Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej del. do Prokuratury Apelacyjnej Janiny Rzepińskiej

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia 2014 r. sprawy

M. G.

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku łącznego Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 13 stycznia 2014 r., sygn. akt III K 223/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, iż:

a)  podstawę prawną w punkcie II uzupełnia o art. 89 § 1 k.k. oraz art. 89 § 1a k.k. i do węzła nowej kary łącznej pozbawienia wolności dołącza karę roku
i 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania orzeczoną wyrokiem opisanym w punkcie 2 części wstępnej wyroku Sądu Okręgowego,

b)  z punktu IV eliminuje stwierdzenie „oraz co do kary pozbawienia wolności opisanej w punkcie 2 części wstępnej wyroku”,

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ł. F. kwotę 147,60
(stu czterdziestu siedmiu i 60/100) złotych z VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym,

IV.  zwalnia skazanego od ponoszenia wydatków za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt II AKa 44/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 13 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie M. G. skazanego prawomocnymi wyrokami:

1. Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 7 kwietnia 2000 r., sygn. akt III K 23/99, za przestępstwo z art. 42 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnione 12 września 1998 r., na karę 6 lat pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny po 80 złotych każda stawka;

2. Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze z dnia 29 lutego 2012 r., sygn. akt II K 1738/11, za ciąg pięciu przestępstw z art. 278 § 1 kk, popełnionych 23, 24, 25 i 26 sierpnia 2011 r., na karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania tej kary na okres 5 lat próby oraz karę grzywny w wysokości 90 stawek dziennych po 10 złotych każda stawka;

3. Sądu Rejonowego w Jaworze z dnia 10 sierpnia 2012 r., sygn. akt II K 250/12, za przestępstwo z art. 163 § 1 pkt 3 kk i art. 13 § 1 kk w zw. z art. 163 § 1 pkt 3 kk oraz art. 13 § 1 kk w zw. z art. 282 kk w zw. z art. 11 §2 kk w zw. z art. 12 kk, popełnione w okresie od 30 maja do 5 października 2011 r., na karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz za czyn z art. 168 kk w zw. z art. 163 § 1 pkt 3 kk, popełniony 5 października 2011 r., na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę łączną 3 lat 9 miesięcy pozbawienia wolności;

4. Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 23 lipca 2012 r., sygn. akt II K 430/12, zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Świdnicy z dnia 16 stycznia 2013 r., sygn. akt IV Ka 963/12, za czyn z art. 278 § 1 kk w zw. z art. 12 kk, popełniony w okresie od 7 lipca do 4 października 2011 r., na karę 1 roku i 5 miesięcy pozbawienia wolności;

5. Sądu Rejonowego w Gdyni z dnia 6 czerwca 2013 r., sygn. akt II K 375/13, za przestępstwo z art. 56 § 2 kks, popełnione 25 kwietnia 2008 r., na karę 40 stawek dziennych grzywny po 60 złotych każda stawka oraz przestępstwo z art. 77 § 2 kks w zw. z art. 6 § 2 kks popełnione w okresie od stycznia do grudnia 2009 r., na karę 40 stawek dziennych grzywny po 60 złotych każda stawka; oraz karą łączną 80 stawek dziennych po 60 złotych każda stawka;

I. stwierdził, iż kara łączna 3 lat 9 miesięcy pozbawienia wolności orzeczona wyrokiem opisanym w punkcie 3 części wstępnej wyroku, jak też kara łączna grzywny orzeczona wyrokiem opisanym w punkcie 5 części wstępnej wyroku utraciły moc;

II. na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk w zw. z art. 39 § 1 i 2 kks, art. 40 § 1 kks połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami opisanymi w punktach 3 i 4 oraz kary grzywny opisane w punktach 2 i 5 części wstępnej wyroku i wymierzył M. G. kary łączne 4 (czterech) lat 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz karę łączną 90 (dziewięćdziesięciu) stawek dziennych grzywny po 60 (sześćdziesiąt) złotych każda stawka;

III. w pozostałym zakresie wyroki pozostawił do odrębnego wykonania;

IV. na podstawie art. 572 kpk umorzył postępowanie w zakresie orzeczenia kary łącznej co do wyroku opisanego w punkcie 1 części wstępnej wyroku oraz co do kary pozbawienia wolności opisanej w punkcie 2 części wstępnej wyroku;

V. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. Ł. F. kwotę 147 (stu czterdziestu siedmiu) złotych 60 (sześćdziesięciu) groszy tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu, w tym 27 (dwadzieścia siedem) złotych (sześćdziesiąt) groszy tytułem podatku VAT;

VI. na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego od kosztów sądowych.

Wyrok zaskarżył obrońca w zakresie orzeczonej kary łącznej i zarzucił mu:

1. obrazę przepisów prawa procesowego, mogąca mieć wpływ na treść orzeczenia, a

mianowicie:

a) art. 7 k.p.k. i art. 410 k.p.k. poprzez dowolne a nie swobodne ocenienie zebranego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego, jak również przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, co pośrednio doprowadziło do obrazy art. 569 k.p.k. wyrażającej się w przyjęciu, że:

- wobec M. G. nie zachodzą przesłanki zastosowania zasady pełnej absorpcji orzeczonych wobec niego kar w związku z uprzednio zapadłymi orzeczeniami sądów powszechnych, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na stwierdzenie że postawa, właściwości i warunki osobiste M. G., w pełni uzasadniają wymierzenie mu wyrokiem łącznym kary, uwzględniającej zasadę pełnej absorpcji.

b) art. 424 k.p.k. poprzez brak wyjaśnienia przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, okoliczności jakie legły u podstaw nie zastosowania wobec M. G. zasady pełnej absorpcji orzeczonych wobec niego kary w związku z wydawanym wyrokiem łącznym; co w konsekwencji doprowadziło do:

2. błędu w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę skarżonego wyroku i mających wpływ na jego treść, a wyrażających się w przyjęciu że: właściwości i warunki osobiste skazanego M. G., nie dają podstaw do zastosowania wobec tego skazanego zasady pełnej absorbcji kary w związku, z jej nowym ukształtowaniem z uwagi na wydany w przedmiotowej sprawie wyrok łączny, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala na stwierdzenie, iż właściwości i warunki osobiste skazanego M. G., pozwalają na takie ukształtowanie orzeczonej kary łącznej z zastosowaniem zasady pełnej absorpcji orzeczonych kar.

Podnosząc te zarzuty oraz działając w oparciu o art. 427 § 1 i 437 § 2 k.p.k. wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez orzeczenie wobec M. G. kary łącznej przy uwzględnieniu zasady pełnej absorpcji orzeczonej kary ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego okazała się o tyle zasadna, że doprowadziła do kontroli zaskarżonego rozstrzygnięcia i jego zmiany, ale w inny sposób, niż wnioskował to skarżący.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów apelacji zważyć należy, iż zupełnie bezpodstawne są twierdzenia autora apelacji o tym, iż zachodzą wobec M. G. przesłanki do zastosowania zasady absorpcji przy wymiarze kary łącznej. Zgodnie z ukształtowanymi poglądami piśmiennictwa i orzecznictwa wymieniona zasada może znaleźć zastosowanie w tych wypadkach, gdy zachodzi ścisły związek podmiotowy i przedmiotowy między pozostającymi w zbiegu przestępstwami (podobieństwo rodzajowe zbiegających się przestępstw, motywacja i czas popełnienia każdego z nich – zob. np. wyrok SA w Krakowie z 2 lipca 1992 r., II AKr 117/92, KZS 1992, z. 3-9, poz. 50), który sprawia, że granica pomiędzy zbiegiem pomijalnym a zbiegiem realnym nie jest wyraźnie zarysowana, a przecież - biorąc pod uwagę charakter przestępstw popełnionych przez skazanego - tak nie jest, gdyż był karany za przestępstwa popełnione w okresie 4 lat i to różnorodzajowe, w tym z kks, przeciwko mieniu i bezpieczeństwu powszechnemu. Podkreślić należy, że to właśnie charakter więzi zachodzących między pozostającymi w realnym zbiegu przestępstwami, objawiającej się bliskością (zwartością) czasową, ale i popełnieniem czynów powiązanych ze sobą wspólnym zamiarem czy ciągiem działań sprawcy sprawia, że przy tego typu sytuacjach zaciera się indywidualny charakter poszczególnych przestępstw, a ponownej oceny wymaga całe zjawisko, na które złożyły się wszystkie przypisane czyny. Taka sytuacja może doprowadzić do zastosowania pełnej absorpcji (zob. tak np. wyrok SA w Gdańsku z 5 listopada 1998 r., II Aka 260/98, Biul. SA w Gdańsku 1999, z. 1, s. 108). Zasadę absorpcji stosuje się, gdy przestępstwa objęte realnym zbiegiem wskazują na bliską więź przedmiotową i podmiotową, są jednorodzajowe i popełnione zostały w bliskim związku czasowym i miejscowym, stanowiąc niejako jeden zespół zachowań sprawcy, objęty jednym planem, mimo godzenia w różne dobra osobiste. Na wymiar kary łącznej w oparciu o zasadę absorpcji mogą też mieć wpływ okoliczności, które ustawowo wskazują na możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, nawet wtedy, gdy przy wymiarze kar jednostkowych sąd nie skorzystał z tego dobrodziejstwa, a nie sprzeciwiają się temu względy prewencyjne (zob. tak np. wyrok SA w Katowicach z 8 marca 2001 r., II Aka 59/01, Prok. i Pr. 2002, z. 3, poz. 21). Skoro przestępstwa, za które został skazany M. G. nie charakteryzują się powyższymi cechami, nie sposób stosować przy wymiarze kary łącznej postulowaną zasadę.

Obok wskazanego powyżej związku podmiotowo-przedmiotowego między zbiegającymi się przestępstwami za stosowaniem dyrektywy absorpcji przemawiać może także ocena stopnia społecznej szkodliwości (bezprawia) zbiegających się przestępstw w tych wypadkach, gdy jedno z popełnionych przestępstw ma jednoznacznie wyższy od pozostałych stopień szkodliwości, swoiście dominuje nad pozostałymi, które mają mniejsze znacznie z punktu widzenia zawartości bezprawia (zob. tak m. in.. A. Zoll (w:) K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny z komentarzem, s. 562 i L. Tyszkiewicz (w:) M. Kalitowski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, Kodeks karny komentarz, s. 262). Ale i przytoczona wyżej sytuacja w stosunku do skazanego nie zachodzi, jako że przecież obok skazania na najsurowszą karę za przestępstwo z art. 163§1 pkt 3 k.k. M. G. popełnił wiele innych, za które - przy wymiarze kary łącznej w wysokości najsurowszej za przestępstwo jednostkowe – pozostałby bezkarny. Przeciwko oparciu wymiaru kary łącznej na dyrektywie absorpcji przemawiać może fakt naruszenia przez sprawcę różnych dóbr prawnych, przez zachowania podjęte w różnym miejscu i czasie w stosunku do różnych osób pokrzywdzonych (por. wyrok SN z 23 czerwca 1987 r., IV KR 55/86, OSPiKA 1988, z. 5, poz. 111), jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Absorpcję kar stosować należy bardzo ostrożnie, biorąc pod uwagę negatywną co do sprawcy przesłankę prognostyczną, jaką jest popełnienie kilku przestępstw (zob. tak m.in. wyrok SA w Warszawie z 12 lipca 2000 r., II Aka 171/00, OSA 2001, z. 2, poz. 5), co zaistniało wobec skazanego.

Popełnienie przestępstw podobnych w bliskich odstępach czasu uzasadnia znaczną absorpcję w wymiarze kary łącznej, a dopuszczenie się ich na szkodę różnych pokrzywdzonych - odstąpienie od absorpcji pełnej na rzecz częściowej kumulacji, gdyż oznacza niekompletność kryteriów ścisłego związku przedmiotowego i podmiotowego zbiegających się realnie przestępstw (zob. pod. wyrok SA w Krakowie z 7 marca 1991 r., II Akr 15/91, KZS 1991, z. 3, poz. 12). I słusznie Sąd I instancji, kierując się zasadą asperacji orzekł karę łączną wyższą od najsurowszej kary jednostkowej, gdyż odzwierciedla ona wszystkie przesłanki określone wyżej, a także zasady prewencji ogólnej i prewencji szczególnej, aczkolwiek nie w pełni i nie odzwierciedla także zasady racjonalizacji jako podstawowego celu wymiaru kary łącznej o czym poniżej.

Nie sposób zgodzić się też z obrońcą, iż postawa, właściwości i warunki osobiste skazanego w pełni uzasadniają zastosowanie wobec niego zasady absorpcji, gdyż Sąd I instancji trafnie ocenił zachowanie skazanego jako umiarkowane, biorąc przy tym pod uwagę wszystkie istotne jego przejawy, tak pozytywne jak i negatywne, a które, z punktu widzenia prewencji szczególnej, przemawiają za kształtowaniem kary łącznej według zasady asperacji.

Zatem w świetle powyższych uwag zarzut obrońcy dotyczący kary jest całkowicie bezpodstawny, a i nieprawidłowo postawiony, gdyż skarżący, dostrzegając takie uchybienie, powinien powołać się na podstawę odwoławczą z art. 438 pkt 4 k.p.k., bo przecież dotyczy ono wymiaru kary, a nie z art. 438 pkt 3 - błędnych ustaleń czy obrazy przepisów postępowania art. 438 pkt 2 k.p.k. – a mianowicie art. 410 i 7 k.p.k. czy prawa materialnego art. 438 pkt 1 k.p.k. – art. 86§1 k.k. (zob. pod. SN w postanowieniu z dnia 7 października 2002 r. II KK 270/02 LEX nr 55547).

Za zupełnie chybiony należy uznać zarzut obrazy art. 424 k.p.k., bowiem obrońca do pisemnych motywów orzeczenia w sprawie o wydanie wyroku łącznego przykłada wymagania, jakie należy stawiać wyrokom skazującym. Z punktu widzenia charakteru rozstrzygnięć zawartych w kontrolowanym wyroku jego uzasadnienie spełnia wszystkie wymogi formalne. Przedstawia w sposób precyzyjny przedmiot postępowania, a więc treść wyroków i przesłanki na jakich Sąd I instancji się oparł wydając poszczególne rozstrzygnięcia dotyczące łączenia bądź odrębnego wykonania kar i innych rozstrzygnięć. Zatem zaskarżona decyzja w pełni poddaje się kontroli instancyjnej, zaś jego krytyka w tym zakresie jest bezpodstawna.

Sąd odwoławczy dostrzegł potrzebę zmiany zaskarżonego wyroku dochodząc do wniosku, iż Sąd I instancji powinien objąć karą łączną także karę pozbawienia wolności warunkowo zawieszoną, a orzeczoną wyrokiem Sądu Rejonowego w Jeleniej Górze, opisanym w punkcie 2 części wstępnej wyroku, za czym przemawiają uregulowania art. 89§1 k.k. i 89§1 a k.k.. Kary pozbawienia wolności zostały orzeczone za przestępstwa popełnione po 8.06.2010 r.. Bliski związek czasowy i przedmiotowy z przestępstwem, za które M. G. został skazany wyrokiem opisanym w punkcie 4 sprawia, iż objęcie tej kary warunkowo zawieszonej orzeczonej na mocy wyroku opisanego w punkcie 2 karą łączną pozbawienia wolności nie powoduje konieczności określenia jej w wyższym wymiarze. Dopiero kara łączna obejmująca wszystkie kary pozbawienia wolności spełni cele kary, która przecież ma racjonalizować stosowanie kar i środków karnych (art. 3 k.k.) i być podsumowaniem przestępczej działalności sprawcy zgodnie z regułami określonymi w art. 86§1 k.k..Nie musi też jednocześnie oznaczać „polepszenia sytuacji skazanego”, bowiem wymiar kary łącznej jest obowiązkiem, a nie jedynie uprawnieniem sądu i skazanego. Okoliczności niniejszej sprawy wskazują na to, iż rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego jest zdecydowanie korzystniejsze dla skazanego, niż wydane przez Sąd Okręgowy, zatem reguły przytoczone wyżej mają charakter jedynie deklaratoryjny.

Treść zmiany punktu II wyroku Sądu I instancji spowodowała także konieczność modyfikacji pkt IV zaskarżonego wyroku, w sposób opisany w pkt I b Sądu odwoławczego.

Skoro w pozostałym zakresie kontrolowany wyrok należało uznać za prawidłowy, to orzeczono jak pkt II wyroku Sądu Apelacyjnego na podstawie art. 437§1 k.p.k., natomiast podstawę prawną orzeczenia reformatoryjnego stanowił art. 437§2 k.p.k.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu M. G. z urzędu w postępowaniu odwoławczym przez adwokata Ł. F. Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r.

Prawo o adwokaturze Dz.U.2009.146.1188 ze zm. i § 14 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461 j.t.).

Z uwagi na sytuację osobistą i majątkową skazanego Sąd Apelacyjny zwolnił go od wydatków za postępowanie odwoławcze na podstawie art. 624§1 k.p.k..

.