Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji A. M.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze

z dnia 7 maja 2012 r. sygn. akt VII U 950/11

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od wnioskodawcy na rzecz strony pozwanej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 maja 2012 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze oddalił odwołanie A. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. z dnia 15 czerwca 2011 r. odmawiającej wnioskodawcy prawa do emerytury.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił A. M. przyznania emerytury argumentując, że na dzień 1 stycznia 1999 r. to jest dzień wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS wnioskodawca nie udowodnił 15–letniego okresu pracy w warunkach szczególnych, ale 3 lata, 4 miesiące i 29 dni takiej pracy, nie spełnił zatem warunków do przyznania świadczenia, o których mowa w art. 184 ustawy. Wnioskodawca w odwołaniu od powyższej decyzji podnosił, że jako okres wykonywania pracy w warunkach szczególnych winien zostać zaliczony również okres zatrudnienia w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w J. od 26 maja 1973 r. do 31 stycznia 1998 r., w trakcie którego był zatrudniony przy rozkładaniu mas asfaltowych, ich produkcji i transporcie, zatem na stanowiskach, o których mowa w Dziale IX, pkt 4 Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 poz. 43 ze zm.).

Ponadto, nawet gdyby uznać, że w spornym okresie wnioskodawca wykonywał wskazane w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach prace wymienione w wykazie C, stanowiącym załącznik do wymienionego rozporządzenia, który to wykaz został uchylony w 1996 r., to do daty uchylenia wykazu odwołujący się przepracował ponad 15 lat w szczególnych warunkach, zatem późniejsze uchylenie wykazu C pozostaje bez znaczenia dla oceny zasadności jego roszczeń.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie odwołania wywodząc, że wnioskodawca nie spełnił warunków do przyznania emerytury wymienionych w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej i przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wykonywał wówczas prace wymienione w Wykazie C, uprawniające jedynie do wzrostu emerytur i rent (Dz.U. nr 8 poz. 43 ze zm.).

Rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł na podstawie następującego stanu faktycznego ustalonego na podstawie akt rentowych, akt kapitału początkowego, zeznań świadków, zeznań wnioskodawcy i akt osobowych wnioskodawcy obejmujących zatrudnienie w spornym okresie.

Wnioskodawca A. M., ur. (...), od 26 lutego 1969 r. zatrudniony był w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w J.. Początkowo pracował na stanowisku robotnika drogowego, następnie od 1 maja 1970 r., na stanowisku kopacza. Od dnia 18 lutego 1971 r. do 17 grudnia 1971 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową, po odbyciu której powrócił do pracy 4 stycznia 1971 r. - na stanowisko układacza mas asfaltu. Od 26 maja 1973 r. dostał angaż na stanowisko kopacza a od 20 października 1988 r. pracował na stanowisku robotnika budowlanego.

Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie objętym sporem wnioskodawca pracował zarówno przy produkcji i rozkładaniu masy asfaltowej, jak i jako robotnik budowlany: kopiąc rowy pod krawężniki, kanalizację, układając rury kanalizacyjne i szamba, murując studzienki kanalizacyjne.

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego sprawy, Sąd I instancji orzekł, iż odwołanie wnioskodawcy było bezzasadne. Jako podstawę rozstrzygnięcia wskazał przepisy art. 184 ust. 1 oraz art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS a także przepisy § 1, § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8 poz. 43 z późn. zm.). Zdaniem Sądu Okręgowego, czynności wykonywane przez wnioskodawcę w spornych okresach nie odpowiadają pracom wymienionym w Dziale IX pkt 4 Wykazu A stanowiącego załącznik do wymienionego rozporządzenia, bowiem wnioskodawca nie udowodnił, aby w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace asfalciarza i przy gotowaniu asfaltu. Ustalone przez sąd I instancji czynności nie polegały, w ocenie tego sądu, wyłącznie na rozkładaniu asfaltu oraz pracy w otaczarni, to jest urządzeniu stosowanemu w produkcji mas asfaltowych. Zdaniem Sądu, przesłuchani świadkowie nie mieli możliwości widywania wnioskodawcy podczas wykonywania wszystkich obowiązków codziennie, przez cały rok, zatem nie mogli, w sposób nie budzący wątpliwości potwierdzić, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował wyłącznie jako asfalciarz. Wykaz C nie obowiązuje od czerwca 1996r. i nie może stanowić podstawy do uwzględnienia określonych tam stanowisk pracy jako pracy w szczególnych warunkach.

Apelację od wyżej opisanego wyroku wywiódł wnioskodawca, zaskarżając wyrok w całości, wnosząc o jego zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Apelujący zarzucał zaskarżonemu wyrokowi sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na wadliwym ustaleniu, że wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku asfalciarza, określonym w Dziale IX pkt 4 Wykazu A, podczas gdy z zebranych w sprawie dowodów, w szczególności całkowicie pominiętych przez sąd zeznań świadków, wynika wniosek przeciwny.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pełnomocnik apelującego podkreślił, że w postępowaniu odwoławczym od decyzji organu rentowego jest możliwe dokonywanie ustaleń odmiennych od stwierdzonych w świadectwie pracy także na podstawie osobowych źródeł dowodowych. Świadkowie przesłuchani w sprawie potwierdzili, że wnioskodawca przez cały sporny okres wykonywał szeroko rozumianą pracę asfalciarza, przy czym w okresach zimowych pracował przy czyszczeniu kotłów na otaczarni – wytwórni masy bitumicznej.

Strona pozwana nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

A. M. domagał się przyznania emerytury będąc urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. Nie osiągnął zatem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) i nie spełnił warunków do uzyskania emerytury na warunkach określonych w art. 46 ust. 1 ustawy do dnia 31 grudnia 2008 r. Uprawnienie swoje wywodzi wnioskodawca z art. 184 ust. 1 ustawy. Przepis ten uprawnia do emerytury ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy – to jest 1 stycznia 1999 r. spełnili łącznie następujące warunki:

1)  osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat dla mężczyzn;

2)  mają okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 – zatem wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do OFE albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Pojęcie przepisy dotychczasowe odnosi się do art. 32 cytowanej ustawy, zgodnie, z którym ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnych charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Zgodnie z § 4 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Posiadanie przez wnioskodawcę wymaganego tzw. ogólnego stażu pracy jest w sprawie bezsporne. Mimo braku ustaleń poczynionych w tym względzie przez Sąd Okręgowy, z akt organu rentowego wynika, że staż ten wynosi 29 lat, 7 miesięcy i 25 dni. Wnioskodawca bezspornie spełnił także warunki polegające na nieprzystąpieniu do OFE i rozwiązaniu stosunku pracy.

Sporne pozostawało natomiast, czy legitymuje się wymaganym okresem pracy w szczególnych warunkach, to jest, czy przez wymagany ustawą okres, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wykonywał prace wymienione w Wykazie A stanowiącym załącznik do cytowanego rozporządzenia. Słusznie bowiem przyjął Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze, że skreślenie Wykazu C, nawet w sytuacji, gdy prace w nim wymienione wykonywał ubezpieczony przez przynajmniej 15 lat, przypadających przed datą skreślenia tego wykazu, nie powoduje, że ubezpieczony ten spełnia warunek posiadania wymaganego ustawą okresu pracy w warunkach szczególnych. Wynika to wprost z treści art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 1 ust. 1 rozporządzenia, stanowiącym, że rozporządzenie to stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, przez co należy rozumieć wykazy obowiązujące.

Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawione przez syndyka Masy Upadłości Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa (...) w J.( k. 46 a.r.) wymienia od 26 maja 1973 r., stanowisko robotnika budowlanego wymienione w Wykazie C - skreślonym z dniem 7 czerwca 1996 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 maja 1996 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 63, poz. 292).

Słuszność ma apelujący – na co wskazał także Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku, że w toku postępowania sądowego możliwe jest dowodzenie zatrudnienia w szczególnych warunkach za pomocą innych środków dowodowych niż świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, które ma walor dokumentu prywatnego. Prawidłowo jednak Sąd Okręgowy przyjął, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że charakter zatrudnienia ubezpieczonego w spornym okresie, rodzaj i faktycznie wykonywane przez niego czynności, w kontekście zakwalifikowania pracy do jednego ze stanowisk wymienionych w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 07.02.1983 r. nie pozwalają na przyjęcie, że była to wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, praca w szczególnych warunkach.

W tym zakresie sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego, która nie narusza granic art. 233 kpc. Przypomnieć bowiem trzeba, że świadek R. W. zeznał, że poza sezonem letnim wnioskodawca pomagał przy wykonywaniu napraw maszyn i wykonywał inne prace w warsztacie, choć również przy kotłach asfaltu (k. 41 odwrót). Przesłuchana w charakterze świadka żona wnioskodawcy zeznała, że widziała męża przy rozkładaniu masy asfaltowej w K., ale pracował on na terenie całego województwa (k. 42). W K. widziała także wnioskodawcę świadek C. S., natomiast nie wiedziała, czy pracował przy maszynie, czy rozkładał asfalt. Świadek G. M. zajmowała się planowaniem robót i obliczaniem płac, nie miała możliwości obserwowania czynności wykonywanych przez pracowników. Sam wnioskodawca podał, że pracował jako rozkładacz masy asfaltowej, ale też jako robotnik budowlany oraz przy otaczarkach (k. 16). W aktach osobowych, stanowisko wnioskodawcy określane jest od 26 maja 1973 r. do 20 października 1988 r. jako kopacz, następnie robotnik budowlany. Z dołączonych akt rentowych zmarłego J. D., wynika, że pracował on w tym samym przedsiębiorstwie w latach 1971 – 1981 na stanowisku brukarza, wymienionym w Dziale V, poz. 10 pkt 3 Wykazu A , natomiast od 1982 r. był rencistą. O pracy na stanowisku brukarza nie mówił zaś ani sam wnioskodawca, ani żaden z przesłuchanych świadków. Stąd zeznania świadka J. Ł., który zeznał, że z wnioskodawcą pracował J. D. nie mogą stanowić dowodu na to, że A. M. wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, prace wymienione w Dziale IX pkt IV – prace asfalciarzy i przy gotowaniu asfaltu.

Brak zatem dowodów że wnioskodawca pracował przez wymagany ustawą okres w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a tym samym, że spełnił warunki do przyznania emerytury w wieku obniżonym.

Apelację należało więc oddalić z mocy art. 385 kpc.

Z wymienionych powyżej względów Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji, rozstrzygając o kosztach procesu na podstawie art. 98 kpc z zastosowaniem stawki wynikającej z przepisów § 12 ust. 1 pkt 2 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

R.S.