Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 sierpnia 2010 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Okręg. del. do Prok. Apel. Tomasza Pałki

po rozpoznaniu w dniu 12 sierpnia 2010 r. sprawy

Ł. M. , s. J. i B., ur. (...) w S.
oskarżonego z art. 173 § 4 k.k. i art. 177 § 1 i 2 k.k. przy zast. art. 11 § 2 k.k.

na skutek apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) i obrońcy oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 9 marca 2010 r. sygn. akt. XXI K 132/09

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

-

w pkt. 7 wyroku ustala, że zasądzone na rzecz pełnomocnika z urzędu oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) koszty nieopłaconej pomocy prawnej ponosi Skarb Państwa,

-

w pkt. 8 wyroku ustala wysokość wydatków zasądzonych od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa w wysokości 6992,63 (sześć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dwa zł 63/100) zł,

2.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

3.  zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Katowicach) na rzecz adw. P. B. (Kancelaria Adwokacka w K.) pełnomocnika z urzędu oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) kwotę 732 (siedemset trzydzieści dwa) zł w tym 22 % podatku VAT tytułem nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu
w postępowaniu odwoławczym;

4.  zasądza od oskarżonego na rzecz oskarżycieli posiłkowych E. B. (1), E. B. (2), A. O. i A. W. kwoty po 600 (sześćset) zł tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego w postępowaniu odwoławczym;

5.  zwalnia oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) z ponoszenia przypadającej od niego części kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, obciążając nimi Skarb Państwa;

6.  zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe za postępowanie odwoławcze, w tym opłatę za II instancję w kwocie 30 (trzydzieści) zł.

Sygn. akt II AKa 214/10

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 9 marca 2010 roku, wydanym w sprawie XXI K 132/09 skazał oskarżonego Ł. M.za przestępstwo z art. 173 § 2 k.k. w zw. z art. 173 § 4 k.k. polegające na nieumyślnym sprowadzeniu w dniu 7 stycznia 2009 roku w K.zagrażającej zdrowiu wieku osób katastrofy w ruchu lądowym, w ten sposób, że kierując samochodem marki F. (...)o nr (...), jadąc drogą krajową nr (...)w kierunku K.nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym, określone w art. 3 ust. 1, art. 19 ust 1 i 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 20.06. 1997 r. Prawo o ruchu drogowym w ten sposób, że nie zachowując wymaganej ostrożności, nienależycie obserwował przedpole jazdy
i zbyt późno podjął manewr hamowania, w wyniku czego uderzył w tył oczekującego na możliwość skrętu w lewo z drogi krajowej nr (...)w ulicę (...)autobusu marki C.o nr rej. (...)kierowanego przez A. W., powodując przemieszczenie autobusu na przeciwległy pas ruchu i uderzenie w jadący w kierunku przeciwnym kierowany przez G. B.samochód ciężarowy marki V.o nr (...)wraz z naczepom M. K.o nr rej. (...), skutkiem, czego oba pojazdy zjechały do przydrożnego rowu, w wyniku czego nieumyślnie spowodował u J. S. (2)i E. D.obrażenia skutkujące ich zgonem, u S. S., E. B. (2), E. B. (1), I. C., A. O., B. K.ciężki uszczerbek na zdrowiu i u A. W.obrażenia skutkujące rozstrojem zdrowia na okres powyżej 7 dni i za to na podstawie art. 173 § 2 k.k. w zw. z art. 173 § 4 k.k. wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności.

Na mocy art. 69 § 1 i 2 kk., art. 70 § 1 pkt 1 kk. wykonanie tej kary warunkowo zawiesił oskarżonemu na okres próby 5 lat.

Po myśli art. 42 § 1 i art. 43 § 1 kk. orzekł wobec oskarżonego środek karny zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat, zobowiązując go jednocześnie do zwrotu prawa jazdy do Wydziału Komunikacji Urzędu Miejskiego w S..

Na mocy art. 71 § 1 kk. art. 33 § 1 i 3 kk. wymierzył oskarżonemu grzywnę w wysokości 150 stawek dziennych, przyjmując wysokość jednej stawki za równoważną kwocie 20 złotych.

Zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżycieli posiłkowych kwoty zastępstwa adwokackiego w kwotach po 1320 zł.

Na mocy art. 618 § 1 pkt 11 kpk i art. 29 ust z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze zasądził od oskarżonego na rzecz pełnomocnika z urzędu oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) kwotę 1171, 20 zł w tym 211, 20 zł podatku VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej.

Zasadził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe obejmujące wydatki w kwocie 5821, 43 zł oraz opłatę w kwocie 600 zł.

Powyższy wyrok zaskarżony został apelacjami obrońcy oskarżonego
i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego J. S. (1).

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w zakresie orzeczenia o środku karnym i kosztach procesu, zarzucając mu:

–

niesłuszne zastosowanie środka karnego określonego w art. 42 § 1 kk., art. 43 § 1 kk. w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy przemawia za nie orzekaniem tego środka, który jest fakultatywny, natomiast jego orzeczenie uniemożliwia oskarżonemu wykonywanie pracy, jako kierowcy, a tym samym pozbawia go możliwości zarobkowania oraz uniemożliwia mu zaspokojenie roszczeń pokrzywdzonych, a zatem środek karny nie spełni swej funkcji, nie zaspokoi poczucia sprawiedliwości osób pokrzywdzonych,

–

naruszenie prawa materialnego, a to art. 624 § 1 kpk, gdyż Sąd prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy i zbadał sytuację osobistą oskarżonego, w tym wysokość jego zarobków oraz brak majątku, to jednak, choć okoliczności sprawy przemawiały za zwolnieniem oskarżonego w całości od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych, nie zwolnił oskarżonego z tego obowiązku, mimo że istniały podstawy do uznania, że uiszczenie tych kosztów jest dla oskarżyciela zbyt uciążliwe ze względu na sytuację majątkową i wysokość dochodów, tym bardziej, że oskarżony musi zapłacić ogromne dla niego koszty zastępstwa procesowego pełnomocnikom oskarżycieli posiłkowych, jak też przemawiały za tym względy słuszności, bowiem oskarżony popełnił przestępstwo nieumyślne, na drodze źle zaprojektowanej i sprzyjającej kolizjom drogowym, obecnie z tego powodu przebudowanej.

Stawiając te zarzuty apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
w pkt 3 i nie orzekanie o zastosowaniu wobec oskarżonego środka karnego w postaci prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym, a tym samym uchylenie wyroku w pkt 4 i pozostawienie oskarżonemu dokumentu prawa jazdy,
a także o zmianę pkt 8 i zwolnienie oskarżonego z konieczności ponoszenia kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego w zakresie orzeczenia o karze, środku karnym, a także
w zakresie przyznanego pełnomocnikowi wynagrodzenia za świadczoną z urzędu pomoc prawną.

Zarzucił zatem skarżonemu wyrokowi:

–

rażącą niewspółmierność kary orzeczonej względem rodzaju i stopnia naruszenia ciążących na oskarżonym obowiązków wynikających z przepisów i zasad ruchu drogowego, a także względem rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw przestępstwa w tym w szczególności utraty życia przez dwie osoby i odniesieniu przez sześć osób ciężkiego uszczerbku na zdrowiu,

–

obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia,
a w szczególności przepisu art. 618 § 1 pkt 11 kpk w zw. z art. 627 kpk w zw.
z art. 29 ust 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku Prawo o adwokaturze poprzez zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) kosztów nieopłaconej pomocy prawnej od oskarżonego, podczas gdy koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu ponosi Skarb Państwa.

Stawiając te zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez skazanie oskarżonego na karę pozbawienia wolności w wymiarze powyżej 2 lat, orzeczenie zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 10 lat oraz zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika
z urzędu oskarżyciela posiłkowego J. S. (1) kwoty 1171, 20 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej.

Sąd Apelacyjny stwierdził, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego jest bezzasadna, natomiast apelacja wywiedziona przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego nie jest pozbawiona racji wyłącznie w zakresie dotyczącym kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Mając w polu widzenia niekwestionowane przez skarżących okoliczności czynu przypisanemu oskarżonemu, nie może również budzić zastrzeżeń wymierzona Ł. M. kara i orzeczony środek karny.

Odnosząc się w pierwszym rzędzie do podnoszonej w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego kwestii zaostrzenia kary pozbawienia wolności przypomnieć należy, iż zgodnie z podstawową zasadą postępowania odwoławczego Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko w granicach zaskarżenia. W niniejszej sprawie trudno byłoby określić te granice, skoro środek odwoławczy, choć został sporządzony przez podmiot profesjonalny wnosi jedynie
o wymierzenie kary pozbawienia wolności w wymiarze powyżej 2 lat. Domagając się zaostrzenia wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności apelujący zdaje się zapominać, że ustawodawca określając w art. 53 kk zasady i dyrektywy modelowego orzekania o karze pozostawia Sądowi określony zakres swobody w jej wymierzaniu. Wykładnikiem granic „uznaniowości” sądu jest wskazana w przepisie art. 438 pkt 4 kpk rażąca niewspółmierność kary. Stąd też nawet dostrzegana przez stronę lub nawet Sąd odwoławczy niewspółmierna łagodność lub surowość kary nie daje podstaw do weryfikacji kary wymierzonej przez Sąd I instancji. Dla skuteczności środka odwoławczego koniecznym jest wykazanie nie tylko tego, że orzeczona kara jest niewspółmiernie łagodna, ale również tego, że ta niewspółmierność ma charakter rażący. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie sposób dowodzić, że kara pozbawienia wolności wymierzona oskarżonemu nosi cechy kary rażąco niewspółmiernej. Orzekając o karze pozbawienia wolności Sąd I instancji rozważył i tą samą miarą ocenił zarówno okoliczności przemawiające na korzyść oskarżonego jak i świadczące przeciwko niemu. Dał temu wyraz w pisemnych motywach wyroku. Przedstawiony
w nich tok rozumowania Sądu Okręgowego jest spójny i logiczny. Orzeczenie o karze zasługuje zatem na aprobatę, tym bardziej że apelujący nie przedstawił argumentów, które w skuteczny sposób mogłoby podważać jego słuszność.

Nie można oczywiście nie dostrzegać tragicznych następstw przypisanego oskarżonemu przestępstwa. Nie są one jednak jedynym wyznacznikiem jego odpowiedzialności. Specyfiką wypadków komunikacyjnych jest przecież to, że poza winą osoby sprowadzającej to zdarzenie, ich skutki zależą od wielu innych, często przypadkowych czynników. Sprawia to, że niekiedy skutki rażącego i umyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym są niewielkie, a niekiedy nawet nieumyślne naruszenie takich zasad pociąga za sobą skutki wyjątkowo tragiczne.

Stąd też ocena skutków sprowadzonej przez oskarżonego katastrofy poprzez pryzmat jego winy, a w szczególności nieumyślnego naruszenia zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym prowadzi do wniosku, że wymierzona mu kara, jest adekwatna do winy i stopnia społecznej szkodliwości czynu, a także spełnia stawiane przed nią zadania w zakresie społecznego i wychowawczego oddziaływania. Stanowiska tego w żadnym wypadku nie przekreśla zastosowanie wobec Ł. M. dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Skazany spełnia przesłanki wymienione w przepisie art. 69 § 1 kk.,
a orzeczona grzywna i zastosowany środek karny stanowią realną dolegliwość. Zabezpiecza to realizację celów kary i sprawia, że nie pozostaje ona w sprzeczności ze społecznym poczuciem sprawiedliwości.

Wbrew zarzutom zawartym w obu apelacjach, jako trafne ocenić należy rozstrzygnięcie Sądu I instancji w zakresie środka karnego.

Nie ma racji obrońca oskarżonego starając się wykazać, że w przypadku oskarżonego nie zachodzą w ogóle przesłanki orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych.

To, że orzeczony przez Sąd I instancji środek karny pozbawi oskarżonego możliwości wykonywania zawodu nie stanowi okoliczności, która musiałaby decydować o odstąpieniu od stosowania środka karnego. Przeciwnie, racją, dla której sięgnięto po ten środek karny jest to, aby oskarżonemu uniemożliwić wykonywanie zawodu kierowcy.

Ustawodawca wyraźnie określił, że przewidziana w art. 42 § 1 kk. instytucja ma na celu eliminowanie z ruchu drogowego sprawców takich przestępstw, których okoliczności popełnienia wskazują, że prowadzenie przez nich pojazdu zagraża bezpieczeństwu w komunikacji. Sytuacja taka zachodzi w przypadku oskarżonego. Niezależnie od stopnia zawinienia oskarżonego, wykazana przez niego nieumiejętność zachowania wymaganej ostrożności, należytego obserwowania przedpola jazdy i podejmowania we właściwym czasie manewru hamowania jednoznacznie dowodzi, że oskarżony nie dysponuje taką techniką jazdy i takimi umiejętnościami prowadzenia samochodu, aby dawał rękojmię bezpiecznego uczestniczenia w ruchu drogowym. Tym bardziej, że choć poziom bezpieczeństwa drogi, którą poruszał się oskarżony może budzić zastrzeżenia, to do sprowadzenia tragicznego w skutkach zdarzenia, doszło w warunkach, które w żadnym wypadku nie mogą być określane, jako ekstremalne a nawet trudne i nie mogły stanowić dla oskarżonego zaskoczenia.

Rodzaj naruszonych zasad bezpieczeństwa, nieumyślność oskarżonego, skutki sprowadzonej katastrofy nie pozwala skutecznie kwestionować oznaczonej przez Sąd I instancji długości okresu zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych. Zakaz ten został określony dosyć szeroko, jednakże nie wykracza poza ramy określone w art. 42 § 1 kk. i rzeczywiste potrzeby wykluczenia oskarżonego z uczestnictwa w ruchu lądowym.

W wyniku rozpoznania apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, koniecznym stało się dokonanie zmiany zaskarżonego wyroku w pkt 7. Nie ulega przecież jakiejkolwiek wątpliwości, że koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa. Wynika to wprost z art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze. Stąd też kwotę należną pełnomocnikowi z tytułu pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżycielowi posiłkowemu J. S. (1) zasadzić należało od Skarbu Państwa, jednocześnie zwiększając o tę kwotę wysokość wydatków zasądzonych od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa. Oczywistym jest bowiem, że ponoszenie tych kosztów obciąża w końcowym rozliczeniu oskarżonego, ponoszącego wydatki postępowania, do których po myśli art. 618 § 1 pkt 11 kpk należą wypłaty Skarbu Państwa z tytułu nieopłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez adwokatów.

Wbrew wywodom obrońcy oskarżonego Sąd Apelacyjny, nie znajduje podstaw do weryfikacji skarżonego wyroku w zakresie kosztów sądowych. To, że na skutek orzeczenia środka karnego oskarżony nie będzie mógł wykonywać dotychczasowego zawodu nie jest równoznaczne z niemożliwością ponoszenia kosztów sądowych. Oskarżony nie posiada nikogo na utrzymania, jest osobą młodą, zdolna do przekwalifikowania się i starania się o podjęcie innego zatrudnienia.

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze orzeczono po myśli art. 636 § 2 kpk i art. 624 § 1kpk. Wobec tego, że co do istoty rozstrzygnięcia obie apelacje nie zostały uwzględnione i koniecznym byłoby obciążenie każdego ze skarżących kosztami związanymi ze swoją sprawą, Sąd Apelacyjny kierując się względami słuszności zwolnił oskarżyciela posiłkowego J. S. (1)
z przypadającej od niego opłaty i wydatków związanych z ponoszeniem kosztów działającego w jego imieniu pełnomocnika z urzędu. W pozostałym zakresie kosztami procesu za postępowanie odwoławcze obciążono oskarżonego.