z której wynikałoby, że przedmiotem poddzierżawy była również działka nr (...)w P.. Z zeznań świadków przesłuchanych w sprawie nie wynika, aby działka ta znajdowała się we władaniu Spółki (...). Na podstawie zeznań świadków należało uznać, że M. P. (2)nie włada obecnie działkami (...)w S., jak też że T. B. (1)nie włada działką nr (...)- wymienionymi w umowach poddzierżawy z dnia (...). zawartych przez tych pozwanych z dalszymi poddzierżawcami. Brak natomiast dowodu, że we władaniu T. B. (1)nie znajduje się już działka nr (...)w P..

Sąd Rejonowy zaznaczył, że umowa dzierżawy z dnia 10 października 2009 r. wygasła dnia 26 listopada 2010 r. Do tego dnia, stosownie do art. 8 ust. 2 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, nieruchomość mogła pozostawać we władaniu M. P. (1) na dotychczasowych warunkach. Zatem, w ocenie Sądu Rejonowego, M. P. (1) w tym okresie mógł również oddać nieruchomość w poddzierżawę lub do bezpłatnego używania, stosownie do postanowienia § 6 umowy dzierżawy. Ten warunek umowy nie został przez A. i M. P.zmieniony w formie przewidzianej przez § 11 umowy dzierżawy, zgodnie z którym wszelkie zmiany umowy wymagały formy pisemnej pod rygorem nieważności. Powódka nie mogła jednostronnie zmienić tego postanowienia umownego, a zatem nie ma znaczenia akcentowana przez nią okoliczność, że w piśmie z 01 marca 2010 r. wyraźnie wskazała M. P. (3), iż nie wyraża zgody na poddzierżawę gruntów.

Sąd Rejonowy przypomniał, że wezwany do udziału w sprawie w charakterze pozwanego M. P. (2) podniósł, że regulacja art. 8 ust. 3 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nie ma zastosowania do zawartej przez niego umowy poddzierżawy z dnia 04 stycznia 2010 r., umowa ta jest według niego w dalszym ciągu ważna i skuteczna, bez względu na to czy umowa dzierżawy wygasła. Podniósł nadto, że nie włada już przedmiotowymi nieruchomościami, zawarł bowiem umowę poddzierżawy i nieruchomości wydał poddzierżawcy. Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że wyniki postępowania dowodowego potwierdziły, że na podstawie złożonej przez M. P. (2) umowy poddzierżawy nieruchomości te znajdują się w faktycznym władaniu dalszego poddzierżawcy. Wyniki postępowania potwierdziły też, że we władaniu T. B. (1) nie znajduje się już działka nr (...) w P., wydana została przez niego dalszemu poddzierżawcy. Natomiast oddana w dalszą poddzierżawę działki nr (...) w P. pozwany ten nie wykazał w toku procesu.

Dalej Sąd pierwszej instancji nie podzielił stanowiska Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2005 roku (V CK 370/05), na które powoływał się M. P. (2), a w którym Sąd Najwyższy uznał, że zakończenie stosunku dzierżawy nie powoduje rozwiązania z mocy prawa stosunku poddzierżawy. Przeciwnie, rozwiązanie umowy dzierżawy powoduje, że trwająca nadal umowa poddzierżawy wiąże wydzierżawiającego z poddzierżawcą. W tym zakresie podzielono stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 kwietnia 2007 r /I ACa 990/06/ a także poglądy doktryny, że stanowisko Sądu Najwyższego prowadzi do utrzymania w mocy stosunków powstałych na podstawie stosunków wygasłych, czyli nieistniejących. Podkreślono, że skoro - zgodnie z wolą ustawodawcy - wraz z wygaśnięciem umowy najmu wygasają podnajem i użyczenie obciążające najem, czyli stosunki o charakterze socjalnym, to tym bardziej zasada wyrażona w artykule 668 § 2 nie może być pominięta w wypadku poddzierżawienia przedmiotu dzierżawy z wyłączeniem mocy obowiązującej art. 694 k.c. Zgodnie z art. 694 k.c. do dzierżawy przepisy o najmie stosuje się odpowiednio. Wyjaśniono, że obowiązek „odpowiedniego stosowania” oznacza, że przepisy odsyłające powinny być stosowane w taki sposób, aby nie pozostawały w sprzeczności do przepisów odsyłanych. Taka sprzeczność w przypadku tych przepisów nie zachodzi, konstrukcja ich pozwoliła jedynie uniknąć wprowadzenia do treści art. 698 k.c. unormowań zawartych w art. 668 § 2 k.c.

Zatem, jak wskazał Sąd pierwszej instancji, skoro umowa dzierżawy zawarta przez M. P. (1)z poprzednikiem powódki wygasła w dniu (...)roku, w tym samym dniu wygasły również umowy poddzierżawy zawarte przez niego z M. P. (2)i T. B. (1). Na podstawie art. 705 kc powódka może domagać się od pozwanego M. P. (1)zwrotu przedmiotu dzierżawy. Natomiast T. B. (1)nie przysługuje skuteczne uprawnienie do władania działką nr (...)położoną w P., zatem na podstawie art. 222 § 1 k.c. powódka może domagać się od tego pozwanego jej zwrotu. W związku z powyższym w stosunku do pozwanych M. P. (1)i T. B. (1)Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął jak w punktach I – IV wyroku, zaś w stosunku do M. P. (2)jak w punkcie V wyroku. W rozstrzygnięciu uwzględniono zmiany dotyczące działek nr (...)w S.i nr (...) w P.w związku z ich podziałem geodezyjnym, oraz działki nr (...)w P.w związku z aktualizacją jej powierzchni. O kosztach procesu Sąd pierwszej instancji orzekł, stosownie do wyniku procesu, na mocy art. 108 § 1 kpc, art. 98 § 1 i 3 kpc, art. 99 kpc, nadto na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu /Dz. U. Nr 163 poz. 1349/.

W apelacji pozwany M. P. (1) zaskarżył powyższy wyrok w części co do punktu I, II, III, VI, zarzucając mu:

1. naruszenie prawa materialnego poprzez bezpodstawne zastosowanie art. 222 § l k.c., polegające na nakazaniu wydania mu powódce nieruchomości, pomimo ustalenia, iż nie znajduje się on w faktycznym władaniu żadnej z objętych postępowaniem nieruchomości;

2. naruszenie prawa materialnego, tj. art. 705 k.c., poprzez jego błędną wykładnie i niewłaściwe zastosowanie, polegające na nakazaniu mu wydania powódce nieruchomości, pomimo ustalenia, iż pozwany nie znajduje się w faktycznym władaniu żadnej z objętych postępowaniem nieruchomości.

Wskazując na powyższe pozwany M. P. (1) wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie przeciwko niemu powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda zwrotu kosztów procesu według norm prawem przepisanych. Nadto domagał się zasądzenia od powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm prawem przepisanych.

Motywując swe stanowisko skarżący wskazał, iż zastosowanie przez Sąd pierwszej instytucji w stosunku do niego roszczenia windykacyjnego jest nie do pogodzenia z ustalonym w sprawie stanem faktycznym, gdzie w ramach poczynionych ustaleń stwierdzono, że pozwany M. P. (1) nie jest w faktycznym władaniu sporych nieruchomości. W związku z tym, że pozwany nie włada faktycznie spornymi nieruchomościami nakazanie mu wydania nieruchomości jest niemożliwe do wykonania. Przedmiotowe nieruchomości zostały bowiem już raz przez pozwanego wydane, z chwilą zawarcia przez niego umów poddzierżawy. W związku z powyższym niemożliwym jest wydanie ich po raz kolejny. Zdaniem skarżącego stroną biernie legitymowaną w niniejszej sprawie są posiadacze zależni, którzy pozostają w fatycznym władaniu nieruchomościami, a zatem (...) Sp. z o.o., (...) Sp. z o.o, oraz T. B. (1). Odnosząc się do zarzutu naruszenia przepisu art. 705 k.c. pozwany wskazał, że wyrażając zgodę na poddzierżawę właściciel nieruchomości zgodził się na możliwość, iż ostatecznie nieruchomości znajdą się w posiadaniu osób innych niż dzierżawca. W przekonaniu pozwanego wyrażenie zgody oznacza świadomość faktu, że w sytuacji w której dojdzie do poddzierżawienia nieruchomości, ich posiadanie zostanie przeniesione na osobę trzecią. To właśnie poddzierżawca jest osobą, która znajduje się we władaniu nieruchomości i to na nim spoczywa obowiązek ich wydania właścicielowi. W ocenie pozwanego nakazanie mu wydania nieruchomości, którymi nie włada, stanowi nałożenie na niego obowiązku zwrotu, pomimo iż nie dysponuje on uprawnieniem do posiadania. Pozwany zaznaczył, że „usunął się" z nieruchomości już w styczniu 2010 r. oddając nieruchomości, za zgoda właściciela, w poddzierżawę. Na marginesie pozwany podkreślił, iż podziela pogląd, że rozwiązanie umowy dzierżawy nie powoduje rozwiązania z mocy prawa umowy poddzierżawy, powołując się na linię orzeczniczą Sądu Najwyższego, wyrażoną w wyroku z dnia 7 listopada 1997 r. (III CKN 249/97), w wyroku z dnia 25 listopada 2005 r. (V CK 370/05) oraz w wyroku z dnia 20 lipca 2006 r. (V CSK 200/06).

W odpowiedzi powódka A.w W. wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu za druga instancję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu. Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji i przedstawioną w motywach zaskarżonego wyroku ocenę prawną co do obszernie omówionych tam zagadnień bez potrzeby ponownego ich przytaczania. Odnieść natomiast należało się jedynie do tych ocen, które zostały zakwestionowane w apelacji.

Przede wszystkim należy ustosunkować do zarzutu naruszenia przepisu art. 222 § 1 k.c., który w ocenie skarżącego miał stanowić podstawę nakazania mu przez Sąd pierwszej instancji wydania powódce spornych nieruchomości. Trzeba zauważyć, że Sąd pierwszej instancji wyraźnie wyróżnił dwie podstawy żądania kierowanego przeciwko poszczególnym pozwanym w tej sprawie, a mianowicie przepis art. 222 § 1 k.c. oraz przepis art. 705 k.c. W motywach swojego rozstrzygnięcia Sąd pierwszej instancji rzeczywiście wskazał na możliwość dochodzenia przez powódkę roszczenia o wydanie w stosunku do M. P. (1) na podstawie obu wyżej wymienionych przepisów. W istocie jednak chodziło raczej o możliwość kumulacji tych roszczeń, gdyż niewątpliwie uprawnienie do żądania zwrotu rzeczy dzierżawionej może się zbiec z uprawnieniem do żądania wydania rzeczy wynikającym z atrybutu prawa własności.

Sąd pierwszej instancji słusznie wywodził przy tym, że aby można było mówić o roszczeniu windykacyjnym, muszą być spełnione dwa warunki: po pierwsze treścią roszczenia jest żądanie wydania rzeczy, po drugie – wynika ono z prawa własności. Bez wątpienia roszczenie windykacyjne należy kierować przeciwko osobie, która faktycznie „włada” rzeczą. Brak jednego z tych znamion powoduje, że nie ma ono charakteru roszczenia windykacyjnego. Nie jest więc takim roszczeniem uprawnienie do żądania wydania rzeczy wynikające nie z prawa własności, lecz z innego stosunku prawnego, zarówno rzeczowego, jak i obligacyjnego (np. użytkowania, zastawu, najmu, dzierżawy). Może przy tym dojść do sytuacji, w której właścicielowi przysługuje kilka roszczeń o treści odpowiadającej roszczeniu windykacyjnemu: obok roszczenia windykacyjnego, również roszczenie o wydanie rzeczy będące korelatem obowiązku osoby korzystającej z rzeczy do jej zwrotu po wygaśnięciu ograniczonego prawa rzeczowego (np. użytkowania) lub stosunku obligacyjnego (np. najmu, dzierżawy). W doktrynie i orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że następuje tu zbieg roszczeń i właściciel ma swobodę wyboru, z którego roszczenia chce skorzystać.

Zauważając możliwość zbiegu obu uprawnień zmierzających do odzyskania rzeczy stanowiącej przedmiot zakończonej dzierżawy, Sąd pierwszej instancji wyraźnie wyartykułował podstawy rozstrzygnięcia w stosunku do poszczególnych pozwanych. Wskazał, że roszczenie kierowane przez powódkę do pozwanych M. P. (2) oraz T. B. (2) jest roszczeniem windykacyjnym, opartym na prawie własności przeciwko nieuprawnionemu posiadaczowi wymienionych nieruchomości, zatem podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowił art. 222 § 1 k.c. Natomiast roszczenie wydobywcze o treści odpowiadającej roszczeniu windykacyjnemu powódka kieruje przeciwko pozwanemu M. P. (1) jako byłemu dzierżawcy, wskazując że jest ono korelatem obowiązku pozwanego do zwrotu przedmiotu dzierżawy po wygaśnięciu stosunku obligacyjnego – umowy dzierżawy, a więc podstawą prawną rozstrzygnięcia jest art. 705 k.c.

Wbrew stanowisku skarżącego, nie ma wątpliwości, że powódce przysługuje prawo domagania się zwrotu nieruchomości określonych w pozwie z uwagi na zakończenie stosunku dzierżawy, co wprost reguluje powoływany art. 705 k.c. Słusznie przy tym Sąd pierwszej instancji wywodzi, że obligacyjnym obowiązkiem pozwanego jest doprowadzenie do zwrotu dzierżawionych nieruchomości po zakończeniu umowy dzierżawy . Na pozwanym spoczywa bowiem jego własny obowiązek obligacyjny stanowiący efekt łączącej wcześniej strony umowy dzierżawy, którego rezultatem musi być powrót przedmiotu dzierżawy do wydzierżawiającego. W ramach tego obowiązku pozwany – wypełniając zobowiązanie kontraktowe – powinien także podjąć wszelkie działania, które doprowadzą do zwrotu przedmiotu dzierżawy wydzierżawiającej. Przeciwny stan zwalniający pozwanego z tego obowiązku obligacyjnego byłby nie do pogodzenia z jednoznaczną regulacją art. 705 k.c. Trudno zaakceptować taką sytuację, jaka ma miejsce w rozpoznawanej sprawie, gdzie wydzierżawiający zawiera kolejne umowy poddzierżawy, przekazuje władanie nad nieruchomościami kolejnym osobom, bez zgody i wiedzy właściciela, a jednocześnie po wygaśnięciu umowy żąda, aby zwolniono go z obowiązku wydania przedmiotu dzierżawy, wskazując, że przedmiotem tym już nie włada, gdyż wydał go osobom trzecim. Podnoszone w apelacji zarzuty dotyczące ewentualnych trudności, które mogą pojawić się na etapie wykonywania zaskarżonego wyroku nie mogły prowadzić do oczekiwanej przez skarżącego zmiany orzeczenia i oddalenia w stosunku do niego powództwa. Ocena ta jest tym bardziej zasadna, gdy uwzględni się twierdzenia skarżącego co do kontynuowania umów poddzierżawy. Skoro bowiem w apelacji stoi się na stanowisku, że umowy poddzierżawy nie wygasły, pomimo tego, że wygasła umowa dzierżawy, to niewątpliwie obowiązkiem dzierżawcy w stosunku do powódki jest, aby przedmiot dzierżawy powrócił do wydzierżawiającego.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako bezzasadną. O kosztach procesu za drugą instancję orzeczono na podstawie art. w art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 9 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 poz.1348 ze zm.).