Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2013 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi w sprawie o sygn. akt III C 636/13 oddalił powództwo A. C. (1) przeciwko K. K. (1) o zachowek.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o ustalenie, że w dniu 4.11.1999 roku małżonkowie W. i A. C. (1) zawarli ze swoją wnuczką K. D. (obecnie K.) umowę darowizny własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...). Darczyńcy oświadczyli że, prawo do tego lokalu przysługiwało im na prawach małżeńskiej wspólności ustawowej. W dniu 28.02.2013 roku A. C. (1) (reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika) wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłej w dniu 16.02.2009 roku Wierze C. oraz po zmarłym w dniu 9.07.2012 roku A. C. (1). Wniósł także o sporządzenie spisu inwentarza po obojgu rodzicach A. C. (1). Postanowieniem z dnia 7 czerwca 2013 roku Sąd stwierdził, że 1. spadek po Wierze C. z domu D., córce G. i Z., zmarłej w dniu 16 lutego 2009 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł., na podstawie ustawy nabyli: mąż A. C. (2) oraz dzieci A. C. (2) i E. D. po 1/3 części spadku każde z nich, 2. spadek po A. C. (2), synu A. i W. zmarłym w dniu 9 lipca 2012 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałym w Ł., na podstawie ustawy nabyły dzieci A. C. (2) i E. D. po ½ części spadku każde z nich. Nadto Sąd postanowił o dokonaniu spisu inwentarza majątku spadkowego pozostałego po Wierze C. z domu D., córce G. i Z., zmarłej w dniu 16 lutego 2009 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałej w Ł., którego sporządzenie zlecił właściwemu Komornikowi Sądowemu, oraz orzekł o dokonaniu spisu inwentarza majątku spadkowego pozostałego po A. C. (2), synu A. i W. zmarłym w dniu 9 lipca 2012 roku w Ł., ostatnio stale zamieszkałym w Ł., którego sporządzenie zlecił właściwemu Komornikowi Sądowemu.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że powództwo w świetle dyspozycji art. 1000 § 1 k.c. nie zasługuje na uwzględnienie jako nieudowodnione, a częściowo niezasadne z uwagi na dyspozycję art. 994 § 1 k.c. Roszczenie powoda wobec obdarowanej ma bowiem niejako charakter awaryjny i aktualizuje się dopiero wówczas, gdy uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku czy to w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, powołania do spadku bądź zapisu. Powód jest współspadkobiercą po obojgu rodzicach. Dowód, że masa spadkowa nie wystarcza na pokrycie należnego mu zachowku, zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu, spoczywał na powodzie, gdyż to powód z faktu, że wartość masy spadkowej wynosi lub jest bliska zeru wywodził skutki prawne. Powód, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, tych powinności dowodowych powinien być świadomy. Pełnomocnik powoda, pomimo wyraźnego pytania Sądu oświadczył, że poza wnioskiem o przesłuchanie stron oraz wnioskiem o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego do spraw wyceny nieruchomości lokalu przy ul. (...) innych wniosków nie złożył. Przesłuchany w charakterze strony powód zeznał zaś, że w skład spadku po ojcu wchodziły konta (których stanu nie znał) oraz zeznał, że nie wie, co wchodziło w skład spadku po matce. W sprawie spadkowej Sąd nakazał sporządzić spis inwentarza po obojgu rodzicach. Tymczasem, jak zeznał powód, spis taki nie został sporządzony, ale nawet stosowny wniosek nie został złożony do komornika sądowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości. Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego skarżący zarzucił naruszenie:

- art. 994 § 1 k.c. poprzez jego błędną interpretację polegającą na bezzasadnym uznaniu, że w przypadku, jeżeli przedmiot darowizny wchodził w skład majątku wspólnego, to termin dziesięcioletni warunkujący niemożność zaliczenia darowizny należy liczyć dla każdego ze spadkodawców z osobna oraz poprzez bezzasadne uznanie, że termin ten ma zastosowanie, w sytuacji, gdy obdarowanym jest dalszy zstępny spadkodawców (wnuczka);

- art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. poprzez dokonanie oceny materiału dowodowego w zakresie zeznań A. C. (1) w sposób dowolny, bez jego wszechstronnego rozważenia, a także z pominięciem zasad logicznego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, w szczególności polegające na bezzasadnym uznaniu, że w niniejszej sprawie w zakresie składu masy spadkowej po Wierze C. cyt: „być może wchodziły tam jakieś aktywa tylko powód o tym nie wie”, w sytuacji gdy powód wskazał, że po swojej matce nie otrzymał nic, a biorąc pod uwagę datę śmierci W. C. oraz wspólne zamieszkiwanie ze swoim ojcem A. C. (1) do chwili jego śmierci powód zapewne wiedziałby o wartościowych przedmiotach, które miałaby pozostawić jego matka w spadku;

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez zaniechanie zamieszczenia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyjaśnienia podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa dotyczących ustalenia, że jeżeli przedmiot darowizny wchodził w skład majątku wspólnego nie zmienia to faktu, że była to darowizna dwóch osób, skoro tylko jedna z nich zmarła przed upływem 10 lat od jej dokonania, w ocenie Sądu Rejonowego, należałoby zaliczyć ½ wartości całej darowizny, pomimo tego, że w/w norma nakłada na Sąd obowiązek zamieszczenia wyjaśnienia podstawy prawnej.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwot: 10.416,66 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty, tytułem roszczenia zachowkowego po matce powoda Wierze C. oraz kwoty 20.708,34 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 6 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty tytułem roszczenia zachowkowego po ojcu powoda A. C. (1) a także zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Nadto powód wniósł o zwolnienie go od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w zakresie opłaty od apelacji (apelacja wraz z załącznikiem– k. 68-72v).

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2014 roku powód został zwolniony od kosztów sądowych w części, to jest od opłaty sądowej od apelacji w części ponad kwotę 500,00 złotych, w pozostałym zakresie wniosek oddalono (postanowienie – k. 92, postanowienie – k. 105).

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od strony powodowej na jej rzecz kosztów za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych (odpowiedź na apelację – k. 121-123).

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 8 stycznia 2015 roku pełnomocnik powoda poparł apelację, a pozwana wniosła o jej oddalenie (protokół rozprawy apelacyjnej – k. 132).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Na wstępie należy przypomnieć, że analiza zaskarżonego rozstrzygnięcia w kontekście przedmiotowej apelacji nie może pomijać faktu, że w postępowaniu apelacyjnym Sąd Odwoławczy jest przede wszystkim instancją merytoryczną a nie kontrolną, w związku z czym nie jest związany przedstawionymi w apelacji zarzutami naruszenia prawa materialnego i może nawet bez podniesienia takich zarzutów – albo wykraczając poza ich zakres - dokonać szczegółowej analizy zasadności zastosowania przez Sąd I instancji unormowań materialnoprawnych (tak np. w uchwale składu 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC nr 6 z 2008 r., poz. 55 i wielu innych orzeczeniach Sądu Najwyższego i Sądów Apelacyjnych). W rozpoznawanej sprawie pozwoli to na dokładne rozważenie prawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia w sytuacji, gdy określonych problemów nie podnosi sam apelujący.

Ocena prawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia przy uwzględnieniu powyższego stanu rzeczy prowadzi zaś do wniosku, że czynienie rozważań odnośnie merytorycznej zasadności poszczególnych zarzutów podniesionych w apelacji jest przedwczesne z uwagi na dostrzeżoną przez Sąd Odwoławczy okoliczność przesądzającą o konieczności oddalenia powództwa, a tym samym o trafności rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Podzielając ustalenia faktyczne dokonane w sprawie przez Sąd Rejonowy, zważyć należy, że w niniejszym postępowaniu powód swoje racje wywodzi z faktu bycia spadkobiercą ustawowym po Wierze C. oraz A. C. (1). Tymczasem załączone do akt niniejszej sprawy postanowienie spadkowe z dnia 7 czerwca 2013 roku wydane w sprawie o sygn. akt III Ns 378/13 stwierdza nabycie spadku po innych osobach, a mianowicie Wierze C. oraz A. C. (2). Tymczasem powód, powołując się na swoje prawo do spadku po Wierze C. oraz A. C. (1), skierował roszczenie wobec osoby trzeciej, która nie rościła sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia. Nie można zaś tracić z pola widzenia, że, zgodnie z art. 1027 k.c. względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia.

W realiach niniejszej sprawy nie ulega zatem wątpliwości, że powód, pomimo korzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, obowiązkowi temu nie zadośćuczynił. Co więcej, pozostał bezczynny, pomimo faktu, iż na powyżej opisany stan rzeczy Sąd Odwoławczy zwrócił uwagę wprost w toku rozprawy apelacyjnej toczącej się w obecności pozwanej oraz pełnomocnika powoda. A skoro tak, niezależnie od merytorycznej oceny zasadności poszczególnych zarzutów podniesionych w apelacji, nie może budzić wątpliwości prawidłowość ostatecznej konkluzji, która legła u podstaw zaskarżonego rozstrzygnięcia, że powództwo wytoczone w niniejszej sprawie nie zasługuje na uwzględnienie. Powyżej opisany stan rzeczy świadczy przecież o tym, że powód nie sprostał ciążącemu na nim w myśl art. 6 k.c. oraz art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c., obowiązkowi udowodnienia faktów, z których wywodził skutki prawne. Nie wykazał bowiem swoich praw do spadku po zmarłych Wierze C. oraz A. C. (1), z których to praw wywodził roszczenia objęte powództwem w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda jako bezzasadną.