Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący: Sędzia SO Beata Stachowiak

Sędziowie Sędzia SO Anna Kuczyńska

Sędzia SO Dorota Stawicka-Moryc

Protokolant Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 13 marca 2014 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku W. S. (1)

przy udziale L. Ż., M. S. (1), M. S. (2) , M. B., I. S. (1), B. S. (1), K. S., J. D., I. S. (2), M. M., S. S.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Oleśnicy

z dnia 11 czerwca 2013 r .

sygn. akt I Ns 955/11

postanawia:

I . oddalić apelację ;

II . zasądzić od wnioskodawczyni W. S. (1) na rzecz uczestników

postępowania I. S. (2), M. M., S. S. kwotę 900 zł kosztów postępowania apelacyjnego .

Sygn. akt II Ca 1191/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawczyni o stwierdzenie zasiedzenia i odstąpił od obciążania wnioskodawczyni kosztami postępowania.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Na podstawie decyzji Naczelnika Urzędu Miasta i Gminy w M. z dnia 20.09.1975 r. teściowie wnioskodawczyni W. S. (1) - W. i B. S. (2) przekazali na rzecz Skarbu Państwa za rentę gospodarstwo rolne położone w O. gmina M. bez budynków mieszkalnych i gospodarczych posadowionych na działce nr (...) i pozostawili je, jako odrębny od gruntu przedmiot własności. W 1981 r. nastąpiła zmiana w wykazie gruntów i działce nr (...) nadano nowy nr ewidencyjny tj. (...). Dla nieruchomości stanowiącej w/w działkę Sąd Rejonowy w Oleśnicy prowadzi KW nr (...). Właścicielem budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności objętych KW nr (...) był aż do swojej śmieci B. S. (2)- teść wnioskodawczyni a potem także W. S. (2). Dnia 20.11.1981 r. na podstawie decyzji Naczelnika Urzędu Miasta i Gminy w M. wnioskodawczyni wyznaczona została, jako kandydatka do nabycia nieruchomości rolnej położonej w O. obejmującej działki nr : (...) o łącznej pow. 3,45 ha. W uzasadnieniu w/w decyzji znajduje się zapis : „… która zamierza stworzyć gospodarstwo rolne gdyż duże budynki gospodarcze są w trakcie przepisu na nią przez rodziców …„. Umowa przenosząca własność nieruchomości obejmującej w/w działki zawarta została dnia 28 stycznia 1982 r. w Państwowym Biurze Notarialnym. Wnioskodawczyni wraz z teściami oraz swoim mężem zamieszkiwała od swojego ślubu tj. od lat 70-tych i zamieszkuje do chwili obecnej w budynkach stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności oraz do chwili obecnej użytkuje budynki gospodarcze. Teściowie wnioskodawczyni zamieszkiwali i korzystali z przedmiotowych zabudowań . W. S. (2) płaciła ubezpieczenia budynków oraz wykonywała czynności administracyjne dotyczące przedmiotowej nieruchomości, uiszczała także opłaty bieżące- eksploatacyjne . B. S. (2) zmarł w 1990r. ,a W. S. (2) w 2011r.

Na podstawie powyższych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał, iż wniosek należało oddalić. W ocenie Sądu pierwszej instancji ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż wnioskodawczyni nie wykonywała władztwa nad sporną nieruchomością w sposób charakterystyczny dla osób posiadających prawo własności. Co prawda, mieszkała w przedmiotowej nieruchomości od lat 70-tych, ale zdaniem Sądu na zasadzie prawa użyczenia przez właścicieli tj. teściów . Wnioskodawczyni wiedziała, że oni są właścicielami formalnie i , że nie przenieśli tego prawa na wnioskodawczynię, ani jej męża. Dowodem na to jest m.in. zapis w decyzji z dnia 20.09.1981r. (k.22), iż „ rozpatrując wnioski o kupno gruntów ustalono na kandydatkę Obywatelkę S. (1) W.zam. we wsi O., która zamierza stworzyć nowe gospodarstwo pełno rolne, gdyż duże budynki gospodarcze są w trakcie przepisu na nią przez rodziców, które to w tej chwili już użytkują. Są młodymi rolnikami i dokupią jeszcze grunty z (...), gdy tylko będą znajdować się do dyspozycji rolników na wykup. Gospodarstwo w przyszłości rozwojowe.” Z zeznań wszystkich przesłuchanych świadków wynika, że wnioskodawczyni wiedziała, że teść ma zamiar przepisać na nią własność budynków. Wreszcie sama wnioskodawczyni przyznała: „całkowicie nie byłam pewna, czy teść przepisał budynek.” W ocenie Sądu powyższe relacje jak i zgromadzone w sprawie dokumenty jednoznacznie wskazywały, że wnioskodawczyni nie traktowała siebie, jako właścicielki spornych budynków. Wnioskodawczyni od początku wiedziała, że zamieszkuje w domu teściów i do ich śmierci, tj. do 2011r. nie można zdaniem Sądu traktować jej, jako posiadacza samoistnego, gdyż prawo własności wykonywała do tej daty W. S. (2) – teściowa wnioskodawczyni. O kosztach rozstrzygnięto w oparciu o art. 102 k.p.c.

Na powyższe rozstrzygnięcie apelację złożyła wnioskodawczyni zaskarżając postanowienie w zakresie punktu I. Zaskarżonemu postanowieniu apelująca zarzuciła naruszenie przepisów prawa procesowego- art. 233 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. przez zastosowanie nieprawidłowej oceny materiału dowodowego i oparcie rozstrzygnięcia na fragmentarycznych twierdzeniach uczestników i świadków, a nie na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału, mającego dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie, a także brak analizy poszczególnych źródeł dowodowych i ich wartości dla dokonania ustaleń faktycznych w sprawie i w konsekwencji

niesłuszne oddalenie wniosku wnioskodawczyni; naruszenie przepisów prawa procesowego- art. 328§ 2 k.p.c. przez brak wskazania w uzasadnieniu postanowienia przyczyn nieodniesienia się przez sąd do faktu dokonywania przez wnioskodawczynię wszelkich opłat związanych z prawem własności budynków, poczynionych nakładów, remontów oraz do treści zawiadomienia o urządzeniu księgi wieczystej z 31.03.1982 r. wydanego przez Państwowe Biuro Notarialne w O. i odmówienia im wiarygodności i mocy dowodowej; naruszenie przepisów prawa materialnego- art. 172 k.c. przez błędną jego wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że w przedmiotowej sprawie nie nastąpiło zasiedzenie wskazanej we wniosku nieruchomości, w sytuacji, gdy wymagany okres posiadania samoistnego upłynął; naruszenie przepisów prawa materialnego-art.336 k.c. przez błędną jego wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że wnioskodawczyni nie włada nieruchomością jak właściciel, a tym samym nie spełniła warunków koniecznych dla zaistnienia posiadania samoistnego podczas, gdy okoliczności faktyczne jednoznacznie wskazują, iż niniejsze przesłanki zostały przesłane, a stan taki utrzymywał się nieprzerwanie od 1981 r. Wskazując na powyższe zarzuty apelująca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez uwzględnienie wniosku o zasiedzenie ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił ,iż :

B. S. (2) w związku z nabyciem gruntów rolnych przez wnioskodawczynię planował przenieść własność budynków na wnioskodawczynię i jej męża oraz córkę I. S. (2) .W 1984 r . B. S. (2) udał się do notariusza w O. celem uzyskania stosownych informacji ,lecz z uwagi na wysokość kosztów związanych z dokonaniem czynności prawnej nie podjął żadnych dalszych działań związanych z przeniesieniem własności budynków .

Dowód : - przesłuchanie wnioskodawczyni i uczestników postępowania I. S. (2) ,M. M. i S. S. ( k. 158-159,160, k.243-244) , - zeznania świadków I. S. (3) ( k.113-114 ), J. S. ( k.147 , S. B. ( k.157 )

Wnioskodawczyni wraz z mężem po zamieszkaniu w budynku na działce nr (...) przeprowadzali remonty m.in. dokonali przebudowę dużej sali świetlicowej na pokoje mieszkalne . Wnioskodawczyni zawarła w 2001 r. umowę o budowę przyłącza do sieci wodociągowej i pokryła związane z tym koszty .Na zlecenie i koszt wnioskodawczyni wykonany został remont elewacji budynku mieszkalnego na działce nr (...) oraz nowa instalacji elektryczna ,instalacja wodociągowa i c.o. Wnioskodawczyni opłacała podatek od nieruchomości i podatek rolny .

Dowód : - zeznania świadków A. P. (k.148) ,I. N. ( k.148) , Z. B. ( k.149 ) ,H. P. ( k.136) S. B. ( k.157 ) - umowa z 5.06.2001 r .( k .106-107 ) , - dowody wpłat ( k.8 -11 , 23, ) .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługiwała na uwzględnienie. Sąd Rejonowy poczynił właściwe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjął za własne, dokonał prawidłowej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i na tej podstawie sformułował trafne wnioski prawne, które należało zaaprobować. Ustosunkowując się najpierw do zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. i art. 328 k.p.c. wskazać należy , iż mimo częściowej zasadności tego zarzutu naruszenie tych przepisów ostatecznie nie miało istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy .Faktycznie Sąd pierwszej instancji zbyt skrótowo przedstawił wyniki dokonanej przez siebie oceny materiału dowodowego , nie przedstawiając szczegółowej analizy poszczególnych dowodów ,jak wymaga tego przepis art.328 k.p.c. ,nie mniej mimo tego uchybienia kontrola instancyjna była możliwa do dokonania . Dodać, bowiem należy ,iż zgodnie z art.382 k.p.c. także Sąd drugiej instancji dokonuje własnej samodzielnej oceny materiału dowodowego zebranego w pierwszej instancji .Taka ocena dowodów przeprowadzonych w pierwszej i drugiej instancji dokonana przez Sąd Okręgowy prowadzi do wniosku ,iż słusznie Sąd Rejonowy stwierdził brak po stronie wnioskodawczyni podstawowej przesłanki nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie ,a to przymiotu

samoistnego posiadacza nieruchomości budynkowych posadowionych na działce nr (...) .Samoistnym posiadaczem nieruchomości w rozumieniu art. 172 k.c. jest ten, który nią włada jak właściciel ( art. 336 k.c.), czyli wykonuje uprawnienia składające się na treść prawa własności ( art. 140 k.c.)”. Dodatkowo art. 339 k.c. ustanawia domniemanie prawne, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Dla istnienia samoistnego posiadania potrzebne jest faktyczne władanie rzeczą ( corpus) – bez wątpienia chodzi tu o dostrzegalny fakt fizycznego władztwa nad rzeczą. Drugim zaś współwystępującym niezbędnym elementem cywilistycznej konstrukcji posiadania, jest psychiczny czynnik zamiaru władania rzeczą ( animus). O posiadaniu i jego rodzaju w zasadzie decyduje wyłącznie sposób władztwa nad rzeczą. Władanie w sposób odpowiadający korzystaniu z rzeczy przez wierzyciela, czyli władanie we własnym imieniu i dla siebie jest posiadaniem samoistnym. Dla wykazania samoistnego władania budynkami stanowiącymi własność W. i B. S. (2) wnioskodawczyni przedstawiła dowody z dokumentów oraz zeznania świadków A. P. ,I. N. , Z. B. ,H. P. ,S. B. i J. S. .Z dowodów tych wynika ,iż wnioskodawczyni ponosiła opłaty za energię elektryczną , podatki od nieruchomości i podatek rolny ,a także zlecała wykonanie prac remontowych na nieruchomości oraz za nie płaciła . Zasadnie jednak Sąd pierwszej instancji odmówił tym dowodom mocy dowodowej ,stwierdzając ,iż w ten sposób nie zostało wykazane ,iż wnioskodawczyni była samoistnym posiadaczem budynków znajdujących się na działce nr (...) . Ponoszenie przez wnioskodawczyni powyższych wydatków nie oznaczało, iż B. S. (2) i W. S. (2)- teściowie wnioskodawczyni ,zrezygnowali z wykonywania swoich uprawnień właścicielskich wobec nieruchomości. Bezspornym było, iż wnioskodawczyni wraz z mężem synem W. i B. S. (2) zamieszkuje w tej nieruchomości od lat 70-tych .Wnioskodawczyni wraz z mężem zamieszkiwała, jako posiadacz zależny na podstawie stosunku prawno-rodzinnego zbliżonego do użyczenia . Istotne znaczenie dla oceny twierdzeń wnioskodawczyni o samoistnym charakterze posiadania przez nią budynków w związku z nabyciem przez nią od Skarbu Państwa działek rolnych ,w tym działki nr (...) ,miała okoliczność ,iż w budynku mieszkalnym już po 1982 r . nadal zamieszkiwali jej teściowie W. i B. S. (2) –właściciele nieruchomości budynkowej .Sąd Okręgowy podziela pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia16.09.2011 r., IV CSK

642/10, Lex nr 1001334 zgodnie, z którym zamieszkiwanie w nieruchomości przez jej właściciela lub jednego ze współwłaścicieli wyklucza stwierdzenie zasiedzenia własności przez korzystającego z tej samej nieruchomości, za zgodą i wiedzą właścicieli, posiadacza, jeśli zostanie wykazane, że właściciel lub współwłaściciel nie ustąpił ze swego animus, co do całości prawa, a zamanifestowane przez posiadacza czynności faktyczne nie wskazują na samodzielny, rzeczywisty i niezależny od woli innej osoby stan władztwa nad rzeczą .Z ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika ,iż W. i B. S. (2) po nabyciu przez wnioskodawczynię własności gruntów nadal ponosili koszty utrzymania budynków przede wszystkim koszty ubezpieczenia .Z zapisków czynionych przez W. S. (2) wynika także ,iż pokrywała ona opłaty za prąd ,gaz ,wodę, telefon ,a także koszt malowania, farby. W. S. (2) jeszcze w 2004 r. występowała, jako współwłaściciel nieruchomości o wymeldowanie z pobytu stałego P. Ż. . Zatem zostało w sprawie wykazane ,iż B. S. (2) i W. S. (2) po 1982 r . zachowali faktyczne władanie rzeczą ( corpus) i nie ustąpili ze swego animus, co do całości prawa własności budynków .Trafnie przy tym Sąd pierwszej instancji zaakcentował treść przesłuchania wnioskodawczyni ,z których wynikało ,iż skarżąca wiedziała ,że po 1982r . właścicielami budynków znajdujących się na działce nr (...) nadal pozostają jej teściowie .Zgodnie z tym przesłuchaniem budynki dopiero miały stać się własnością wnioskodawczyni w drodze czynności prawnej dokonanej przez B. S. (2) .Nie można przy tym podzielić zarzutu apelacji jakoby Sąd pierwszej instancji nienależycie ocenił dowód z przesłuchania wnioskodawczyni . Wnioskodawczyni kilkakrotnie podała ,iż teść ”miał” przekazać własność budynków na nią i męża ,zawsze mówił ,że to „ma być” ich .Wnioskodawczyni podała także , że w związku z tymi planami B. S. (2) udał się do notariusza .Ta część zeznań wnioskodawczyni koresponduje z zeznaniami świadków I. S. (3), J. S. ,S. B. oraz przesłuchaniem uczestników postępowania I. S. (2) , M. M. i S. S. . Z dowodów tych wynika ,iż istotnie B. S. (2) planował rozporządzenie własnością budynków i w tym celu był u notariusza , lecz prawdopodobnie z uwagi na wysokość kosztów ,od dokonania takiej czynności odstąpił .Zatem wnioskodawczyni wiedziała , że jej teściowie pozostają właścicielami budynków ,a przeniesienie własności na nią i jej męża jest dopiero planowane .W tych okolicznościach w ocenie

Sądu Okręgowego to przekonanie ,iż stanie się właścicielką budynków powodowało wnioskodawczynią przy podejmowaniu decyzji o dokonywaniu nakładów na nieruchomość ( obok chęci poprawy warunków mieszkaniowych bardzo licznej rodziny ) ,a nie działanie jak samoistny posiadacz . Tym bardziej ,iż z zeznań świadków wynikało ,iż wnioskodawczyni wraz z mężem czynili nakłady na nieruchomość w zasadzie od już momentu wspólnego zamieszkania ,przystosowując budynek do celów mieszkalnych ,czyli gdy niewątpliwie byli tylko posiadaczami zależnymi .Zatem w tym zakresie nie nastąpiła po 1982 r .istotna zmiana w sposobie korzystania z nieruchomości budynkowej ,która mogłaby świadczyć o zmianie charakteru posiadanie przez wnioskodawczynię. Brak było przy tym dowodów ,by wnioskodawczyni zarządzała nieruchomością w sposób niezależny od woli właścicieli, tudzież aby ustąpili oni z przysługującego im, jako właścicielom prawa władania nieruchomością dla siebie. Przeciwnie B. S. (2) korzystając z przysługującego mu prawa własności nieruchomości planował nią rozporządzić . Natomiast W. S. (2) nadal opłacała ubezpieczenie za nieruchomość, ponosiła wydatki za wodę ,gaz ,prąd ,telefon ,wykonywała czynności administracyjne związane z nieruchomością . Wobec aktywności W. S. (2), a wcześniej jej męża , nie można uznać, iż wnioskodawczyni władała nieruchomością z zamiarem jej posiadania jak właściciel. Nadto wskazać należało, iż zasiedzenie jest odstępstwem od zasady nienaruszalności prawa własności. Dlatego też wszelkie wątpliwości powinny być tłumaczone na korzyść własności ( por. post. SN z 7.10.2010 r., IV CSK 152/10, Lex nr 707912). Podkreślić przy tym należy ,iż próba uszczegółowienia przesłuchania wnioskodawczyni w zakresie ustalenia charakteru jej posiadania i ustaleń dotyczących ”przepisania” na nią własności budynków przez B. S. (2) nie powiodła się wobec oświadczenia wnioskodawczyni ,iż w 1982 r .nabyła ona własność także budynków .To zeznania jest oczywiście pozbawione wiarygodności wobec treści decyzji z dnia 20.11.1981 r. oraz treści aktu notarialnego ,w którym wyraźnie wskazano ,iż wnioskodawczyni nabywa działki ,w tym działkę na (...) ,jako nieruchomość rolną niezabudowaną .Tylko na marginesie należy wskazać , iż twierdzenie wnioskodawczyni na rozprawie apelacyjnej ,iż nabyła ona własność budynków wraz z własnością gruntów na podstawie umowy z dnia 26 stycznia 1982 r . powoduje w ogóle podważenie twierdzeń faktycznych i prawnych wniosku .Skoro wnioskodawczyni byłaby właścicielką budynków to wniosek o stwierdzenie

zasiedzenia byłby oczywiście nieuzasadniony ,a nawet niedopuszczalny . Chybiony był zarzut apelacji naruszenia art.233 k.p.c. w zakresie pominięcia oceny dowodu z zaświadczenia (...) z 31.03.1982 r . ,albowiem takie zaświadczenie nie zostało przez wnioskodawczynie przedłożone . Skoro z ustaleń i oceny dowodów wynika ,iż wnioskodawczyni nie była samoistnym posiadaczem nieruchomości budynkowych nie doszło do naruszenia art.172 k.c. Mając na uwadze powyższe na uwadze apelacja, jako niezasadna podlegała oddaleniu ( art. 385 k.p.c.). O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z art. 520§ 2 k.p.c. w zw. z § 8 pkt 1) w zw. z § 6 pkt 6) w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – Dz.U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.)