Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2014 roku

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Andrzeja Kuklisa

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2014 roku sprawy

1.  E. W. s. A.i M.

ur. (...) w K.

oskarżonego z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 64 § 1 k.k.

2.  J. J. s. H. i D.

ur. (...) w D.

oskarżonego z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.

na skutek apelacji obrońców

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 19 sierpnia 2013 roku, sygn. akt. XVI K 4/11

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje

Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II AKa 460/13

UZASADNIENIE

E. W.i J. J.oskarżeni zostali o to, że w dniu 01 września 2003 roku w C., działając wspólnie i w porozumieniu, przywłaszczyli gotówkę w kwocie 125,000 zł i prawa majątkowe w postaci wierzytelności scedowanych przez P.H. (...)na rzecz (...) Sp. z o.o.na podstawie umowy przelewu z dnia 29.08.2003 roku od (...) Sp. z o.o.na kwotę 372.249,69 zł oraz umowy przelewu z dnia 29.08.2003 roku od Biura Doradztwa Handlowego M. B. (1)na kwotę 112.087,58 zł, które to mienie miało stanowić zapłatę za wierzytelność przysługującą (...)Z.U.H. Sp. z o.o., zbytą na podstawie umowy przelewu wierzytelności zawartej pod warunkiem rozwiązującym pomiędzy w/wym. spółką a (...) Sp. z o.o.w dniu 15 kwietnia 2003 roku, a które to mienie stanowiło mienie znacznej wartości, to jest o przestępstwo określone w art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k., przy czym E. W.dopuścił się opisanego wyżej czynu dopuścił się w ciągi 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne podobne do przestępstwa, za które został skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Bielsku – Białej z dnia 30 września 1996 roku, sygn. akt III K 138/95 na karę 5 lat i 6 miesięcy kary pozbawienia wolności, która odbył w okresie od 14.03.1995 roku – 11.08.1997 roku i 21.08.1997 roku – 26.10.1998 roku, to jest w stosunku do oskarżonego E. W.o przestępstwo z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i art. 64 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 19 sierpnia 2013 roku w sprawie sygnatura akt XVI K 4/11 Sąd Okręgowy w Katowicach uznał oskarżonych E. W.i J. J.za winnych tego, że w okresie od dnia 1 czerwca 2003 roku do dnia 1 września 2003 roku w C., działając wspólnie i w porozumieniu, przywłaszczyli gotówkę w kwocie 125.000 zł i prawa majątkowe w postaci wierzytelności scedowanych przez P.H. (...)w M.na rzecz (...) Sp. z o.o.w C.na podstawie umowy przelewu z dnia 29.08.2003 roku od (...) Sp. z o.o.na kwotę 372.249,69 zł oraz umowy przelewu z dnia 29.08.2003 roku od Biura Doradztwa Handlowego M. B. (1)na kwotę 112.087,58 zł, które to mienie miało stanowić zapłatę za wierzytelność przysługującą (...)Z.U.H. Sp. z o.o. w C., zbytą na podstawie umowy przelewu wierzytelności zawartej pod warunkiem rozwiązującym pomiędzy wymienioną Spółką a (...) Sp. z o.o.w C.w dniu 15 kwietnia 2003 roku, a które to mienie stanowiło mienie znacznej wartości, przy czym oskarżony E. W.czynu tego dopuścił będąc uprzednio skazanym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bielsku – Białej z dnia 30 września 1996 roku, sygn. akt III K 138/95 na karę 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 210 § 2 d.k.k. w zw. z art. 54 ust. 1 ustawy z dnia 10.04.1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych, art. 158 § 1 k.k. w zw. z art. 10 § 2 k.k., którą odbył w okresie od 14.03.1995 roku – 11.08.1997 roku i 21.08.1997 roku – 26.10.1998 roku, czym E. W.wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. i w art. 64 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k., a J. J.wyczerpał znamiona przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na mocy art. 294 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu E. W.karę 2 lat pozbawienia wolności, a J. J.karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na mocy art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawieszono wykonanie orzeczonych wobec oskarżonych kar pozbawienia wolności na okres próby 5 lat.

Na mocy art. 46 k.k. zobowiązano solidarnie oskarżonych do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej (...) Z.U.H. Sp. z o.o. w C.kwoty 607.049,76 zł.

Na mocy art. 29 ustawy Prawo o adwokaturze z dnia 26 maja 1982 roku zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. U.– Kancelaria Adwokacka w K.kwotę 1.476 zł, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu E. W.z urzędu.

Na mocy art. 624 k.p.k. oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych zwolniono oskarżonych od ponoszenia kosztów procesu.

Apelacje od wyroku złożyli obrońcy obu oskarżonych.

Obrońca oskarżonego E. W.zaskarżył wyrok w zakresie punktów od 1 do 3 rozstrzygnięcia i zarzucił orzeczeniu:

1.  Obrazę przepisów prawa procesowego, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to przepisu art. 7 kpk poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na bezkrytycznym przyjęciu za w pełni wiarygodne zeznań pokrzywdzonego, których treść wbrew twierdzeniom Sądu I instancji nie koresponduje z pozostałymi dowodami w sprawie, czynienie ustaleń faktycznych w oparciu o zeznania przedstawicieli pokrzywdzonej Spółki i świadków zainteresowanych określonym rozstrzygnięciem procesu, zastępowanie braków stanu faktycznego niezbędnych dla przypisania oskarżonemu przestępstwa przywłaszczenia w zakresie jego strony podmiotowej przypuszczeniami Sądu opartymi wyłącznie na jego subiektywnym przekonaniu;

2.  Obrazę prawa procesowego, która miała wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a to przepisu art. 424 § 1 pkt 1 i 2 kpk poprzez sporządzenie uzasadnienia wyroku bez należytego wskazania stanu faktycznego w zakresie strony przedmiotowej i podmiotowej czynu zarzucanego oskarżonemu;

3.  Obrazę prawa procesowego mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 5 § 2 kpk w zw. z art. 7 kpk, polegającą na wydaniu wyroku skazującego wbrew zasadzie in dubio pro reo, obiektywizmu i prawdy materialnej, z przekroczeniem granic swobodnej oceny dowodów oraz nieuwzględnieniu dowodów przemawiających na korzyść oskarżonego

4.  Obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 284 § 1 kk, poprzez jego niewłaściwą interpretację i zastosowanie, polegające na błędnej rekonstrukcji znamion strony podmiotowej przywłaszczenia, w szczególności w zakresie płaszczyzny intelektualnej, wyrażającą się w niedostrzeżeniu, że sprawca, który działa umyślnie, a tym bardziej w zamiarze bezpośrednim, musi obejmować swoją świadomością wszystkie znamiona strony przedmiotowej.

W oparciu o te zarzuty obrońca oskarżonego E. W.wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonego J. J. zaskarżył wyrok w całości i zarzucił orzeczeniu obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na jego treść, to jest art. 4 kpk, 5 § 2 kpk, 7 kpk i 410 kpk poprzez naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, przejawiające się w wybiórczej ocenie materiału dowodowego, a w szczególności w uwzględnieniu jedynie okoliczności przemawiających na niekorzyść oskarżonego oraz na całkowitym pominięciu dowodów świadczących o jego niewinności i braku odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do wnikliwej oceny materiału dowodowego, poprzestając jedynie na wskazaniu świadków i zaprezentowaniu treści ich zeznań. Zarzucił nadto zaskarżonemu orzeczeniu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku mający wpływ na jego treść, a polegający na bezpodstawnym przyjęciu, iż oskarżony swym działaniem wypełnił znamiona zarzucanego mu czynu, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwala na wysnucie tak jednoznacznego wniosku.

W oparciu o te zarzuty obrońca oskarżonego J. J. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Złożone przez obrońców apelacje miały taki skutek, że spowodowały konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku, aczkolwiek nie z powodu treści zarzutów odwoławczych sformułowanych przez skarżących. Dokonując kontroli odwoławczej zaskarżonego orzeczenia Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, że nie mógł się on ostać z powodu błędów popełnionych przez Sąd I instancji. Podstawą ustaleń w sprawie uczynił Sąd Okręgowy treść umowy przelewu wierzytelności z dnia 15 kwietnia 2003 roku, zawartej pomiędzy firmami (...)i (...), której kopia znajduje się w aktach na kartach 8-9. Dokonując wykładni treści tej umowy poczynił Sąd I instancji konkluzję na temat praw i obowiązków jej stron, z czego wywiódł następnie wnioski co do zamiaru oskarżonych i realizacji znamion przedmiotowych przestępstwa przywłaszczenia mienia. Jak upewnia treść pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, istotne znaczenie z punktu widzenia prawnokarnej analizy zachowań oskarżonych miało dla Sądu I instancji brzmienie paragrafu 5 omawianej umowy. Z postanowienia tego wynika, iż Cedent w przypadku otrzymania zapłaty wierzytelności od Dłużnika, lub innej osoby spełniającej świadczenie za Dłużnika po dacie zawarcia umowy, zobowiązuje się otrzymaną kwotę przekazać w terminie 3 dni od jej otrzymania na rachunek bankowy Cesjonariusza. Jak wynika z pisemnych rozważań Sądu I instancji zawartych na kartach 9-10 uzasadnienia, zapis ten powodował, iż oskarżeni kwoty wyegzekwowane tytułem przelanej na nich należności zobowiązani byli przekazać w terminie 3 dni Cesjonariuszowi czyli Spółce (...). Sąd I instancji dalej wskazuje, iż wbrew tak rozumianemu przez ten organ obowiązkowi, oskarżeni pobrali gotówkę oraz wierzytelności i wbrew obowiązkowi wynikającemu z umowy nie przekazali ich pokrzywdzonej Spółce lecz zatrzymali dla siebie. Taki tok rozumowania Sądu I instancji nie da się pogodzić z prawidłową wykładnią treści omawianej umowy, a w szczególności z tym, jakimi stronami tej dwustronnej czynności prawnej były podmioty (...)– reprezentowany przez oskarżonych (w łączności umowy i aneksów do niej) oraz (...). Z części wstępnej umowy z dnia 15 kwietnia 2003 roku wynika, iż (...) Sp. z o.o.jest Cedentem, zaś PPUH (...) Sp. z o.o.jest Cesjonariuszem. Takie określenie stron umowy w połączeniu z zakresem praw i obowiązków zgodne jest z dyspozycją art. 509 kc, dotyczącego przelewu wierzytelności. Oznacza to, iż prawidłowa wykładania paragrafu 5 umowy uzasadnia ustalenie, iż to(...)zobowiązał się w przypadku otrzymania zapłaty wierzytelności od Dłużnika czyli (...)lub innej osoby spełniającej świadczenie za Dłużnika, otrzymaną kwotę przekazać w terminie 3 dni od jej otrzymania na rachunek bankowy (...). Przy takim prawidłowym odczytaniu zapisów przedmiotowej umowy całość rozważań Sądu I instancji, dotyczących sposobu wypełnienia przez oskarżonych znamion przestępstwa z art. 284 § 1kk uznać należy za nieprawidłowe. Bazują one bowiem na przyjęciu, iż oskarżeni reprezentujący firmę (...)zobowiązani byli do przekazywania uzyskanych od firmy (...)kwot i wierzytelności na rzecz (...). W ślad za takim tokiem rozumowania Sąd I instancji zmienił nawet opis czynu przypisanego oskarżonym, ustalając odmiennie niż miało to miejsce w czynie zarzucanym, w jakim czasie nastąpiło przywłaszczenie poszczególnych kwot pieniężnych i wierzytelności. Było to wynikiem uznania przez Sąd I instancji, że każdorazowo po upływie 3 dni w razie nieprzekazania przez oskarżonych uzyskanych kwot i wierzytelności, oskarżeni bezprawnie zatrzymywali je dla siebie. Kolejną sprzecznością w toku rozumowania Sądu I instancji jest to, iż jak wskazano w pisemnym uzasadnieniu, oskarżeni w przeciągu niespełna 2 miesięcy uzyskali kwotę, którą winni zapłacić tytułem ceny za nabytą wierzytelność, a następnie przekazać ją pokrzywdzonej. Trudno to pogodzić z opisanymi wyżej rozważaniami Sądu, jako że logicznie uzasadnionym wydaje się wniosek, iż oskarżeni reprezentując Spółkę będącą Cesjonariuszem obowiązani byli do zapłaty należności z tytułu zawartej umowy w terminie wskazanym w tejże umowie, a następnie w aneksach do niej. Nie sposób nie zauważyć jednego jeszcze błędu w rozumowaniu, a w konsekwencji i ustaleniach Sądu I instancji. Zebrany w sprawie materiał dowodowy w takiej formie, w jakiej zabezpieczono go w aktach sprawy, świadczy jednoznacznie o tym, iż umowa cesji z dnia 29 sierpnia 2003 roku pomiędzy (...)a (...), dotycząca należności w kwocie 112.087,58 zł od (...) M. B. (2), nie została podpisana przez reprezentanta firmy (...). Tym samym dokument ten traktować można co najwyżej jako projekt umowy, nie zaś kontrakt rodzący prawa i obowiązki stron. W tej sytuacji nie można przyjąć, iż nastąpiło skuteczne przeniesienie tejże wierzytelności na firmę (...)i zwolnienie ze zobowiązania firmy (...)w tej części. Powoduje to i taki wniosek, że skoro wierzytelność ta nie została przeniesiona na firmę (...)nie mogło dojść do jej przywłaszczenia w taki sposób, jak to ustalił Sąd I instancji. Wszystkie te uchybienia powodują uznanie, iż rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie może się ostać. Jednocześnie popełniony przez Sąd Okręgowy błąd w zakresie interpretacji zapisów umowy z dnia 15 kwietnia 2003 roku ma tak kardynalne znaczenie i rzutuje w taki sposób na logikę kolejnych ustaleń, iż wyklucza możliwość merytorycznego ustosunkowania się przez Sąd Apelacyjny do zarzutów odwoławczych sformułowanych w obu apelacjach. Upoważniało to Sąd Odwoławczy na podstawie art. 436 kpk do ograniczenia rozpoznania sprawy jedynie do wskazanych wyżej uchybień, implikujących uchylenie zaskarżonego wyroku, jako że rozpoznanie zasadności zarzutów podniesionych w apelacjach byłoby przedwczesne.

Rozpoznając sprawę ponownie, Sąd I instancji winien powtórzyć postępowanie dowodowe w całości, a następnie poddać przeprowadzone dowody ocenie i poczynić prawidłowe, to jest logicznie wynikające z treści tychże dowodów, ustalenia faktyczne. Istotne jest to, że uchylone orzeczenie zaskarżone zostało wyłącznie na korzyść oskarżonych, co powoduje, iż ustalenia w postępowaniu ponownym, nie mogą pogarszać ich sytuacji w stosunku do pierwotnego rozstrzygnięcia. Sąd I instancji musi zważać na to aby czynione ustalenia logicznie komponowały się również z treścią umów łączących podmioty gospodarcze występujące w niniejszej sprawie.