Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej Marka Ratajczyka

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2014 r.

sprawy D. D. (1)

oskarżonego z art. 310 § 1 k.k. w zw. z §3 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., art. 310 § 4 k.k.

z powodu apelacji wniesionej przez oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze

z dnia 3 grudnia 2013 r. sygn. akt III K 68/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego D. D. (1) kary łącznej 2 ( dwóch) lat pozbawienia wolności warunkowo zawiesza na okres 3 (trzech) lat próby;

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. I. G. 600 zł tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżonemu D. D. (1) w postępowaniu odwoławczym oraz 138 zł tytułem zwrotu VAT oraz 200,60 zł wydatków związanych z dojazdem;

IV.  zwalnia oskarżonego D. D. (1) od obowiązku poniesienia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, zaliczając je na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

D. D. (1) został oskarżony o to, że:

I. w bliżej nieokreślonym okresie czasu do dnia 9 listopada 2012r. w B. usiłował doprowadzić A. T. (1) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w ten sposób, że używając fragmentu dokumentu z oryginalnym podpisem A. T. (1) dodrukował na nim treść weksla in blanco, a następnie wypełnił ten weksel na kwotę 1.000.000zł. i wysłał go A. T. (1) w celu wyłudzenia kwoty 1.000.000zł. jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na zgłoszenie sprawy organom ścigania, czym działał na szkodę A. T. (1)

to jest o czyn z art. 310§1 k.k. i art. 13§1 k.k. w zw. z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k.

II. w bliżej nieokreślonym okresie czasu do dnia 9 listopada 2012r. w B. usiłował doprowadzić D. L. (1) do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w ten sposób, że używając fragmentu dokumentu z oryginalnym podpisem D. L. (1) dodrukował na nim treść weksla in blanco, a następnie wypełnił ten weksel na kwotę 10.000.000zł. i wysłał go D. L. (1) w celu wyłudzenia kwoty 10.000.000zł. jednak zamierzonego celu nie osiągnął z uwagi na zgłoszenie sprawy organom ścigania, czym działał na szkodę D. L. (1)

to jest o czyn z art. 310§1 k.k. i art. 13§1 k.k. w zw. z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k.

III. w bliżej nieokreślonym okresie czasu do dnia 20 grudnia 2012r. w B. czynił przygotowania do sfałszowania weksla in blanco w ten sposób, że użył fragmentu dokumentu z oryginalnymi podpisami D. L. (1) i M. K. (1) dodrukowując na nim treść weksla in blanco

to jest o czyn z art. 310§4 k.k.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 3.12.2013r. sygn. akt III K 68/13 D. D. (1) został uznany za winnego popełnienia czynów opisanych w punkcie I i II przy uzupełnieniu opisu czynów o sformułowanie – usiłując wprowadzić A. T. (1) tym samym w błąd co do istnienia wierzytelności oraz usiłując wprowadzić D. L. (1) tym samym w błąd co do istnienia wierzytelności – po słowach odpowiednio – wysłał go A. T. (1) oraz wysłał D. L. (1) z tym ustaleniem, że oskarżony działał w ramach ciągu przestępstw, o którym mowa w art. 91§1 k.k. oraz przyjęciu, że oba czyny stanowiły wypadki mniejszej wagi to jest przestępstwa z art. 310§3 w zw. z §1k.k. i art. 13§1 k.k. w zw. z art. 286§1 k.k. w zw. z art. 294§1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. i za to na podstawie art. 310§3 k.k. w zw. z art. 11§3 k.k. przy zastosowaniu art. 60§1 k.k. i art. 60§6 pkt 2 k.k. w zw. z art. 91§1 k.k. wymierzono mu karę 2 lat pozbawienia wolności, zaś na podstawie art. 33§2 k.k. orzeczono grzywnę w wymiarze 50 stawek, przyjmując iż wysokość jednej stawki wynosi 10zł..

D. D. (1) został też uznany winnym popełnienia czynu opisanego w punkcie III i za to na podstawie art. 310§4 k.k. wymierzono mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 86§1 k.k. w zw. z art. 91§2 k.k. orzeczono wobec oskarżonego karę łączną 2 lat pozbawienia wolności.

Ponadto sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. I. G. kwotę 738zł. tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej obrony z urzędu.

Jednocześnie zwolniono D.D. od ponoszenia kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca D. D. (1), zarzucając:

1. obrazę przepisów postępowania, tj. art. 7 k.p.k. poprzez dowolna ocenę materiału dowodowego, w szczególności wyjaśnień oskarżonego, zeznań pokrzywdzonych oraz opinii biegłego w zakresie:

- sfałszowania przez oskarżonego weksli w sytuacji, gdy zebrane dowody nie pozwalają na przypisanie oskarżonemu czynności sprawczej podrobienia,

- usiłowania udolnego oszustwa, w sytuacji gdy weksel in blanco po uzupełnieniu go stanowi zobowiązanie tylko pod warunkiem, że uzupełnienia dokonała osoba upoważniona i tylko w takim zakresie w jakim treść uzupełnienia pokrywa się z treścią upoważnienia, co w realiach niniejszej sprawy winno skutkować zakwalifikowaniem zachowania oskarżonego jako usiłowanie nieudolne albowiem oskarżony nie posiadał upoważnienia do uzupełnienia weksli, tym samym nie uświadamiał sobie, że dokonanie czynu objętego jego zamiarem jest niemożliwe ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego,

2. rażącą niewspółmierność kary poprzez wymierzenie oskarżonemu kary łącznej 2 lat pozbawienia wolności w sytuacji gdy oskarżony jest osobą dotychczas niekaraną, posiadającą dobrą opinię w miejscu zamieszkania, co uzasadnia istnienie wobec skazanego pozytywnej prognozy kryminologicznej i wymierzenie mu kary łącznej pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Podnosząc powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uznanie oskarżonego za winnego popełnienia czynu z art. 13§2 k.k. w zw. z art. 286§3 w zw. z §1 k.k. w zw. z art. 11§2 k.k. i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia czynu opisanego w punkcie III; zmianę wyroku przez wymierzenie kary łącznej pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

1. Za niezasadny należy uznać zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego mający wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, gdyż wbrew podniesionym w apelacji argumentom Sąd Okręgowy nie dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia dotyczącego oskarżonego. Sąd I instancji w swym uzasadnieniu ustosunkował się do zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym do dowodów świadczących o sprawstwie i winie D.D..

Autor apelacji, zarzucając to uchybienie w istocie nie wskazał, jakich jego zdaniem błędów dopuścił się sąd w zakresie zasad logicznego rozumowania przy dokonaniu analizy zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, poprzestając na zaakcentowaniu odmiennych w zasadniczej części od dokonanych ustaleń wyjaśnień oskarżonego.

Treść apelacji poza formułowaniem ogólnikowego zarzutu naruszenia art. 7 k.p.k. w żaden sposób merytorycznie nie odnosi się do przedstawionej w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia analizy materiału dowodowego dokonanej przez Sąd I instancji i wysnutych na tej podstawie wniosków w zakresie odpowiedzialności oskarżonego.

Oczywistym jest, że jak zwykle w tego typu sprawach materiał dowodowy ulega podziałowi na wyjaśnienia oskarżonego i relacje obciążającej go osoby lub osób. Zadaniem zaś Sądu orzekającego jest analiza tych dowodów pod kątem waloru wiarygodności dla dokonania prawidłowych ustaleń faktycznych.

Treść uzasadnienia Sądu Okręgowego wskazuje, że analiza taka została dokonana i przy realizowaniu tej czynności Sąd I instancji nie pominął także dowodów, o których mowa w apelacji.

To, że Sąd I instancji krytycznie odniósł się do większości relacji składanych przez oskarżonego nie oznacza naruszenia zasady wyrażonej w art. 7 k.p.k. lub w art. 5§2 k.p.k.

Zgodzić należy się ze stanowiskiem skarżącego, że w oparciu o opinię biegłego nie można ustalić kto dokonał podrobienia weksli. Opinia ta wskazuje jedynie na mechanizm i środki techniczne, jakimi posłużył się sprawca, aby przy użyciu posiadanych oryginalnych dokumentów z podpisami pokrzywdzonych „stworzyć” weksle in blanco.

Dowód ten jednak wskazujący na podobieństwo sposobu działania w odniesieniu do wszystkich podrobionych weksli pozwala na weryfikację wyjaśnień złożonych przez D. D..

To, przyjęcie za wiarygodne relacji oskarżonego, iż tak spreparowane weksle otrzymał od A. T. i D. L. stanowiłoby naruszenie zasad określonych art. 7 k.p.k. Wbrew zasadom logiki byłoby bowiem ustalenie, że nie znające się osoby w podobny sposób dokonały podrobienia weksli, które następnie przekazały oskarżonemu.

Takiemu zachowaniu w swych zeznaniach pokrzywdzeni zaprzeczyli.

Oczywiście z uwagi na wagę tego dowodu zadaniem Sądu orzekającego była wnikliwa jego ocena i rozważenie czy zeznania D. L. i A. T. nie były wyrazem realizacji przez te osoby własnego interesu faktycznego lub procesowego.

Treść uzasadnienia zaskarżonego wyroku w sposób jednoznaczny wskazuje, że ocena taka została dokonana.

Sąd Okręgowy, odnosząc się do treści zawartych przez strony umów i towarzyszących im okoliczności słusznie zauważył, że charakter związków łączących pokrzywdzonych i oskarżonego nie uzasadniał przekazania przez nich weksli D.D. jako zabezpieczenia współpracy. To bowiem pokrzywdzeni dysponowali środkami finansowymi na realizację działalności gospodarczej i to im zależało na zabezpieczeniu poczynionych nakładów.

To co praktycznie pomija autor apelacji to fakt, że dowody te nie są odosobnione, nie stanowią jedynej podstawy do poczynienia ustaleń dotyczących sprawstwa oskarżonego.

Także M. K. potwierdził okoliczności zawartych z oskarżonym umów, przecząc przekazaniu mu weksla jako zabezpieczenia „pomysłu” D.D.. Treść zeznań tego świadka wskazuje też na dostęp oskarżonego do dokumentów spółki (...) sp. z o.o. z uwagi na pełnioną przezeń funkcję członka zarządu tego podmiotu.

Te właśnie dowody osobowe w połączeniu z opinią biegłego z zakresu badań porównawczych pisma i kryminalistycznych badań dokumentów pozwoliły Sądowi I instancji na weryfikację wersji podanej przez oskarżonego.

Ocena ta jest trafna i dokonana zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 7 k.p.k. Należy zauważyć, że dokonując oceny wyjaśnień D.D. Sąd I instancji w sposób szczegółowy wskazał na przeczące im dowody.

Zgodzić się należy, że postawa oskarżonego wyrażająca się w składaniu określonej treści wyjaśnień nie może naruszać zasady domniemania niewinności wyrażonej w art. 5§1 k.p.k. Obowiązkiem jednak sądu orzekającego jest dokonanie oceny tego dowodu i Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie tak uczynił.

W sposób szczegółowy Sąd Okręgowy wskazał na te okoliczności, które jego zdaniem przemawiały za brakiem waloru wiarygodności tego dowodu w zasadniczej części. Dokonał analizy wersji zdarzeń przedstawionych przez oskarżonego, odnosząc je nie tylko do obciążających go zeznań pokrzywdzonych, ale i zasad logiki.

To właśnie sprzeczność z zeznaniami powołanych wyżej świadków nakazuje odmówić wiarygodności relacjom oskarżonego w takim zakresie, w jakim są one niezgodne z tymi dowodami.

Sąd Okręgowy dokonał oceny wszystkich zgromadzonych w toku postępowania karnego dowodów, wskazał - dlaczego i w jakim zakresie uznał je za wiarygodne i podkreślił związek zeznań A. T. i D. L. z innymi dowodami, które pozwoliły na poczynienie ustaleń faktycznych wskazujących na dopuszczenie się przez oskarżonego przypisanych mu czynów przestępnych.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy odniósł się do całego zebranego w sprawie materiału dowodowego i dowody te omówił. Oczywistym jest natomiast, iż w sytuacji, gdy istnieją w sprawie dowody nawzajem sprzeczne Sąd winien dokonać ustaleń faktycznych tylko na podstawie tych, które uznaje za wiarygodne, co też uczynił. Zauważyć należy, iż treść uzasadnienia wskazuje, na jakich dowodach (czy to z postępowania przygotowawczego czy też z przewodu sądowego) Sąd I instancji dokonał ustaleń faktycznych.

2. Nie można zgodzić się z apelującym, iż zachowanie D.D. należy traktować jako usiłowanie nieudolne.

Przyjęcie takiej koncepcji wymagałoby ustalenia, że dokonanie przez oskarżonego czynu było niemożliwe bądź z uwagi na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego bądź też ze względu na użycie środka nie nadającego się do jego popełnienia.

Brak takiego środka obrońca oskarżonego wywodzi z braku posiadania przez oskarżonego upoważnienia do uzupełnienia weksli in blanco, wyciągając stąd wniosek, że wypełnienie weksla przez osobę nieupoważnioną nie mogło doprowadzić pokrzywdzonych do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

Nie można zgodzić się z takim poglądem.

Oczywiście weksel in blanco stwierdza przyszłą wierzytelność jego wystawcy, a dopiero po przekształceniu go w weksel zupełny wierzytelność istniejącą.

Do takiej zmiany dochodzi po uzupełnieniu weksla in blanco o niezbędne elementy, takie jak wskazanie remitenta, kwoty weksla i terminu zapłaty, tak jak uczynił to oskarżony.

Z tą chwilą weksel taki staje się środkiem płatniczym. D. D. mógł go użyć nie tylko w stosunku do pokrzywdzonych, ale i w rozliczeniach z innymi osobami.

Ważność weksla zupełnego jest niezależna od deklaracji wekslowej, tj. jej braku czy też wypełnienia weksla in blanco w sposób niezgodny z jej treścią.

Deklaracja taka jest wyrazem porozumienia pomiędzy stronami umowy, wskazując m.in. na osobę uprawnioną do uzupełnienia weksla, wierzytelności, jakich weksel dotyczy i kwoty, na jaką weksel może być wypełniony. Nie jest zaś elementem wymaganym przez przepisy ustawy z dnia 28.04.1936r. – prawo wekslowe.

Wymieniając w art. 101 niezbędne elementy weksla przepis powołanej wyżej ustawy nie uzależnia jego ważności od innych przesłanek, w tym deklaracji wekslowej. O braku takiego powiązania świadczy treść art. 10 ustawy, wskazująca na skutki, jakie dla posiadacza rodzi weksel uzupełniony niezgodnie z zawartym porozumieniem.

Na związek pomiędzy deklaracją wekslową a uzupełnionym wekslem in blanco zwraca uwagę m.in. wyrok SA w Łodzi z dnia 15.11.2013r. I ACa 199/10 – uzupełnienie weksla in blanco powoduje powstanie formalnie ważnego weksla, który daje jego posiadaczowi możność wykonania praw z niego wynikających. Zachodzi to bez względu na rodzaj uzupełnienia, a więc także i wtedy gdy weksel uzupełniono nieprawidłowo.
Uznać więc należy, że deklaracja wekslowa nie wpływa na ważność weksla in blanco. W przypadku jej braku lub uzupełnienia tego weksla w sposób z nią niezgodny dłużnik wobec posiadacza weksla oczywiście taki zarzut może podnieść, ale weksel posiadający wymagane ustawą elementy jest ważny.

Tak więc posłużenie się przez D. D. podrobionymi i następnie uzupełnionymi wekslami in blanco traktować należy jako środek nadający się do osiągnięcia zamierzonego celu.

Postawa pokrzywdzonych, którzy nigdy weksli oskarżonemu nie przekazali, wyrażająca się w zawiadomieniu organów ścigania o zaistniałych zdarzeniach spowodowała, że doszło jedynie do fazy usiłowania popełnienia przestępstwa, lecz było to usiłowanie udolne.

3. Za zasadny natomiast należy uznać zarzut rażącej niewspółmierności orzeczonej wobec D.D. kary poprzez nie zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Wymierzając oskarżonemu izolacyjną karę pozbawienia wolności Sąd I instancji skupił się przede wszystkim na okolicznościach obciążających co wskazywać miało na wysoki stopień społecznej szkodliwości popełnionych czynów.

Ocenę tę w odniesieniu do poszczególnych jednostkowych czynów przestępnych uznać należy za prawidłową; nie kwestionuje jej też apelujący.

Za prawidłowy uznać należy również wymiar kary łącznej, będący wynikiem zastosowania zasady absorpcji.

Nie można jednak zgodzić się z argumentacją Sądu I instancji o braku podstaw do warunkowego zawieszenia wykonania tak ukształtowanej kary łącznej pozbawienia wolności.

Oczywiście wychowanie sprawcy nie jest tożsame z pobłażaniem mu i koniecznością wymierzenia kary o charakterze wolnościowym, gdyż w określonych sytuacjach to właśnie kara izolacyjna spełnia nie tylko rolę „odwetu” za popełnione przestępstwo, ale jest też czynnikiem wychowawczym, pozwalającym na uzmysłowienie sprawcy nie tylko faktu nieopłacalności łamania prawa, ale i związanych z tym konsekwencji. Jednakże na takie ustalenie winna wpłynąć analiza osobowości oskarżonego. Inaczej należy bowiem podejść do sprawcy zdemoralizowanego, naruszającego porządek prawny po raz któryś, nie rokującego poprawy, odmiennie natomiast do osoby, która z wymiarem sprawiedliwości styka się po raz pierwszy, a jej dotychczasowy tryb życia wskazuje na możliwość resocjalizacji nawet przy orzeczeniu kary wolnościowej.

Wbrew poglądowi wyrażonemu przez Sąd Okręgowy nie można uznać by D. D. był osobą wysoce zdemoralizowaną.

Taki wniosek sąd ten wysnuł mając na uwadze jedynie motyw działania oskarżonego oraz sposób realizacji czynów.

Zauważyć należy, że w istocie są to okoliczności dość typowe dla tego rodzaju czynów, gdzie sprawca kieruje się przede wszystkim chęcią odniesienia korzyści majątkowej. Zwrócić przy tym trzeba jednocześnie uwagę na okoliczność, że w przypadku oskarżonego motyw ten mógł mieć znaczenie drugorzędne, gdyż zachowanie jego było wynikiem także reakcji na prawne działania podjęte wobec niego przez pokrzywdzonych.

Nie można jednak wyłącznie przez pryzmat zdarzenia będącego przedmiotem niniejszego postępowania wyciągać tak radykalnego wniosku co do osoby oskarżonego.

Uprzedni tryb życia D.D. nie pozwala na wysnucie wniosku o zachodzącym procesie demoralizacji jego osobowości.

Był on dotychczas osobą nie karaną, do której to okoliczności zważywszy na jego wiek należy przywiązać inną wagę niż w odniesieniu do osoby młodej. Jego opinię środowiskową należy uznać za pozytywną.

Zwrócić należy także uwagę na zachowanie się oskarżonego w trakcie przeszukania dokonanego w toku postępowania przygotowawczego, kiedy dobrowolnie wydał trzeci z weksli, co w efekcie umożliwiło postawienie mu zarzutu popełnienia czynu z art. 310§4 k.k.

Te okoliczności, rzutujące na ocenę osobowości sprawcy niewątpliwie trzeba ocenić pozytywnie i przeczą one poglądowi o wysokiej demoralizacji oskarżonego.

Mając na uwadze postawę oskarżonego w toku postępowania karnego oraz jego dotychczasowy tryb życia Sąd Apelacyjny uznał, że istnieją podstawy do warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej wobec D.D. kary łącznej pozbawienia wolności. Dodatnia prognoza społeczna pozwala na założenie, że cele kary wobec sprawcy przy zastosowaniu tej instytucji prawnej zostaną osiągnięte.

Ustalony okres próby stanowić będzie gwarancję prawidłowej realizacji tej kary, a w przypadku naruszenia przez oskarżonego ponownie podstawowych zasad porządku prawnego umożliwi zarządzenie wobec niego wykonania kary pozbawienia wolności.

O kosztach nie opłaconej obrony z urzędu orzeczono na podstawie §2 i §14 ust. 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Mając na uwadze sytuację materialną oskarżonego wskazującą, że uiszczenie kosztów sądowych byłoby dla niego zbyt uciążliwe o kosztach za postępowanie odwoławcze orzeczono na podstawie art. 624§1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. oraz art. 17 ustawy z dnia 23.06.1973r. o opłatach w sprawach karnych.