Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku I Wydział Cywilny

w następującym składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2014r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa syndyka masy upadłości D. K. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) z siedzibą w P. w upadłości likwidacyjnej

przeciwko Gmina T. w T.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej Gminy T. na rzecz powoda syndyka masy upadłości D. K. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) z siedzibą w P. w upadłości likwidacyjnej kwotę 76 613,76 (siedemdziesiąt sześć tysięcy sześćset trzynaście 76/100) złotych (w tym kwotę 62.287,61 złotych plus należny podatek VAT) z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym od dnia 29 września 2011r. do dnia zapłaty

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie

III.  zasądza od pozwanej Gminy T. na rzecz powoda syndyka masy upadłości D. K. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) z siedzibą w P. w upadłości likwidacyjnej kwotę 43.967 złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych

IV.  znosi wzajemnie między stronami koszty zastępstwa procesowego

V.  nakazuje pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Białymstoku kwotę 2.603,50 zł tytułem nieuiszczonych wydatków

VI.  nakazuje pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Białymstoku kwotę 1.063,40 zł tytułem nieuiszczonych wydatków

UZASADNIENIE

Powód D. K. (1) prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) w K. w pozwie z dnia 26 sierpnia 2011 r. skierowanym przeciwko Gminie T. wnosił o zasądzenie od pozwanej kwoty 1.592.071,70 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 10 lipca 2011 r. do dnia zapłaty tytułem niezapłaconej powodowi części umówionego wynagrodzenia ryczałtowego za wykonanie robót budowlanych na podstawie umowy nr (...) z dnia 12 marca 2010 r., która została przez pozwaną niezasadnie potrącono jako kara umowna za opóźnienie oraz zasądzenie kwoty 267.452,85 zł wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia 10 lipca 2011 r. do dnia zapłaty, tytułem zapłaty za wykonanie robót dodatkowych, nieobjętych przedmiotem umowy nr (...) z dnia 12 marca 2010 r. i na które nie zostało udzielone powodowi zamówienie dodatkowe w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych. Powód wnosił także o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powód wskazał, iż w następstwie przeprowadzonego przez pozwaną postępowania o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego nr (...) na „Budowę infrastruktury sportowo – turystycznej w T., gmina T. – stadion piłkarski z zespołem boisk”, w którym to postępowaniu oferta powoda została uznana za najkorzystniejszą, strony zawarły w dniu 12 marca 2010 r. umowę nr (...) w trybie zamówienia publicznego. Szczegółowy zakres świadczenia powoda został określony w załącznikach do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, tj. w przedmiarze robót, szczegółowej specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót oraz projekcie budowlanym. Strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 2.894.675,82 zł brutto. W umowie zastrzeżono też, że powód wypłaci pozwanej karę umowną w wysokości 55% wynagrodzenia umownego za opóźnienie w realizacji inwestycji bez względu na jego przyczyny. W ocenie powoda w procesie realizacji umowy okazało się, że dostarczona w wersji elektronicznej dokumentacja projektowa zawierała szereg luk i błędów uniemożliwiających wykonanie przedmiotu zamówienia zgodnie ze sztuką budowlaną i wymagała wprowadzenia zmian.

Powód podkreślił, że wykonał on obiekt budowlany zgodnie z zawartą pomiędzy stronami umową, który został w całości odebrany przez pozwaną. W świetle art. 647 k.c. pozwany był więc zobowiązany do zapłaty na rzecz powoda umówionego wynagrodzenia w kwocie wskazanej w fakturze VAT nr (...), które jednak nie nastąpiło. Pozwana, zdaniem powoda bezzasadnie, naliczyła powodowi karę umowną w kwocie 1.592.071,70 zł za opóźnienie w realizacji inwestycji, a następnie potrąciła ją z wynagrodzenia powoda. Powód żądając zapłaty kwoty objętej pkt 1 pozwu, wnosił o zniesienie naliczonej przez pozwaną kary umownej, a na wypadek nieuwzględnienia w całości tego wniosku, z ostrożności procesowej wnosił o jej zmniejszenie na podstawie art. 484 § 2 k.c. Zdaniem powoda w niniejszej sprawie nie może być mowy o jakimkolwiek niewykonaniu lub nienależytym wykonaniu umowy przez niego. Opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy było bowiem w całości następstwem okoliczności, za które powód nie ponosi odpowiedzialności i za które ponosić odpowiedzialności nie mógł. W ocenie powoda do tych okoliczności należy zaliczyć przekazanie powodowi dokumentacji projektowej i technicznej obarczonej licznymi wadami oraz zwłoka pozwanej w dostarczaniu zamiennych, prawidłowych rozwiązań projektowych, co finalnie uniemożliwiło powodowi wykonanie obiektu w zakreślonym terminie i jednocześnie zaskutkowało koniecznością wykonania szeregu robót dodatkowych. Co do roszczenia zapłaty kwoty 267.452,85 zł, powód wskazał, iż jest to kwota z tytuły wykonanych na rzecz pozwanej robót dodatkowych, niezbędnych do prawidłowego wykonania przedmiotu umowy. Pozwana odebrała roboty dodatkowe, nie kwestionując zasadności ich wykonania. Fakt wykonania robót dodatkowych na wymienioną kwotę potwierdzają wpisy do dziennika budowy, protokoły odbioru robót, korespondencja prowadzona przez strony w trakcie wykonywania umowy oraz niezakwestionowany przez pozwaną zakres rzeczowy kosztorysu powykonawczego I i II etapu robót. Nie doszło jednak do zawarcia pomiędzy powodem a pozwaną ważnej umowy o zamówienie dodatkowe. W ocenie powoda zapłata za dodatkowo wykonane roboty budowlane jest mu należna na podstawie przepisu art. 139 ust. 1 Prawa zamówień publicznych w zw. z art. 405 k.c. Zdaniem powoda roboty dodatkowe wykonane w następstwie błędów tkwiących w dokumentacji projektowej, a następnie dokonywania jej licznych zmian przez pozwaną już na etapie wykonywania robót budowlanych składających się na przedmiot zamówienia, stanowią korzyść majątkową uzyskaną przez pozwaną bez podstawy prawnej, o której mowa w art. 405 k.c.

Pozwana Gmina T. wnosiła o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych. Motywując swe stanowisko pozwana podnosiła, iż powód nie ma żadnych podstaw faktycznych i prawnych do powoływania się na wady dokumentacji projektowej, jak również na nabycie prawa o ubieganie się o wynagrodzenie za dodatkowe roboty budowlane. Zdaniem pozwanej powód nie może także powoływać się na okoliczności wyłączające jego odpowiedzialność za nienależyte wykonanie umowy. Pozwana wskazała bowiem, iż przeszkodą do tego jest treść art. 38, art. 140, art. 144 ustawy Prawo zamówień publicznych, art. 57 ust. 1 pkt 2 lit. a), art. 59a, art. 59f ustawy Prawo budowlane oraz art. 647 k.c., art. 649 k.c. i art. 651 k.c. Na etapie postępowania przetargowego i po podpisaniu umowy powód nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń do specyfikacji istotnych warunków zamówienia, projektu budowlanego, jak i samego projektu umowy. Nie korzystał także ze sposobności zapytania pozwanej o wyjaśnienia treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia. W ocenie pozwanej wywołało to skutki prawne w postaci braku przeszkód do prawidłowego wykonania robót budowlanych i brak podstaw do zawierania umów dodatkowych. Zastrzeżenia ze strony powoda pojawiły się dopiero, kiedy ten popadł w opóźnienie i zwłokę. Po zbadaniu zgłaszanych zastrzeżeń przez projektantów i organy nadzoru budowlanego nie stwierdzono jednak istotnych odstąpień od projektu budowlanego, które wymagałaby zmiany decyzji o pozwoleniu na budowę, a powoływana przez powoda dokumentacja projektowa w wersji elektronicznej była zgodna z treścią art. 31 ustawy Prawo zamówień publicznych. Pomimo tego powód jako wykonawca, z uwagi na fakt prowadzenia wielu inwestycji budowlanych związanych z budową innych stadionów, bez uzasadnionej przyczyny przerwał prace budowlane i wznowił je dopiero po upływie 3 miesięcy. Pozwana podkreśliła, iż wszelkie inicjowane przeważnie rzez powoda zmiany projektu były na bieżąco akceptowane. Wszelkie zmiany projektu miały na celu ułatwienie wykonawcy wykonania robót budowlanych. Nie powstała konieczność uzyskiwania decyzji o zmianie pozwolenia na budowę, a jedynie adnotacji projektanta. Ponadto pozwana wskazała, iż wykonywany obiekt budowlany został dokumentem urzędowym przyjęty do użytkowania, co dobitnie potwierdza brak odstępstw od pierwotnego projektu budowlanego i konieczności zmiany decyzji o pozwoleniu na budowę. Wobec powyższego brak jest podstaw do stwierdzania wad i uchybień projektowych. Pozwana Gmina T. podniosła również, iż miarkowanie kary umownej zastrzeżonej na wypadek zwłoki w spełnieniu całości świadczenia w tym stanie faktycznym jest niedopuszczalne z uwagi na fakt, że na skutek uchybienia terminowi w wykonaniu robót budowlanych utraciła ona część dotacji i tę brakującą część środków pieniężnych w chwili obecnej zaspokaja kara umowna. Pozwana dodatkowo wskazała, iż do zmiany umowy zawartej pomiędzy stronami uzasadnionej okolicznościami wyczerpującymi przesłanki określone w art. 144 § 1 ustawy Prawo zamówień publicznych może dojść jedynie w rezultacie złożenia oświadczenia woli przez strony. Przepis ten nie przyznaje natomiast wykonawcy roszczenia o zmianę zawartej umowy. Oznacza to, że w wypadku odmowy dokonania zmiany umowy przez zamawiające przepis ten nie może stanowić podstawy żądania zmiany umowy zawartej w sprawie zamówienia publicznego. Zmiana wysokości istotnego elementu umowy, jakim jest wysokość wynagrodzenia, może nastąpić w oparciu o art. 357 ¹ k.c., mający zastosowanie w zakresie nieuregulowanym przez Prawo zamówień publicznych. Pozwana podkreśliła jednak, iż w tym celu musi zostać zgłoszone żądanie zmiany treści stosunku łączącego strony, gdyż orzeczenie sądu w zależności od treści żądania, może odmiennie niż w umowie oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, odmiennie oznaczyć wysokość świadczenia lub orzec o rozwiązaniu umowy. W sprawie niniejszej natomiast żądanie zmiany umowy nie zostało zgłoszone, bowiem powód wniósł o zapłatę kwoty pieniężnej, stanowiącej w jego ocenie różnicę pomiędzy wynagrodzeniem należnym a wypłaconym.

Strony zawarły w dniu 5 kwietnia 2012 r. ugodę sądową, w treści której zmniejszyły w oparciu o art. 484 § 2 k.c. należną od powoda na rzecz pozwanej karę umowną do wysokości 159.207,17 zł, ze względu na to, że zobowiązanie powoda jako wykonawcy robót zostało w całości wykonane i strony zgodziły się, że kara jest rażąco wygórowana. Wskutek powyższego pozwana zobowiązała się do zapłaty na rzecz powoda pozostałe, należnej mu od chwili zawarcia ugody, kwoty wynagrodzenia (umowy) za wykonane roboty budowlane w wysokości 1.432.864,53 zł, stanowiącej 90% wartości wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane (żądanie zawarte w pkt 1 pozwu), w terminie 7 dni od dnia zawarcia ugody wraz z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia wyżej wymienionemu terminowi zapłaty. Powód wyraził również zgodę na zrzeczenie się dochodzenia odsetek ustawowych, o których mowa w pkt 1 pozwu z dnia 26 sierpnia 2011 r. (k. 697 – 698).

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 5 kwietnia 2012 r. zostało umorzone postępowanie w sprawie odnośnie zasądzenia kwoty 1.592.071,70 zł (k. 700). W pozostałym zakresie strony nadal prowadziły postępowanie sądowe i popierały dotychczasowe stanowiska.

Postanowieniem z dnia 15 maja 2013 r. Sąd Rejonowy Gdańsk – Północ w Gdańsku w sprawie o sygnaturze VI Gu 258/12 ogłosił upadłość dłużnika D. K. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Firma (...) z siedzibą w P., obejmującą likwidację majątku upadłego (k. 847).

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 1 października 2013 r. postępowanie w sprawie zostało zawieszone na mocy art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. (k. 863 – 864). Następnie postanowieniem z dnia 2 października 2013 r. Sąd Okręgowy podjął zawieszone postępowanie na mocy art. 180 § 1 pkt 5 k.p.c. i został wezwany do udziału w sprawie w charakterze powoda syndyk masy upadłości D. K. (2) (k. 866 – 867).

Początkowo postępowanie dotyczyło się przed Sądem Okręgowym w Białymstoku pod sygnaturą I C 1517/11, jednak po wstąpieniu syndyka sprawie została nadana nowa sygnatura – I C 1589/13, pod którą była rozpoznawana obecnie (k. 868).

Syndyk masy upadłości powoda podtrzymywał wszystkie dotychczasowe wnioski i twierdzenia powoda D. K. (1). Wnosił o zasądzenie kwoty 267.452,85 zł tytułem zapłaty za wykonanie robót nieobjętych przedmiotem umowy zawartej pomiędzy stronami i na które nie zostało udzielone powodowi zamówienie dodatkowe w trybie ustawy Prawo zamówień publicznych. Pozwana Gmina konsekwentnie wnosiła o oddalenie powództwa w tej części.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Decyzja o zatwierdzeniu projektu budowlanego i pozwolenia na budowę przedmiotowego obiektu pochodziła z dnia 10 października 2008 r. (k. 86) i została zmieniona decyzją z dnia 19 stycznia 2009 r. (k. 87).

Pozwany nawiązując do ogłoszenia o przetargu nieograniczonym na „Budowę infrastruktury sportowy – turystycznej w T., gmina T. – stadion piłkarski z zespołem boisk” złożył w dniu 12 lutego 2010 r. ofertę (k. 88 – 90) wraz z kosztorysem ofertowym (k. 96 – 106)

Bezspornym ustaleniem jest, iż Firma (...) w K. oraz pozwana Gmina T., po dokonaniu przez pozwaną wyboru oferty strony powodowej w postępowaniu prowadzonym według zasad określonych w art. 39 ustawy Prawo zamówień publicznych, w trybie przetargu nieograniczonego, zawarły w dniu 12 marca 2010 r. umowę nr (...), przedmiotem której była budowa infrastruktury sportowo – turystycznej w T., gmina T. – stadion piłkarski z zespołem boisk (k. 23 – 29).

Na podstawie § 1 ust. 2 umowy szczegółowy zakres robót budowlanych został określony poprzez specyfikację istotnych warunków zamówienia wraz z załącznikami, projekt budowlany, szczegółową specyfikację techniczną wykonania i odbioru robót oraz przedmiar robót.

Zgodnie z § 2 umowy, termin rozpoczęcia realizacji przedmiotu umowy (przekazanie placu budowy) ustalono na dzień 22 marca 2010 r. Przedstawiono także terminy realizacji poszczególnych etapów zgodnie z harmonogramem. Etap I realizacji robót polegający na wykonaniu murów oporowych miał zostać zrealizowany do 30 czerwca 2010 r. Etap II, na który składały się: roboty przygotowawcze, roboty rozbiórkowe i ziemne, widownia, stadion piłkarski z bieżnią, oświetlenie, plac wielofunkcyjny, dojazd do boiska wielofunkcyjnego, boisko wielofunkcyjne i treningowe, wyposażenie boisk i zieleń miał zostać zrealizowany do 29 października 2010 r. Termin zakończenia robót wraz z dokumentacją powykonawczą i podpisaniem końcowego protokołu odbioru wyznaczono do dnia 29 października 2010 r. Na mocy § 3 wykonawca miał rozpocząć prace budowlane najpóźniej w terminie 14 dni od dnia przekazania placu budowy po podpisaniu umowy.

Na podstawie § 3 umowy wykonawca miał rozpocząć prace budowlane najpóźniej w terminie 14 dni od przekazania placu budowy po podpisaniu umowy.

Strony uzgodniły w § 4 ust. 1 umowy, że wykonawca zobowiązuje się do oznakowania i zabezpieczenia terenu budowy, w tym wykonania i utrzymywania na swój koszt ogrodzenia budowy, dozoru mienia znajdującego się na terenie budowy, a także zapewnienia warunków bezpieczeństwa i przejezdności ulic zarówno dla mieszkańców, jak i służb policyjnych, pożarniczych itp., w zakresie czego ponosi pełną odpowiedzialność odszkodowawczą. Odpowiedzialność wykonawcy w tym zakresie obejmuje cały okres trwania umowy, począwszy od dnia przewidzianego na rozpoczęcie robót i ustaje z dniem podpisania protokołu odbioru końcowego. Na podstawie ust. 2 wykonawca miał dokonać urządzenia placu budowy m.in. rozprowadzenia energii elektrycznej i wody oraz wykonać potrzebne drogi montażowe i place składowe, we własnym zakresie i na swój koszt. Wykonawca został także zobowiązany do ponoszenia wszelkich niezbędnych opłat eksploatacyjnych związanych z wykonywaniem przedmiotu umowy.

Na mocy § 6 ust. 1 umowy niezależnie od pozostałych obowiązków wykonawca miał także wykonywać obowiązki szczegółowe: informowanie zamawiającego (inspektora nadzoru) o konieczności wykonania robót dodatkowych lub zamiennych, w terminie 3 dni od daty stwierdzenia konieczności ich wykonania z przedmiarem, wyceną i opinią, zgłaszanie inspektorowi nadzoru o terminie zakrycia robót podlegających zakryciu oraz o terminie odbioru robót zanikających, w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia robót, ich części, bądź urządzeń – do naprawienia ich na swój koszt i doprowadzenie do stanu poprzedniego. Na podstawie § 6 ust. 2 jeżeli w toku realizacji robót wystąpiłaby konieczność wykonania robót dodatkowych niezbędnych do prawidłowego wykonania przedmiotu zamówienia, których wartość nie przekroczy 50% uprzedniego zamówienia, to wykonawca zobowiązany jest wykonać te roboty na dodatkowe zamówienie zamawiającego udzielone na podstawie postanowień i warunków ustawy prawo zamówień publicznych i za dodatkowym wynagrodzeniem, przy jednoczesnym zachowaniu tych samych cen, standardów i parametrów przewidzianych zakresem przetargowym dla robot podstawowych (zamówienie dodatkowe na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 5 ustawy prawo zamówień publicznych).

W myśl § 8 ust. 1 umowy strony ustaliły, że za wykonanie przedmiotu umowy obowiązującą formą wynagrodzenia, zgodnie ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia oraz ofertą, jest wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 2.894.675,82 zł brutto wraz z należnym podatkiem VAT 22%. Wynagrodzenie nie podlega waloryzacji i podwyżce w razie wzrostu stawki podatku VAT. Wynagrodzenie miało być płatne w terminie 30 dni od daty doręczenia faktury.

Na podstawie § 10 strony postanowiły, że przedmiotem odbioru końcowego będzie przedmiot umowy. Wykonawca zgłosi zamawiającemu (inspektorowi nadzoru) gotowość do odbioru pismem do dziennika budowy. Zamawiający wyznaczy termin i rozpocznie odbiór w ciągu 7 dni od daty zawiadomienia go o osiągnięciu gotowości do odbioru, zawiadamiając o tym wykonawcę, chyba że inspektor nadzoru nie potwierdzi wykonania przedmiotu umowy.

W § 12 ust. 1 umowy przewidziano, że obowiązującą strony formą odszkodowania będą kary umowne. Kary te miały być natomiast naliczane za opóźnienie, niezależnie od jego przyczyn, w umownym terminie wykonania i zakończenia robót w wysokości 55% wysokości wynagrodzenia wykonawcy określonego w § 8 ust. 1 przedmiotowej umowy, za zwłokę w usunięciu wad stwierdzonych przy odbiorze lub w okresie rękojmi lub gwarancji – w wysokości 0,5% wynagrodzenia za wykonany przedmiot odbioru za każdy dzień zwłoki, liczonej od dnia wyznaczonego na usunięcie wad, z tytułu samego faktu istnienia wad lub niezgodności z dokumentacją projektową, w przedmiocie odbioru – wysokości 5% wynagrodzenia umownego za przedmiot odbioru oraz za odstąpienie przez wykonawcę od umowy z przyczyn zależnych od wykonawcy – w wysokości 55% wartości wynagrodzenia wykonawcy brutto określonego w § 8 ust. 1 przedmiotowej umowy. Zgodnie z § 12 ust. 3 umowy, strony zastrzegły sobie prawo dochodzenia odszkodowania uzupełniającego, przenoszącego wysokość kar umownych, do wysokości rzeczywiście poniesionej szkody. Taka sytuacja nie dotyczy jednak odszkodowania z tytułu szkód spowodowanych nieterminowym odbiorem robót, które ustalone zgodnie z ust. 2 pkt 1 lit. b), wyczerpuje całość roszczeń wykonawcy.

Jednocześnie w § 13 ust. 1 umowy strony uzgodniły, że w razie opóźnienia w zapłacie należności pieniężnych strony mogą naliczyć ustawowe odsetki. Zamawiający nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek w razie opóźnienia w zapłacie, spowodowanego nieterminowym spływem środków finansowych z funduszy wyszczególnionych w załączniku do umowy

Strony uzgodniły też w § 14 ust. 1 umowy, że zamawiający zastrzega sobie możliwość odstąpienia od umowy w razie wystąpienia istotnej zmiany okoliczności powodującej, że wykonanie umowy nie leży w interesie publicznym, czego nie można było przewidzieć w chwili zawarcia umowy. W tym wypadku wykonawca może żądać jedynie wynagrodzenia należytego mu z tytułu wykonania części umowy, nie może natomiast żądać odszkodowania i kar umownych.

W myśl § 15 ust. 1 umowy, w razie powstania sporu związanego w wykonaniem umowy wykonawca zobowiązany jest wyczerpać drogę postępowania reklamacyjnego, kierując swoje roszczenia do zamawiającego. Na postawie ust. 2 zamawiający został zobowiązany do pisemnego ustosunkowania się do roszczeń wykonawcy w ciągu 21 dni od chwili zgłoszenia roszczenia. Na mocy ust. 3 natomiast jeśli zamawiający nie uwzględni roszczenia lub nie udzieli odpowiedzi w powyższym terminie, wykonawca jest uprawniony do wystąpienia na drogę sądową.

Szczegółowy zakres świadczenia powoda został określony w załącznikach do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (k. 30 – 43), tj. w przedmiarze robót (k. 52 – 59), szczegółowej specyfikacji technicznej Infrastruktury Sportowo – Turystycznej stadionu do piłki nożnej wraz z zespołem boisk w T. na działkach nr (...) (k. 60 – 84) oraz projekcie budowlanym konstrukcji stadionu (widowni i murów oporowych) z maja 2008 r. (k. 146 – 162).

Pozwana Gmina przekazała plac budowy wraz z dokumentacją projektową w dniu 22 marca 2010 r., co poświadcza protokół przekazania placu budowy (k. 107). Treść dziennika budowy nr 1 z dnia 10 marca 2010 r. wskazuje również, iż w dniu 22 marca 2010 r. plac budowy został przekazany wykonawcy, a prace ziemne rozpoczęto w dniu 12 kwietnia 2010 r. (k. 130 – 145).

W dniu 20 kwietnia 2010 r. prowadzone przez powoda prace zostały przerwane wskutek wyczerpania frontu robót, spowodowanego ujawnieniem się wad dokumentacji projektowej w zakresie planowanego przebiegu murów oporów. Powód zwracał się do pozwanej o przekazanie zamiennych rozwiązań projektowych, ponieważ przekazany projekt nie zawierał instalacji odwodnienia – drenażu za murem oporowym i ogrodzeniowym, planu infrastruktury elektro – energetycznej oraz wadliwie określał położenie muru oporowego względem bieżni, co skutkowało wejściem muru na granicę bieżni. Nie wskazano także przekroi poprzecznych w zmienionym projekcie zejścia na trybuny od strony parkingu oraz nie przedłożono opisu do tej zmiany. Pozwany w terminie przewidzianym na realizację I etapu nie przekazał powodowi na piśmie jakichkolwiek zamiennych rozwiązań projektowych w opisanym zakresie. Powód w oparciu o ustne polecenia projektanta oraz inspektorów nadzoru pozwanej zdołał ukończyć I etap inwestycji w zakreślonym terminie.

W dniu 30 czerwca 2010 r. D. K. (1) zgłosił zakończenie I etapu robót – murów oporowych (k. 163), które zostały następnie odebrane protokołem (k. 165 – 166).

W dniu 7 lipca 2010 r. dokonano komisyjnego odbioru zrealizowanych prac. D. K. (1) przedstawił następnie kosztorys powykonawczy I etapu robót – murów oporowych (k. 167 – 171).

Podczas realizacji II etapu robót powód wielokrotnie informował pozwaną Gminę o zaistniałych w jego ocenie nieprawidłowościach oraz konieczności ich niezwłocznego rozwiązania, co czynił poprzez wpisy do dziennika budowy, odrębne pisma oraz ustnie podczas spotkań odbywanych na terenie budowy oraz w siedzibie pozwanej. Pomimo wielokrotnych ponagleń powoda o niezwłoczne dokonanie na piśmie stosownych zmian i uzupełnień w dokumentacji projektowej, pozwany ich nie dokonywał albo wykonywał, ale ze znacznym opóźnieniem i w niepełnym zakresie. Z związku z tym w dniu 2 sierpnia 2010 r. powód przerwał prace celem wprowadzenia zmian w projekcie.

W dniu 9 sierpnia 2010 r. odbyło się spotkanie dotyczące przedyskutowania zmian projektu z udziałem burmistrza T. i jego zastępcy, inspektora nadzoru, prawnika, dyrektora firmy (...) oraz kierownika robót (k. 223). W dniu 10 sierpnia 2010 r. odbyło się natomiast spotkanie z projektantem w celu usankcjonowania zmian dotychczas wprowadzonych i ustaleń – wyjaśnień dotyczących kontynuacji dalszych prac na budowie. Projektant A. S. w oświadczeniu z dnia 12 sierpnia 2010 r. wskazała, iż zmiany projektowe w projekcie zespołu boisk, w tym stadionu piłkarskiego w T., o których była mowa na powyższym spotkaniu są nieistotne (k. 224).

D. K. (1) pismem z dnia 12 sierpnia 2010 r. zgłosił reklamację dotyczące dokumentacji projektowej niezbędnej do wykonania przedmiotowego zadania inwestycyjnego w przedmiocie budowy infrastruktury sportowo – turystycznej w T., gmina T. – stadion piłkarski z zespołem boisk (k. 225 – 226).

Pismem z dnia 31 sierpnia 2010 r. zgłoszono zastrzeżenia i uwagi do dokumentacji projektowej i technicznej dla inwestycji w T. (k. 174).

W dniu 15 października 2010 r. pozwana Gmina przekazała powodowi projekt zamienny w zakresie zabezpieczeń przeciwpożarowych (datowany na 5 października 2010 r.) (k. 240 – 245). Nowy projekt wprowadzał zmiany w zakresie urządzeń i ciągów komunikacji wewnętrznej, zmianę rodzaju podbudowy, rodzaju i wielkości bieżni okólnej z dwutorowej na trójtorową oraz zmiany w sieci wodociągowej. Przewidywał też wybudowanie podjazdu dla osób niepełnosprawnych w miejsce zaplanowanych uprzednio schodów. Wobec wprowadzonych zmian w dniu 27 października 2010 r. powód zwrócił się do Gminy T. o przedłużenie terminu i anektowanie umowy (k. 247 – 248), nie otrzymał jednak zgody na powyższe. Z uwagi na to świadczenie umowne powoda nie zostało wykonane w terminie, a w dniu 29 października 2010 r. dokonano wpisów w dzienniku budowy stwierdzających stan zaawansowania robót.

Poszczególnymi pismami powód zwracał się do pozwanej o usankcjonowanie na piśmie uprzednio wprowadzonych rozwiązań zamiennych. Po wnoszeniu poszczególnych pism przez strony umówiły się one ostatecznie na spotkanie w Urzędzie Miejskim w T. w dniu 17 lutego 2011 r., z którego to spotkania został sporządzony protokół (k. 259 – 260). Pozwana zobowiązała się przedstawić zbiorowy projekt zmian z naniesionymi elementami zamiennymi i dodatkowymi w zakresie określony w protokole.

W dniu 15 marca 2011 r. powód otrzymał e-mail wraz z projektem zestawczym uwzględniającym uzgadniane w trakcie budowy zmiany (k. 261 – 285). Powód poinformował pozwaną pismem z dnia 24 marca 2011 r. o zaistniałych nieprawidłowościach polegających na tym, iż wersje wydruku nie odpowiadały zakresowi zmian ustalonemu protokołem z dnia 17 lutego 2011 r. i nie uwzględniały w szczególności zmiany szerokości schodów oraz rezygnacji z barierki na trybunie (k. 314).

Pozwana Gmina przekazała powodowi w dniu 30 marca 2011 r. w wersji papierowej projekt zestawczy zmian dokonanych w trakcie (...) – stadionu do piłki nożnej wraz zespołem boisk w T. z marca 2011 r. (k. 315 – 370).

Powód zakończył prace na obiekcie w dniu 31 maja 2011 r. o czym świadczą zapisy z od dnia 27 kwietnia 2011 r. do dnia 31 maja 2011 r. z dziennika budowy nr III z dnia 9 lutego 2011 r. (k. 305 – 313).

Komisyjny odbiór końcowy nastąpił w dniu 6 czerwca 2011 r. w T. (k. 371 – 374).

Powód przedstawił pozwanej Gminie pismo pt. „Rozliczenie robót zamiennych wynikłych w trakcie realizacji oraz wg projektu zamiennego z marca 2011 r. w ustaleniu z inwestorem” z 31 maja 2011 r., podpisane przez kierownika budowy robót R. T. (k. 376 – 377) oraz pismo z dnia 8 czerwca 2011 r. wraz kosztorysem powykonawczym I i II etapu robót (k. 378 – 419). Doręczył także fakturę nr (...) na kwotę 2.553.622,90 zł i fakturę nr (...) za wykonane roboty dodatkowe w wysokości 267.452,85 zł (k. 420 – 421).

Pismem z dnia 29 czerwca 2011 r. pozwana Gmina odmówiła zapłaty ostatniej z faktur (k. 424) i notą obciążeniową nr (...) z dnia 28 czerwca 2011 r. naliczyła powodowi kare umowną w wysokości 1.592.071,70 zł z powodu opóźnienia w umownym terminie zakończenia robót (k. 425 – 426).

Pismem z dnia 30 czerwca 2011 r. pozwana Gmina dokonała potrącenia naliczonej kary umownej z wierzytelnością powoda z tytułu wynagrodzenia umownego, wynikającą z faktury VAT nr (...) (k. 427).

Pismem z dnia 30 czerwca 2011 r. powód zwrócił się do Urzędu Marszałkowskiego Województwa (...) Departamentu (...) Regionalnym Programem Operacyjnym z prośbą o przekazanie informacji czy Gmina T. rozliczyła oraz uzyskała pełną kwotę dotacji, wynikającą z umowy o dofinansowanie nr (...)(k. 429). Jednak pismem z dnia 15 czerwca 2011 r. UM Województwa (...) odmówił udzielenia informacji i wskazał, iż wszelkimi informacjami i wyjaśnieniami należy zwracać się do Gminy T. (k. 428).

Powód pismem z dnia 6 lipca 2011 r. zakwestionował działania pozwanej oraz wezwał do anulowania kary umownej i zapłaty wynagrodzenia, w tym wynagrodzenia dodatkowego za wykonane roboty w terminie 7 dni (k. 430). Pozwana Gmina nie zastosowała się do powyższego wezwania i pismem dnia 14 lipca 2011 r. ostatecznie podtrzymała dotychczasowe stanowisko i stanowczo odmówiła zapłaty (k. 431).

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. wspomnianych dokumentów. Bezsporna w niniejszej sprawie była kwestia rodzaju umowy łączącej strony (umowa o roboty budowlane) oraz to, że pozwana za wykonanie umowy zobowiązała się do uiszczenia powodom wynagrodzenia w wysokości określonej w umowie. Sporem nie był objęty także fakt wystąpienia opóźnień w wykonaniu umowy.

Nie ulega wątpliwości, iż strony niniejszego postępowania łączyła umowa o roboty budowlane. Oczywistym jest, iż dla obu stron wiązało się to tym samym z określonymi ustawą uprawnieniami i obowiązkami. Zgodnie bowiem z art. 647 kc, przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Należy przy tym zauważyć, iż jeden z przedmiotowo istotnych elementów umowy, tj. wynagrodzenie, może być ustalone w umowie albo jako wynagrodzenie ryczałtowe, w postaci z góry ustalonej kwoty, albo wynagrodzenie kosztorysowe, przez wskazanie podstaw i reguł jego ustalenia, i którego wysokość zostanie obliczona po ukończeniu robót, według ustalonych w umowie zasad. Oczywiście treść opisanej wyżej umowy z dnia 12 marca 2010 roku nie pozostawia najmniejszych wątpliwości, iż przyjętym przez strony wariantem było ustalenie ryczałtowego wynagrodzenia zamykającego się w kwocie 2.894.675,83 zł.

Ostatecznie spór pomiędzy stronami dotyczył tego, czy występowały braki i wady w pierwotnej wersji dokumentacji projektowej pozwanego stanowiącej część dokumentacji przetargowej oraz kolejnych projektów zamiennych, a także czy wskutek zmian projektowych pozwana została wzbogacona o wartość robót dodatkowych. Sąd na te okoliczności dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa, kosztorysowania i projektowania, aby biegły porównał pierwotną wersję dokumentacji projektowej stanowiącej część dokumentacji przetargowej oraz kolejne projekty zamienne, z uwzględnieniem projektu zamiennego z marca 2011 r., a także wypowiedział się co do zakresu i wartości robót dodatkowych powstałych wskutek zmian projektowych, wycenił wartość tych robót.

Zgodnie z opinią biegłego T. K. (k. 889 – 903), problemy powoda związane z wykonaniem murów oporowych zapewniających stabilność skarb ziemnych i innych elementów w obrębie realizowanego zadania inwestycyjnego wynikały przede wszystkim z niezgodnego z wytycznymi przygotowania swojej oferty przez powoda na ich wybudowanie. Powód jako wykonawca miał obowiązek aktywnego działania, gdy stwierdził, że dokumentacja techniczna zawiera wady. Takie sytuacje są często spotykane w procesie budowy i większości wypadków są rozwiązywane na bieżąco przez nadzór inwestorski czy też nadzór autorski. Ponadto biegły wskazał, że zmiany sposobu wykonania szczegółów elementów konstrukcyjnych na ogół nie są zmianami istotnymi. W ocenie biegłego jednak przytoczone przez niego fakty w punkcie opinii dotyczącym analizy technologii wykonywania przez powoda robót przy budowie „Infrastruktury sportowo – turystycznej w T.” pozwalają na stwierdzenie, że najbardziej szczegółowa dokumentacja projektowa, czy też szczegółowe opisywanie sposobu wykonywania poszczególnych robót nie pozwoliłoby powodowi na wykonywanie robót zgodnie z podstawowymi zasadami obowiązujących warunków wykonania robót z przyczyn leżących po jego stronie. Biegły wskazał, iż wykonywanie np. wykopów o głębokości ok. 6 m bez umocnień szalunkami rzeczywiście mogło skończyć się katastrofą, o czym nie wiedział kierownik budowy. Ponadto w dokumentacji geotechnicznej projektowanej modernizacji boisk sportowych w T. wskazano, iż w trakcie prac ziemnych nie można dopuścić do dodatkowego zawilgocenia, przemoczenia lub przemrożenia występujących w dnie gruntów spoistych. W przypadku znacznego ich uplastycznienia należy rozważyć usunięcie takich gruntów z dna wykopów i zastąpienie ich chudym betonem. Najlepszym okresem do prowadzenia prac ziemnych jest okres suchy, letni. Dodatkowo też w dokumentacji projektowej wskazano, iż ze względu na możliwość występowania sączeń i miejscowego osłabienia gruntów niemożliwego do określania na etapie projektu przy wykonywaniu murów okopowych na skarpie oraz widowni należy zapewnić nadzór geotechniczny. Takiego nadzoru geotechnicznego wspomagającego kierownika budowy powód nie przewidział przy realizacji robót. Biegły podkreślił także, że pomimo takich zapisów w dokumentacji projektowej, jak również ponagleń pozwanej Gminy, powód realizował roboty w bardzo niesprzyjających warunkach pogodowych, na co wskazują zapisy kierownika budowy w dzienniku budowy.

Biegły stwierdził, iż w świetle analizy dokumentacji pierwotna wersja dokumentacji projektowej pozwanego stanowiąca część dokumentacji przetargowej oraz kolejne projekty zamienne z uwzględnieniem projektu zamiennego z marca 2012 roku nie zawierały istotnych braków i wad. Dokumentacja ta pozwalała na realizację robót budowlanych przy zachowaniu podstawowych warunków ich wykonywania. Biegły wyliczył, że wskutek zmian projektowych dokonywanych w trakcie realizacji przedmiotu umowy zawartej pomiędzy stronami, pozwana mogła zostać wzbogacona o kwotę 62.287,61 zł netto, co stanowi kwotę 76.613,76 zł brutto. W pisemnej opinii wskazał szczegółowy sposób tegoż wyliczenia.

Szereg zarzutów do opinii wniosła strona powodowa, jednakże biegły w opinii złożonej na rozprawie w dniu 16 maja 2014 r. podtrzymał w całości swe uprzednie wnioski odnosząc się szczegółowo do zastrzeżeń i w sposób wyczerpujący wyjaśniając wszelkie istniejące w sprawie wątpliwości.

Sąd uznał, iż opinia sporządzona przez biegłego T. K., jako opracowana w sposób prawidłowy i rzetelny, w pełni zasługuje na obdarzenie jej walorem wiarygodności. Poddaje się ona bowiem pozytywnej weryfikacji w oparciu o kryteria takie jak: zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziom wiedzy sporządzającej, podstawy teoretyczne opinii, a także sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonego w opinii wniosku (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., OSNC2001/4/64, I CKN 1170/98). Biegły w sposób nie budzący wątpliwości przedstawił tok swego rozumowania w dochodzeniu do wniosków końcowych opinii. Nadto podkreślić należy, iż biegły jest specjalistą w swojej dziedzinie, posiada odpowiednią wiedzę i doświadczenie, a sporządzoną przez siebie opinię sformułował na podstawie całej zgromadzonej dokumentacji dotyczącej budowy oraz akt sprawy. Bardzo szeroko i przekonująco odniósł się też do licznych zastrzeżeń strony powodowej konsekwentnie broniąc swej opinii. Tym samym Sąd w całości podzielił stanowisko wyrażone przez biegłego, a jego wnioski legły u podstaw konkluzji Sądu.

Sąd odmówił waloru dowodowego opinii sporządzonej przez biegłego sądowego J. K. (k. 780 – 788). Biegły ten ograniczył się do chronologicznego powołania poszczególnych zdarzeń zaistniałych w toku realizacji umowy. Biegły nie dokonał porównania projektów, tym samym nie przeprowadził czynności nakazanych postanowieniem Sądu. We wnioskach końcowych wskazał, iż w jego ocenie nie nastąpiła zmiana wartości robót rzeczowych z oferty, aby można było stwierdzić, że nastąpiło wzbogacenie lub zubożenie strony powodowej lub pozwanej. Skonstruowana w ten sposób opinia nie wyjaśnia w dostateczny sposób wątpliwości istniejących w sprawie. W ocenie Sądu w opinii znajduje się wybiórczość i niepełność dokonanej przez biegłego analizy materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu sądowym. Ponadto biegły nie rozpatrzył wnikliwie kwestii mających wpływ na proces projektowania.

Należy wskazać, iż na podstawie art. 67 ust. 1 pkt 5 Prawa zamówień publicznych istota robót dodatkowych polega na tym, że z reguły przedmiot zamówienia dodatkowego nie jest objęty zakresem zamówienia podstawowego. Co jest jednak istotne powinien być niezbędny do prawidłowej realizacji zamówienia podstawowego. Zamówienia dodatkowego udziela się dotychczasowemu wykonawcy robót budowlanych, w zakresie nieobjętym zamówieniem podstawowym i nieprzekraczającym łącznie 50% wartości realizowanego zamówienia. Niezbędność zamówienia dodatkowego do prawidłowego wykonania zamówienia podstawowego może nastąpić w dwóch sytuacjach. W przypadku, gdy z przyczyn technicznych lub gospodarczych oddzielenie zamówienia dodatkowego od zamówienia podstawowego wymagałoby poniesienia niewspółmiernie wysokich kosztów, bądź gdy wykonanie zamówienia podstawowego jest uzależnione od wykonania zamówienia dodatkowego. Podkreślenia wymaga, iż konieczność udzielenia zamówienia dodatkowego powinna być następstwem sytuacji niemożliwej wcześniej do przewidzenia, przy uwzględnieniu zobiektywizowanej kategorii należytej staranności.

Z uwagi na to, iż pomiędzy stronami nie została zawarta umowa o wykonanie robót dodatkowych, ani pozwana nie udzieliła powodowi zamówienia dodatkowego na wykonanie tychże robót, należało dokonać analizy tej sytuacji w oparciu o przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.

Wzbogacenie jednej ze stron bez podstawy prawnej znajduje oparcie w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu. Bezpodstawne wzbogacenie jest szczególnym zdarzeniem prawnym, w wyniku, którego bez podstawy prawnej powstaje nowa sytuacja, polegająca na wzroście majątku po stronie podmiotu wzbogaconego, kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej osoby zubożonej. Zarówno zubożenie, jak i wzbogacenie wywołane są tą samą przyczyną. Jednak podstawowa przesłanka bezpodstawnego wzbogacenia nie ma charakteru związku przyczynowo-skutkowego między zubożeniem a wzbogaceniem różnych podmiotów, ponieważ co prawda zubożenie i wzbogacenie następują jednocześnie na skutek tej samej przyczyny, ale jest to jedynie koincydencja między zubożeniem a wzbogaceniem, a nie związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy nimi. Zubożenie i wzbogacenie łączy, więc koincydencja (wspólna przyczyna), a nie związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy nimi, ponieważ wzbogacenie nie jest przyczyną zubożenia, które nie jest jego skutkiem.

Z art. 405 k.c. wynikają cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (tzw. roszczenia kondykcyjnego):

- wzbogacenie jednego podmiotu;

- zubożenie drugiego podmiotu;

- związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem;

- brak podstawy prawnej dla wzbogacenia (bezpodstawność wzbogacenia).

W ocenie Sądu przedstawione wyżej wnioski opinii biegłego T. K. jednoznacznie dowodzą, że strona pozwana wzbogaciła się w związku z wykonanymi robotami dodatkowymi przez powoda. Sąd przyjął, iż faktycznie zostały wykonane roboty dodatkowe, które nie były objęte treścią oferty oraz stosunku obligacyjnego łączącego strony na podstawie zawartej umowy z dnia 12 marca 2010 r. na wykonanie obiektu budowlanego w postaci stadionu piłkarskiego w ramach inwestycji „Budowa infrastruktury sportowo – turystycznej w T., gmina T. – stadion piłkarski z zespołem boisk”. Strony nie zawarły także jakiejkolwiek umowy o zamówienie dodatkowe. Sąd opierając się o wnioski płynące z opinii biegłego przyjął, iż wzbogacenie pozwanej kosztem powoda stanowi kwotę 76.613,76 zł brutto, co wynosi kwotę 62.287,61 zł netto. Roboty dodatkowe wykonane przez powoda nie były objęte przedmiotem zamówienia i przedmiarem robót wykonanym przez powoda w toku procesu przetargowego, nie były więc objęte określonym umową wynagrodzeniem ryczałtowym i z tego tytułu stronie powodowej należne było odrębne wynagrodzenie za ich wykonanie we wskazanej wyżej wysokości. Niewątpliwie w przedmiotowej w sprawie doszło do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej, wobec czego pozwana uzyskała korzyść majątkową i jej majątek zwiększył się o wartość robót dodatkowych nieobjętych zamówieniem podstawowych, za które powód nie otrzymał pierwotnie wynagrodzenia. Tym samym majątek powoda w tym zakresie uległ zmniejszeniu, gdyż pomimo wykonania robót dodatkowych na rzecz pozwanej Gminy T., nie otrzymał on należnego świadczenia wzajemnego w postaci wynagrodzenia. Po stronie pozwanej nie było podstawy prawnej do otrzymania korzyści majątkowej w postaci wykonanych robót dodatkowych, ponieważ wykonanie tych robót nie było przedmiotem łączącej strony umowy, a jedynie było potrzebne do prawidłowego zrealizowania przedmiotu tej umowy. Zatem powód spełnił swoje zobowiązanie w rozmiarze większym od umówionego i ta niezakontraktowana część robót stanowi bezpodstawnie uzyskaną przez pozwaną korzyść majątkową, za którą wobec braku możliwości zwrotu w naturze, należy się powodowi zwrot ich wartości. Konkludując, Sąd zasądził na rzecz powoda kwotę 76.613,76 zł (w tym kwotę 62.287,61 zł plus należny podatek VAT) w oparciu o wartości wynikające ze sporządzonych w sprawie wyliczeń biegłego.

Mając zatem na uwadze powyższe, powództwo podlegało częściowemu uwzględnieniu. Odnosiło się to również do odsetek, o których Sąd orzekł na mocy art. 481 kc zobowiązując pozwaną do ich zapłaty na rzecz powoda.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 100 kpc, rozdzielając je stosunkowo. Zasądził od pozwanej na rzecz powoda 43.967 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych. Sąd zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty zastępstwa procesowego. Nakazał także pobrać od powoda na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Białymstoku kwotę 2.603,50 zł, a od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Białymstoku kwotę 1.063,40 zł, tytułem nieuiszczonych wydatków w sprawie.