Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Piotr Jakubiec

Protokolant Małgorzata Siuda

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2014 r. w Lublinie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. G.

przeciwko Spółdzielni (...) w L.

o ustalenie

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powoda A. G. na rzecz pozwanej Spółdzielni (...) w L. kwotę 197 (sto dziewięćdziesiąt siedem złotych 0/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 340/13

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 kwietnia 2013 r. skierowanym przeciwko Spółdzielni (...)w L.powód A. G.wnosił o stwierdzenie nieważności uchwały nr (...) zarządu pozwanej Spółdzielni z dnia 14 grudnia 2009 r. w sprawie ustalenia opłaty za gotowość za świadczenie usług dla członków Spółdzielni prowadzących dokumentację księgową poza biurem Spółdzielni. Jako powództwo ewentualne powód zgłosił żądanie uchylenia tej uchwały.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest członkiem pozwanej i nie zgadza się z objętą pozwem uchwałą, którą Zarząd nałożył na członków miesięczną opłatę za gotowość świadczenia usług na poziomie 150 zł netto, przy czym opłaty obejmują również tych członków, których nie wiążą ze Spółdzielnią umowy o prowadzenie podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów. Powód wywodził, że wskazana w pozwie uchwała jest sprzeczna z prawem i statutem Spółdzielni, bowiem zarząd nie miał uprawnień do nakładania na członków jakichkolwiek opłat. Uchwała dyskryminuje członków, którzy nie prowadzą działalności gospodarczej, a przez to nie mogą korzystać z księgowych usług pozwanej. Podnosił też, że objęta pozwem uchwała była zaskarżona w trybie wewnątrzspółdzielczym do Rady Nadzorczej, która nie uwzględniła odwołania. Zaskarżona została także uchwała Rady Nadzorczej, przy czym Walne Zgromadzenie Członków w dniu 26 maja 2010 r. w pierwszym głosowaniu, a także w głosowaniu ponownym, po podniesieniu zarzutu nieuprawnionego głosowania przez pełnomocnika uchyliło uchwałę zarządu oraz Rady Nadzorczej, jednak w głosowaniu trzecim za uchyleniem uchwał głosowała taka sama liczba członków co przeciw. W ocenie powoda wiążące było pierwsze głosowanie.

Pozwana Spółdzielnia (...) w L. w odpowiedzi na pozew nie uznała powództwa, wniosła o jego oddalenie. Pozwana nie zgodziła sie z zarzutem braku kompetencji Zarządu do podjęcia zaskarżonej uchwały, wywodząc, że uprawnienie takie wynika z ogólnych zadań zarządu opisanych w statucie. Pozwana podniosła, że powód mógł skutecznie zaskarżyć uchwałę w jednej instancji, co też uczynił. Po wyczerpaniu tego trybu nie może on żądać uchylenia uchwały przez Sąd. Pozwana zakwestionowała istnienie po stronie powoda interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc wywodząc, że z chwilą gdy wystąpiła przeciwko powodowi z żądaniem zapłaty należności wynikającej z objętej pozwem uchwały, wszelkie zarzuty dotyczące ważności lub skuteczności uchwały mogą i winny być dochodzone w tamtym procesie.

W zakresie powództwa ewentualnego, a więc żądania uchylenia uchwały pozwana podniosła, że żądanie takie może być zgłoszone w terminie 6 tygodni od dnia walnego zgromadzenia, bądź od dnia zawiadomienia członka o podjęciu uchwały, jeżeli nie był on obecny na zgromadzeniu wskutek jego wadliwego zwołania. Powód nie wytoczył powództwa w terminie, nie wyjaśnił też dlaczego skoro kwestionował uchwałę zarządu w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym, nie wystąpił w terminie z pozwem o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia.

Na rozprawie w dniu 14 stycznia 2014 r. strony podtrzymywały swoje stanowiska. Powód popierał powództwo, zaś pozwana nie uznała go i wnosiła o oddalenie powództwa.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 14 grudnia 2009 r. Zarząd Spółdzielni Rzemieślniczej Usług (...) w L. podjął uchwałę na (...) w sprawie ustalenia opłaty za gotowość świadczenia usług dla członków Spółdzielni prowadzących dokumentację księgową poza biurem Spółdzielni. Zgodnie z uchwałą Zarząd wprowadził opłatę w wysokości 150 zł netto za gotowość świadczenia usług dla członków, którzy nie zawarli ze Spółdzielnią umów o prowadzenie podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów. (bezsporne, uchwała k. 42-43)

A. G. jest członkiem Spółdzielni (...) w L. i nie ma zawartej ze Spółdzielnią umowy o prowadzenie podatkowych ksiąg przychodów i rozchodów. (okoliczność bezsporna)

A. G.wniósł odwołanie do Rady Nadzorczej Spółdzielni od uchwały Zarządu nr (...). Rada Nadzorcza odwołania nie uwzględniła, utrzymała w mocy zaskarżoną uchwałę. Odwołanie od uchwały Rady Nadzorczej skierowane do Walnego Zgromadzenia zostało rozpoznane w dniu 26 maja 2010 r., ale nie było skuteczne. (okoliczność bezsporna)

Przed Sądem Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie toczy sie proces z powództwa Spółdzielni (...) w L. przeciwko A. G. o zapłatę opłat ustalonych uchwałą Zarządu Spółdzielni nr (...)/2009. ( okoliczność bezsporna)

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie przedstawionych przez strony i niekwestionowanych w procesie dokumentów prywatnych i zgodnych oświadczeń stron. Ustalony w procesie stan faktyczny jest w zakresie okoliczności istotnym dla rozstrzygnięcia bezsporny.

Na rozprawie w dniu 14 stycznia 2014 r. Sąd oddalił wnioski dowodowe stron o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków jako nieistotne dla rozstrzygnięcia. Zeznaniami świadków strony zamierzały wykazać jaki był przebieg Walnego Zgromadzenia w dniu 26 maja 2010 r. oraz treść uchwały Rady Nadzorczej z dnia 12 kwietnia 2010 r. Co do treści uchwały Rady Nadzorczej stanowiska stron były zgodne, zaś przebieg Walnego Zgromadzenia nie mógł mieć znaczenia dla rozstrzygnięcia w procesie, bowiem podstawą orzeczenia był brak interesu prawnego powoda w żądaniu ustalenia, o czym będzie mowa niżej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Przepis ten mimo zamieszczenia w k.p.c. ma charakter materialnoprawny przyznający powodowi prawo do ochrony jego praw podmiotowych poprzez wytoczenie powództwa o ustalenie. Decydujące znaczenie dla korzystania z tej formy ochrony prawnej ma wyłącznie interes prawny powoda. Interes ten, jako decydująca przesłanka, należy rozumieć jako kryterium zasadności wyboru takiego właśnie powództwa. Pojęcie to winno być interpretowane z uwzględnieniem szeroko pojmowanego dostępu do sądów w celu zapewnienia należytej ochrony prawnej, dlatego też uzależnienie powództwa o ustalenie od interesu prawnego należy pojmować elastycznie z uwzględnieniem celowościowej wykładni, konkretnych okoliczności danej sprawy i od tego czy w drodze innego powództwa strona może uzyskać pełną ochronę (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004r. II CK 387/02 Lex nr 391789).

Podkreślić należy, że przesłanka ta ma oczywiście charakter materialnoprawny, zatem jej sprawdzenie może się dokonać dopiero na etapie merytorycznego badania sprawy. Jej brak zaś skutkuje o bezzasadności powództwa powodując jego oddalenie. Oczywiście może powstać sytuacja, gdy oddalenie powództwa nie wyklucza późniejszego ponownego jego wytoczenia i uwzględnienia przez sąd, jeżeli interes prawny dochodzącego ochrony powstanie później.

Podkreślić także należy, że interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie może zależeć także od celowości dążenia do ustalania prawa lub stosunku prawnego w postępowaniu procesowym. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz doktrynie przyjmuje się, że interes prawny nie zachodzi z reguły, gdy zainteresowany może na innej drodze osiągnąć w pełni ochronę swoich praw (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., II CKN 201/97, M. Prawn. 1998/2/3, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1998 r., II CKN 572/97, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2000 r. II CKN 750/99 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2001 r., I PKN 333/00, Prok. i Pr. 2002/2/43). Oznacza to, że interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia bądź nieistnienia prawa lub stosunku prawnego nie istnieje, gdy występującemu z takim żądaniem przysługuje inna forma ochrony praw, a zatem roszczenie dalej idące, np. o zapłatę, o uzgodnienie treści księgi wieczystej, o pozbawienie wykonalności tytułu prawnego itp. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30.10.1990r. I CR 649/90 Lex Nr 158145).

Jest też oczywiste, że oddalenie powództwa o ustalenie z powodu możliwości dochodzenia swoich praw przez powoda na innej drodze, nie zamyka możliwości skorzystania z tej innej, właściwej drogi dochodzenia ochrony swoich praw podmiotowych. (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1987r. II CZP 25/87 OSNC 1988/9/117 oraz z dnia 30 grudnia 1968r. III CZP 103/68 OSNC 1969/5/85).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt okoliczności faktycznych niniejszej sprawy wskazać należy, że powód konsekwentnie domagał się ustalenia, że uchwała Zarządu Spółdzielni (...) w L. nr (...) w sprawie ustalenia opłaty za gotowość za świadczenie usług dla członków Spółdzielni prowadzących dokumentację księgową poza biurem Spółdzielni jest nieważna. Strony były też zgodne co do tego, że toczy się pomiędzy nimi proces o zapłatę kwot wynikających z objętej pozwem uchwały, a sokoro tak, to jest oczywiste, że rozstrzygając o istnieniu wierzytelności pozwanej względem powoda Sąd ustali w tamtej sprawie w pierwszej kolejności, czy uchwała, której wykonania domaga się wierzyciel jest ważna i skuteczna. Powód podnosi w procesie o zapłatę zarzut nieważności uchwały i Sąd zarzut ten musi rozpoznać. W ten sposób strony uzyskają - bez konieczności wykazania interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc - stanowisko Sądu co do ważności uchwały, co czyni brak interesu prawnego w sprawie niniejszej oczywistym.

Zarzut nieważności bezwzględnej wskazanej w pozwie uchwały mógł być podnoszony w pozwie o ustalenie, tak jak to uczynił powód, ale także w każdym innym postępowaniu jako przesłanka rozstrzygnięcia. Do czasu wystąpienia przez pozwaną z żądaniem wykonania uchwały jedynym sposobem rozstrzygnięcia sporu co do oceny prawnej uchwały był pozew o ustalenie, a więc powód miał interes prawny w żądaniu ustalenia, skoro w żaden inny sposób nie mógł rozwiązać sporu, zlikwidować niepewności prawnej co do ważności i skuteczności uchwały. Z chwilą jednak, gdy pozwana wystąpiła przeciwko niemu z powództwem o zapłatę, interes prawny przestał istnieć. Na potrzebę oceny istnienia tego interesu w kontekście toczącego się postępowania w sprawie VI NC-e 740692/13 zwrócił uwagę Sąd Apelacyjny przy rozpoznawaniu zażalenia na postanowienie w przedmiocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Sąd Okręgowy dokonując takiej oceny uznał, że toczące się równolegle postępowanie o zapłatę wyklucza interes prawny powoda w ustaleniu. W tamtym procesie powód uzyska stanowisko Sądu co do skuteczności uchwały. Spór sądowy o istnienie wierzytelności członka względem spółdzielni wyklucza możliwość wszczęcia jakiegokolwiek postępowania wewnątrzspółdzielczego przeciw członkowi opartego na zarzucie zalegania z opłatami względem spółdzielni. Nie może być wątpliwości co do tego, że podstawą wykluczenia członka nie może być niewykonanie obowiązków względem spółdzielni, których istnienie członek kwestionuje i co do których toczy się pomiędzy spółdzielnią a członkiem proces. Ostatecznie zarówno Sąd Okręgowy jak i Sąd Apelacyjny rozpoznając wniosek powoda o udzielenie zabezpieczenia uznały, że nie ma on interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności uchwały. Strony nie przedstawiły nowych faktów ani dowodów, które mogłyby tę ocenę zmienić.

Wskazane przez powoda okoliczności dotyczące przebiegu głosowania na Walnym Zgromadzeniu w dniu 26 maja 2010 r. ani zarzut dotyczący uchylenia objętej pozwem uchwały w pierwszym głosowaniu, nie uzasadniają interesu prawnego powoda, ani nawet twierdzenia o nieważności uchwały. Gdyby bowiem, jak twierdzi powód, uchwała została uchylona przez Walne Zgromadzenie, winien on żądać ustalenia jej nieistnienia, a nie nieważności. Zarzut ten nie zmienia oceny Sądu co do braku interesu prawnego po stronie powoda, bowiem w sprawie o zapłatę ocena istnienia zobowiązania powoda względem pozwanej wymagać będzie stwierdzenia przesłankowo, czy uchwała jest ważna i skuteczna, ale także czy istnieje.

Z tych też względów powództwo o ustalenie Sąd uznał za niezasadne.

Powództwo ewentualne o uchylenie uchwały było oczywiście niezasadne. Uprawnienie do żądania uchylenia uchwały organu spółdzielni to szczególny rodzaj powództwa o ukształtowanie stosunku prawnego i przysługuje ono członkom spółdzielni w wypadkach wskazanych w ustawie. Co do zasady żądanie takie dotyczyć może uchwał walnego zgromadzenia (art. 42 § 3 pr. spółdzielczego) i jest ograniczone ustawowym terminem. Powód zażądał uchylenia uchwały zarządu Spółdzielni, ale nie wykazał, aby istniała jakakolwiek podstawa prawna do takiego żądania. Nie wyjaśnił dlaczego, skoro kwestionował objętą pozwem uchwałę w postępowaniu wewenątrzspółdzielczym nie wytoczył powództwa o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia w ustawowym terminie. W postanowieniu z dnia 21 października 2013 r. Sąd Okręgowy wskazał na bezzasadność powództwa ewentualnego z uwagi na brak podstawy prawnej do żądania uchylenia uchwały. Sąd Apelacyjny w Lublinie w postanowieniu z dnia 10 stycznia 2014 r. ocenę tę zaakceptował.

W tych okolicznościach nie wymagała oceny zasadność zarzutów powoda odnoszących się do treści uchwały uzasadniających jego zdaniem jej bezwzględną nieważność, bowiem powództwo podlegało oddaleniu z przyczyn wskazanych wyżej.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu w punkcie II wyroku oparto na dyspozycji art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. Zgodnie z przywołanymi przepisami powód, przegrywający sprawę, winien zwrócić pozwanej spółdzielni poniesione przez nią w sprawie koszty. Na koszty te składa się kwota 17,- zł opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa oraz kwota 180,- zł wynagrodzenia pełnomocnika w osobie radcy prawnego, ustalona zgodnie z § 11 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. (Dz.U. 2002/163/1348 ze zm.).