Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 16 kwietnia 2013r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K. (1) i A. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w S.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 8 października 2012r. sygn. akt II C 1501/10

oddala apelację.

I ACa 1410/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8.X.2012r. Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził od pozwanego (...) Towarzystwa (...) w S. na rzecz powodów: M. K. (2) 54.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, 135.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią matki, 17.400 zł odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci matki, oraz po 540 zł miesięcznie tytułem renty, poczynając od września 2008r., a na rzecz A. K. kwotę 25.000 zł odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej po śmierci konkubiny J. K. (1), 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią konkubiny. Sąd ustalił nadto odpowiedzialność za szkody mogące powstać u powódki w przyszłości, oddalił powództwo w pozostałej części oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Orzeczenie to zostało oparte na ustaleniach, które Sąd Apelacyjny podzielił i przyjął za własne.

Ustalenia te koncentrowały się na skutkach jakie zaistniały u powodów w związku z wypadkiem komunikacyjnym mającym miejsce w dniu 29.VIII.2008r. W wyniku tego wypadku, powodowie doznali obrażeń ciała, poniosła taż śmierć J. K. (1) – matka i konkubina powodów.

Sąd I instancji omówił te skutki – rodzaj doznanych obrażeń, wielkość ustalonego uszczerbku na zdrowiu, zakres cierpień fizycznych i psychicznych, charakter ograniczeń w życiu codziennym, sposób i zakres leczenia oraz związane z tym potrzeby.

Sąd określił też warunki życia powodów datujące się sprzed wypadku oraz kształtujące się po tym zdarzeniu, zarzucając, że w chwili śmierci J. K. miała 26 lat, posiadała wykształcenie wyższe – ukończyła filologię polska, była zatrudniona w Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej (...) Szpitala (...) (...)w Ł. jako sekretarka medyczna, zarabiała średnio 1.000 – 1.200 zł miesięcznie. W czerwcu 2008r. jej wynagrodzenie wynosiło 2.218,77 zł . W chwili zdarzenia korzystała z urlopu macierzyńskiego. Powód przed wypadkiem pracował jako akustyk w (...)w Ł.. Jego zarobki wynosiły średnio: w 2006r. - 1.282 zł miesięcznie, w 2007r. – 1.406 zł miesięcznie a w 2008r. – 1.317 zł miesięcznie. Obecnie powód pobiera rentę w wysokości 720 zł miesięcznie. W czasie wspólnego zamieszkiwania, powoda i J. K. obciążały wydatki związane z utrzymaniem mieszkania, (400 – 600 zł miesięcznie) oraz wydatki związane z korzystaniem z samochodu (ok. 200 zł miesięcznie) oraz spłatą kredytu (280 zł miesięcznie). Po wypadku opiekę nad powódką przejęli dziadkowie macierzyści, którzy zostali ustanowieni rodziną zastępczą dla małoletniej. Powódka otrzymuje rentę rodzinną z ZUS, poczynając od 1.XI.2008r. we wskazanych przez Sąd kwotach, oscylujących w granicach 600 – 700 zł miesięcznie, Sąd określił nadto wysokość świadczeń wypłacanych przez MOPS na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej. Dochód osiągany przez dziadków małoletniej kształtuje się na wysokości ok. 2.600 zł miesięcznie. Wydatki na wyżywienie i bieżące utrzymanie wynoszę ok. 2.100 zł miesięcznie. Łączne koszty utrzymania powódki zostały określone na sumę ok. 890 zł. miesięcznie.

Sąd ocenił żądania powodów za częściowo zasadne. W świetle przepisów art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. odnoszących się do odpowiedzialności sprawcy wypadku oraz art. 822 k.c. w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22.V.2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, odnoszących się do odpowiedzialności pozwanego towarzystwa ubezpieczeniowego.

Na podstawie przepisów art. 445 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. Sąd zasądził na rzecz powódki określone wyrokiem kwoty z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez nich na skutek odniesionych obrażeń ciała, mając przede wszystkim na uwadze rodzaj tych obrażeń, rozmiar cierpień i ograniczeń w życiu codziennym. Uwzględnił przy tym wielkość świadczeń wypłaconych w postępowaniu likwidacyjnym.

Sąd przyznał nadto powodom zadośćuczynienie za krzywdę związaną z utratą osoby bliskiej (art. 446 § 4 k.c.), akcentując zwłaszcza krzywdę jakiej doznała powódka na skutek zgonu matki, oraz zasądził odszkodowanie za pogorszenie sytuacji życiowej po śmierci J. K. (art. 446 § 3 k.c.). W tej ostatniej mierze Sąd uwzględnił sytuację majątkową powódki w jakiej znajdowała się przed dniem zdarzenia oraz zmiany jakie zaistniały w tym zakresie po śmierci J. K..

Sąd podkreślił przy tym, że do daty wypadku dochody w rodzinie powodów wynosiły łącznie z zarobkami J. K. ok. 3.500 zł miesięcznie, wydatki na utrzymanie kształtowały się na poziomie 1.300 zł miesięcznie. Na utrzymanie rodziny pozostawała kwota ok. 2.200 zł miesięcznie, ok. 700 zł na osobę.

Po wypadku powód utracił całkowicie zdolność do pracy i utrzymuje się z renty w kwocie 720 zł miesięcznie. Ponosi znaczne wydatki związane z leczeniem. Powodowie utracili oparcie na jakie mogli liczyć ze strony J. K., również w wymiarze materialnym, co dotyczyło zwłaszcza powódki, która straciła matkę.

Powołując się na treść przepisu 446 § 2 zd. 1 k.c. Sąd zasądził na rzecz powódki rentę w wysokości 540 zł miesięcznie, poczynając od września 2008r. Bezsporny był bowiem fakt, że na zmarłej J. K. ciążył wobec córki obowiązek alimentacyjny, określony w ramach możliwości finansowych zobowiązanej. Zdaniem Sądu finansowy koszt zaspokojenia potrzeb małoletniej winien być oceniony na kwotę ok. 1.000 - 1.200 zł miesięcznie. Nawiązując do wysokości ostatnich zarobków J. K., Sąd I instancji uznał, że matka byłaby w stanie alimentować dziecko kwotą 540 zł miesięcznie.

Strona pozwana zaskarżyła powyższe orzeczenie w zakresie punktu I.1.d dotyczącego rozstrzygnięcia w przedmiocie renty zasądzonej na rzecz powódki oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zarzucając w apelacji:

1) naruszenie przepisu prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę materiału dowodowego polegającą na:

a)  przyjęciu przez Sąd I instancji za wykazane w toku sporu, iż miesięczne koszty utrzymania powódki zawierają się w kwocie 890 zł miesięcznie, natomiast niezbędnymi kosztami do jej utrzymania winna być kwota 1.000 – 1.200 zł miesięcznie;

b)  przyjęciu, że wskazane powyżej kwoty nie są wygórowanymi kosztami utrzymania dziecka w wieku czterech lat;

c)  poprzez pominięcie przez Sąd I instancji, przy ustaleniu wysokości renty, wysokości świadczeń, jakie otrzymywała od 2008r. i które otrzymuje do dnia dzisiejszego;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 128 k.r.o. i 133 k.r.o. w zw. z art. 446 § 2 k.c. poprzez ich błędne zastosowanie przy określeniu wysokości renty poprzez:

a) obciążenie pozwanego obowiązkiem ponoszenia pełnych świadczeń alimentacyjnych na rzecz powódki, z pominięciem faktu, że roszczenie to winno ograniczać się do wysokości jaką ponosiłaby zobowiązana;

b) pominiecie, że obowiązek świadczeń alimentacyjnych spoczywa również na ojcu powódki, a koszty utrzymania winny być ponoszone przez rodziców w takich samych proporcjach.

W oparciu o te zarzuty strona pozwana domagała się zmiany wyroku przez oddalenie powództwa w zakresie orzeczonej renty oraz obniżenia rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie była uzasadniona.

Zgodnie z art. 446 § 2 k.c. osoba, względem której ciążył na zmarłej ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego.

Jak wynika z powyższego przepisu przesłankami dla określenia wysokości renty dla osoby uprawnionej są potrzeby tej osoby oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego. Pierwsza z tych przesłanek, przeciwnie do przesłanki wynikającej z art. 135 k.r.o., nie została niczym ograniczona, może więc obejmować wszystkie potrzeby uprawnionego których został on pozbawiony w wyniku czynu niedozwolonego, a nie tylko potrzeby „usprawiedliwione”.

Ograniczenie wysokości renty ograniczone jest przez drugą z przesłanek, w postaci „możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego”. Tak wiec renta może być wyższa niż alimenty przewidziane w art. 135 k.r.o. ale nie może być wyższa niż świadczenia uzasadnione możliwościami zarobkowymi i majątkowymi zmarłego (wyrok SN z dn. 10.V. 2012r. IV CSK 4/6/11 opubl. LEX 1212823).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż Sąd I instancji trafnie odniósł się do wszystkich potrzeb małoletniej powódki, nie ograniczając się jedynie do potrzeb określonych jako usprawiedliwione, a więc z założenia mniejsze i oscylujące wokół minimalnych, zaspokojonych na podstawowym poziomie.

Stąd określenie wydatków związanych z całkowitym utrzymaniem powódki, między innymi w zakresie wyżywienia, ubrania, zakupu środków czystości wypoczynku i stosownych rozrywek, na sumę ok. 1.000 – 1.200 zł nie budziło zastrzeżeń i znajdowało oparcie w zasadach doświadczenia życiowego, bez konieczności przedstawienia szczegółowych danych w tej mierze.

Sąd Apelacyjny zgodził się ze stanowiskiem, iż możliwości zarobkowe i majątkowe J. K. dawałyby podstawę do określenia jej zobowiązań alimentacyjnych względem córki na poziomie 540 zł miesięcznie, ponad świadczenia wypłacane małoletniej z ZUS. Należało mieć bowiem na uwadze wysokość zarobków osiąganych przez J. K. przed wypadkiem, ostatnio w wysokości ok. 2.200 zł pozwalających na obciążenie świadczeniami co najmniej wysokości 700 zł miesięcznie. Ponadto stosownego uwzględnienia, również w wymiarze finansowym, wymagały wchodzące w skład obowiązków alimentacyjnych osobiste starania i piecza nad dzieckiem, którego to elementu powódka została pozbawiona na skutek śmierci matki.

Ostatecznie, obciążenie strony pozwanej rentą w wysokości 540 zł miesięcznie mieściło się w granicach zarówno potrzeb dziecka jak i możliwości finansowych J. K., a konstatacji tej, z racji omówionych wyżej, nie przeczył fakt wypłacania na rzecz małoletniej świadczeń z ZUS.

Na wysokość świadczeń rentowych nie rzutowały natomiast świadczenia przekazywane przez MOPS w związku z ustanowieniem dla powódki rodziny zastępczej. Tego rodzaju świadczenia nie mają bowiem charakteru alimentacyjnego, a ich celem jest zarówno poprawa bytu całej rodziny, jak i pewnego rodzaju wynagrodzenie dla rodziców zastępczych za ich trud związany z wychowaniem dziecka. Świadczenia nie mogą być zatem uwzględnione wprost przy ocenie zobowiązań alimentacyjnych, wyznaczających wysokość renty przyznawanej w oparciu o art. 445 § 2 k.c.

Sąd I instancji nie dopuścił się naruszenia przepisów art. 446 § 2 k.c. oraz wskazanych w apelacji przepisów k.r.o. , a oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy dokonał tej czynności w ramach art. 233 § 1 k.p.c.

Dlatego Sąd Apelacyjny działając na mocy art. 385 k.p.c. oddalił apelację.