Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. K. wniosła o podział majątku wspólnego w skład , którego wchodzi prawo władności nieruchomości położonej w B. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą numer (...), o wartości 1.000.000 zł oraz prawo własności budynków warsztatowych posadowionych na tej nieruchomości poprzez przyznanie uczestnikowi prawa własności nieruchomości z obowiązkiem spłaty na jej rzecz kwoty 725.000 zł w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, bądź też poprzez przyznanie byłym małżonkom wyodrębnionych części nieruchomości. Wnioskodawczyni wniosła także o zasądzenie na jej rzecz kwoty 225.000 zł jako spłaty tytułem wynagrodzenia za wyłączne korzystanie z nieruchomości za okres minionych 10 lat.

W uzasadnieniu wskazała, iż małżeństwo stron, zawarte w dniu 1 marca 1975 r., rozwiązane zostało przez rozwód z winy obu stron w dniu 6 listopada 1990 r. W trakcie małżeństwa zainteresowani nabyli prawo wieczystego użytkowania nieruchomości. Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej byli małżonkowie dokonali przekształcenia tego prawa w prawo własności. Od daty orzeczenia rozwodu wnioskodawczyni nie miała prawa wstępu na tę nieruchomość. Użytkuje ją uczestnik, uzyskując przychód w kwocie co najmniej 1.875 zł miesięcznie.

Uczestnik A. K. w odpowiedzi na wniosek wniósł o przyznanie mu nieruchomości przy ul. (...) na wyłączną własność, ewentualnie o dokonanie podziału fizycznego tej nieruchomości i zasądzenie dopłat tytułem wyrównania udziałów. Wniósł także o rozliczenie nakładów, jakie poniósł z majątku wspólnego na nieruchomość przy ul. (...) oraz o zasądzenie na jego rzecz od wnioskodawczyni kwoty 120.000 zł tytułem jego udziału w prawie najmu lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w B.. Wniósł tez o oddalenie wniosku wnioskodawczyni o zapłatę, tytułem wynagrodzenia, za wyłączne korzystanie przez niego z nieruchomości.

W piśmie z dnia 17 stycznia 2009 r. wnioskodawczyni wystąpiła o zwrot nakładów poczynionych na majątek wspólny z tytułu opłat czynszu za lokal mieszkalny przy ul. (...) w B. za okres do czasu wymeldowania uczestnika z mieszkania oraz o rozliczenie opłaty za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. W piśmie z dnia 26 czerwca 2009 r. wnioskodawczyni podniosła nadto zarzut przedawnienia roszczeń uczestnika z tytułu nakładów na nieruchomość sprzed grudnia 1998 r. oraz wydatków mających charakter okresowy.

W piśmie z dnia 30 października 2009 r. uczestnik zaprzeczył twierdzeniu, iż osiągał pożytki z nieruchomości, natomiast wniósł o rozliczenie pożytków, jakie uzyskała wnioskodawczyni w okresie od 1 sierpnia 2008 r., a nadto pożytków, jakie mogła i powinna była osiągnąć z tytułu umowy najmu.

Na rozprawie w dniu 17 lutego 2010 r. wnioskodawczyni podniosła, iż prawo najmu lokalu mieszkalnego nie wchodzi w skład majątku wspólnego. Obie strony oświadczyły nadto, iż nie żądają rozliczenia rzeczy ruchomych.

W piśmie z dnia 19 marca 2010 r. wnioskodawczyni wystąpiła nadto o rozliczenie w ramach toczącego się postępowania środków pieniężnych pochodzących z książeczek mieszkaniowych dzieci stron.

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt II Ns 2534/08:

I  dokonał podziału majątku wspólnego M. K. i A. K. i zniesienia współwłasności nieruchomości, w ten sposób, że na nieruchomości zabudowanej, położonej w B. przy ul. (...), oznaczonej jako działka nr (...) o powierzchni 0,1659 ha, dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą numer (...):

1.  wyodrębnił:

a. zabudowaną działkę nr (...) o powierzchni 0,0829 ha,

b. zabudowaną działkę nr (...) o powierzchni 0,0830 ha, zgodnie z wariantem I projektu zawartego w opinii uzupełniającej biegłego K. B. z 31 grudnia 2011 r. i opinii biegłego K. B. z 9 sierpnia 2010 r. stanowiących integralną cześć postanowienia,

2.  dokonał podziału fizycznego budynku murowanego w ten sposób, że wydzielił odrębne nieruchomości:

a. nieruchomość o łącznej powierzchni pomieszczeń 110,60 m ^{( 2)}, składającej się z pomieszczenia nr (...) o powierzchni 28,40 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr(...) o powierzchni 72,80 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr (...) o powierzchni 4,40 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr (...) o powierzchni 2,50 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr (...) o powierzchni 2,50 m ^{( 2)},

b. nieruchomość o łącznej powierzchni pomieszczeń 158,40 m ^{( 2)}, składającej się z pomieszczenia nr (...) o powierzchni 64,60 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr (...) o powierzchni 34,10 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr(...) o powierzchni 13,30 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr(...)o powierzchni 4,50 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr (...) o powierzchni 35,30 m ^{( 2)}, pomieszczenia nr (...) o powierzchni 6,60 m ^{( 2)}, zgodnie z wersją I opinii biegłego J. D. (1) z 20 marca 2011 r. stanowiącą integralną cześć postanowienia,

II  przyznał:

-

M. K. prawo własności nieruchomości opisanej w punkcie I podpunkt 1a postanowienia wraz z własnością budynku opisanego w punkcie I podpunkt 2a,

-

A. K. prawo własności nieruchomości opisanej w punkcie I podpunkt 1b niniejszego postanowienia wraz z własnością budynku opisanego w punkcie I podpunkt 2b,

III  zobowiązał M. K. i A. K. do przeprowadzenia w nieruchomości położonej w B. przy ul. (...) prac adaptacyjnych poprzez zamurowanie otworu drzwiowego istniejącego pomiędzy pomieszczeniem nr (...)a pomieszczeniem nr (...) i wykonanie nowych drzwi wejściowych do pomieszczenia nr (...), dokonanie rozdziału istniejących przyłączy zgodnie z wytycznymi zawartymi w opinii biegłego J. D.z 20 marca 2011 r. – w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia,

IV  zasądził od M. K. na rzecz A. K., tytułem dopłaty, kwotę 75.709,90 zł, płatną w 2 ratach:

- pierwsza w wysokości 40.000 zł w terminie 1 roku od dnia uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności,

- druga w wysokości 35.709,90 zł w terminie 2 lat od dnia uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami w przypadku opóźnienia w płatności,

V  oddalił wnioski w pozostałej części,

VI  przyznał biegłemu K. B. wynagrodzenie w kwocie 3343,08 zł za wykonaną opinię z 31 grudnia 2011 r.,

VII  kosztami postępowania obciążył wnioskodawczynię i uczestnika w częściach równych i nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy od wnioskodawczyni kwotę 6.270,24 zł, a od uczestnika kwotę 8.070,30 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje.

M. K. i A. K. zawarli związek małżeński w dniu 1 marca 1975 r. Małżonkowie nie zawierali umów majątkowych małżeńskich, nie znosili wspólności majątkowej. Z małżeństwa mają dwoje pełnoletnich dzieci.

Małżeństwo stron został rozwiązane wyrokiem z dnia 6 listopada 1990 r., który uprawomocnił się w dniu 27 listopada 1990 r.

W 1985 r. małżonkowie nabyli prawo użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy ul. (...) w B., dla której Sąd Rejonowy w Bydgoszczy prowadzi księgę wieczystą numer (...). W dniu 25 maja 1999 r., już po ustaniu małżeństwa, zainteresowani dokonali przekształcenia prawa wieczystego użytkowania nieruchomości w prawo własności w częściach równych.

A. K. po dniu 27 listopada 1990 r. prowadził działalność gospodarczą - zakład grawerski w drewnianym budynku na nieruchomości. Jednocześnie budował tam budynek murowany z przeznaczeniem na warsztat. Wykonał m.in. izolację dachu i pokrycie dachowe, tynkowanie ścian, montaż okien i drzwi, izolację i zbrojenie posadzki, montaż instalacji elektrycznej, gazowej, wodnej i kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, założenie rynien, urządzeń świetlnych i sanitarnych. M. K. poniosła nakłady na adaptację części pomieszczeń na warsztat m.in. poprzez wykucie płytek, założenie sanitariatów, zainstalowanie bramy garażowej, założenie podliczników.

W dniu 6 grudnia 1990 r. M. i A. K. dokonali częściowego podziału majątku wspólnego w ten sposób, iż A. K. zrzekł się prawa najmu lokalu położonego w B. przy ul. (...), które przypadło na wyłączną rzecz M. K..

M. K. i A. K. wynajmowali wspólnie lokal użytkowy przy ul. (...) w okresie od lutego do lipca 2008 r.I. K. prowadzącej działalność PUH (...). Następnie umowę najmu z I. K.podpisała wyłącznie M. K. na okres od sierpnia 2008 r. do stycznia 2009 r. za kwotę 488 zł miesięcznie.

M. K. zawarła także umowę najmu lokalu użytkowego przy ul. (...) w B. z G. P. za kwotę 1.000 zł miesięcznie w okresie od marca 2009 r. do października 2010 r.

Po ustaniu małżeństwa A. K. ponosił w latach 1991-2008 koszty opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości oraz koszt podatku od nieruchomości w łącznej kwocie 12.730,73 zł. M. K. poniosła natomiast koszt podatku od nieruchomości za lata 2011-2012 w łącznej kwocie 5.839 zł.

W toku postępowania obie strony wyrażały zgodę na podział fizyczny nieruchomości, natomiast sporne było to, w jaki sposób powinna przebiegać granica pomiędzy dwoma wyodrębnionymi działkami. Wnioskodawczyni wnosiła o dokonanie podziału wg wariantu I opinii biegłego J. D., uczestnik natomiast w końcowym etapie postępowania wnosił o uwzględnienie wariantu II.

Sąd Rejonowy uwzględnił wersję proponowaną przez wnioskodawczynię uznając ją za najbardziej sprawiedliwą i zasadną w świetle wszystkich okoliczności sprawy, głównie ze względu na najbardziej zbliżone powierzchnie obu działek. Podział taki jest możliwy po wykonaniu stosownych prac adaptacyjnych.

Rozliczenia pomiędzy stronami przedstawiają się następująco: wartość działki nr (...), przyznanej na rzecz wnioskodawczyni, bez uwzględnienia nakładów, które wnioskodawczyni i uczestnik na nią ponieśli, wynosi 164.500 zł (251.500 – 73.400 – 13.600 = 164.500 zł).

Wartość działki nr (...), przyznanej uczestnikowi, bez uwzględnienia wartości nakładów, które uczestnik na nią poniósł, wynosi 198.700 zł (295.300 – 96.600 = 198.700 zł).

Łączna wartość obu działek (bez uwzględnienia wartość nakładów poniesionych przez każdą ze stron na swoją działkę) wynosi 363.200 zł. W tej sytuacji wartość udziału każdego z małżonków we współwłasności wynosi 181.600 zł.

Wartość działki przyznanej uczestnikowi (198.700 zł) przewyższa wartość jego udziału we współwłasności o kwotę 17.100 zł i tę kwotę powinien on, w ocenie Sądu Rejonowego, zwrócić wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni jednakże powinna zwrócić uczestnikowi kwotę 73.400 zł, odpowiadającą wartości nakładów, które uczestnik poczynił na tę część nieruchomości, która została przyznana wnioskodawczyni.

Wobec tego ostatecznie, stricte z tytułu rozliczenia zniesienia współwłasności nieruchomości wnioskodawczyni winna uiścić na rzecz uczestnika dopłatę w kwocie 56.300 zł (73.000 zł – 17.100 zł = 56.300 zł).

Sąd I instancji nie podzielił argumentów wnioskodawczyni, iż uczestnik czynił nakłady wyłącznie na swoje ryzyko. Uczestnik temu zaprzeczał wskazując, iż wnioskodawczyni była przez niego na bieżąco informowana o stanie rozwoju robót i że zajmował się on kontynuacją inwestycji przy ul. (...), zgodnie z umową pomiędzy nim, a byłą żoną, zgodnie z którą nieruchomość ta miała być w przyszłości dla obojga dodatkowym źródłem dochodu. Porozumienie takie trwało od samego początku, od kiedy zaczęli kontynuować budowę. Wnioskodawczyni w tamtym okresie nie było stać na inwestycje, z uwagi na konieczność płacenia czynszu zamieszkanie i koszty związane z nauką dzieci. Skoro strony zgodnie dokonały przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności w 1999 r., tj. 9 lat po rozwodzie, to niewątpliwie wiązały z tą nieruchomością dalsze wspólne plany.

Sąd Rejonowy rozliczył także ponoszone przez obie strony nakłady na nieruchomość w postaci opłat związanych z użytkowaniem wieczystym oraz podatkiem od nieruchomości.

Łączna kwota poniesionych przez strony nakładów to 18.569,73 zł. Kwota ta podzielona na pół daje wynik 9.284,86 zł. Wnioskodawczyni poniosła nakłady wysokości 5.839 zł, wobec czego powinna, zdaniem Sądu Rejonowego, zwrócić uczestnikowi pozostałą kwotę 3.445,87 zł.

Sąd Rejonowy rozliczył także pożytki uzyskane przez wnioskodawczynię z tytułu czynszów najmu. Kwota uzyskana z tego tytułu to 29.000 zł. Łącznie pożytki uzyskane z czynszów najmu przez wnioskodawczynię dają kwotę 31.928 zł. Połowę tej kwoty, tj. 15.964 zł wnioskodawczyni powinna zwrócić uczestnikowi.

Łączna kwota dopłaty od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika, uwzględniająca wszystkie, przedstawione wyżej wyliczenia, wynosi 75.709,87 zł (56.300 + 3.445,87 + 15.964 zł).

Sąd I instancji uznał za zasadne rozłożenie kwoty spłaty na dwie raty, biorąc pod uwagę sytuację majątkową wnioskodawczyni.

Sąd oddalił natomiast wniosek uczestnika o zasądzenie na jego rzecz spłaty z tytułu podziału pomiędzy stronami składnika majątku wspólnego, jakim było prawo najmu lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w B., ponieważ w tym zakresie małżonkowie dokonali skutecznego - w ocenie Sądu - podziału majątku.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku wnioskodawczyni o rozliczenie w ramach postępowania opłat za mieszkanie za okres do momentu wymeldowania się uczestnika z lokalu, ponieważ prawo najmu nie wchodziło już wówczas w skład majątku wspólnego.

Równocześnie Sąd oddalił wniosek wnioskodawczyni o odszkodowanie z tytułu wyłącznego korzystania przez uczestnika z nieruchomości przy ul. (...). Jeżeli nawet był okres, kiedy rzeczywiście tylko uczestnik korzystał z nieruchomości, to odbywało się to za zgoda wnioskodawczyni.

Sąd I instancji oddalił też wniosek wnioskodawczyni o rozliczenie „nakładu” w postaci środków pieniężnych pochodzących ze zlikwidowanych książeczek mieszkaniowych dzieci stron, które mały zostać zainwestowane przez uczestnika w nieruchomość przy ul. (...). W postępowaniu o podział majątku wspólnego dzieci i zniesienie współwłasności dzieci byłych małżonków są osobami trzecimi, więc roszczenie to nie mogło być rozpoznawane w toku tego postępowania.

Co do żądania rozliczenia w ramach niniejszego postępowania samochodu osobowego marki P. i motocykla marki S., Sąd uznał, iż wnioskodawczyni nie wykazała, iż wchodziły one w skład majątku wspólnego w dacie ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, a nadto, jaka była ich wartość. Podobnie, wnioskodawczyni nie wykazała, iż na ww. czas na nieruchomości znajdowały się nie wbudowane materiały budowlane w postaci kątowników stalowych i cegieł wapienno-piaskowych.

Kosztami sądowymi Sąd I instancji obciążył wnioskodawczynię i uczestnika w częściach równych uznając, iż są oni w równym stopniu zainteresowani rozstrzygnięciem sprawy. Na koszty te składają się: opłata sądowa od wniosku w kwocie 1.000 zł oraz wynagrodzenie biegłych w łącznej kwocie 16.140,48 zł. Każda ze stron powinna więc uiścić kwotę 8.070,24 zł. W przypadku wnioskodawczyni kwota ta została pomniejszona o wartość uiszczonej przez nią opłaty od wniosku oraz zaliczki w kwocie 800 zł.

Apelację od postanowienia wniosła wnioskodawczyni zaskarżając je w części, tj. w zakresie punktów IV, V i VII zarzucając mu:

I . naruszenie przepisów postępowania mającą wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a polegającą na:

1.  obrazie art. 233 §1 k.p.c. poprzez naruszenie zasad prawidłowego orzekania i granic przysługującego sądowi prawa swobodnej oceny dowodów przez błędne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego uznanie, że:

- uczestnik dokonywał nakładów na nieruchomość wspólną, podczas gdy wszelkie dokonywane przez niego nakłady po rozwodzie dostosowywały zajmowane przez niego pomieszczenia do celów także mieszkalnych, gdzie zamieszkiwał ze swoimi partnerkami, czyli wyłącznie na jego rzecz,

- wnioskodawczyni wyrażała zgodę na dokonywanie przez uczestnika nakładów na nieruchomość, podczas gdy z oświadczenia zainteresowanych z dnia 6 grudnia 1990 r. wynika, iż ich celem było kompleksowe rozliczenie wszelkich kwestii związanych z majątkiem zgromadzonym w czasie trwania małżeństwa,

- wnioskodawczyni wyrażała zgodę na dokonywanie przez uczestnika nakładów na nieruchomość, podczas gdy z załączonego do akt wyroku rozwodowego zainteresowanych wynika, iż ich małżeństwo ustało wskutek orzeczenia rozwodu z winy uczestnika, co oznacza, iż stan stosunków i relacji zainteresowanych był odmienny od tego, który ustalił Sąd Rejonowy,

2.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez ustalenie, w sposób nielogiczny i oparty na niepełnym materiale dowodowym, że:

- wnioskodawczyni była informowana o poczynaniach uczestnika względem nieruchomości, podczas gdy ten ostatni uzyskał podłączenia mediów takich jak prąd, woda, gaz do nieruchomości - wyłącznie na swoje nazwisko, bez zgody wnioskodawczyni,

- nakłady wnioskodawczyni na majątek wspólny to kwota kosztów podatku od nieruchomości w łącznej kwocie 5.839 zł, podczas gdy nakłady wnioskodawczyni na ten majątek wspólny obejmują także nakłady na spłatę zadłużenia na mieszkanie przy ul. (...) w kwocie 6.500 zł, podatek od nieruchomości w kwocie 2.156,40 zł, , podatek od nieruchomości prąd i woda w kwocie 6.429,08 zł, podatek od nieruchomości i media w kwocie 7.649,64 zł.

3.  obrazie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia przyczyn, dla których Sąd:

- uznał, iż koszt adaptacji części budynku murowanego, który przypaść ma wnioskodawczyni pokryty został przez uczestnika, podczas gdy koszty tej adaptacji pokryte zostały przez wnioskodawczynię,

- uznał, iż uczestnik dokonywał nakładów na nieruchomość za zgodą i w akceptacji wnioskodawczyni, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż majątek wspólny zainteresowanych objęty był postępowaniem o jego podział i to z wniosku wnioskodawczyni,

- wnioskodawczyni nie wykazała, iż na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej na nieruchomości znajdowały się niewbudowane materiały budowlane, podczas gdy w aktach sprawy znajduje się odpis wniosku o podział majątku wspólnego z dnia 27 maja 1992 r. wynika, iż do majątku tego wchodzą znajdujące się na nieruchomości maszyny, narzędzia i urządzenia oraz materiały,

- pominięcie rozliczenia kwoty 7.610,54 zł poczynionej na przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności,

- ustalił, iż uczestnik sam wymeldował się z mieszkania przy ul. (...) w B.,

- odmówił wnioskodawczyni prawa rozliczenia nakładu w postaci kosztów postawienia ogrodzenia i bramy wjazdowej do nieruchomości,

II  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 118 k.c. przez jego niezastosowanie i uwzględnienie nakładów uczestnika na nieruchomość poczynionych przez niego przed 8 grudnia 1998 r.,

III  nierozpoznanie istoty sprawy.

Jednocześnie wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia w jego pkt IV, V i VII i zasadzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 240.118 zł w terminie 6-ciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia, z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w płatności, oraz obciążenia uczestnika kosztami procesu w całości,

2.  zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania za II instancję wg norm przepisanych, ewentualnie o:

3.  uchylenie zaskarżonego orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W odpowiedzi na apelację uczestnik wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja wnioskodawczyni nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, nie naruszają granic zakreślonych treścią art. 233§ 1 kpc a zatem Sąd Okręgowy w pełni aprobując te ustalenia, przyjmuje je za własne.

Na wstępie należy odnieść się do najdalej idącego w skutkach procesowych zarzutu a mianowicie nierozpoznania istoty sprawy, które apelująca upatruje w wadliwym przyjęciu przez Sąd Rejonowy nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na nieruchomość wspólną poprzez opłacenie przez nią podatku od nieruchomości i tzw. mediów.

Należy w związku z tym zauważyć , że w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmuje się - w odniesieniu do postępowania procesowego - że nierozpoznanie istoty sprawy, jako przewidziana w art. 386 § 4 k.p.c. podstawa wydania wyroku kasatoryjnego, występuje wtedy, gdy sąd pierwszej instancji w sposób nieprawidłowy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu lub zarzutów merytorycznych przeciwstawionych zgłoszonemu roszczeniu (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22; z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003, Nr 3, poz. 36; z dnia 17 listopada 2004 r., IV CK 229/04, niepubl.; z dnia 10 czerwca 2011 r., II CSK 568/10, OSNC 2012 - B, poz. 40). Nierozpoznanie istoty sprawy następuje zatem w tak rzadkich przypadkach, jak w razie oddalenia powództwa ze względu na błędne przyjęcie braku legitymacji procesowej, błędne przyjęcie, że dochodzone roszczenie nie jest jeszcze wymagalne albo że wygasło, czy błędne uwzględnienie zarzutu przedawnienia.

Odnosząc powyższe do postępowania nieprocesowego, którego przedmiotem jest wniosek o podział majątku wspólnego, można przyjąć , że nierozpoznanie istoty sprawy zachodziłoby gdyby sąd pierwszej instancji błędnie oddalił wniosek uznając naprzykład , że brak majątku dorobkowego lub wniosek jest niedopuszczalny wobec nieustanna wspólności ustawowej .

Taka sytuacja z całą pewnością nie zachodzi, gdyż sąd pierwszej instancji dokonał podziału majątku wspólnego, którego skład i wartość a także sposób podziału nie został zakwestionowany.

Inna ocena dowodów w zakresie nakładów poczynionych na nieruchomość – dokonana przez sąd, prowadząca do nieuwzględnienia części roszczeń, nie uzasadnia zarzutu nierozpoznania istoty sprawy.

Przechodząc do dalszych zarzutów należy zauważyć, że treść apelacji i podniesione w niej zarzuty wskazują, że skarżąca nie kwestionuje prawidłowości ustaleń sądu pierwszej instancji w zakresie składu majątku dorobkowego, jego wartości oraz sposobu dokonania podziału majątku wspólnego.

Skarżąca zakwestionowała natomiast rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego wobec nieuwzględnienia zgłoszonych przez nią roszczeń o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy wspólnej wyłącznie przez uczestnika uniemożliwiające jej współposiadanie i korzystanie z rzeczy, oraz jej wniosku o zwrot wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny i wreszcie nieuwzględnienia faktu, że uczestnik dokonywał nakładów na nieruchomość położoną w B. przy ulicy (...) bez jej zgody i akceptacji oraz zarzutu przedawnienia roszczeń majątkowych uczestnika postępowania o zwrot wartości nakładów na tę nieruchomość poczynionych przez uczestnika przed 8 grudnia 1998 roku.

Odnosząc się do tych zarzutów zauważyć należy , że zgodnie z art. 567§ 1 kpc w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami sąd rozstrzyga jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi.

W tym postępowaniu – w myśl art. 618 § 1 kpc – stosowanym poprzez art. 567 § 3 kpc i 688 kpc , sąd rozstrzyga także wzajemne roszczenia współwłaścicieli z tytułu posiadania rzeczy.

Podkreślić należy, że w judykaturze ugruntowany jest pogląd, iż o roszczeniach z tytułu posiadania rzeczy, wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny sąd orzeka wyłącznie na wniosek zgłoszony w postępowaniu w pierwszej instancji, a domagający się tych roszczeń, zobowiązany jest dokładnie je określić, zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc a tymi żądaniami – stosownie do art. 321 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc – sąd jest związany. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16.10.1997 r., II CKN 395/97, Lex nr 50532 i z dnia 2.10.2003 r., VCK 239/02, nie publ. oraz 4.04.2012 r., ICSK 323/11, Lex nr 1164719 i z dnia 0.05.2013 r., II CZ 28/13, Lex nr 1353173).

Istotnie wnioskodawczyni (apelująca) już we wniosku o podział majątku wspólnego złożonym do Sądu Rejonowego w dniu 14 sierpnia 2008 r. (k. 2-5 akt) domagała się zasądzenia od uczestnika na jej rzecz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z całej nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...) w kwocie 225.000,-zł.

Sąd Rejonowy – wbrew zarzutom podniesionym w apelacji – słusznie oddalił wniosek w tym zakresie wskazując, że uczestnik w okresie kiedy korzystał z całej nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...) czynił to za zgodą wnioskodawczyni.

Skarżąca w apelacji ograniczyła się wyłączenie do polemiki z dokonaną przez Sąd Rejonowy oceną, zarzucając, że oparta została jedynie na twierdzeniach uczestnika i nie uwzględnia, że rozwód orzeczony został z wyłącznej winy uczestnika. W ocenie apelującej o braku zgody na wyłączne korzystanie z wspólnej nieruchomości przez uczestnika świadczy również wspólne pisemne oświadczenie zainteresowanych z dnia 6 grudnia 1990 r. i okoliczność, że uczestnik nie informował jej o podłączeniu mediów do nieruchomości (woda, prąd, gaz) wyłączenie na własne nazwisko.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe zarzuty w jakiejkolwiek mierze nie podważają stanowiska sądu pierwszej instancji, że uczestnik do 2008 r. posiadał i korzystał z całej nieruchomości zgodnie z wolą wnioskodawczyni a zatem brak jest podstaw do uwzględnienia jej żądania zasądzenia od uczestnika wynagrodzenia z rzeczy wspólnej.

Po pierwsze , wyrok rozwodowy z dnia 6 listopada 1990 r. rozwiązujący małżeństwo M. i A. K. z wyłącznej winy uczestnika nie wyklucza porozumienia zainteresowanych sposobem korzystania z nieruchomości przy ulicy (...), o czym najlepiej świadczy fakt, że kilka dni po uprawomocnieniu się tego wyroku byli małżonkowie porozumienie co do pewnych kwestii majątkowych zawarli nawet na piśmie (k.9 i 29 akt).

Po drugie, Sąd Rejonowy dał w tym zakresie wiarę zeznaniom uczestnika i wskazał z jakich przyczyn uznał te zeznania za wiarygodne i Sąd Okręgowy tę ocenę podziela gdyż nie narusza ona zasad określonych w art. 233 §1k.p.c.

Po trzecie, o wspólnym porozumieniu i wręcz współdziałaniu zainteresowanych – co słusznie podkreślił Sąd Rejonowy – świadczy fakt, że byli małżonkowie 9 lat po rozwodzie (i wyłącznym korzystaniu z nieruchomości przez uczestnika) wystąpili o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.

Po czwarte , do chwili złożenia wniosku o podział majątku wspólnego w 2008 roku wnioskodawczyni w jakiejkolwiek formie nieuzewnętrzniła faktu, że posiadanie przez uczestnika całej nieruchomości przy ul. (...) w B. jest niezgodne z jej wolą i że stanu tego nie akceptuje.

Po piąte, wnioskodawczyni dopiero w 2008 roku wystąpiła do uczestnika – jeszcze przed złożeniem do sądu wniosku o podział majątku wspólnego – z żądaniem zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z całej nieruchomości, ale począwszy od sierpnia 2008 r. (k. 117 akt). W swoim piśmie z 31 lipca 2008 r. M. K. nie domaga się wynagrodzenia za poprzednie lata lecz na przyszłość.

Wreszcie nie bez znaczenia dla oceny, że wnioskodawczyni wyrażała wolę aby uczestnik po rozwodzie posiadał i korzystał z całej nieruchomości położonej w B. przy ulicy (...) pozostaje bezsporny fakt , że kiedy w 2008 roku M. K. postanawia objąć z synem w posiadanie i korzystanie część nieruchomości a następnie ją wynajmować, czyni to bez jakichkolwiek przeszkód ze strony uczestnika.

Potwierdzają to zatem w pełni zeznania uczestnika, że za zgodą i wiedzą wnioskodawczyni kontynuował inwestycje przy ulicy (...) – zgodnie z wzajemnym porozumieniem – która miała stanowić w przyszłości obok emerytur dodatkowe źródło dochodu współwłaścicieli.

W tym stanie rzeczy – wbrew zarzutowi apelującej słusznie Sąd Rejonowy nie przeprowadzał dowodu z opinii biegłego na okoliczność wysokości wynagrodzenia za okres 10 lat wstecz od roku 2008.

Sąd Okręgowy w pełni podziela uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2013 r. (III CZP 88/12, OSNC 2013/9/103) w uzasadnieniu, której wskazano, że do naruszenia uprawnień z art. 206 k.c. nie dochodzi nie tylko wówczas, gdy współwłaściciele zawarli porozumienie określające inny od ustawowego sposób korzystania z rzeczy wspólnej, ale także wówczas, gdy jeden ze współwłaścicieli zrezygnuje w wykonywania tego uprawnienia na rzecz innego lub innych współwłaścicieli.

W tych okolicznościach sprawy za całkowicie gołosłowny należy uznać zarzut, że Sąd Rejonowy uwzględnił nakłady poczynione przez uczestnika, mimo, iż dokonywał ich na własne ryzyko i bez zgody wnioskodawczyni.

Podobnie wnioskodawczyni nie wykazała, które nakłady czynione przez uczestnika – a w związku z tym jego roszczenie o ich uwzględnienie w ramach podziału majątku dorobkowego – uległy przedawnieniu.

Z akt sprawy wynika, że budowa na nieruchomości przy ul. (...) w B. trwała aż do roku 2001, a zatem nie wszystkie nakłady czynione przez uczestnika uległyby przedawnieniu.

Rzeczą wnioskodawczyni było zatem dowodzenie, które nakłady były wykonane przed 1998 rokiem. Zauważyć należy, że w sprawie niniejszej przeprowadzony był dowód z opinii biegłego sądowego z dziedziny wyceny nieruchomości mgr inż. R. G.(k. ) między innymi na okoliczność nakładów poczynionych przez współwłaścicieli z uwzględnieniem wersji wnioskodawczyni i uczestnika (k.1066).

Po sporządzeniu tej opinii i złożeniu zeznań przez biegłego , w związku z zastrzeżeniami wniesionymi przez zainteresowanych ,wnioskodawczyni nie kwestionowała tej opinii.

Zauważyć trzeba, że przedmiotem tej opinii było między innymi rozliczenie nakładów poczynionych przez współwłaścicieli a zatem wnioskodawczyni powinna – przedstawiając na tę okoliczność dowody – domagać się wyliczenia nakładów, które uczestnik poczynił przed grudniem 1998 r. ale tego nie uczyniła.

Jej zatem twierdzenia o przedawnieniu roszczeń uczestnika z tytułu poczynionych przez niego nakładów na nieruchomość przy ul. (...) należy uznać za nieudowodnione, mimo tego, że z całą pewnością część nakładów była dokonana przed końcem 1998 roku.

Innymi słowy wnioskodawczyni nie sprostała ciężarowi dowodu, który na niej w tym zakresie spoczywał a sąd pierwszej instancji nie miał obowiązku z urzędu dokonywać takich ustaleń .

Podobnie za bezzasadny należy uznać – w ocenie Sądu Okręgowego - zarzut apelującej, że Sąd Rejonowy wadliwie ustalił nakłady poczynione przez nią na przedmiotową nieruchomość.

Zauważyć trzeba raz jeszcze, że kwestia nakładów poczynionych na nieruchomość przy (...) 9 w B. była przedmiotem opinii biegłego sądowego R. G., która po jej uzupełnieniu poprzez ustne zeznania biegłego, nie była kwestionowana przez zainteresowanych. Zresztą w apelacji skarżąca bardzo lakonicznie formułuje ten zarzut nie wskazując , które ustalenia w zakresie dokonanych nakładów są sprzeczne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym a zwłaszcza z opinią biegłego R. G. , której nie kwestionowała .

Podkreślić trzeba , że apelująca nie składała wniosku o uzupełnienie opinii, powołanie kolejnego biegłego podnosząc, że nie zostały rozliczone właściwie jej nakłady . W tej opinii biegły R. G.zgodnie z postawioną przez sąd pierwszej instancji tezą dowodową ustalił wartość rynkową nieruchomości przy ulicy (...) z uwzględnieniem nakładów poczynionych zarówno przez wnioskodawczynię jak i uczestnika. Uwzględniony w niej została również nakład w postaci bramy wjazdowej i ogrodzenia dokonany przez wnioskodawczynię. Jeśli w tym zakresie opinia nie do końca była prawidłowa to rzeczą apelującej było zgłoszenie w tym zakresie stosownych wniosków lub dowodów, czego nie uczyniła.

Bezzasadny jest również zarzut błędnego rozliczenia nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię w postaci opłat za energię, wodę, podatek od nieruchomości.

Należy zauważyć, że część dokumentów, które wnioskodawczyni przedłożyła wystawionych było na nazwiska osób, którym M. K. wynajmowała w przedmiotowej nieruchomości pomieszczenia, a zatem opłaty za energię elektryczną, wodę związane były z prowadzoną przez te osoby działalnością gospodarczą (pismo wnioskodawczyni k.1177-1191).Pozostałe dokumenty ilustrujące opłaty poniesione przez wnioskodawczynię sąd pierwszej instancji uwzględnił

Za oczywiście spóźnione należało uznać dokumenty załączone przez wnioskodawczynię do apelacji, które skarżąca mogła i powinna przedstawić przed Sądem Rejonowym.

Reasumując stwierdzić należy , że wszystkie zarzuty sformułowane w apelacji nie zasługują na uwzględnienie .

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc apelację wnioskodawczyni oddalił i orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego po myśli art. 520 § 1 kpc.

Na oryginale właściwe podpisy

Za zgodność z oryginałem