Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Głowacka - Andler

Protokolant: sekr. sąd. Magdalena Waszak

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2013 r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. C.

przeciwko (...) S.A. Oddział w K.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej (...) S.A. Oddział w K. na rzecz powódki Z. C. kwotę 1.147,50 zł (jeden tysiąc sto czterdzieści siedem złotych pięćdziesiąt groszy);

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  nie obciąża powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi, jak również zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanej.

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym dnia 13 listopada 2008 r. w Sądzie Rejonowym w Ostrzeszowie powódka Z. C. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) S.A. w K. kwoty 120.000 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki oraz o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w kwocie 1.000 zł miesięcznie, a także zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu podano, że powódka jest współwłaścicielką nieruchomości w O., na której znajdują się linie energetyczne pozwanej w postaci początkowo 3 słupów, a aktualnie 2 słupów i przebiegających nad nieruchomością linii energetycznych. Powódka podała, że pozwana odmawia zawarcia umowy o ustanowieniu służebności, a przebieg linii uniemożliwia w tej części nieruchomości jej zabudowę (k. 2-3).

Prawomocnym postanowieniem z dnia 25 listopada 2008 r. w sprawie sygn. akt I C 114/08 Sąd Rejonowy w Ostrzeszowie stwierdził swoją niewłaściwość rzeczową w sprawie o zapłatę i przekazał w tym zakresie sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kaliszu. Natomiast roszczenie o ustanowienie służebności zostało zarejestrowane w Sądzie Rejonowym w Ostrzeszowie jako wniosek o ustanowienie służebności przesyłu (k. 1, 24).

W odpowiedzi na pozew pozwana (...) S.A. w G. Oddział w K. wniosła o oddalenie powództwa. Pozwana podniosła zarzut zasiedzenia służebności przesyłu linii energetycznej przebiegającej przez nieruchomość powódki (k. 73-74).

Postanowieniem z dnia 5 maja 2009 r. Sąd na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie z uwagi na toczące się przed Sądem Rejonowym w Ostrzeszowie w sprawie sygn. akt I Ns 175/09 o zasiedzenie służebności przesyłu z wniosku (...) S.A. (k. 100). Na skutek skargi kasacyjnej sprawa I Ns 175/09 została zwrócona do Sądu Rejonowego w Ostrzeszowie do ponownego rozpoznania, gdzie została zarejestrowana pod sygn. akt I Ns 11/12. Natomiast prawomocnym postanowieniem z dnia 28 października 2011 r. w sprawie I Ns 177/10 Sąd Rejonowy w Ostrzeszowie stwierdził, iż Skarb Państwa – Zakłady (...) w P. nabył z dniem 1 stycznia 1985 r. w drodze zasiedzenia służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu, polegającą na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia w postaci napowietrznej linii energetycznej napięcia 15 kV, relacji O. – S., wraz z prawem swobodnego dojścia i dojazdu do niej, usytuowanej na nieruchomości położonej w O., oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) ujawnionej w księdze wieczystej (...). W konsekwencji Sąd na rozprawie w dniu 11 września 2012 r. podjął postępowanie w sprawie (k. 102-105,110-119, 123-124, 132, 136v).

Pismem z dnia 27 grudnia 2012 r. powódka doprecyzowała, że wnosi o odszkodowanie za usytuowanie linii napowietrznej (...) O. – G. i linii kablowej (...) O. – M. oraz o odpłatne ustanowienie służebności przesyłu dotyczących tychże linii energetycznych na nieruchomości powódki (k. 142).

Ostatecznie w piśmie procesowym z dnia 21 maja 2013 r. powódka wniosła o zasądzenie kwoty 149.100 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki. Do wyliczenia tej kwoty powódka przyjęła stawkę w kwocie 30 zł za użytkowania 1m ^{( 2)} powierzchni pasa drogowego zajętego przez rzut poziomy umieszczonego infrastruktury technicznej na obszarze zabudowanym ustaloną uchwałą nr (...)Rady Miejskiej O. z dnia 29 marca 2004 r., mnożąc ją przez powierzchnię strefy ograniczonego użytkowania ze względu na posadowienie linii energetycznych wskazaną w sporządzonej na potrzeby sprawy opinii biegłej sądowej U. Ż. z dnia 11 lutego 2013 r. (k. 157-158).

Na rozprawie w dniu 10 grudnia 2013 r. Sąd umorzył postępowanie w sprawie o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu. Natomiast strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska (k. 191-192).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powódka jest współwłaścicielką ¾ części nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) o powierzchni 1,35.45 ha, działka nr (...), ujawnionej w księdze wieczystej (...). Powódka nabyła wraz z mężem F. C. współwłasność nieruchomości na podstawie uwłaszczenia w 1971 r. Mąż powódki F. C. zmarł w dniu 18 października 2001 r., a jego spadkobiercami są powódka i jej syn S. C. w ½ części.

(dowód: zeznania powódki Z. C. k. 98v-99, nagranie 00:03:07 – 00:11:32 płyta – koperta k. 192, mapy – k. 17-18, postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku – k. 20, odpis księgi wieczystej – k. 37-38).

Nieruchomość położona w strefie peryferyjnej O. należała od pokoleń do rodziny męża powódki. Po ślubie powódki teściowie przekazali ją małżonkom. Nieruchomość jest wykorzystywana rolniczo, grunty orne stanowią 0,62.89 ha, pastwiska trwałe 0,27.92 ha i nieużytki 0,34.14 ha. Grunty orne są słabej klasy VI, która stanowi 73 % powierzchni. W sąsiedztwie drogi - ulicy (...) część działki nr (...) została sklasyfikowana jako teren zabudowy jednorodzinnej, zagrodowej i wolnostojącej o dużym rozproszeniu (...). W pozostałej części znajdują się pola uprawne (...), a od wschodu działka graniczy z terenem wytwórni mas bitumicznych. Na tej części w aktualnym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta O. przewidziano pas przecinający przez całą szerokość działki stanowiący teren dróg publicznych (...). Nie jest uprawiana rolniczo łąka z uwagi na podmokły teren oraz nieużytek porośnięty drzewami - samosiejkami z uwagi na wykorzystywanie w przeszłości jako wyrobisko żwiru. W chwili uzyskania przez powódkę własności nieruchomości w latach 60-tych/70-tych XX wieku znajdowały się na niej linie energetyczne. Zarówno teściowie powódki jaki i ona z mężem nie wyrażali zgody na umieszczenie przedmiotowych urządzeń energetycznych. Obecnie na gruntach ornych powódka uprawia zboża (pszenżyto) na potrzeby własnego gospodarstwa, w którym hoduje drób (kury, bażanty i pawie).

(dowód: zeznania powódki Z. C. – k. 98v-99, nagranie 00:03:07 – 00:11:32 płyta – koperta k. 192, mapy – k. 17-18, zdjęcia – k. 89-97)

Przez nieruchomość powódki przebiega linia napowietrzna (...) O.-S. oraz napowietrzna linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia (...)relacji O. – G. i kablowa linia energetyczna średniego napięcia (...) (...) relacji O. – M., która umieszczona jest w gruncie.

Linia napowietrzna (...) O.-S. składa się z 3 przewodów na słupach betonowych co 100 m. Niniejsza linia była wybudowana w latach 60 – tych XX w.

Linia napowietrzna (...)relacji O. – G. przebiega w kierunku południowo – północnym poprzecznie przez całą szerokość działki i składa się z 4 przewodów umieszczonych na wysokości 6 metrów nad poziomem gruntu. Na działce nie występują słupy podporowe tej linii, wyłącznie 4 linki przesyłowe. Linki przesyłowe są przymocowane do słupów, które są posadowione na sąsiednich nieruchomościach. Przedmiotowa linia została przebudowywana w latach 90 – tych XX w. W wyniku posadowienia linii napowietrznej 110 kV tzw. strefa ograniczonego użytkowania wynosi 422 m ².

Wartość służebności przesyłu linii napowietrznej (...) wynosi rocznie 124 zł, a wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie za okres 10 lat wynosi 1.240 zł.

Linia kablowa (...)relacji O. – M. przebiega w ziemi na głębokości od 80 do 100 cm. Odbiór tej linii nastąpił w maju 1997 r. Na skutek posadowienia linii kablowej 15 kV tzw. strefa współużytkowania wynosi 75 m ² (25 m długości x 3 m szerokości).

Wartość służebności przesyłu linii kablowej (...)wynosi rocznie 29 zł, a wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie za okres 10 lat wynosi 290 zł.

Łączna wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z 2 przedmiotowych linii wynosi 1.530 zł.

(dowód: zeznania świadka T. M. – k. 136v-137, opinia biegłej sądowej U. Ż. – koperta k. 151, zaświadczenie (...) O., wypis z rejestru gruntów – koperta k. 151, zeznania biegłej U. Ż.nagranie 00:05:22 – 00:43:52 płyta – koperta k. 184, uchwała – k. 159)

Urządzenia elektroenergetyczne zostały umieszczone na przedmiotowej nieruchomości przez poprzednika prawnego pozwanego Zakłady (...) w P..

(okoliczności bezsporne)

W piśmie z dnia 16 lipca 2007 r. powódka wraz z synem S. C. zwróciła się do pozwanej o zawarcie z dniem 3 sierpnia 2008 r. umowy o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem w związku z usytuowaniem linii energetycznych na działce nr (...) przy ul. (...) oraz na działkach nr (...) przy ul. (...) w O.. Natomiast w piśmie z dnia 20 października 2008 r. skierowanym do pozwanej syn powódki dodatkowo wystąpił o wypłatę odszkodowania za 10-letnie użytkowanie nieruchomości powódki.

W odpowiedzi na te pisma pozwana nie znalazła podstaw do uwzględnienia żądań powódki.

(dowód: korespondencja stron – k. 5-16)

Powódka ma obecnie 72 lata i jedynym źródłem jej utrzymania jest emerytura w kwocie ok. 1.300 zł miesięcznie. Powódka nie posiada nikogo na utrzymaniu.

(dowód: zeznania powódki Z. C. – k. 98v-99, nagranie 00:03:07 – 00:11:32 płyta – koperta k. 192, decyzja ZUS - k. 42-43, zaświadczenie - k. 46, oświadczenie – k. 47).

Powyższy stan faktyczny, Sąd poczynił w oparciu o zebrany w sprawie, wyżej wskazany materiał dowodowy, w szczególności wymienione dokumenty, a także w oparciu o zeznania świadka i powódki oraz opinię biegłego, które w powyższym zakresie Sąd uznał za wiarygodne.

Sąd uznał opinię biegłego rzeczoznawcy majątkowego U. Ż.za rzetelną, fachową, wiarygodną i sporządzoną zgodnie ze standardami zawodowymi oraz zgodną z obowiązującymi w tej materii regułami. Biegła U. Ż. sporządziła wyczerpującą opinię pisemną oraz na rozprawie odpowiedziała wyjaśniająco na pytania stron i Sądu. Biegła wskazała metodę wyliczenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz wyczerpująco uzasadniła przyczyny przyjętych stawek wartości rynkowej 1 m ^{( 2)} nieruchomości gruntowej i innych wskaźników. Powódka wnosiła o ustalenie wartości w oparciu o wysokość opłat za zajęcie pasa drogowego dróg zarządzanych przez Miasto i Gminę O., ale biegła przekonująco wyjaśniła, dlaczego przyjęła inną metodą wyliczenia.

Sąd zważył, co następuje:

W sprawie bezsporne jest, że na nieruchomości stanowiącej aktualnie współwłasność powódki i jej syna, a poprzednio własność rodziców męża powódki, znajdują się trwałe i widoczne urządzenia - przebiegające linie napowietrzne (...), słupy i linie napowietrzne (...)oraz linia kablowa (...)stanowiące własność pozwanej.

Pozwana wykazała zasiedzenie służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu linii napowietrznej (...)relacji O. – S. przedkładając odpis prawomocnego postanowienia sądu stwierdzającego zasiedzenie tejże służebności z dniem 1 stycznia 1985 r., a Sąd jest związany niniejszym orzeczeniem na podstawie art. 365 § 1 k.p.c.

Wobec powyższego powódka zmieniła żądanie pozwu dochodząc zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od 13 listopada 1998 r. do 13 listopada 2008 r. w zakresie linii napowietrznej (...)relacji O. – G. oraz linii kablowej (...)relacji O. – M..

Zgodnie z art. 225 k.c. w zw. z art. 352 § 2 k.c. właściciel rzeczy może żądać wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy od posiadacza służebności w złej wierze.

W związku z tym powódka jako współwłaściciel przedmiotowej nieruchomości dysponuje roszczeniem o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy wobec pozwanej, która jest posiadaczem w zakresie służebności przesyłu w złej wierze. Należy podkreślić, że zła wiara pozwanej i jej poprzedników prawnych jest okolicznością bezsporną, gdyż pozwana miała świadomość, że nie dysponuje tytułem prawnym uprawniającym ją do posadowienia na nieruchomości powódki linii energetycznych.

Odnośnie linii objętych sprecyzowanym pozwem, pozwana nie podniosła zarzutu zasiedzenia, ani w inny sposób nie wykazała tytułu prawnego do posiadania służebności gruntowej. Natomiast powódka wykazała, że w okresie, za który dochodzi zapłaty przedmiotowe linie znajdowały się na nieruchomości powódki, a zatem pozwana korzystała z nieruchomości powódki.

W związku z tym Sąd na podstawie opinii biegłego rzeczoznawcy wyliczył wysokość odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości powódki za dochodzony okres 10 lat.

Wartość służebności przesyłu linii kablowej średniego napięcia (...)relacji O. – M. wynosi 290 zł (10 lat x 29 zł za 75 m ² strefy współużytkowania).

Wartość służebności przesyłu linii napowietrznej wysokiego napięcia (...)relacji O. – G. wynosi 1.240 zł (10 lat x 124 zł za 422 m ² strefy współużytkowania).

Łączna wartość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z 2 przedmiotowych linii wynosi 1.530 zł.

Powódka jest współwłaścicielką nieruchomości w ³/4, a nie wykazała, że występuje również w imieniu drugiego współwłaściciela – syna S. C., współwłaściciela udziału ¼ części nieruchomości. Powódka jako współwłaścicielka na podstawie art. 207 k.c. uprawniona jest do żądania zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości wspólnej w stosunku do wielkości udziałów, a roszczenie to nie jest czynnością zmierzającą do zachowania wspólnego prawa (art. 209 k.c.), a więc samodzielnie nie może reprezentować współwłaścicieli. Powódka dysponuje zatem legitymacją czynną do występowania w procesie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z ³/4 części nieruchomości.

W związku z tym Sąd pomnożył wartość bezumownego korzystania przez udział powódki w nieruchomości (1.530 zł x ³/4) uzyskując kwotę 1.147,50 zł.

Mając na uwadze powyższe w punkcie I sentencji wyroku Sąd częściowo uwzględnił powództwo zasądzając kwotę 1.147,50 zł. Powódka nie wnosiła o zasądzenie odsetek, więc Sąd na podstawie art. 321 § 1 k.p.c. nie orzekał o odsetkach, gdyż nie były one objęte żądaniem powódki.

W punkcie II sentencji wyroku Sąd oddalił powództwo w pozostałej części uznając żądanie powódki ponad przyznaną kwotę jako wygórowane i nieadekwatne do ustalonej w opinii biegłej sądowej U. Ż.wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z przedmiotowej nieruchomości (punkt II sentencji wyroku).

Sąd, mając na uwadze wynik sprawy, w której prawie w całości oddalono powództwo rozstrzygnął o kosztach na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c., stosując zasadę odpowiedzialności stron za wynik postępowania. Powódka przegrała proces prawie w całości (99 %) powinna więc ponieść koszty procesu, które wynoszą 11.685,47 zł (opłata – 6.600 zł, opinia biegłego – 2.068,47 zł i koszty zastępstwa procesowego pozwanej – 3.617 zł). Tym niemniej powódka była częściowo zwolniona od kosztów sądowych ponad kwotę 2.000 zł opłaty (postanowienie k. 55), utrzymuje się z emerytury w kwocie ok. 1.300 zł miesięcznie, a więc obciążanie jej kosztami procesu wiązałoby się z uszczerbkiem dla utrzymania koniecznego powódki oraz byłoby sprzeczne z zasadami słuszności. Mając powyższe na uwadze Sąd w punkcie III sentencji wyroku nie obciążył powódki nieuiszczonymi kosztami sądowymi, jak również zwrotem kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pozwanej.