Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lutego 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu – Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR del. Ewa Rudkowska – Ząbczyk

Protokolant: Marcin Guzik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 lutego 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa G. K. i J. K.

przeciwko Centrum Budowlanemu (...) Sp. z o.o. w P.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

I.  pozbawia w całości wykonalności w stosunku do powodów G. K. i J. K. tytuł wykonawczy w postaci ugody zawartej w dniu 17 października 2002 roku przed Sądem Rejonowym w Kamiennej Górze w sprawie o sygn. akt I Co 263/02, której Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze postanowieniem z dnia 22 października 2009 roku w sprawie o sygn. akt I Co 591/09 nadał klauzulę wykonalności także przeciwko powódce J. K. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową;

II.  zasądza od strony pozwanej Centrum Budowlanego (...) Sp. z o.o. w P. na rzecz powodów G. K. i J. K. kwoty po 7 217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego;

III.  nakazuje stronie pozwanej Centrum Budowlanemu (...) Sp. z o.o. w P., aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy we Wrocławiu) kwotę 10 292,00 zł tytułem brakujących kosztów sądowych, od uiszczenia których powodowie byli zwolnieni.

UZASADNIENIE

Powodowie G. K. i J. K. w pozwie wniesionym przeciwko stronie pozwanej Centrum Budowlanemu (...) sp. z o.o. w P. domagali się pozbawienia w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci ugody sądowej z dnia 17 października 2002 r. zawartej pomiędzy stroną pozwaną a powodem G. K. przed Sądem Rejonowym w Kamiennej Górze w sprawie o sygnaturze akt I Co 263/02, zaopatrzonej w klauzulę wykonalności z dnia 3 września 2003 r. oraz postanowienia Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z dnia 22 października 2009 r. wydanego w sprawie o sygnaturze akt I Co 591/09 w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu w postaci ugody sądowej z dnia 17 października 2002 r. zawartej pomiędzy stroną pozwaną a powodem G. K. przed Sądem Rejonowym w Kamiennej Górze w sprawie o sygnaturze akt I Co 263/02 – przeciwko małżonce dłużnika J. K., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 13 stycznia 2010 r.

W uzasadnieniu powyższego żądania powodowie podnieśli, że umowa pożyczki z dnia 6 maja 2000 r., stanowiąca przyczynę zawarcia ugody sądowej z dnia 17 października 2002 r. była pozorna, a przez to nieważna, co oznacza, że zawarta ugoda pozbawiona była podstawy prawnej.

Powodowie podnieśli, że powód G. K. oraz strona pozwana (reprezentowaną przez M. L.) podpisali dokument o nazwie umowa pożyczki na kwotę 2 000 000,00 zł. Spłata pożyczki miała nastąpić w ratach, w terminie do dnia 31 grudnia 2000 r. przez powoda G. K.. W wyniku niespłacenia całości pożyczki strona pozwana wystąpiła na drogę sądową i w dniu 17 października 2002 r. zawarto ugodę przed Sadem Rejonowym w Kamiennej Górze (sygn. akt I Co 263/02), w której powód G. K. zobowiązał się spłacić na rzecz strony pozwanej kwotę 205 839,29 zł w 13 ratach.

Powodowe podnieśli, że w 2003 r. Prokuratura Okręgowa w Gdańsku wszczęła śledztwo przeciwko osobom, które zawarły umowę pożyczki (akt oskarżenia z 22 października 2004 r., V Ds. 89/03/Sp). Sprawę karną prowadził Sąd Rejonowy w Gdańsku (IV K 1083/04), a po podziale Sądu Rejonowego w Gdańsku – Sąd Rejonowy Gdańsk – Południe w Gdańsku II wydział Karny, sygn. akt II 1 K 41/08. W tym postępowaniu 18 lutego 2010 r. zapadł wyrok, w którym uznano powoda G. K., B. G. oraz K. K. działających wspólnie i w porozumieniu z M. L. za winnych tego, że w okresie od 1 września 1999 r. do 27 lipca 2000 r. w P. i w W., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadzili przedstawicieli Skarbu Państwa do niekorzystnego rozporządzenia mieniem Przedsiębiorstwa Handlu (...) z siedzibą w W. w postaci oddziału w/w przedsiębiorstwa w P. o wartości 2 077 000,00 zł w ten sposób, że po uprzednim wprowadzeniu w błąd co do pokrycia 2100 udziałów spółki z o.o. (...) z siedzibą we W. w nowopowstałej spółce z o.o. Centrum Budownictwa (...) z siedzibą w P. poprzez wniesienie środków pieniężnych w kwocie 2 100 000,00 zł wyzyskali ich błędne przeświadczenie o pokryciu powyższych udziałów, doprowadzając do podpisania w dniu 27 lipca 2000 r. w P. umowy przeniesienia prawa użytkowania wieczystego oraz prawa własności budynków położonych w P. przy ul. (...) do nowopowstałej spółki (...) w P. przez (...) oraz (...) Sp. o.o.

Powodowie podnieśli, że w zgodnie z aktami sprawy karnej, w dniu 20 kwietnia 2000 r. została zawarta umowa spółki Centrum Budownictwa (...) Sp. z o.o. przez PHCh (...) oraz (...) sp. z o.o. Spółka (...) sp. z o.o. miała wnieść tytułem wkładu pieniężnego kwotę 2 100 000,00 zł, przy czym osoby podpisujące umowę miały pełną świadomość tego, że spółka (...) sp. z o.o. nie ma możliwości wywiązania się z umowy do wniesienia wkładu pieniężnego. Ponadto osoby te wiedziały, że objęcie udziałów nastąpi na podstawie dokumentów poświadczających nieprawdę. Powodowie wskazali, że oświadczenie prezesa zarządu M. L. o zgromadzeniu kapitału zakładowego nie odzwierciedlało prawdy. Spółka (...) została zarejestrowana 4 maja 2000 r. przez Sąd Rejonowy w Płocku ( (...)).

Powodowie podnieśli, że Sąd karny stwierdził, że umowa pożyczki z dnia 6 maja 2000 r. zawarta pomiędzy spółką a G. K. służyła do zalegalizowania braku pieniędzy w kasie spółki. Kwota pożyczki w wysokości 2 000 000,00 zł nigdy nie została przekazana powodowi G. K., a umowa pożyczki stanowiła czynność pozorną. Umowa ta miała natomiast pozwalać na sukcesywne uzupełnianie w nieformalny sposób niewpłaconego kapitału spółki.

W odpowiedzi na pozew z dnia 18 sierpnia 2011 r. (k. 275) strona pozwana Centrum Budowlane (...) sp. z o.o. w P. wniosła o oddalenie powództwa w całości, a nadto o zasądzenie od powodów na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego stanowiska strona pozwana przyznała fakt skazania powoda G. K. oraz K. K. i B. G. w sprawie II 1 K 41/08 prowadzonej przez Sąd Rejonowy Gdańsk – P. oraz skazania M. L. za poświadczenie nieprawdy co do opłacenia kapitału zakładowego (...) Sp. z o.o. w P.. Strona pozwana stwierdziła jednak, że o ile postępowaniem karnym potwierdzono okoliczności, że nie doszło do pokrycia kapitału zakładowego przez jednego z udziałowców, o tyle fakt ten nie odnosi się bezpośrednio do okoliczności zawarcia umowy pożyczki, w tym faktu przekazania kwoty pożyczki powodowi G. K.. Strona pozwana podała, że część ustaleń z postepowania karnego może wynikać z przyjętej przez pozwanych linii obrony. W szczególności wskazała, że powód G. K. nie wiązał zawartej umowy pożyczki z brakiem opłacenia kapitału w spółce. Ponadto uznał dług w pełnym zakresie, wraz z odsetkami.

Strona pozwana podniosła także, że jej aktualny zarząd nie dysponuje wiedzą na temat okoliczności zawarcia umowy pożyczki. Zdaniem strony pozwanej, zawarcie ugody przez powoda G. K. nie tylko zaprzecza tezie o pozorności zawartej umowy, ale potwierdza jej istnienie.

Z ostrożności, strona pozwana podniosła, że nawet gdyby uznać umowę pożyczki za pozorną, to nie musi oznaczać to jej nieważności – jeżeli bowiem oświadczenie woli złożone drugiej stronie dla pozoru zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność takiego oświadczenia ocenia się według właściwości czynności ukrytej. Prezentując to rozumowanie, strona pozwana podniosła z ostrożności, że pożyczka mogła zawierać w istocie taką ukrytą inną czynność – miała służyć do tego by móc wnieść do spółki z o.o. niewpłacony kapitał.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20 kwietnia 2000 r. Przedsiębiorstwo Handlu (...) przedsiębiorstwo państwowe w W. zawarło ze Składami (...) sp. z o.o. we W. umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, tworząc pozwane Centrum Budownictwa (...) sp. z o.o. P.. Zgodnie z umową spółki jej kapitał zakładowy miał być objęty w części 2077 udziałów po 1 000,00 zł każdy przez Przedsiębiorstwo Handlu (...) przedsiębiorstwo państwowe w W., a w części 2100 udziałów po 1 000,00 zł każdy przez Składy (...) sp. z o.o. we W., przy czym udziały w kapitale zakładowym miały być pokryte aportem przez przedsiębiorstwo państwowe, a gotówką w kwocie 2 100 000,00 zł przez spółkę Składy (...) sp. z o.o. we W. (§ 9 Umowy).

(dowód: umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z dnia 20 kwietnia 2000 r., zawarta w formie aktu notarialnego przed notariuszem Z. B. w Kancelarii w P., Rep. A nr (...), k. 94-102)

Prezesem nowopowstałej spółki był M. L., który sprawował tę funkcję do końca 2001 r. Prezesem spółki Składy (...) sp. z o.o. we W. był wówczas K. K., brat powoda G. K., a sam powód był w tej spółce członkiem rady nadzorczej.

(dowód: zeznania świadka M. L., k. 490V)

W dniu 27 kwietnia 2000 r. prezes strony pozwanej M. L. złożył nieprawdziwe oświadczenie, zgodnie z którym spółka Składy (...) sp. z o.o. we W. wpłaciła do pozwanej spółki kwotę 2 100 000,00 zł kapitału zakładowego tytułem pokrycia 2100 udziałów nowopowstałej pozwanej spółki. Faktycznie spółka Składy (...) sp. z o.o. we W. do 27 lipca 2000 r. nie wpłaciła stronie pozwanej żadnych pieniędzy tytułem kapitału zakładowego.

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku z dnia 18 lutego 2010 r., sygnatura akt II 1 K 41/08, k. 86-93)

W tym samym dniu został złożony wniosek do sądu rejestrowego o dokonanie wpisu pozwanej spółki do rejestru handlowego, który to wpis został dokonany w dniu 4 maja 2000 r.

(okoliczność bezsporna)

W dniu 20 maja 2000 r. strona pozwana, działająca przez prezesa zarządu M. L., zawarła z powodem G. K. umowę pożyczki datowaną na dzień 6 maja 2000 r., w której strona pozwana oświadczyła, że przenosi na powoda własność kwoty 2 000 000,00 zł udzielając mu oprocentowanej pożyczki, a powód oświadczył, że przyjmuje udzieloną mu pożyczkę, zobowiązując się zwrócić pożyczoną kwotę w pięciu ratach, z czego cztery równe raty po 500 000,00 zł płatne do dnia 1 sierpnia 2000 r., 15 sierpnia 2000 r., 15 września 2000 r. i 15 października 2000 r. oraz piąta rata w kwocie przynależnych odsetek płatna do dnia 31 grudnia 2000 r. (§ 1 i 3 Umowy).

(dowód: umowa pożyczki z dnia 6 maja 2000 r., k. 16)

Strony Umowy oświadczyły, że kwota pożyczki będzie wydana niezwłocznie po podpisaniu Umowy (§ 2 Umowy).

(dowód: umowa pożyczki z dnia 6 maja 2000 r., k. 16)

Do dnia 17 października 2002 r. powód G. K. spłacił na rzecz strony pozwanej kwotę 1 794 160,71 zł tytułem zwrotu pożyczki z dnia 6 maja 2000 r.

(okoliczność bezsporna)

Przed Sądem Rejonowym w Kamiennej Górze, w postępowaniu pojednawczym z wniosku strony pozwanej, w dniu 17 października 2002 r. pozwana spółka i powód G. K. zawarli ugodę, w której powód zobowiązał się do zapłaty na rzecz strony pozwanej kwoty 205 839,29 zł płatnej w 13 ratach w terminach do końca każdego miesiąca, począwszy od grudnia 2002 r., w wysokości: pierwsza rata 5839,29 zł trzy kolejne raty po 8000,00 zł, następnie 3 kolejne po 12 000,00 zł, następnie 5 kolejnych po 20 000,00 zł i ostatniej w kwocie 40 000,00 zł – z ustawowymi odsetkami w razie zwłoki w płatności którejkolwiek z rat oraz zastrzeżeniem, że niezapłacenie którejkolwiek z rat w terminie spowoduje wymagalność natychmiastową całego zadłużenia.

(dowód: ugoda z dnia 17 października 2002 r. zawarta przed Sądem Rejonowym w Kamiennej Górze w sprawie o sygnaturze akt I Co 263/02, k. 17)

Udziały w kapitale zakładowym strony pozwanej w części obciążającej Składy (...) sp. z o.o. we W. zostały pokryte do końca 2001 r.

(dowód: zeznania świadka M. L., k. 490V; zeznania świadka K. K., k. 835V)

Postanowieniem z dnia 22 października 2009 r. Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze nadał powyższej ugodzie klauzul wykonalności przeciwko małżonce dłużnika – pozwanej J. K. z ograniczeniem jej odpowiedzialności do majątku objętego małżeńską wspólnością ustawową.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Kamiennej Górze z dnia 22 października 2009 r., sygnatura akt I Co 591/09, k. 18)

W 1999 r. powód G. K. pobrał od brata K. K. pieniądze w kwocie 2 000 000,00 zł stanowiące własność spółki Składy (...) sp. z o.o. we W.. Następnie, celem zalegalizowania braku powyższych środków w kasie spółki, na początku 2000 r. sporządzona została umowa pożyczki powyższej kwoty, która rzekomo miała być udzielona przez spółkę Składy (...) sp. z o.o. we W. powódce J. K., datowana na dzień 31 grudnia 1999 r., jak również wystawiony został dokument dowodu wypłaty z kasy spółki powyższej kwoty w dniu 31 grudnia 1999 r. W kwietniu lub maju 2000 r. został wystawiony dokument (...) nr (...) datowany na dzień 27 kwietnia 2000 r., w którym prezes spółki K. K. potwierdził, że otrzymał kwotę 2 000 000,00 zł tytułem zwrotu pożyczki, pomimo braku wpłaty jakichkolwiek pieniędzy z tego tytułu do kasy spółki. W ten sposób powód G. K. przywłaszczył kwotę 2 000 000,00 zł należącą do spółki Składy (...) sp. z o.o. we W..

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku z dnia 18 lutego 2010 r., sygnatura akt II 1 K 41/08, k. 86-93)

Z kolei w 2000 r. powód G. K. pobrał od brata K. K. pieniądze w kwocie 3 000 000,00 zł stanowiące własność spółki Składy (...) sp. z o.o. we W.. Następnie, celem zalegalizowania braku powyższych środków w kasie spółki, w dniu 20 grudnia 2000 r. sporządzona została umowa pożyczki powyższej kwoty, która rzekomo miała być udzielona przez spółkę Składy (...) sp. z o.o. we W. powodowi G. K., jak również wystawiony został dokument dowodu wypłaty z kasy spółki powyższej kwoty w dniu 20 grudnia 2000 r. W ten sposób powód G. K. przywłaszczył kolejną kwotę 3 000 000,00 zł należącą do spółki Składy (...) sp. z o.o. we W..

(dowód: wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku z dnia 18 lutego 2010 r., sygnatura akt II 1 K 41/08, k. 86-93)

W dniu 18 maja 2000 r. (...) sp. z o.o. w B. zawarła z (...) Bankiem SA Oddziałem w J. umowę kredytową o odnawialny kredyt obrotowy w kwocie 2 000 000,00 zł na okres od 18 maja 2000 r. do 17 maja 2001 r. W imieniu (...) sp. z o.o. w B. umowa zawarta została między innymi przez wiceprezesa zarządu spółki M. L.. Wniosek o udzieleni kredytu spółce został złożony w dniu 27 kwietnia 2000 r.

(dowód: umowa kredytowa nr (...) z dnia 18 maja 2000 r., k. 597-594)

W dniu 22 maja 2000 r. (...) sp. z o.o. w B. udzieliła Składom (...) sp. z o.o. we W. pożyczki kwoty 1 535 000,00 zł, która miała być zwrócona do 10 maja 2001 r. Zgodnie z umową pożyczki pieniądze zostały faktycznie przekazane Składom (...) sp. z o.o. we W.. Pożyczone pieniądze pochodziły z kredytu obrotowego udzielonego spółce (...) sp. z o.o. w B. przez (...) Bank SA.

(dowód: pismo z dnia 30 lipca 2013 r., k. 618; umowa pożyczki z dnia 22 maja 2000 r., k. 583-584; pismo z dnia 29 maja 2013 r., k. 582; zeznania świadka K. K., k. 537)

Pieniądze pożyczone od (...) sp. z o.o. w B. przez Składy (...) sp. z o.o. we W. miały być przeznaczone na pokrycie udziałów w kapitale zakładowym pozwanej spółki.

(dowód: zeznania świadka M. L., k. 491)

Udzielona pożyczka nie została zwrócona przez Składy (...) sp. z o.o. we W..

(dowód: zeznania świadka A. Z., e – protokół z dnia 5 sierpnia 2013 r., 00:01:42-00:10:25)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Z poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych wynika, że w niniejszej sprawie powodowie domagali się pozbawienia w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci ugody sądowej z dnia 17 października 2002 r. zawartej pomiędzy stroną pozwaną a powodem G. K. przed Sądem Rejonowym w Kamiennej Górze w sprawie o sygnaturze akt I Co 263/02, której postanowieniem z dnia 22 października 2009 r. Sąd Rejonowy w Kamiennej Górze (sygnatura akt I Co 591/09) nadał klauzulę wykonalności także przeciwko małżonce dłużnika J. K..

Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

Nie ulega wątpliwości, że ugoda sądowa zawarta w postępowaniu pojednawczym przez strony nie jest orzeczeniem sądu, a zatem w sprawie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego dopuszczalne są zarzuty, w których dłużnik kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym w postaci ugody. Wnosząc o pozbawienie wykonalności ugody sądowej z dnia 17 października 2002 r. powodowie zarzucali, że czynność prawna, jaka legła u podstaw jej zawarcia przez powoda G. K. ze stroną pozwaną, była nieważna. Twierdzili, że zawierając zaskarżoną ugodę strony czyniły sobie wzajemne ustępstwa w zakresie stosunku prawnego, który nie powstał, albowiem jego źródłem było zawarcie pozornej umowy pożyczki z dnia 20 maja 2000 r. (datowanej na dzień 6 maja 2000 r.). Zgodnie przy tym z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli jednak oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

W świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszym postępowaniu Sąd uznał, że umowa pożyczki zawarta w dniu 20 maja 2000 r. przez powoda G. K. i stronę pozwaną była nieważna, albowiem wzajemne oświadczenia stron były zgodnie składane dla pozoru. W szczególności strona pozwana nigdy nie miała przenieść i nie przeniosła na powoda G. K. własności 2 000 000,00 zł, a powód nigdy nie zobowiązywał się do ratalnego, oprocentowanego zwrotu tych pieniędzy na rzecz strony pozwanej. Pozostaje zatem pytanie, jaki był cel złożenia przez strony powyższych pozornych oświadczeń woli. Z przeprowadzonych w sprawie dowodów, w szczególności wyroku Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku z dnia 18 lutego 2010 r. (sygnatura akt II 1 K 41/08) oraz zeznań świadków M. L., K. K., a także przesłuchania powoda G. K., wynika, że dokonując spłaty pozornej umowy pożyczki powód G. K. zamierzał doprowadzić do tego, aby z kasy strony pozwanej do kasy Składów (...) sp. z o.o. we W. wpłacone zostały 2 000 000,00 zł, przywłaszczone w kwietniu 2000 r. przez powoda.

Z prawomocnego skazującego wyroku karnego Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku z dnia 18 lutego 2010 r. (sygnatura akt II 1 K 41/08), który w tym zakresie wiązał Sąd w niniejszej sprawie, wynika, że w dacie zawierania umowy spółki strony pozwanej, tj. 20 kwietnia 2000 r., Składy (...) sp. z o.o. we W. nie wpłaciły środków pieniężnych tytułem pokrycia udziałów, jakkolwiek wpłata ta była ujęta w dokumentacji księgowej spółki. W dniu 27 kwietnia 2000 r. prezes strony pozwanej M. L. złożył bowiem nieprawdziwe oświadczenie, zgodnie z którym spółka Składy (...) sp. z o.o. we W. wpłaciła do pozwanej spółki kwotę 2 100 000,00 zł kapitału zakładowego tytułem pokrycia 2100 udziałów nowopowstałej pozwanej spółki. Pieniądze te miały rzekomo pochodzić z pożyczki zwróconej stronie pozwanej tego samego dnia, tj. 27 kwietnia 2000 r. przez powódkę J. K.. W ten sposób z dokumentacji księgowej wynikało, że 31 grudnia 1999 r. powódka pożyczyła 2 000 000,00 zł od Składów (...) sp. z o.o. we W., które zwróciła w dniu 27 kwietnia 2000 r., a które tego samego dnia zostały wpłacone przez spółkę do strony pozwanej. Faktycznie natomiast – co wynika z ustaleń wyroku karnego – 2 000 000,00 zł należące do Składów (...) sp. z o.o. we W. zostały w 1999 r. wydane powodowi G. K. przez jego brata K. K., będącego wówczas prezesem powyższej spółki, i przez powoda przywłaszczone. Efektem powyższych działań było to, że w kasie strony pozwanej brakowało gotówki w kwocie 2 100 000,00 zł, przy czym zobowiązana do jej wpłaty była spółka Składy (...) sp. z o.o. we W.. Spółka pieniędzy tych nie posiadała albowiem zostały one przywłaszczone przez powoda.

W ocenie Sądu uczestnicy powyższego procederu, tj. powód G. K., K. K. i M. L., zdawali sobie sprawę z tego, że do kasy strony pozwanej będą musiały ostatecznie wpłynąć pieniądze odpowiadające wysokości brakującego kapitału zakładowego na pokrycie udziałów Składów (...) sp. z o.o. we W. i do osiągnięcia takiego celu zmierzali. Z całokształtu materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie można wywieźć, że pieniądze te w dużej części miały pochodzić z pożyczki, jakiej Składom (...) sp. z o.o. we W. miała udzielić kolejna spółka powiązana personalnie powyższymi osobami, tj. (...) sp. z o.o. w B.. Na powyższe wskazuje zbieżność daty 27 kwietnia 2000 r., w jakiej dokonano fałszywego potwierdzenia zwrotu pożyczki 2 000 000,00 zł przez powódkę J. K. do spółki Składy (...) sp. z o.o. we W., fałszywego potwierdzenia wpłaty kwoty 2 000 000,00 zł przez spółkę Składy (...) sp. z o.o. we W. do strony pozwanej oraz złożenia wniosku kredytowego przez (...) sp. z o.o. w B. w (...) Banku SA. Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, że umowa pożyczki strony pozwanej z powodem G. K. zawarta została w dniu 20 maja 2000 r., a więc już po tym, jak (...) Bank SA udzielił kredytu (...) sp. z o.o. w B. (tj. 18 maja 2000 r.). Dwa dni później, tj. w dniu 22 maja 2000 r. (...) sp. z o.o. w B. udzieliła Składom (...) sp. z o.o. we W. pożyczki kwoty 1 535 000,00 zł i faktycznie pieniądze te Składom (...) sp. z o.o. we W. zostały przekazane.

Materiał dowodowy zebrany w sprawie nie pozwala jednak zdaniem Sądu na ustalenie, czy pieniądze pożyczone od (...) sp. z o.o. w B. przez Składy (...) sp. z o.o. we W. rzeczywiście przeznaczone zostały na pokrycie udziałów w kapitale zakładowym pozwanej spółki. Na taki zamiar wskazywał świadek M. L. (k. 491), jednak już nie pamiętał, czy kapitał zakładowy został pokryty faktycznie z tych środków. Przyznał jedynie, że był wpłacony do końca 2001 r., co potwierdzał także świadek K. K.. Należy zauważyć, że kwota pożyczki udzielonej przez (...) sp. z o.o. w B. nie odpowiadała w pełnej wysokości brakującej kwocie kapitału zakładowego strony pozwanej, a w sprawie nie udało się ustalić źródła pochodzenia brakującej części.

Dla oceny pozorności umowy pożyczki z dnia 20 maja 2000 r. ustalenie powyższego faktu nie ma jednak zasadniczego znaczenia. Gdyby bowiem spłata przez powoda rzekomo udzielonej pożyczki miała doprowadzić jedynie do „wprowadzenia” do kasy strony pozwanej kwoty 2 100 000,00 zł, jaka nie została uiszczona przez Składy (...) sp. z o.o. we W. tytułem pokrycia udziałów w kapitale zakładowym, to nadal niejasnym pozostaje motywacja takiego zachowania powoda, który z własnych środków miałby pokrywać cudzy dług.

W trakcie swoich zeznań powód G. K. wskazywał jednak na jeszcze inną przyczynę zawarcia pozornej umowy pożyczki. Na skutek przywłaszczenia przez niego w 1999 r. 2 000 000,00 zł należących do Składów (...) sp. z o.o. we W., w spółce brakowało tych pieniędzy, mimo że w dokumentacji księgowej wykreowano ich fałszywy obieg. Brat powoda K. K., będący wówczas prezesem Składów (...) sp. z o.o. we W., oczekiwał jednak od powoda „uzupełnienia” tego braku. Powód nie mógł jednak wpłacać tych pieniędzy bezpośrednio do powyższej spółki albowiem w maju 2000 r. formalnie w dokumentacji księgowej nie istniał żaden dług powoda wobec spółki, a dług jego żony został spłacony 27 kwietnia 2000 r. Skoro tak, to bracia G. K. i K. K. postanowili, że zwrot przywłaszczonych pieniędzy przez powoda do Składów (...) sp. z o.o. we W. nastąpi „za pośrednictwem” strony pozwanej, w której K. K. był wówczas członkiem Rady Nadzorczej. Ustalono, że powód zawrze ze stroną pozwaną pozorną umowę pożyczki kwoty 200 000,00 zł, przy czym żadne pieniądze z tego tytułu nie będą mu wypłacone, ale on rzekomą pożyczkę będzie rzeczywiście spłacał. W ten sposób do kasy strony pozwanej miały wpływać pieniądze wpłacane przez powoda, które następnie – w nieujawniony w sprawie sposób – miały być przekazywane do Składów (...) sp. z o.o. we W., aż do momentu uzupełnienia stanu kasy tej spółki (przesłuchanie powoda G. K., e – protokół z rozprawy z dnia 3 czerwca 2013 r., 00:37:30, 00:45:13, 00:46:56, 00:56:30).

Na powyższy mechanizm wskazywał powód G. K. w swoich zeznaniach z dnia 3 czerwca 2013 r. Wprawdzie wyjaśniał, że chodziło o jego zadłużenie wobec Składów (...) sp. z o.o. we W. w wysokości 3 000 000,00 zł, jednak w tym zakresie jego zeznania nie zasługują na uwzględnienie. Jak bowiem wynika z wyroku karnego Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku, powyższa kwota została przywłaszczona przez powoda w 2000 r., a fałszywe potwierdzenie jej pobrania w postaci umowy pożyczki i dowodu wypłaty datowane były dopiero na 20 grudnia 2000 r. Skoro tak, to w maju 2000 r., kiedy zawierana była umowa pożyczki pomiędzy powodem a stroną pozwaną, nie istniały dokumenty księgowe, które potwierdzałyby wypłatę z kasy Składów (...) sp. z o.o. we W. kwoty 3 000 000,00 zł, a zatem nie było też potrzeby podejmowania prób „legalizacji” uzupełniania tego braku. Odmiennie sytuacja wyglądała natomiast odnośnie pożyczki rzekomo zawartej przez powódkę J. K.. Tu bowiem dokumenty księgowe potwierdzały zwrot do kasy Składów (...) sp. z o.o. we W. kwoty 2 000 000,00 zł (i dalszy obrót tymi pieniędzmi), mimo że żadne wpłaty z tego tytułu nie nastąpiły.

Powyższy schemat wyjaśnia przyczyny, dla których powód zgodził się na spłatę wobec strony pozwanej pożyczki, która nigdy nie została mu udzielona. Jest on przy tym wiarygodny o tyle, że wynikające z niego działania opierały się na dążeniu do ochrony interesów powoda i jego brata K. K., w tym uniknięcia przez nich odpowiedzialności karnej za przywłaszczenie łącznie kwoty 5 000 000,00 zł należącej do Składów (...) sp. z o.o. we W.. Należy także zauważyć, że spłaty pożyczki przez powoda następowały także po 2001 r., tj. po wpłaceniu całości kapitału zakładowego na objęcie udziałów strony pozwanej. Skoro tak, to twierdzenia powodów, jakoby spłata spornej pożyczki zmierzała do uzupełnienia brakującego kapitału zakładowego, nie zasługują na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że oświadczenia woli składane w dniu 20 maja 2000 r. przez powoda G. K. i M. L. w przedmiocie zawarcia umowy pożyczki, były składane dla pozoru, przy czym obie strony umowy na to się zgadzały.

Dokonując ustaleń w powyższym zakresie Sąd oddali wniosek powodów o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości na okoliczność ustalenia możliwości faktycznego wydani powodowi kwoty pożyczki w wysokości 2 000 000,00 zł przez stronę pozwaną w dniu 6 maja 2000 r. W ocenie Sądu powyższy dowód nie byłby przydatny dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, albowiem biegły sporządzając opinię musiałby w jakiejś opierać się na dokumentach, których prawdziwość została skutecznie zakwestionowana. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, że z uwagi na upływ czasu od ocenianych zdarzeń, część dokumentacji nie byłaby już w ogóle dostępna. Okoliczność sprawy wskazują także na to, że nie wszystkie transakcje dokonywane w spornym czasie przez powoda, K. K. i M. L., znajdowały odzwierciedlenie w dokumentach księgowych, a sami zainteresowani (poza powodem) w dużej mierze zasłaniali się niepamięcią mechanizmów przeszłych transakcji. Z powyższych względów Sąd uznał, że wnioskowany dowód mógłby stanowić jedynie źródło uprawdopodobnienia, a nie dowodu i w istocie bazowałby, z konieczności, na ocenie przez biegłego materiału dowodowego, do czego uprawniony pozostawał wyłącznie Sąd orzekający.

W świetle zarzutów podnoszonych przez stronę pozwaną wyjaśnienia wymagało jeszcze to, czy pozorne oświadczenia woli zostały złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, co pozwoliłoby na ocenę ich ważności według właściwości czynności ukrytej (art. 83 § 1 zd. 2 k.c.).

Zdaniem Sądu pozorne oświadczenia woli nie ukrywają innej czynności prawnej, w szczególności ani umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (art. 393 k.c.), ani przejęcia długu (art. 519 k.c.).

Zgodnie z art. 393 § 1 k.c. jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni świadczenie na rzecz osoby trzeciej, osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. W okolicznościach niniejszej sprawy taką umową miałaby być umowa Składów (...) sp. z o.o. we W. jako zastrzegającego i powoda G. K. jako przekazującego, mocą której powód miałby spełnić świadczenie należne powyższej spółce tytułem naprawienia szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (art. 415 k.c.), płacąc je na rzecz strony pozwanej. Powyższe zastrzeżenie spełnienia świadczenia na rzecz osoby trzeciej (strony pozwanej) stanowi element umowy, co oznacza, że powinno być objęte oświadczeniami woli stron tej umowy, a zatem w niniejszej sprawie powoda i Składów (...) sp. z o.o. we W.. Strona pozwana w takim układzie nabywałaby roszczenie o zapłatę wobec powoda, jednak nie stawałaby się stroną rozważanej umowy. Z tego wynika, że zawierając umowę o świadczenie na rzecz osoby trzeciej powód G. K. nie składałby stronie pozwanej żadnego oświadczenia woli, które mogłoby być ukryte pod jego pozornym oświadczeniem dotyczącym pożyczki. Z kolei strona pozwana mogłaby jedynie złożyć powodowi oświadczenie o zamiarze skorzystania z zastrzeżenia (art. 393 § 2 k.c.). Oświadczenie takie skutkowałoby jednak jedynie ustaniem możliwości odwołania lub zmiany zastrzeżenia, ale nie powodowałoby powstania czynności prawnej pomiędzy stroną pozwaną a powodem. Skoro tak, to brak jest podstaw do uznania, aby w układzie umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej istniała możliwość autonomizacji stosunku pomiędzy stroną pozwaną a powodem G. K.. Tymczasem z istoty czynności prawnej ukrytej, o której mowa w art 83 § 1 zd. 2 k.c. wynika, że zainteresowani (strona pozwana i powód), oprócz uzewnętrznionych oświadczeń woli (zawarcie umowy pożyczki) powinni złożyć sobie potajemnie oświadczenia, wyrażające wolę dokonania innej czynności prawnej między nimi. Jak już wyżej wskazano, w niniejszej sprawie strony, zawierając umowę pożyczki, nie mogły skutecznie złożyć oświadczeń, które kreowałyby między nimi jakąkolwiek czynność prawną w ramach umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej.

Brak jest także podstaw do uznania, że czynnością ukrytą strony pozwanej i powoda było przejęcie długu. Zgodnie z art. 519 § 2 pkt 1 k.c. przejęcie długu może nastąpić między innymi przez umowę między wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika, przy czym oświadczenie dłużnika może być złożone którejkolwiek ze stron. W niniejszej sprawie za wierzyciela należałoby uznać stronę pozwaną, która posiadała wierzytelność względem Składów (...) sp. z o.o. we W. o zapłatę kapitału zakładowego na objęcie udziałów. W powyższym układzie powód byłby osobą trzecią, która ze strona pozwaną zawiera umowę o przejęcie długu Składów (...) sp. z o.o. we W.. W efekcie to powód miałby zapłacić stronie pozwanej kapitał zakładowy. W pierwszej kolejności należy zauważyć, że z materiału dowodowego zebranego w sprawie nie wynika, aby taka była wola stron umowy pożyczki. Jak już wyżej rozważano, zawierając umowę pożyczki powód zmierzał do spełnienia swojego obowiązku względem Składów (...) sp. z o.o. we W. z tytułu zwrotu przywłaszczonych 2 000 000,00 zł, a nie do zwolnienia tej spółki z długu wobec strony pozwanej.

Mając powyższe na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów, Sąd w całości uwzględnił żądanie pozwu, co orzeczono w punkcie I wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w pkt II wyroku wydane zostało na podstawie art. 98 k.p.c. Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy i zwrotu kosztów celowych, obowiązek zwrotu tychże kosztów spoczywał na stronie pozwanej jako stronie przegrywającej sprawę. Koszty poniesione przez powodów stanowiły koszty zastępstwa prawnego § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 490), wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

Jednocześnie zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych Sąd nakazał stronie pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy we Wrocławiu) kwotę 10 292,00 zł tytułem brakującej opłaty sądowej od pozwu, od uiszczenia której powodowie byli zwolnieni.